Wmmw
1892 W93.
Dinsdag 9 Augustus.
79slc jaargang.
Da uitgave dezer Courant geschiedt Maandag-, Woensdag- en Vrijdagavond,
uitgezonderd op feestdagen.
Prijs per kwartaal, zoo binnen als buiten Goes, j 1,75.
Afzonderlijke nommers 5 cent; met bijblad 10 cent.
Behalve aan ons Bureau worden Abonnementen en Advertentiën voor dit blad
aangenomen bij de beeren Nijgh Van Ditmaïi te Botterdam en verder
bij alle Boekverkoopers en Brievengaarders.
Inzending van
De prijs der gewone advertentiën is van 15 regels 50 cent, elke regel meer 10 ets.
Bij directe opgaaf van driemaal plaatsing derzelfde advertentie wordt de prijs
slechts tweemaal berekend.
Geboorte-, huwelijks- en doodberichten en de daarop betrekking hebbende
dankbetuigingen worden van 18 regels a 1,berekend.
Dienstaanbiedingen, niet meer dan 4 regels beslaande en contant betaald, 20 ct.
Aanvragen om en vermelding van liefdegaven 5 cent per regel.
advcrtentiën voor 8 uren op den dag; der uitgave.
GOES, 8 Augustus 1892.
In bet Augustusnummer van de Vragen des
Tijds heeft de beer mr. J. A. Van Gilse een
opstel gewijd aan de proefneming met een even
redig kiesstelsel, door bet kantonNeucbatel
genomen.
Volgens dit stelsel is de kiezer zoo vrij mogelijk.
De eenige beperking is, dat de namen der candi-
daten zijner keuze moeten voorkomen op eene dei-
lijsten, welke uiterlijk vijf volle dagen vóór de ver
kiezing door ten minste twee kiezers namens eene
party of groep ingeleverd zijn aan de griffie. Deze
lijsten moeten een aantal namen bevatten, dat ten
minste gelijk staat met de helft van de in bet district
te kiezen afgevaardigden eene bepaling, welke dient
om de vorming van kleine groepen en dus de ver
brokkeling der groote partijen tegen te gaan. Met
hetzelfde doel is bovendien nog vastgesteld, dat geen
candidaat gekozen is, die bet niet gebracht beeft
tot 15 pet. der geldige stemmen.
De hoofdgedachte van bet door Neucbatel aange
nomen stelsel is dezelfde als die van bet stelsel
Roget der Association réformiste de Genève, bekend
onder den naam van bet systeem der concurreerende
lijsten. Een gewichtig bezwaar daartegen was steeds
dat bet de partij-tirannie in de band zou werken,
omdat de kiezer, eenmaal voor eene partij kiezende,
aan de door baar gestelde candidaten gebonden was.
Te Neucbatel beeft men op volgende wijze dit
bezwaar ontgaan.
Gesteld, zegt de beer Van Gilse, dat in een tien
voudig Nederlandsch district een liberaal kiezer wel
voor zijne partij wil stemmen, maar bet toch wen-
schelijk acht, dat dr. Schaepman, dr. Kuyper, mr.
Treub en Domela Nieuwen huis in bet parlement
zitting hebben, dan vult bij volgens bet stelsel van
Neucbatel zijn biljet als volgt in1. Van der Kaaij,
2. Gleicbman, 3. Tak van Poortvliet, 4. Smidt,
5. Schaepman, 6 Kuyper, 7. Treub, 8. Domela
Nieuwenhuis, 9. 10Daar de niet in
gevulde stemmen der liberale lijst voor de liberale
partij gelden, heeft deze kiezer dus uitgebracht
6 stemmen voor de liberale en éen stem voor elk
der katholieke, anti-revolutionaire, radicale en soci
aal-democratische lijsten en bovendien éene stem
gegeven aan de vier met name genoemde liberalen
en aan de vier genoemde candidaten van andere
partijen. Het aantal steramen, voor de lijsten uit
gebracht, beslist nl. omtrent bet aandeel, dat de
party toekomt in bet aantal der te vervullen zetels,
terwijl de stemmen op de personen uitgebracht,
slechts invloed oefenen op de keuze der candidaten,
die de toegewezen zetels zullen bezetten. Gekozen
zjjn nl. van elke lijst de candidaten, die bet grootste
aantal stemmen op zich vereenigen, tot zoover de
partij op zetels aanspraak heeft. Valt in de zittings
periode (te Neucbatel 3 jaar) een dezer gekozenen
uit, dan wordt zijne plaats ingenomen door den
candidaat, die op de lijst op hem volgde. Tusschen-
tydsche verkiezingen komen dus niet voor.
Het gefingeerde stembiljet, zegt deschr., is zeker
nog al excentriek, maar dit voorbeeld is juist zoo
gekozen om duidelijk te doen uitkomen, welke groote
vrijheid de kiezer onder bet evenredige kiesstelsel
van Neucbatel geniet. Eene grootere kan men toch
waarlijk niet verlangen, want er is geen kiesstelsel
denkbaar, waarin niet de kiezer, die zijne zinnen zet
op een candidaat aan wien niemand anders denkt,
onvermijdelijk zijne stem wegwerpt.
De formule omtrent de niet met naamsaanduiding
gebruikte stemmen is ook iets nieuws, hetwelk tot
dusver nog in geen stelsel was aangenomen en zeer
gelukkig gevonden is. Bij een evenredig kiesstelsel
is bet onnoodig, en voor kleinere partyen zelfs bijna
onmogelijk, eene lijst samen te stellen met zooveel
candidaten als er zetels te vervullen zijnfeitelijk
zou dientengevolge de kiezer, beboorende tot eene
partij, welke slechts eene kleine lijst aanbeveelt,
minder stemmen uitbrengen dan hij die zich rang
schikt onder de richting, welke de groote meerder
heid in bet district vormt. Daarom is bet billijk dat
iedere kiezer, gelijk onder bet stelsel der volstrekte
meerderheid in veelvuldige districten ook bet geval
is, zooveel stemmen uitbrengen kan als er afgevaar
digden te kiezen zijn. Maar hoe moet dan b. v. in
een tienvoudig district de kiszer stemmen, die al
zijne stemmen wil schenken aan zijne partij, welke
echter slechts zes candidaten steldeDe formule dei-
wet van Neucbatel geeft bet antwoord; bij brengt
zoo tien stemmen voor zijne partij uit, ook al schreef
hij slechts éen naam op zijn biljet. Die formule [is,
bij de verkiezing van 1 Mei 11., onder aan den voet
van bet stembiljet gedrukt, zoodafc de kiezer die
over al zijne stemmen wilde beschikken, slechts de
door hem bedoelde >kleur" der lijst behoefd© in te
vullen." Art. 45 der kieswet bepaalt namelijk, dat
elke partij zelf de kleur van bare stembiljetten kiest,
welke, eenmaal vastgesteld, haar uitsluitend eigen
dom blijftgeen andere groep beeft het recht die
kleur toe te eigenen of zich er van te bedienen, op
straffe van nietigverklaring van bare stembiljetten.
Van de verschillende bepalingen zij hier nog ver-,
meld, dat opbooping van stemmen verboden is zijn
op één biljet veischeidene stemmen op één persoon
uitgebracht, dan is slecht één stem geldig. Blijft
er bij de verdeeling der zetels tusscben de partijen
een over, dan wordt die gevoegd bij de sterkste
partij.
Te Neucbatel (stad) werden op 1 Mei jl., waar
dit stelsel voor bet eerst werd toegepast, 55,027
stemmen uitgebracht. De opening en de rangschik
king bleek zóó eenvoudig te zijn, dat reeds 's avonds
om negen uur van den eigen dag der verkiezing de
uitslag bekend was.
Oordeelende naar 't geen hij er van in Zwitser -
scbe bladen onder de oogen beeft gekregen, durft
mr. v. G. een bevestigend antwoord te geven op de
vraag, cf de verwachting vervuld is, dat met dit
stelsel, binnen de grenzen van bet bereikbare, een
billijke vertegenwoordiging van de meerderheid en
van de minderheid verkregen is. De radicale partij,
welke in Neucbatel de besliste meerderheid beeft,
is natuurlijk ook in den nieuwen grooten raad
meerderheid gebleven: zij beeft 69 van de 114 zetels
door bare candidaten bezet, maar in verhouding
tegenover de andere partijen is zij iets achteruit
gegaande liberale (conservatieve) party, welke
slechts in enkele districten de volstrekte meerder
heid bezat, en de Grütliparty (de arbeiders), welke
in geen enkel district zelfstandig de zegep:aal kon
behalen, en daavom vaak, met opoffering van bare
meest geliefde leiders, slechts bier en daar door
coalitie met de conservatieven een werkmanscandi-
daat gekozen kon krijgen, hebben vrij de vleugels
kunnen uitslaan en elk een paar zetels meer gekre
gen dan zij vroeger gezamenlijk, ten koste vaak van
eigen eer en waardigheid, konden veroveren.
De scbr. eindigt met den wenscbMocht ook
buiten Zwitserland dit voorbeeld spoedig navolging
vinden»In 10 districten verdeeld, elk 10 afgevaar
digden kiezende, ware in Nederland bv. bet Neu-
cbatelscbe stelsel zonder eenig bezwaar in toepassing
te brengen. Maar zoo boor ik de principiëele
voorstanders der proportioneels vertegenwoordiging
mij reeds tegenwerpen dit stelsel kan niet zuiver
werken omdat eene zuivere evenredige vei tegenwoor-
diging slechts te verkrijgen is met bet gebeele land
als eenig kiesdistrictZoo zijn altijd die menscben,
die bet in beginsel met u eens zijnalleen om bet
onbereikbare na te jagen, verwerpen zij bet bereik
bare en, hoewel schijnbaar hervormingsgezind, zijn
zij de onwrikbaarste conservatieven.
Met den velddag was er bij bet Leger des
b e i 1 s alhier in drie avonden geene bijeenkomst
gehouden en daarom bestond eenige vrees, dat Zater
dagavond de ongeregeldheden wellicht zouden her
haald woiden. Gewapende rijkspolitie van omliggende
dorpen was weer aanwezig, doch zij bad gelukkig
niets te doen. De Zaterdag- en zoomede de Zondag
avond zijn rustig voorbijgegaan en het laat zich
aanzien, dat bet gezond verstand bij bet Goescbe
publiek ook in dezen zegeviert. Ook dat bet bezoek
in bet gebouw in de laatste twee dagen zeer is ver
minderd, kan als een gunstig teeken beschouwd
worden.
EllewouilsdïjK. Zaterdagavond werd bier ver
gadering gehouden door de handboogschutterij Zorg
vliet". Er werd met algemeene stemmen goedge
keurd, dat aan den beer J. C. Van Hattum, am
bachtsheer dezer gemeente, bet beschermheerschap
der vereeniging zou opgedragen worden en aan den
beer E. A. Van der Bent, burgemeester alhier, het
eerevoorzitterschap. Daarna werd overgegaan tot bet
benoemen van een definitief bestuur en daarin werden
gekozen Jobs. Van Liere als hoofdman, J. Rijnberg
en J. Nieuwenbuijze resp. als le en 2e deken en
P. Smallegange als secretaris. De vereeniging bestaat
thans uit 41 leden, waaronder 30 werkende en elf
rustende. Het voornemen bestaat a. s. Woensdag,
ter gelegenheid van den jaardag van den beer J. C
Van Hattum voornoemd, feestelijk de eerste schieting
te houden.
Hnts. Daar in bet nummer van Zaterdag 11. bet
telegraphisch bericht van den uitslag der stemming
voor een lid van den gemeenteraad alhier, wat de
namen betreft, niet correct is, volgt bier volledig
heidshalve de gebeele uitslag.
Van de 23 stemmen waren er op de beeren Th.
MaatJ. Wante, E. C. Priester, A. J. Louwers, J.
De Moor en J. Arends achtereenvolgens 16, 3,1,1,
1 en 1 stem uitgebracht, zoodat eerstgenoemde
gekozen is.
'g-GrAveikhage. Benoemd tot inspecteur bij
de registratie 3e klasse, tijdelyk divisie Middelburg,
de lieer J.
Sliedrecht.
W. M a a s s e n thans ontvanger te
- V olgens bet oester be richt in de Iers. en
Th. Ct. zal, zeker tengevolge van ondervonden on
nauwkeurigheid, het zaaigoed niet meer gemeten,
maar stuk voor stuk geteld worden.
juiste opgaaf in de bladen en de vervroegde aan
komst van den trein, zag Bismarck in het eerst
slechts eenige bonderden bewonderaars en daar tegen
over eene groote politiemacht op bet perron.
Weldra echter ging de tijding van zijne aankomst
als een loopend vuurtje door de naburige straten,
en in zeer korten tijd was bet station met ongeveer
De meening omtrent en de waarneming van den twee duizend menscben stampvol. Stormacbtio'e toe
aanslag is tamelijk uiteenloopend,^ doch overat ge- juicbingen vielen den vroegeren rijkskanselfer ten
deel. Daarbij was bet half dozijn poëtasters aller-
vermakelijkst. Allen hadden ze even groote haast om
hunne bulde-gedichten voor te lezen, maar de verdere
menscben overschreeuwden hen met boera's, terwijl
Bismarck zich nu op zijn beurt haastte en bun de
gedichten éen voor éen afnam, onder de belofte ze
thuis te zullen lezen.
Na herhaaldelijk toegeroepen te zijn, hield hij eene
korte toespraak, waarin bij bedankte ^voor de vrien
delijke ontvangst die bij ook te Berlijn vond. Als
menscb en als staatsman bad hij op zijne jongste
reis zooveel zelfvoldoening gesmaakt dat bij tevrede-
ner huiswaarts keert dan bij vertrokken is. Hij heeft
gezien boe vast in Zuid- en Midden-Duitschland de
liefde tot bet éene vaderland geworteld is, en welk
eene algemeene instemming bet door hen gestichte
Duitsch-Oostenrijksche verbond vindt.
Er waren een vijftigtal politieagenten om de orde
te bewaren, doch er gebeurde niets bijzonders.
Het werd opgemerkt, dat in bet naburige Spandau
vele officieren met hunne dames Bismarck zijn komen
bezoeken.
De Iteichsbote klaagt: »De kwade gevolgen van
Bismarck's geheel persoonlijke fronde worden boe
langer boe duidelijker zichtbaar. De natie is in
eene vreeselijke tweedracht geraakt, welke zelfs in
officierskringen zich doet gelden".
heel wint de vrees veld, dat zij beneden bet mid
delmatige zal zijn. De gedurende eenige jaren zoo
bevoorrechte perceelen bij Kattendijke en Weinel-
dinge spannen ditmaal in lang niet de kroon. Een
gemiddeld getal van tien broedjes per pan zal zeer
bevredigend kunnen genoemd worden. De scbèlpen-
aanslag is iets gunstiger dan op de pannen.
Het bakkengoed groeit uitstekend evenals het uit-
ezaaide op de perceelen. Er is weinig handel in
akkengoed, omdat de vraagprijs de taxatie der ver
bruikende maatschappijen te boven gaat.
Thans wordt bericht, dat de Prins en de
Prinses van Wied en kinderen zich tusscben
10 en 16 Augustus a. s. naar Domburg zullen be
geven.
De Eerste Kamer der Staten-Generaal,
die hedenavond bare werkzaamheden hervat, zal nog
week, na bet sectie-onderzoek van de vermo
gensbelasting en de behandeling in openbare ver
gadering van de aanhangige minder omvangrijke
ontwerpen, tot de tweede week van September uit
eengaan.
De gemeenteraad van Groesbeek heeft den
gemeente-geneesheer met algemeene stemmen ont
slagen, wegens zijne handelingen bij het ontstaan
en heerscben der pokziekte en verwaarloozing van
patiënten tot de behoeftige klasse beboorende. Ver
schillende feiten werden in die vergadering daar
omtrent medegedeeld.
Een oud-iesident, die vele jaren in Indië door
bracht, noemt de opmerking van bet Bat. Nbl. dat
nl. »de hangende lokken, waarmede op de nieuwe
muntstukken onze jeugdige en lieftallige Koningin
prijkt, op den inlander een vreemden indruk moeten
maken" een oude-wij ven praatje. De inlander baast
zich de kleine muntstukjes die bij krijgt weg te
bergen en kijkt niet wat er op staat. Groote munt
stukken krijgt by bijna nooit in banden. Aan het
Europeesche kapsel der dames zijn de Javanen ge
woon evenals aan bare kleederdracht en zij zullen
er geen Europeesche vrouw minder om achten, als
deze baar »adat" volgt, evenals zij zelve.
Bovendien zijn de Nederlandscbe muntstukken
sedert bun bestaan in Indië gangbare munt en nooit
is er eenig blijk voorgekomen, dat de bevolking den
Koning geringschat omdat deze op de munt geen
kroontje draagt.
Deze aangelegenheid" is, n'en deplaise bet Bat.
Nbl., van niet bet minste belang. (Wat echter niet
wegneemt, dat wij de opmerking van den oud-resident
in dezen niet geheel deelen. De inlander hecht veel
aan uiterlijken schjjn vooral bij zijne vorsten of
hoofden. Red. G. Ct)
In verband met bet door de landbouwcom-
missie ingestelde onderzoek naar den toe
stand van den landbouw is sedert 1886 geen
land bouw verslag verschenen. Intusschen zijn de ge
meentelijke land bouw verslagen geregeld bijgehouden
hoofdzakelijk uit deze bronnen puttende, beeft nu
de beer L. Broekema, directeur der rijkslandbouw-
scbool, op last van den minister van wateistaat een
landbouwverslag over 1887, 1888 en 1890
samengesteld, dat thans bet licht beeft gezien. In
éen hoofdzaak verschilt dit verslag met de vooraf
gaande de beredeneeringen zijn vervallen en bet
verslag bevat enkel de gewone tabellarische over
zichten. De volgorde der tabellen is onveranderd
gebleven doch enkele zyn gewijzigd, vervallen of door
betere vervangen.
Prins Bismarck vertoefde op zijne door
reis Zaterdag een oogenblik te Berlijn, doch zijne
komst was stil gehouden zoodafc er slechts enkele
bonderden menscben in bet station waren, die aan
vankelijk Bismarck niet bemerkten, dewijl zijn salon
wagen op een ander stel rails gebracht werd. Zoodra
men hem echter herkende werd hij met stormach
tige welkomst-kreten begroet.
De sociaal-democraten en de Duitscbe vrijzinnigen
hebben geen aandacht geschonken aan wat er aan
het Stettiner Balmhof plaats greep, en zulks terwijl
dit station is gelegen in eene drukke arbeiderswijk
en Bismarck er juist aankwam toen het in de na
burige fabrieken schafttijd was.
enthousiaste vrienden van
Kerkelijke Zaken en Onderwijs.
Beroepen te Kortgene ds. L. F. A. Westerbeek
van Eerten, te Serooskerke (W.)
Bedankt voor bet beroep te Oud-Vosmeer door
ds. A. F. Simons Cz., te Poortvliet.
Na langdurige beraadslaging beeft de Synode
definitief besloten tot bet stichten of inrichten van
een gebouw voor de algemeene Synode der Neder
landscbe Hervormde kerk.
Bij Kon. besluit is, met aanvulling der be
staande bepalingen omtrent de pensioenen der pre
dikanten by de protestantscbe gemeente in Neder-
landscb-Indië bepaald
1. dat bij herplaatsing in Nederlandsch-Indië van
een gepensionneerd predikant bij de protestantscbe
gemeente aldaar zijn pensioen niet wordt uitbetaald
over den tijd, gedurende weikon hij activiteits-tracte-
ment geniet;
2. dat wanneer een aldus herplaatste gepension
neerd© opnieuw den dienst verlaat, hem zyn vroeger
of een hooger pensioen uordt toegelegd, naarmate
hij daarop volgens de vigeerende pensioensbepalingen
aanspraak heeft.
De voordracht voor onderwijzeres te Hellevoet-
sluis bestaat uit inej. Spruitenburg te Leiinuideu,
mej. Van den Berge te Vlissingen en mej. Kievit
te Ierseke.
Te Breda is voor de hoofdakte geslaagd do
beer M. Koole van Middelburg.
Rechtszaken.
Het verzoek om gratie voor kapt. Bakker, van
het stoomschip »Obdam", wegens de liem opgelegde
straf ter zake van den doodslag op een stoker "ge
pleegd, is
Gemengde Berichten.
Een paar Duitschers begonnen voor eenigen
tijd een bierhuiszij beschikten over zeer weinig
geld en kochten den gekeelen inventaris op afbe
taling. De zaak ging echter weinig florissant, zoodat
er van afbetalen niet veel kwam. Eindelijk besloten
zij de zaak maar aan kant te doen en vei kochten
zij den inboedel voor 65. De kooper had reeds
betaald en wilde den inventaris in bezit nomen, toen
hem dit werd belet door den eigenaar, den man,
van wien het goed op afbetaling was gekocht.
Nu wandelde Woensdag de kooper op den Ouden
dijk te Kralingeu en ziet plotseling de twee Duit-
sche keeren in een open rijtuig voorbijrijden. Dade
lijk deelt hij aan den politieagent J. O. De Kramer
het voorgevallene mede, die de beeren aanhoudt en
naar het bureau brengt. De beeren verklaarden zich
hoegenaamd geen kwaads bewust te zijn, maar wil
den, om alle onaangenaamheden te voorkomen, den
koopor wel weder de 65 gulden ter hand stellen,
Het waren dus alleen u j
Bismarck, die de hal van het station vulden. Onder i Aldus geschieddede kooper kreeg geld in den zak'
dezen waren vele dames. Ten gevolge van eene on- dat bij reeds zeker had verloren gewaand.