1891. N°. 127.
Dinsdag 27 October.
78ste jaargang.
DE HAGELSLAG
Collecte
SLACHTERIJ
UIT DE OUDE DOOS.
GOESCHE
De uitgave dezer Courant geschiedt Maandag-, Woensdag- en Vrijdagavond,
uitgezonderd op feestdagen.
Prijs per kwartaal, zoo binnen als buiten Goes, 1,75.
Afzonderlijke nommers 5 centmet bijblad 10 cent.
Behalve aan ons Bureau worden Abonnementen en Advertentiën voor dit blad
aangenomen bij de heeren Nijgh Van Ditmar te Rotterdam en verder
bij alle Boekverkoopers en Brievengaarders.
Inzending van advertentiën voor 2 uren op den dag der uitgave.
COURANT.
De prijs der gewone advertentiën is van 15 regels 50 cent, elke regel meer 10 cent.
Bij directe opgaaf van driemaal plaatsing derzelfde advertentie wordt de prijs
slechts tweemaal berekend.
Geboorte-, huwelijks- en doodberichten en de daarop betrekking hebbende
dankbetuigingen worden van 18 regels a 1,berekend.
Dienstaanbiedingen, niet meer dan 4 regels beslaande en contant betaald, 20 ct.
Aanvragen om en vermelding van liefdegaven 5 cent per regel.
OPENBARE VERGADERING
van den
RAAD der gemeente GOES,
op DONDERDAG den 29 OCTOBER 1891,
des namiddags te 2 uren.
Goes, den 26 October 1891.
De Secretaris,
HARTMAN.
Punten van behandeling
Na beëediging van het toegelaten lid J. Fabery
De Jonge
I. Notulen.
n. Mededeelingen.
IU. Ingekomen stukken.
IV. Benoeming van een lid der plaatselijke com
missie van toezicht op het lager onderwijs.
V. Begrooting van het Burgerlijk Armbestuur
voor 1892.
VI. Begrooting van ontvangsten en uitgaven dei-
gemeente voor 1892, met voorstellen van
B. en W. tot wijziging van het ontwerp en
met een verzoek van drie leeraren der B. A. S.
om verhooging hunner belooning.
op den 25 Juni en den 1 Juli van dit jaar heeft in vele
gemeenten van de provincie Noord-Brabant ontzettende ver
woestingen aangericht. Tot leniging der schade, die op ruim
325000 wordt geschat, ei waarvoor tot heden nog geen
f 30000 ontvangen werd, zoodat nog geen 10 pet schadever
goeding kon worden uitgereikt, i9 bij K. B van 12 October jl.
vergunning verleend tot het houden eener
in het geheele Rijk, welke collecte in deze gemeente zal ge
houden worden op
Woeuadaic den 28 October a. s.
Ofschoon de collecten voor allerlei weldadige doeleinden
elkander snel opvolgen en er veel geëischt wordt van de alge-
meene liefdadigheid, wordt toch met vertrouweu een beroep
gedaan op den liefdadigheidszin der ingezetenen. De zaaitijd is
aangebroken en de getroffen landlieden missen zaairoggede
winter nadert en de eerste levensbehoeften (brood en aardappelen)
ontbreken het vee is verkocht moeten worden, uit gebrek aan
veevoeder en zender krachtige hulp is de nypendste armoede
in het vooruitzicht.
Goes, den 24 October 1891.
Burgemeester en Wethouders van Goes,
J. J. RAMONDT, 1. b.
De Secretaris,
HARTMAN.
Bij het gemeentebestuur is door J. V AN DER REIT inge
diend een verzoek tot oprichting van eeue
in liet perceel wijk A no. 92 gelegen in de Manhnisstraat.
Verzoek en teeicening liggen ter visie op de Secretarie,
gedurende eiken werkdag van des voorraiddags 9 tot des na
middag! 2 uren terwijl op Zaterdag 7 November a. s. des na
middags te een uur ten Raadhuize gelegenheid zal worden
gegeven tot het iudienen en bespreken van bezwaren
Goes, den 24 October 1891.
Burgemeester en Wethouders vau Goes,
J. J RAMONDT, 1. b.
De Secretaris,
H A R T M A N.
GOES, 26 October 1891.
Naar men ons mededeelt zullen in de eerst
volgende vergadering van de leden der kolenver-
eeniging »U it Voorzorg" alhier een drietal
vrij belangrijke voorstellen ter tafel komen, die het
wenschelijk doen zijn, dat de vergadering trouw be
zocht wordt. In de eerste plaats wil het bestuur den
bode een vast salaris toekennen. Thans geniet deze
75 's jaars voor het ophalen der contributie, het
rondbrengen van convocatie-biljetten en enkele andere
bezigheden. Voorts geniet hij voor het thuisbrengen
der kolen aan de leden 5 cents per H.L. Teneinde
voortaan de kolen uit het pakhuis voor denzelfden
prys te kunnen leveren als die uit het schip, wil
men nu den bode een vast salaris geven.
Verder zal worden voorgesteld bij den verkoop der
kolen eene kleine winst te berekenen om daarmede
zooveel mogelijk al de onvermijdelijke onkosten te
dekken. Die winst zal zeer gering zijn, maar men
verwacht van dezen maatregel veel goeds en de ver-
eeniging zal daardoor op coöperatieven grondslag ge
vestigd worden. Concurrentie wordt niet beoogd.
Eindelijk meent het bestuur - - en terecht dat
het voor zijn omvangrijken arbeid aanspaak mag
maken op eene kleine tegemoetkoming. Vooral de
penningmeester, die wekelijks verscheidene uren aan
de administratie der vereeniging wijdt, mag zeker
wel eenigszins daarvoor worden schadeloos gesteld.
Aangezien a. s. Woensdag het gewoon vergader
lokaal bezet is, zal de vergadering plaats hebben in
het hotel Bellevue, daartoe bij loting aangewezen.
A. s. Woensdag aldus meldt men ons
zal in een der lokalen van de Bijzondere school
(Wijngaardstraat) alhier door eenige dames aan het
harmoniegezelschap »Hosanna" een
vaandel worden aangeboden.
Op nader te bepalen dag en plaats zal het ge
zelschap in de volgende maand een vaandel-concert
geven.
De heer W. E. S1 ij b o o m stationschef te
Woerden, wordt den lsten November e. k. verplaatst
naar Kapelle-Biezelinge.
De Norddeutsche AUgemeine Zeitung merkt be
treffende thans weder loopende geruchten omtrent
een bezoek van H. M. de Koningin-re
gentes en H. M. de Koningin teBerlijn
op, dat beide vorstinnen den rouw nog niet hebben
afgelegd, en er derhalve van eene spoedig ophanden
zijnde reis naar Berlijn geen sprake kan zijn. Zeker
is het echter, dat de Koningin-regentes in het aan
staande voorjaar het voorgenomen bezoek zal ko
men afleggen. Of Koningin Wilhelmina hare moeder
vergezellen zal, is nog niet uitgemaakt, aangezien
de gezondheidstoestand en de opvoeding der jonge
Koningin op het te nemen besluit van invloed zullen
zijn.
Volgens het Dagbl. v. Zuidh. zijn echter alle be
richten omtrent een bezoek der vorstinnen aan
Berlijn geheel uit de lucht gegrepen.
Het Hbl. keurt het ernstig af, dat de Indi
sche pers in den laatsten tijd zoo rijk is aan
sensatieberichten, die ten slotte geheel uit
den duim blijken gezogen te zijn. Daartoe behoort
het bericht, dat de nieuwe gouverneur van Atjeh,
kolonel Pompe Van Meerder voort, heeft voorgesteld
achterlaad-geweren te verkoopen aan onze vijanden.
De verklaring hoe dit verzinsel in de wereld is ge
komen, is dat de gouverneur en zijn chef van den
staf, majoor Nieuwenhuizen, weinig heil zien in het
voortzetten der blokkade als middel om tot oplos
sing der Atjeh-quaestie te komen, en dat daarom de
gouverneur schijnt te hebben voorgesteld, de blok
kade door een scheepvaartregeling te vervangèn. Het
Hbl. verzoekt, naar aanleiding hiervan, dat de re
geering van de rapporten en voorstellen van kolonel
Pompe openbaar make, wat voor openbaarmaking
vatbaar is, en verder in comité-generaal aan de volks
vertegenwoordiging de noodige inlichtingen geve, op
dat het mogelijke worde gedaan om het thans ge
schokt vertrouwen in het ten aanzien van Atjeh te
volgen beleid weder te doen herleven.
Het stelsel van concentratie, in 1884 aangenomen,
heeft fiasco gemaaktdit is, gelooft het Hbl., niet
te ontkennen. Alles te zamen genomen, is de toe
stand er sedert 1884 niet op verbeterd. Wie dit wel
bedenkt, zal ook inzien dat er geen reden is, den
nieuwen gouverneur hard te vallen, omdat hij een
anderen weg uit wil dan zijne voorgangers. Maar
na al de teleurstellingen, die Atjeh ons reeds heeft
gebaard, is er voor ons evenmin reden om nu blinde
lings alles goed te keuren wat er verder zal worden
gedaan.
Het is noodig dat, ook bij de Europeesche maat
schappij in Indië, het in de laatste maanden op hoogst
laakbare wijze ondermijnde vertrouwen herleve op
den verderen loop van zaken in Atjeh. En vooral
daarom is het noodig, dat de regeering alles doe
wat mogelijk is, om de overtuiging ingang te doen
vinden, dat zij ten aanzien van Atjeh weet wat zij
wil en dat de uitvoering van hare plannen met ge
rustheid aan de mannen kan worden toevertrouwd,
die in Noord-Sumatra de teugels van het bewind
voeren. En voegt het Hbl. er bij indien de
regeering zelve, na de voornemens van die autori
teiten te hebben overwogen, zich daarmede niet
mocht kunnen vereenigen, laat zij dan, hare verant
woordelijkheid beseffende, ook niet aarzelen die man
nen door anderen te doen vervangen, die betere
waarborgen voor een goede oplossing van het Atjeh-
vraagstuk aanbieden. Immers dat eindelijk zoodanige
oplossing verkregen worde, is Yoor Nederland en
Indië beide van het hoogste belang.
De Venloosche Crt. deelt mede, dat door de
heeren mr. J. G. De Bruijn, F. I. J. H. Dobbel-
man, mr. L. P. M. H. baron Michiels van Verduij-
nen en mr. F. J. F. M. Walter ook een poging
wordt beproefd om de R.-K. Kamerleden tot
samenwerking te vereenigen. Zij noo-
digden nl. alle Katholieke leden der Eerste en Tweede
Kamer uit tot het bijwonen eener vergadering, te
houden tusschen 22 en 29 November.
Dezer dagen werd melding gemaakt van het
feit, dat op de groote leening, door de
Maatschappij tot Exploitatie van
Staatsspoorwegen uitgeschreven, slechts voor
een zeer klein deel was geteekend.
De Arnhemsche correspondent van de Amst. heeft
nu van iemand, die het weten kan" de oorzaak
daarvan hooren toeschrijven aan het plan der Maat
schappij om den Staat te dwingen tot overneming
der geheele exploitatie. Ook zou men wiflen, dat de
lijnen der Hollandsche spoorwegmaatschappij, door
deze niet in eigendom bezeten, door den Staat wer
den overgenomen.
Op gezag van een particulieren brief uit Su
riname deelt de Haarl. Ct. mede, dat de redac
tie van de Volksbode zich nog steeds in pre
ventieve hechtenis bevindt. Er werd met de zaak
ook geen voortgang gemaakt: het hof was rustig
op vacantie gegaan.
Kerkelijke Zaken en Onderwijs.
Kruiniiigen. Ds. B. Wielinga alhier heeft be
dankt voor het beroep naar de Ned. Herv. gemeente
te Wissekerke.
Drietal bij de Chr. Geref. gemeente te Schoon-
dijke ds. G. Dalhuijsen te Heinkensaand, ds. A. v. d.
Linden te Aksel en ds. G. Steketee te Veere. De Z.)
Door het kerkbestuur van de Herv. gem. te
's-Heer Heiidrikskmdcren is het predikants
traktement van 1000 op 1200 gebracht.
Opbrengst collecte scholen met den bijbel te
Kolijnsplaat 25,04.
Door dr. J. H. Gunning J.Hz., predikant te
Leiden, werd onlangs aan de te Leiden nieuw inge
schreven theologen een brief gericht van den vol
genden inhoud
WelEd. Geb. Heer
Vergun mij u hartelijk welkom te heetenindeze
academiestad, met de bede dat God u en uwe studiën
rijkelijk zegenen moge, en u eenmaal met blijdschap
doe arbeiden in Zijnen wijngaard. Ten allen tijde
staat mijn huis voor u open, en in het bijzonder
tracht ik des Vrijdagsavonds op het theeuur te huis
te zijn. Wellicht kan het u interesseeren dat ik met
eerstbeginnenden des Donderdagmiddags van kwart
vóór 1 tot kwart vóór 2 wat Hebreeuwsch doe.
Indien u de bijwoning van dat uur voor uw aan
staand Hebreeuw6ch-examen van nut kan zijn, zijt
u er mij hartelijk welkom. Doch, zooals ik reeds
opmerkte, dit uur is alleen voor pasbeginnende
beoefenaars van Israëls heilige taal.
Geloof mij met hoogachting,
Uw dw. dr.
(get.) J. H. Gunning J.Hz.
Naar aanleiding van dit schrijven vergaderde
Maandagavond de theologische faculteit van het L.
S. G., die met algemeene stemmen de volgende
motie aannam, waarvan besloten werd dr. Gunning
en prof. Oort een afschrift te zenden
»De vergadering der theologische faculteit van
het Leidsch Studentencorps, gehouden den 19en
Oct. 1891, kennis genomen hebbende van den brief,
die door dr. J. H. Gunning J.Hz. gericht is aan
de nieuw-ingeschreven studenten in de theologie aan
de Leidsche hoogeschool, en waarin voorbijgezien
wordt het feit, dat het onderwijs in de Hebreeuwsche
taal aan de Leidsche hoogeschool aan uitnemende
handen is toevertrouwd, spreekt hare hooge inge
nomenheid uit met de welwillendheid van den hoog
leeraar di. H. Oort en met de wijze waarop het
onderwijs door Z.H.G. wordt gegeven."
(Minerva.)
Door het hoofdbestuur van den »Bond van
Nederlandsche Onder'wijzers" is een adres aan den
Minister van Binnenlandsche Zaken gericht, om te
verzoeken1. dat de tijd, waarin een onderwijzer
als volontair werkzaam was, gerekend worde bij de
vereischte twee jaren, voorgeschreven als oefenings-
tijd, voor men het hoofdonderwijzersexamen mag
afleggen 2. dat uit sommige gemeenteverordeningen
het verbod ^an het geven van privaatlessen gelicht
worde3. vrijstelling van zegelrecht bij het sollici-
teeren4. te bepalen, dat de niet-verkrijging der
acte voor de vrije of ordeoefeningen in de gymnastiek
geen reden mag wezen tot ontslag.
Rechtszaken.
middelburg* Alle personen hier ter stede, die
zonder van een perronkaartje te zijn voorzien op het
perron waren geloopen en deswege bekeurd de daar
voor verschuldigde boete hadden betaald, hebben
terugbetaling van de door hen betaalde sommen
ontvangen.
De rechtbank te Leeuwarden heeft Zaterdag
vonnis gewezen tegen G. Zwart, koopman te Gorre-
dijk, ter zake van de bekende advertentie in het
Friesch Volksblad met het opschrift Stroopersl
Zij heeft hem veroordeeld tot 25 boete, subsidiair
7 dagen hechtenis.
Oude verordeningen voor Ierseke en Goes.
Ierseke en Goes in één adem genoemdOch ja,
waarom niet In de laatste jaren is het verschil,
dat tusschen deze twee bestond ten opzichte van
bet aantal inwoners, zoo aanmerkelijk ingekrompen,
dat het eerste bijna iets »stadachtigs" heeft verkre
gen. Een tegenhanger van dit verschijnsel deed zich
voor, toen beide dorpen waren, ook toen maar
weinig uiteenloopende in zielenaantal, en eveneens
weinig verschillende in hunne rechten. Het is mijn
plan niet, hier ditmaal een beschrijving van beide
plaatsen te geven in den door mij bedoelden tijd,
ofschoon daarbij velerlei overeenkomst ware op te
merkendit hoop ik later te kunnen doen. Ik wil
alleen twee grafelijke brieven bespreken, waarin aan
Ierseke en aan Goes voorrechten werden verleend.
Die van Ierseke is gedateerd op 30 October 1323,
die van Goes op 25 April 1333. Deze twee stukken
zijn, op enkele kleine uitzonderingen na, woordelijk
aan elkander gelijk; zoodat hieruit blijkt, dat de
twee plaatsen een bijna gelijken rang innamen op
publiekrechtelijk gebied.
Het eerste artikel uit het Ierseksche stuk luidt
»Wie binnen Ierseke vecht des Woensdags, van dat
de zon opgaat, tot des anderen daags, dat de zon
weder opgaat, vorbeurt één pond, en hij zal deze
boete zeker maken of er voor blijven". Voor Goes
is de Woensdag veranderd in Dinsdag. Waarom nu
deze bepaling voor één dag der week, met uitslui
ting der andere dagen? Woensdag was de Ierseksche
en Dinsdag de Goesche marktdag. Dit voorrecht
werd dus gegeven ten bate der handeldrijvende
marktbezoekers en dorpsbewonershet was dus een
bescherming van den handel. »Hij zal deze boete
zeker maken" beduidt: »hij zal voor deze boete een
pand stellen"; verkoos de schuldige dit niet te doen,
dan moest hij voor de boete f blijven" d. i. gevan
gen gezet worden.
Artikel 2, Ierseke en Goes: Wie bij de vecht
partij komt, of wie zelf komt vechten met staven,
met zwaarden, met pieken, met sabels of met eenigerlei
harnas, verbeurt éen pond, tenzij hij komt om den
schout te helpen". Vóór kort deed ik opmerken, dat
ieder desverlangd verplicht was, den schout bij te
staan in de handhaving van orde en rechtdaartoe
mocht ieder zich dus wapenen.
Artikel 3 te Ierseke: »Wie een knijf (een groot
breed mes) trekt, verbeurt éen pond; wie iemand
ermee wondt, tien pond." Te Goes was op het laatste
misdrijf een boete gesteld van vijftig schellingen,
dus twee en een half pond. Wegens de mindere
zwaarte dezer boete besluiten we hieruit, dat het
steken of snijden met een knijf te Goes niet zoo
vaak voorkwam als tien jaar vroeger te Ierseke.
Artikel 4, Ierseke en GoesWie op de markt
een harnas draagt, anders dan een knijf, verbeurt
éen pond." Hieruit ziet men, dat met harnas bedoeld
is, wapen- of beschermingstuig in 't algemeen.
Artikel 5 »Wie door woorden of daden vijand
schap betoont tegen den schout, tegen den parochie
paap, tegen iemand van de heerschappen (Ierseke),
tegen iemand van de schepenen (Goes), verbeurt tien
pond, waarvan de eene helft is voor den graaf, de
andere helft voor hem, tegen wien de vijandschap
gericht is." 9
Artikel 6, I. en G. »Wie huiszoeking doet bij een
ander, zal daarvoor boeten volgens de wet van het
land" (het graafschap Zeeland).
Artikel 7, I. en G.»Wie betrapt wordt, terwijl
hij gebruik maakt van een of andere valsche munt
of eenig valscb gewicht, verbeurt drie pond, zoo
dikwijls het ontdekt wordt, en bovendien het voor
werp, waarmee hij meet of weegt."
Art. 8, I. en G.»Wie zijn boete niet verzekeren
kan (d. i. wie geen zekerheid of pand kan geven
voor de richtige betaling), zal acht dagen in den
stok zitten, en na die acht dagen zal hij het dorp
een jaar lang schuwen."
»De stok" was een blok, waarin of waartusschen
de voeten en soms ook de handen van den schul
dige werden vastgemaakt. Een prettige houding,
om acht dagen zoo te zitten. Na die acht dagen,
zegt dit art., moest de boosdoener het dorp een jaar
lang schuwen. De beteekenis hiervan, overigens
vrij duidelijk, is, dat hij in den tijd van een jaar
niet binnen het dorp mocht verschijnen. Let wel,
dat ook Goes als dorp vermeld wordt.
Art. 9, I. en G.»Wie den schout met geweld
ontvlucht, mag door een ander aangehouden worden."
Art. 10, I. en G.»Wie dengene, die boete schul
dig is, helpt ontvluchten, verbeurt dezelfde boete als
de misdadiger."
Art. 11, I. en G.»Wie dobbelt op Woensdag
(te Ierseke), op Dinsdag (te Goes), of binnen den
nacht daarna, verbeurt tien schellingen, en de waard
(of huisheer) bij wien men dobbelt, twintig schel
lingen."
