1892 N°. 121.
Donderdag 18 October.
79sle jaargang.
De nieuwe kieswet.
GOESC
Da uitgave dezer Courant geschiedt Maandag-, Woensdag- en Vrijdagavond,
uitgezonderd op feestdagen.
Prijs per kwartaal, zoo binnen als buiten Goes, j 1,75.
Afzonderlijke nommers 5 cent; met bijblad 10 cent.
Behalve aan ons Bureau worden Abonnementen en Advertentiën voor dit blad
angenomen bij de heeren Nijgh Van Ditmab te Rotterdam en verder
bij alle Boekverkoopers en Brievengaarders.
Inzending van advertentie» vóór 3 uren op den dag der uitgave.
De prijs der gewone advertentiën is van 15 regels 50 cent, elke regel meer 10 ets.
By directe opgaaf van driemaal plaatsing derzelfde advertentie wordt de prijs
slechts tweemaal berekend.
Geboorte-, huwelijks- en doodberichten en de daarop betrekking hebbende
dankbetuigingen worden van 18 regels a 1,berekend.
Dienstaanbiedingen, niet meer dan 4 regels beslaande en contant betaald, 20 ct.
Aanvragen om en vermelding van liefdegaven 5 cent per regel.
ii.
We hebben reeds vroeger een kort uittreksel ge
geven uit den inhoud der kieswetontwerpen, waaruit
onzen lezers zal gebleken zijn, dat zoowel in de wijze
van stemmen als in de eischen van kiesbevoegdheid
ingrijpende veranderingen worden voorgesteld.
Wat de wijze van stemmen betreft, daaronder
begrepen het openen der biljetten, schijnen ons die
veranderingen even zoovele verbeteringen toe, omdat
ze tot groote vereenvoudiging aanleiding geven. Zoo
wordt de taak van het stembureau van het hoofd
kiesdistrict in niet geringe mate verlicht door de be
paling, dat in elk onderkiesdistrict (dat wil voor onze
omgeving zeggen in iedere gemeente, behoudens die
enkele, die in twee districten verdeeld zijn) de eigen
bus geopend wordt. Hierdoor vervalt het omslachtige
heen- en wederreizen met de stembus naar den zetel
van het hoofdstembureau, en als gevolg daarvan de
zonderlinge bepaling, dat de opening tot den volgenden
dag moet worden uitgesteld. Elke bus wordt dus
onmiddellijk na afloop der stemming geopend en de
uitslag dier stemming aan het hoofdstembureau op
gegeven, dat uit die mededeelingen het resultaat
opmaakt.
Voorts ontvangen de kiezers geen stembiljet tehuis,
maar deze worden door den voorzitter van het stem
bureau uitgereikt, wanneer men ter stembus komt.
Dit stembiljet bevat aan de eene zijde het naam
stempel van den voorzitter van het hoofdstembureau,
aan de andere zijde de namen der candidaten. Hier
uit blijkt derhalve, dat de nieuwe wet officiëel ge
stelde candidaten erkent, en onder de officiëel gestelde
candidaten rekent zij degenen, die door minstens 50
kiezers vóór een bepaalden datum aan den voorzitter
van het hoofdstembureau zijn opgegeven. Stemmen
op anderen uitgebracht zijn van onwaarde. Is slechts
éen candidaat gesteld, dan wordt deze als gekozen
beschouwd en is derhalve de stemming overbodig.
Ieder kiezer moet aan een daartoe bestemden lesse
naar op zijn biljet den candidaat zijner keuze door
een bijzonder daartoe aan te geven teeken aan
wijzen en zonder mot iemand te spreken dat biljet
in de stembus werpen. Op deze wijze wil men de
zelfstandige keuze van den kiezer bevorderen.
De kiezerslijsten worden samengesteld op de thans
gebruikelijke wijze, met het ook nu bestaande recht
van reclame bij den gemeenteraad en de rechtbank.
Dit recht wordt echter in de nieuwe wet uitgebreid
tot ieder en elk wettig bestaand lichaam, tot welks
bepaalden werkkring het behoort. Derhalve zullen
voortaan ook de besturen der kiesvereenigingen als
zoodanig kunnen reclameeren tegen de kiezerslijst,
terwijl tevens ook de reclames op hare beurt voor
tegenspraak vatbaar zijn.
En eindelijk wie zijn kiezers Art. 80 der Grond
wet schrijft voor, dat de kieswet heeft te bepalen
de kenteekenen van geschiktheid en maatschappe-
lijken welstand, alsmede den leeftijd om kiezer te
zijn. De nieuwe kieswet nu houdt voor kenteeken
van geschiktheid de kennis van lezen en schrijven
voor die van maatschappelijken welstand, dat in
eigen onderhoud en ia dat van het huisgezin kan
worden voorzien, terwijl de leeftijd om kiezer te zijn
op drie-en-twintig jaren is gesteld.
De kennis van lezen en schrijven moet blijken uit
het persoonlijk schriftelijk ten gemeentehuize aan
vragen om op de kiezerslijst te worden geplaatsthet
eigen onderhoud en dat van het huisgezin daaruit,
dat men gedurende het laatstverloopen burgerlijk
jaar geen onderstand heeft genoten.
Met uitzondering van de bepaling omtrent de can-
didaatstelling door 50 personen, een onderdeel in
dezen, dat ons niet buiten bedenking toeschijnt, komt
het ons voor, dat de Minister van Binnenlandsche
Zaken door dit ontwerp op hoogst eenvoudige en
zeer practische wijze eene oplossing heeft gevonden
voor de moeielijke en zeer rekbare formule door de
Grondwet in art. 80 gegeven. Van begunstiging van
de eene of andere politieke party kan geen sprake
zijn, want ieder heeft het in de hand door niet-be-
deelden, die slecht met de pen kunnen omgaan, tijdig
behoorlijk schry ven te leeren, kiezers te vormen, een
kunstmiddel, dat misschien in de eerste jaren wel
eens in toepassing zal worden gebracht, doch dat,
naarmate voortgezet onderwys meer algemeen wordt,
al minder noodig zal wezen. Zeer zeker is de ver-
eiaehte kennis van lezen en schry ven een zeer geringe
maatstaf van geschiktheid, d. w. z. van politieke ge
schiktheid om kiezer te zijn. Maar wanneer men na
gaat hoevelen er onder het tegenwoordige en zelfs
onder het vroegere kiesstelsel zijn en waren, die deze
geschiktheid evenmin bezitten of bezeten hebben, dan
voorwaar mag de eisch van politieke geschiktheid
niet worden gesteld. Trouwens alleen bij het capa
citeiten-stelsel zou een dergelijke eisch in aanmerking
kunnen komen door b.v. te bepalen, dat de candi-
daat-kiezer blijk moest geven van behoorlijk inzicht
van den werkkring van het lichaam, waarvoor hij
kiezer zal worden. Doch waar elders gebleken is, dat
aan het capaciteiten-stelsel schier onoverkomelijke
bezwaren zijn verhonden, daar is het begrijpelijk,
dat Minister Tak voor de invoering daarvan is teiug-
gedeinsd.
Van fiscale grenzen om het kiesrecht binnen te
beperken kon na al het getob, dat tot nutoe daar
mede in ons land heeft plaats gehad, al evenmin
sprake zijnen zoo gelooven we, dat inderdaad de
uitweg, dien de regeering heeft gevonden, het eenige
middel is om aan ons kiesrecht stabiliteit te verleenen.
De voorgestelde maatregel is voorzeker een zeer
radicale, waarin het meerendeel der liberalen zich
eerst goed moet indenken, alvorens er groote sym
pathie voor te kunnen koesteren. Wars van groote
sprongen, zal deze sprong hun ongetwijfeld gewaagd
toeschynen, en uit een partij oogpunt beschouwd is
hij dit ook vrij zeker, want, zooals we reeds in ons
eerste artikel zeiden, de liberale party zal vermoede
lijk haar eigen graf delven. Maar wanneer men zich
eenmaal stelt op het standpunt, dat men een vasten
maatstaf wil nemen voor het kiesrecht, dat derhalve
geleidelijke uitbreiding moet vermeden worden, dan
is een kenmerk, dat alleen diegenen uitsluit, die het
kiesrecht niet willen en hen, die de Grondwet niet
toelaat, zeker het eenig afdoende middel om de
vereischte stabiliteit in deze quaestie te verkrijgen.
Bovendien gelooven we niet, dat de gevolgen van
de nieuwe kieswet zoo groot zullen zijn als velen
vreezen. Zeker, in het noorden des lands zal eene
meer geavanceerde vertegenwoordiging kunnen wor
den geschapen, zal misschien de liberale partij hare
zetels zien verdoelen tusschen »rooden" en anti
revolutionairen maar over het geheel achten we
ons volk van te kalme natuur om te verwachten,
dat het radicalisme, of erger nog het socialisme den
boventoon zal gaan voeren.
Daarom zien we de gevolgen met kalmte tegemoet.
Eene andere partyformatie in en buiten de Kamers
en Staten moge na de invoering der nieuwe kieswet
ophanden zijn, aan eene omwenteling in onze poli
tieke vertegenwoordiging gelooven we voorshands
nog niet. Er wordt van zekere zijde wel hard ge
roepen om algemeen kies- en stemrecht, en er moge
in de residentie of elders af en toe eene betooging
ten gunste daarvan worden gehouden, men vergete
niet, dat tegenover de duizenden, die daaraan deel
nemen, even zoovele honderdduizenden staan, die
wars zijn van die radicale begrippen, en dat er
minstens evenveel duizenden zijn van wie zal blijken,
dat ze niet eenmaal genoeg prijs stellen op het bezit
van kiesrecht om zich daarvoor eenige moeite te
getroosten.
Om die redenen verwachten wij geene politieke
omwenteling van de voorgestelde kieswet. Maar
daarom ook weder achten wij den arbeid van minister
Tak een nationale arbeid, die toejuiching zal vinden
bij alle partijen behalve bij de ultra-conservatieve,
omdat zij nieuw leven zal brengen in onze parle
mentaire werkzaamheden, omdat zij eene oplossing
zal geven aan een moeilijk vraagstuk, dat evenals
vroeger de schoolquaestie dreigde verlammend te
werken op den gang van zaken, en eindelijk omdat
zij een eerezuil zal stichten voor de liberale partij,
die aan de natie datgene gaf, wat haar, door haar
en anderer toedoen, zoo lang is onthouden.
Het nieuwe Sas.
Aan de N. R. Ct. schrijft men dd. 8 October bet
volgende uit Goes
»De lijdensgeschiedenis van ons nieuwe Sas is nog
niet uit, of eigenlijk begint zij pas, want de weder
waardigheden en teleurstellingen, die wij tot hiertoe
ondervonden, behooren tot het tijdvak van den bouw
der sluis. Nauwelijks is het eerste schip door het
nieuwe Sas de haven binnengevaren, of er worden
in de muren, zoowel van de buitensluis als van de
schutkolk, scheuren ontdekt, en de dijk die daar
achter opgeworpen wordt, moet eenige meters achter
uit gelegd worden. Men heeft veel afgedaan over de
bouwvalligheid van het oude Sas, maar het staat
nu naast zijn jeugdigen broeder, of liever naast zyn
opvolger en plaatsvervanger, in goede kracht tegen
over een treurige zwakheid".
Wij hebben onmiddellijk onderzoek gedaan naar
de waarheid van dit bericht, waaraan wij op goeden
grond meenden te mogen twijfelen. Ziehier wat ons
omtrent het nieuwe Sas werd medegedeeld
v »Het nieuwe sluisgebouw bestaat uit acht geheel
afzonderlijke muurwerken, te weten het buitensluis-
hoofd, het binnensluishoofd, de beide kolkmuurtjes,
de heide binnenvleugelmureu en de beide buiten-
vleugelmuren, welke muurwerken, afzonderlijk op
verschillende diepte gefundeerd, geheel afzonderlijk
zyn opgetrokken. De vleugelmuren vormen derhalve
niet éen geheel met de sluishoofden, maar kunnen
afzonderlijk zich zetten, gelijk elk muurwerk onder
zijn eigen gewicht doet, ook de afgescheidene en op
verschillende hoogte gelegene fundeeringen kunnen
j bij den overgang van den onbelasten tot den zwaar
belasten toestand eenige zetting vertoonen. Om der
gelijke muurwerken zonder schade deze werking te
doen ondergaan, worden de muren geseheiden ge
houden en wordt vaak tusschen vleugelmuren en
hoofdgebouw een plaat zink ingelaten.
Aan de nieuwe sluis nu zijn de vleugelmuren
eenigszins gezet, zonder ook in het minst den lood
rechten stand verlaten te hebben. Bij den noord-
westelijken buitenvleugel heeft men op de scheiding
het metselwerk over éen steen breedte uitgehakt,
teneinde later door inmetseling de scheiding uit het
gezicht te werken Door deze bewerking spreekt
thans aan de dagzijde de afscheiding van de geschei
den muurwerken zeer duidelijk, aan de achterzijde
spreekt dit door de aanraseering, welke reeds was
aangebracht.
Onkundigen zien nu in deze scheiding scheuren,
en zien in een zeer natuurlijke zaak een hoogst on
gunstig verschijnsel.
De lage kolkmuuitjes der nieuwe sluis, welke hier
slechts als bekleedingsmuren dienst doen, en die bij de
oude sluis, met rijspakwerk langs de kolk, geheel ont
braken, zyn in het midden bij het aanaarden met in
het water aangeplempt zand enkele centimeters naar
voren gedrongen, en vertoonen elk dezer muurtjes
thans op een tweetal plaatsen scheuren, welke echter
tot heden tot geenerlei bezwaar aanleiding geven,
en, na het tot rust komen van den grond, bijgewerkt,
noch aan de waarde noch aan het uiterlijk der nieuwe
sluis iets zullen afdoen.
Uit voorzorg zal de 2 Meter hooge kade, welke
achter langs de kolkmuren moet aangelegd worden,
2.5 M. verder uit de muurtjes blijven.
Weet men nu, dat de beide sluishoofden der nieuwe
sluis met hunne waterkeeringen, ondanks de on
gunstige omstandigheden waaronder de aanaarding
geschieden moet, in voortreffelijken staat verkeeren,
dan oordeele men over de waarde van het bedoelde
berichtje".
De Standaard en de medici.
Het antirevolutionair hoofdorgaan is nooit heel
best te spreken over de medische faculteit, hetzij
omdat het niet al te veel mag ophebben met »de
wetenschap", hetzij omdat vooralsnog die faculteit
niet aan de vrije universiteit is vertegenwoordigd.
Toen de cholera erg dreigde gaf het blad zelf zeer
behartigenswaardige wenken aan het bestuur dei-
hoofdstad nauwelijks wordt het gevaar wat minder
of het begint de goG gemeente weör tegen de ad
viezen der wetenschap in het harnas te jagen, door
als gewoonlijk zonder eenig bewijs te leveren te
klagen, dat de doctoren die adviezen met ingebeelde
menschelijke hoogheid" geven. Ziehier wat dr. Kuyper
schrijft
»Nu ook in tal van dorpen de cholera offers
vraagt, in veel sterker mate zelfs dan in onze
groote steden, is het pijnlijk te zien, hoe er op
sommige plaatsen zekere wrijving ontstaat tusschen
de maatregelen, die de geneeskundige macht ver
ordent, en den geest der bevolking.
En nu is het wel uiterst gemakkelijk, hierbij
die tegenstribbeling der bevolking uit de hoogte
te veroordeelen maar ligt de schuld ook niet voor
een zeer grout deel bij onze medici zelve
Met name tegenover de cholera staan ze nog
zóó hopeloos verlegen, dat de medici uit Hamburg
er nu openlijk voor uitkwamen, dat ze tegenover
deze ontzettende plaag nog even machteloos zyn
als in 1866. Allerlei geneesmiddelen en methoden
zijn beproefd, en zie, op de proef is elk middel
bezweken. Prof. Van Overbeek de Meijer, die vóór
drie weken de creolin in alle bladen aanbeval,
moest nu reeds zijn advies intrekken, omdat het
gebruik van creolin niet alleen niet baten, maar
zelfs schaden zou.
Voegde dan aan de medische wetenschap, waar
ze nog zóó machteloos staat, niet een nederiger
toon en een ootmoediger houding
En waar nu onze Christelijke bevolking, hoe
ook van harte genegen, om elk middel, dat God
geeft, aan te wenden, toch in de eerste plaats
hooger opziet en roept tot Hem die slaat, is het
dan zoo onbegrijpelijk, dat de geneeskundige au
toriteiten, die zoo telkens optreden, alsof zij te
gebieden hadden, en alsof, zoo maar ieder gehoor
zaamde, zij de cholera wel stuiten zoudenhierdoor
het vrome gevoel kwetsen, den dieperen zin van
het volk beleedigen, en daardoor zelve den weer
stand uitlokken, waarover ze zich zoo bitter be
klagen
Als ons volk gevoelt, dat wie raad geeft, dit in
de vreeze des Heeren doet, leent 't willig het oor.
Maar als de Overheid, die Dienaresse Gods heet
te zijn, zelfs in zoo ernstige dagen met ingebeelde
menschelijke hoogheid optreedt, ondermijnt zij zelve
het gezag, dat God haar verleende, om het ten
zegen voor het volk aan te wenden."
Ziedaar een kostelijk staal" hoe dr. Kuyper zijn
luidjes in revolutionair verzet tegen goede maatre
gelen in het algemeen belang weet te versterken,
en de reden van de stijfhoofdigheid die hen bezielt,
zonder eenig bewijs op rekening van anderen stelt. Er
is voorzeker geen enkel geneesheer, die gedacht, veel
minder gezegd heeft, dat »hij de cholera wel stui
ten zoumaar wel hebben alle doctoren zonder
onderscheid eenige algemeene voorschriften gegeven
omtrent reinheid, ontsmetting, gebruik van water
en vruchten enz., die door niemand als verkeerde
maatregelen zijn herroepen en die de verspreiding
der ziekte toch sterk kunnen beletten.
Maar inderdaad, wanneer er sprake kon zijn van
ingebeelde menschelijke hoogheid", dan zeker in de
eerste plaats bij hen, die altijd gereed staan om,
stoffende op hun christenzin en de daarbij passende
nederigheid, het beter te weten dan de mannen
wier speciaal gebied van studie zij met hun critiek
betreden.
GOES, 12 October 1892.
Herziet u zeiven Die uitdrukking van wijlen
Minister Modderman, sedert tot een gevleugeld woord
geworden, viel ons gisteren (Dinsdag) avond in, toen
de sociaal-democraat J. K. Van der Veer in een
der zalen van »de Prins van Oranje" voor een gehoor
van 30 a 40 personen zijne ideeën over de sociale
quaestie (of, zooals de spieker zeide quaetsieten beste
gaf. Het waren, zooals wij van de leiders zijner partij
gewoon zijn, allerlei banale uitdrukkingen, door de
eene of andere aanhaling uit een brochure of een
geschrift aan elkander geregen, terwijl de toespraak
eindigde met eene opwekking van het proletariaat
ten strijde tegen het privaat bezit. Aan het slot
werd het gehoor, dat weinig enthousiasme toonde,
nog onthaald op de voordracht van een vers, getiteld
Wij zijn ie gemeen
Had Gambetta eenmaal gezegd »er is geene sociale
quaestie maar wel zyn er sociale quaestiën", dit ge
zegde was gelogenstraft door de geschiedenis en alle
quaestiën concentreerden zich tot den stryd tusschen
de bezittende en de niet-bezittende klassen der maat
schappij. Die quaestie was vooral op den voorgrond
getreden, sedert »de Keizer en de Paus" met haar
waren gaan coquetteeren. De bekende encycliek van
Paus Leo werd nu gecritiseerd, of eigenlijk alleen
de daarin voorkomende zinsnededat de arbeider
recht heeft op de vruchten van zijn arbeid. Maai
de kracht van deze stelling werd weder vernietigd
door eene andere zinsnededat het noodzakelijk is,
dat het privaat bezit blijve.
Deze laatste uitdrukking was volgens den spreker
een groote zoo niet de grootste leugen. Het privaat
bezit bezigt den landbouwer en veldarbeider als
perspomp, om de opbrengst van den bodem naar
het kapitaal te voeren. Het privaat bezit verdrijft
door zijne machines den werkman uit de werkplaatsen
en voert hem de armoede in de armen. Het privaat
bezit doodt den kleinen handelaar, omdat deze zijne
waren niet zoo goedkoop kan geven als gene."
Door het privaat bezit neemt de armoede en daar
mede het getal misdaden toe. In Friesland (van
andere provinciën miste de spreker de noodige ge
gevens) was voor het eerste een klaar bewijs in de
sommen, die voor armverzorging werden uitgegeven
in de laatste jaren, met het getal ondersteunden,
waaruit bleek, dat op 5 bewoners van Friesland
1 bedeelde wordt gevonden. Voor het tweede was
het bewijs te vinden in de omstandigheid, dat er
2000 veroordeelden waren, op wie de uitgesproken
straf niet kon worden toegepast, omdat er geen
plaats was in de gevangenis.
De kleine, de mindere man wordt onteigend, wordt
geëxploiteerd door het kapitaal. De hypothecaire
schuld was in 1880 69,072,723 en in 1890
80,562,275 dus in tien jaren vermeerderd met
12,510,008. Dat teekent achteruitgang van land
bouwer en kleinhandelaar.
En welk is nu het middel tot verbetering?
De kerk zegtwilt gij de maatschappij hervormen,
hervorm het individumaar de sociaal-democratie
keert die leer om, en zegtgeef den mensch eten,
voedsel, kleeding en huisvesting overeenkomstig zyn
menschwaardig bestaan en de maatschappy zal ten
goede veranderen. De maatschappij moet aangetast
worden, door wetten moet het communaal bezit
verordend en de Croesus gedwongen worden zijne
schatten te deelen met den arbeider, die zijn brood
kneedt, zijne kleeding weeft, zijne paleizen bouwt,
zonder er eenig genot van te hebben.
Ziehier de slotsom van des sprekers redeneeringen
of liever van zijne utopieënHet privaatbezit moet
opgeheven worden; het monopolie van grondbezit
van de verinogenden moet verdwijnen; instelling
