1892 N°. 140.
Zaterdag 26 November.
79sle jaargang.
De uitgave dezer Courant geschiedt Maandag-, Woensdag- en Vrijdagavond,
uitgezonderd op feestdagen.
Prijs per kwartaal, zoo binnen als buiten Goes, 1,75.
Afzonderlijke nommers 5 centmet bijblad 10 cent.
Behalve aan ons Bureau worden Abonnementen en Advertentiën voor dit blad
aangenomen bij de heeren Nijgh Van Ditmau te Rotterdam en verder
bij alle Boekverkoopers en Brievengaarders.
De prijs der gewone advertentiën is van 15 regels 50 cent, elke regel meer 10 ets.
Bjj directe opgaaf van driemaal plaatsing derzelfde advertentie wordt de prijs
slechts tweemaal berekend.
Geboorte-, huwelijks- en doodberichten en de daarop betrekking hebbende
dankbetuigingen worden van 18 regels a 1,berekend.
Dienstaanbiedingen, niet meer dan 4 regels beslaande en contant betaald, 20 ct.
Aanvragen om en vermelding van liefdegaven 5 cent per regel."
Inzending van advertentiën vóór 8 uren op den dag der uitgave.
De kiesrechl-oölwei'pen.
Daartoe uitgenoodigd door de liberale kiesveree-
nïging >Goes" hield Woensdagavond de heer mr.
H. Goeman Borgesius zijn aangekondigde voordracht
in »de Prins van Oranje". Het onderwerp zijner
rede, die door een groot aantal belangstellenden werd
aangehoord, wasde thans aanhangige kiesrecht-ont
werpen.
Spreker begon met er op te wijzen, dat er tegen
woordig op het gebied van politiek in ons land heel
wat leven komt en er zich een streven openbaart
om de belastingen te doen dragen door hen, die
daarvoor financiëel het best in staat zijn. Vervolgens
merkte spreker op, dat de kieswet-ontwerpen alleen
betrekking hebben op kiesbevoegdheid voor leden
der Tweede Kamer en voor de Provinciale Staten
en niet voor den gemeenteraad. Kiesbevoegdheid zou
verleend worden aan alle meerderjarige mannen, die
Nederlander zijn, lezen en schrijven kunnen en niet
bedeeld worden. Van deze zouden nog uitgezonderd
zijnle. zij, die geen beschikking over hunne goe
deren hebben2e. gefailleerden3e. zij, aan wie
tengevolge van een rechterlijk vonnis dit recht ont
nomen is4e. die hunne belastingen niet hebben
voldaan5e. die een gevangenisstraf van meer dan
vier jaar hebben ondergaan 6e. die op niet eervolle
wijze uit den militairen dienst zijn ontslagen, en
7e. zij, die beneden den rang van officier in milit.
dienst zijn.
De wijze van stemmen zou geschieden volgens
het zoogenaamde couloir-stelsel, d. i. ieder kiezer
begeeft zich naar een afzonderlijken lessenaar van
het stembureau en teekent daar aan op welken can-
didaat hij zijn stem zal uitbrengen. Candidaat kan
alleen hij zijn, die door minstens vyftig kiezers als
zoodanig gesteld is.
Over deze wijze van kiezen trad spreker in uit
voerige beschouwingen. Tengevolge van het ontwor
pen stelsel van kiesrecht zou het aantal kiezers in
ons land van 330.000 gebracht worden op pl.m.
800.000. Als deze kieswet eenmaal tot stand ge
komen is, zal daardoor de slagboom weggenomen
worden, die nu de rijken van de armen scheidtde
meerdere of mindere belasting, die men betaalt, zal
niet langer de maatstaf zijn, waarnaar men al of niet
kiesrecht waardig geoordeeld wordt. De oude kies
wet is 37 jaar lang van kracht geweest, maar de
geest des tijds, waarmede het raadzaam is rekening
te houden, verlangt een anderen grondslag dan ka
pitaal. Aan de staatsburgerlijke onmondigheid van
den vierden stand zal daardoor een einde worden
gemaakt. Bij sommigen wekte dit wetsontwerp nog
al oppositie den eenen gaat het niet ver genoeg,
den anderen te ver. Volgens spreker zal het aantal
kiezers het getal van 800,000 niet bereiken. Het
aantal lotelingen, dat nu genoemd wordt als te kun
nen lezen en schrijven, zal blijken de door de wet
geëischte invulling der aanvraag om kiezer te zijn,
niet te kunnen samenstellenook het aantal be
deelden zal noemenswaardig grooter zijn, dan men
meent.
Men moet niet eischen, dat alle kiezers een oor
deel kunnen uitspreken over staatkundige zaken, in
dat geval zou men het kiezers-korps inkrimpen in
plaats van uitbreiden. Het volk bezit meer oordeel
en gezond verstand dan men gewoonlijk denkt, ge
tuige de keuze van een advocaat, als men een ver
dediger noodig heeft en van den dominee bij wien
men ter kerke gaat.
Belangstelling toont het volk meermalen door in
de gedachten deel te nemen aan den politieken strijd.
Het meest vooruitstrevende lid in de Belgische Kamer
heeft eens gezegdnos ouvriers n'ont pas la science
mais ils ont le sentiment politique. Moge in den
beginne door alle kiezers niet evengoed hun kiesrecht
en kiesplicht begrepen worden, later wordt dat beter.
In de eerste jaren zullen we leven in een tijdperk
van overgang. Spreker is met Gladstone overtuigd van
de opvoedende kracht van het kiesrecht. Zoo vreest
hij ookj niet voor pressie en omkooping en hij haalt
als bewijs aan dat in sommige staten van Amerika bijna
niemand het in de gedachten zal krijgen een poging
tot omkooping te doen uit vrees voor de verachting
zijner medeburgers. Het argument der pressie acht
hij ook weinig vleiend voor de hoogere klasse. Als
het tegenwoordige kiezers-korps zoo gedemoraliseerd
is, dat het tot pressie zijn toevlucht neemt, wordt
het tijd daarin nieuw bloed te brengen.
De wijze van stemmen volgens het wetsontwerp
maakt het vrijwel onmogelijk kwade praktijken uit
te voeren. Dat de hoogere standen door de lagere
zullen worden onderdrukt, is zeer onwaarschijnlijk.
Zelfs in Frankrijk, waar zulk een uitgebreid kies
recht bestaat, is nog geen tiende gedeelte van het
parlement socialistisch gezind. De Standaard wees
er op, dat wie er ook kiezers zijn, altijd heeren,
jonkheeren en baronnen naar de kamers worden af
gezonden. Ook zal het naar sprekers meening zelden
gebeuren, dat mannen uit den werkenden stand
zullen gekozen worden. Daartoe heerscht er onder
dezen te veel jaloezie en kleine bezitters zullen zich
wel wachten mannen af te vaardigen »die hun stem
zouden geven aan algemeene onteigening."
Ons volk is niet socialistisch gezind al vindt
men hier en daar een socialist het volk begint
in te zien, dat de] regeering niet blind is voor zijn
rechten en behoeften een uitbreiding van kiesrecht
staat daarmee in verband. Het volk moet beseffen,
dat het meeregeert, daarin ligt maatschappelijke
kracht. Zooals de heer Fransen V. d. Putte zeide
het geven van een stembiljet aan den werkman is
een middel om omwenteling te voorkomen. Het volk
vraagt kiesrecht om zijn belangen meer behartigd
te zien. Geef het dat recht door opheffing van den
census. Lezen en schrijven te eischen is te verdedigen.
Hij, die dat niet kan, staat buiten het verstandelijk
verkeer. Men beweert, dat het verlangen naar uit
breiding van het kiesrecht zou uitgaan van een klein
deel heethoofden. Dit is voor Nederland onwaar.
as het koningschap in Frankrijk in 1848 te redden
door het verleenen van algemeen stemrecht, in ons
land is het koningschap zoo zeer gevestigd, dat een
dergelijk hulpmiddel niet noodig is om het volk aan
het Vorstenhuis te verbinden (applaus).
Welke partij voortaan zal winnen mag geen vraag
zijn, wel het opheffen van den vierden stand uit
zijne onmondigheid. In tijden van gevaar vertrouwen
we op de mindere klassewelnu, weer ze dan ook
niet van de stembus. Tegenstanders wijzen zoo gaarne
op orgeldraaiers, bedelaars en kwartjes-vinders als
stemgerechtigdenmaar de Nederlandsche werkman
staat hooger «n is niet gelijk te stellen met schreeu
wers, dronkaards en sociale heethoofden. De liberalen
zouden geen vertrouwen toonen in hunne beginselen
als zij een nederlaag vreesden. Zij wenschen hun
banier van rechtvaardigheid hoog te houden. Het
geldt hier een gezonde staatkunde, die evenwicht
wil houden tusschen maatschappij en rechtsorde.
Spr. hoopt, dat de gansche liberale partij die recht
vaardigheid steeds in het oog zal houden. (Applaus.)
De heer J. M. Kakebeeke, voorzitter der kiesver-
eeniging, bracht aan het einde den dank aan den
spreker van het zeer talrijk opgekomen publiek,
waaronder velen uit omliggende gemeenten.
GOES, 25 November 1892.
De zangvoreeniging >E x c e 1 s i o r" gaf gis
teravond in »de Prins van Oranje" haar eerste
winter-concert en verschafte daarmede haren leden en
geïntroduceerden een aangenamen avond. In verge
lijking met het vorige concert was weder groote
vooruitgang te constateeren. Vooral Schön Ellen werd
met juistheid en met aplomb ten gehoore gebracht
jammer, dat de bariton-solo's niet altijd even ge
lukkig werden weergegeven. Het Ave Maria hadden
wij gaarne ten tweeden male gehoord; wij hopen,
dat het bij een volgend concert weder een nummer
van het programma zal uitmaken. De heer M., die
den zang accompagneerde, verdient mede een woord
van lof, maar bovenal de directeur, die ons vergastte
op de overschoone Sonate van Beethoven, Op. 53,
Bij het verdienstelijke spel bewonderden wij het ge
heugen van den heer Kooiman.
Het publiek toonde zich zeer dankbaar voor het
geboden genot en hoopt zeker op een tweeden, even
aangenamen avond in dezen winter.
Bij kon. besluit is aan D. S t i g t e r, op ver
zoek, eervol ontslag verleend als kantonrechter-plaats-
vervanger in het kanton Goes en is, met ingang van
1 December, benoemd tot kantonrechter-plaatsver
vanger in het kanton Goes jhr. U. E. L e w e van
Nijenstein, bnrgemeester te 's-He9r Arendskerke.
Bij Kon. besluit is benoemd tot commissaris
van politie te Zieriksee J. Groebe, thans inspec
teur van politie te Deventer.
Staatsblad no. 254 bevat een kon. besluit tot
aanvulling der bepalingen omtrent de ziekten
van het vee, die voor besmettelijk worden ge
houden, en omtrent de maatregelen die bij het
dreigen of heerschen van elke dier ziekten moeten
toegepast worden.
Het aanvullingsartikel bevat
»In bijzondere gevallen, ter beoordeeling van den
districtsveearts, kan afmaking van zieke of verdachte
dieren worden bevolen. Ten aanzien van de uit
oefening van deze bevoegdheid volgt de districtsvee
arts de bevelen van den Minister van Binnenlandsche
Zaken. De huiden, hoornen, hoeven en klauwen der
afgemaakte zieke of verdachte dieren moeten worden
ontsmet. De borst en buikingewanden en, wanneer
dit door den districts-veearts noodig wordt geacht,
ook de koppen der afgemaakte zieke of van ziekt©
verdachte dieren moeten worden verbrand of be
graven".
Staatsblad no. 255 bevat een Kon. besluit tot
aanvulling van het Kon. besluit, waarbij nadere be
palingen worden vastgesteld tot het tegengaan van
de verbreiding van het mond- en klauwzeer onder
het vee.
Daarin wordt het volgende artikel opgenomen
»Waar dit door den districts-veearts, ter voorkoming
van de verbreiding van het mond- en klauwzeer
noodzakelijk wordt geacht, moeten de veehouders
hun vee, dat zich in weiden of andere opene plaat
sen bevindt, op last van den burgemeester opstallen
of ophokken.
Ten aanzien van de uitoefening van deze bevoegd
heid volgt de districts-veearts de bevelen van den
Min. van Binnenl. Zaken".
De trans-atlantischö stoomvaartmaatschappijen
hebben besloten hare diensten over den oceaan te
beperken, tengevolge der verminderde land
verhuizing naar Amerika, welke nog zal toe
nemen, terwijl in Amerika de toeleg, om den stroom
van landverhuizers te stuiten, zich ook dreigt te
openbaren in het heffen van een hoofdgeld van eiken
migrant.
Het U. D. verneemt dat de centrale commissie
voor de statistiek uit haar midden eene commissie
benoemd heeft, die onderzoek zal instellen naar
het schoolverzuim. O. m. is tot lid dier
commissie benoemd de heer R. v. Zinderen Bakker
te Kortezwaag (Fr.).
Tevens zal de centrale commissie onderzoek doen,
welke bedrijven schadelijk zijn voor de gezondheid,
en zal zij aan ambtenaren van den burgerlijken stand
het verzoek richten, om bij aangifte het bedrijf van
de overledenen in de akte te vermelden.
Bij de op 1 Nov. jl. gehouden herstem
ming voor een lid van den Gemeente
raad van Dubbeldam werden, zooals indertijd
gemeld is, 192 stemmen uitgebracht, waarvan 95
op den heer A. Bijl en 95 op den heer A. A. Schou
ten. Twee stemmen waren blanco uitgebracht. Het
stembureau verklaarde den heer A. A. Schouten
voor gekozen, zijnde deze de oudste in jaren.
Daar er echter een briefje in de bus werd ge
vonden, waarop de woordenA. A. Schouten Dub
beldam, richtten een drietal heeren een bezwaar
schrift bij den Gemeenteraad in, terwijl nog een
8tal inwoners daaraan adhaesie betuigden zij grond
den hun bezwaren op het feit, dat er in de gemeente
Dubbeldam iemand woont, die K. Dubbeldam heet
zoodat de bijvoeging Dubbeldam" kan worden be
schouwd als een onderteekeningware het toch,
dat het een plaatsaanduiding was, dan zou het
woordje te op het stembiljet moeten geplaatst zijn.
De stem zou dus h. i. moeten worden van onwaarde
verklaard, zoodat niet A. A. Schouten, maar A.
Bijl de gekozene zou zijn.
Deze adressen werden door den Raad tegelijk
behandeld met het onderzoek der geloofsbrieven,
waarbij tevens onderzocht werden de stembriefjes,
waaruit bleek, dat er 2 stembriefjes waren, waarop
geschreven was A. A. Schouten Dubbeldam. Waren
die bijvoegingen een onderteekening, dan zouden de
briefjes ingevolge art. 61 der Kieswet van onwaarde
zijndoch het onderzoek bracht aan 't licht, dat
de naam A. A. Schouten in denzelfden lettervorm
Dubbeldam, en dat woord geheel
het karakter eener handteekening mist, daar er
toch ook een voornaam op moest voorkomen. De
Commissie kon zich ten volle vereenigen met de
beslissing van het stembureau, waartegen op 1 Nov.
door de aanwezige kiezers noch door de leden zei ven
bezwaren werden ingebracht. De geloofsbrieven wer
den in orde bevonden, zoodat de commissie tot toe
lating van A. A. Schouten adviseerde.
Met 6 tegen 3 stemmen werd besloten tot toe
lating van den heer A. A. Schouten, ook op grond,
dat het in de gemeente gebruikelijk is de ingezete
nen ter nadere aanduiding te noemen met toevoeging
van den naam van het gedeelte der gemeentewaarin
de bedoelde woont, daar de gemeente bestaat uit
de voormalige gemeentenDubbeldam, Wieldrecht
en de Mijll c. a.
De drie adressanten zullen van deze beslissing in
hooger beroep gaan bij Gedep. Staten.
Voeding der gevangenen!
In eene der aftieelingen der Tweede Kamer kwam
bij de begrootings-discussie ter sprake de voeding
in Rijks-strafinrichtingen.
Het eten, dat daar verstrekt wordt, is volstrekt
niet kwaad, zelfs wanneer de kok eens goed werkt
is het uitstekend, veel beter, dan de meesten der
veroordeelden het zich thuis kunnen laten bereiden,
Het gevolg hiervan is, dat velen de aangenaamste
herinneringen uit hun gevangenisleven medenemen.
daar zij voor weinig werk goed verwarmd en goed
gevoed worden.
Het is zeer de vraag of de philantropie in dezen
niet te ver gaat, of de misdadigers, die leven op
kosten der samenleving die hen uit haar midden
verbande, wel recht hebben wegens hun vergrijp op
zulk eene milde behandeling en daarom zij gewezen
hoe in het buitenland het aantal vegetariërs hand
over hand toeneemt en velen zich wel bevinden bij
het zich geheel onthouden van vleesch.
Zou het nu geen overweging verdienen die goed-
koopere voeding in toepassing te brengen in 'sRijks
strafinrichtingen.
Waarom moeten de misdadigers met vleeschspij-
zen gevoed worden, terwijl zoovele nijvere, eerlijke
werklieden door gebrek aan werk, dus mindere ver
diensten, zich uitsluitend met plantaardig voedsel
moeten tevreden stellen (R. N.J
Kerkelijke Zaken en Onderwijs.
Doopsgezinde kerk. Zondag 27 November, 's voor
middags 10 uur ds. P. v. d. Veen, van Amsterdam.
Ierseke. Tot notabele bij de Ned. Herv. kerk
is bij herstemming gekozen de heer D. Vogel met
64 stemmen tegenover den heer P. Poelman, die 39
stemmen verkreeg.
Aan een school met den Bijbel te Hilversum
is benoemd de heer C. Van der Baan, thans in ge
lijke betrekking te Zieriksee werkzaam.
Mej. C. W. Janse, onderwijzeres te 's-Graven-
polder, is in gelijke betrekking te Brouwershaven
benoemd.
De gemeenteraad van Rotterdam heeft met
algemeene stemmen definitief benoemd tot leeraar in
de geschiedenis aan de hoogere burgerschool met
5jarigen cursus voor jongens den heer J. Kunst.
De gemeenteraad van Made had bij verordening
bepaald, dat de leertijd der kinderen aan de open
bare school aldaar zou eindigen met het 12e levens
jaar. Gedeputeerde Staten van Noord-Brabant, over
wegende dat naar het wettig voorschrift, in iedere
gemeente gelegenheid moet gegeven worden om vol
doend openbaar lager onderwijs te ontvangen, oor
deelden dat een onderwijs, hetwelk eindigen moet
met het 12e levensjaar, niet als voldoende is te be
schouwen zij meenden, dat het lager onderwijs
minstens lot aan het volbrengen van het 14e levens
jaar moest kunnen voortgezet worden, wil het
aanspraak kunnen maken te zijn voldoend onderwijs.
Daarenboven bevatte de verordening geen uitzonde
ringen, zelfs niet voor kinderen, die in vorige jaren
door ziekte verhinderd waren geweest de school te
bezoeken.
Op grond van bovenstaande overwegingen ont
hielden Gedep. Staten hunne goedkeuring aan de
verordening.
Staten-Generaal.
TWEEDE KAMER.
Bij de voortzetting van het koffiedebat bij de
Koloniale begrooting, hield de heer Hintzen gisteren
eene uitvoerige rede. Zijns inziens schoot de Regeering
te kort in de oplossing van het vraagstuk. Hij be
toogde, dat niet naar handhaving der volkscultuur
moest gestreefd worden.
De particuliere industrie is het beste voor den
inlander. Immers is de mogelijkheid en wenschelijk-
heid der volkscultuur niet bewezen en daarom is
spr. afkeerig van hervormingen in de richting der
volkscultuur, die niet rekent met den aard van den
inlander en te veel wisselvallige uitkomsten oplevert.
Dezelfde fouten zouden begaan worden bij aanne
ming van den voorgestelden bijslag dat slecht uit
gevoerd op dwang neerkomt.
In ieder geval worde gebroken met de uitvoering
der koffiecultuur op te dragen aan administratieve
ambtenaren. Spreker is echter geneigd tot het nemen
van een proef, mits geleid door particulieren.
Met den heer Van Houten is hij voor loslating
der cultuur in enkele residentiën en vervanging door
de particuliere cultuur.
De heer Norman adviseerde tot verwerping van
het amendement-Kielstra tot opheffing van het koffie-
monopolie in de Minahassa en achtte volkscultuur
niet onmogelijk. Toch gaat hjj mee met de metie-
Van Houten om de koffiecultuur geleidelijk los te
laten.
De Minister van Koloniën hield vol, dat de voor
gestelde bijslag is in het belang van den Javaan.
Zonder dien kan men de gouvernementscultuur wel
prijsgeven.
De Minister bestreed het voorstel om het crediet
van l*/2 millioen tot */2 millioen te verminderen,
omdat daardoor de beteekenis zou verloren gaan den
arbeider zijn loon toe te kennen.
In de zitting van gisteravond zijn aangenomen.