de Oppervruchten,
Een Huis en Erf
Boomvruchten,
UIT DE OUDE DOOS.
ADVERTBNTIEN.
op Zaterdag 5 September 1891,
verkoopen:
EEN WOONHUIS,
Herberg mei Vergunniug,
Schuurlje, Erf en Tuin,
Bij inschrijving le buren:
Fransen Van de Pulle 4 Zoon,
op Vrijdag 4 September 1891,
openbaar verpachten:
Openbare Verkooping.
JfaSilill
met KR F en TUIN
3„. Een HOEFJE
met Erf, Tuin en
Boomgaard
een Woonhuis, Erf en Tuin
de Meestoof „de Vlugl"
Openbare Verkooping
op Vrijdag den 4 September 1891,
Grediet-Vereeniging.
VERKOOPING
op Vrijdag den 4 September 1891,
THEE
Gebr. SNEL,
24 Regulateurs,
een Inslrumentdoos
verblijf in de gemêentè, alles bestendigd en veel
nieuws helpen opbouwen. Ds. H. Elfers sprak namens-
het Olassikaal en Provinciaal bestuur, Ds. W. A.
Van Griethuysen namens het bestuur der Christe
lijke school, Ds. P. Huet als vriend die met den
overledene nauw verborden was, Ds. C. Groeneweg,
preek der oud-Ger. gemeente en ds. C. J. Siebenhar
der Chr. Evang. gemeente. Allen getuigden van de
innige liefde en toegenegenheid des overledenen. Al
was er op kerkelijk gebied verschil van zienswijze
nog was hij door den hand der liefde met hun
werkende voor het eene groote doel. De heer J. Buijse
bracht hulde aan de nagedachtenis van den kinder-
loozen herder die den Jongedochters-en Jongelings-
vereenigingen altijd tot grooten steun was geweest.
Psalm 68 veis 2 werd gezonden, waarna do heer
Lansen Croin, notaris te Zuidzande, en neef van
de vrouw des overledenen in warme woorden dank
zegde voor de belangstelling en hulde gebracht aan
den overledene. Hij had hem gekend van zijne
prilste jeugd, en zeide dat hij altijd getuigenis
gaf van liefde en toegenegenheid tot zijne mede-
menschen. Dit nu is ten volle gewaardeerd en bewezen
door de verschillende sprekers. De heer Lansen Croin
hoopte dat men zijn weduwe op haar hoogen leeftijd
uit dankbaarheid aan den overledene in liefde en
vriendschap moge gedachtig blijven. Hierna was de
plechtigheid afgeloopen.
Op het kerkhof was een groote schare tegenwoor
dig en volgens oud gebruik luidde tijdens de plech
tigheid de groote klok.
Tot de lessen der voorbereidingsklasse van de
H. B. S. alhier is heden toegelaten C. M. De Wilde
van Wemeldinge.
De Groote Kerk te Goes.
Waar ik vroeger reeds over verschillende kloos
ters en andere geestelijke stichtingen van ons eiland
sprak, kan het zeker niet ongepast worden geoor
deeld, dat ik ditmaal de aandacht vraag voor een
kerk, vooral, waar het een zoo voorname geldt als
de bovengenoemde. Reeds de welbekende Smallegange
zeide, dat er in Zeeland geen kerk was, die in
grootte en in doorluchtigheid" met deze wedijve
ren kon.
Wanneer en door welken bouwmeester de kerk
gesticht werd, is ten eenenmale onbekend. Ofschoon
Goes reeds in het jaar 776 genoemd wordt, bleef
het tot 1300 een zoo gering plaatsje, dat men er
vóór dien tijd wel niet aan gedacht zal hebben, er
een kerk te bouwen van zoo grooten omvang als
deze. Wel is waar was het gebouw aanvankelijk
lang zoo groot niet als nu, maar toch schijnt men,
te oordeelen naar de bouworde, van het begin af
het plan gehad te hebben ze groot te maken, al
was het dan niet in eens.
In het begin der veertiende eeuw waren er te
Goes reeds vele geestelijken, die er zoo duchtig
den baas speelden, dat Jan van Henegouwen, heer
van Beaumont, zich in 1343 genoodzaakt zag, de
aanmatigingen dier heeren tegen te gaan. Hierom
trent Üeel ik misschien binnenkort wel nadere bij
zonderheden mede. Eenige jaren later, in 1351,
kreeg Goes van hertog Willem van Beieren vele
voorrechten, en daarna werd de plaats van dag tot
dag grooter door timmering van huizen en andere
fabrieken." Het is wellicht niet te gewaagd om
aantenemen, dat de bouw der kerk omstreeks de
zen tijd zal begonnen zijn.
Het oostelijke deel van het thans bestaande ge
bouw is het oudste het is dat stuk, hetwelk tegen
woordig voor de godsdienstoefening in gebruik is.
Reeds in 1407 gaf hertog Albrecht eenige voor
rechten, die de stadsbierdragers voor dien tijd bezeten
hadden, aan de Lievevrouwenkapel in deze kerk.
Jacobus Ridder, bisschop van Hebron en vicaris van
den Utrechtschen bisschop, beloofde in 1410 groote
aflaten aan allen, die de kerk te Goes op zekere
tijden zouden bezoeken of iets aan haar zouden
legateeren. Deze aflaten schijnen voordeelig geweest
te zijn, want dertien jaar later was de kerk met
den toren aan de westzijde geheel voltooidzij
werd toen door den vicaris Matthia gewijd ter eere
van den almachtigen God, van Maria en van Maria
Magdalena, naar welke laatste zij haar naam kreeg.
Nieuwe aflaten werden beloofd, en deze brachten
opnieuw voordeel aan. Daardoor was het mogelijk,
de kerk zoowel in- als uitwendig een prachtig aan
zien te geven.
Tot in het begin der zeventiende eeuw leefde het
gebouw een kalm leventoen echter, nl. op Dinsdag
11 September 1618, weid het door een vreeselijken
brand geteisterd. Een loodgieter, die er werkte en
's middags naar huis was gaan eten, had verzuimd,
zijn vuur schadeloos te maken. Te óén urn* brak er
dan ook in het dak brand uit. Gelukkig waren de
stormen, die kort te voren hadden gewaaid, bedaard
en was het nu schoon weer met een zachten zuid
oostenwind hierdoor bleef de brand tenminste bij
de kerk bepaald. Toch was daar de schade groot
genoeg: het geheele dak, de toren en een deel van
het koor werden verwoest, en binnen drie uren tijds
waren schatten van kunst in bouwvallen herschapen.
Het vernielde was eigenlijk in hoofdzaak slechts
dat deel, hetwelk tot weinig meer dan tot sieraad
diende, van de zoogenaamde preekkerk was alleen
het dak beschadigd. Daar de laatstgenoemde voor
den dienst groot genoeg was, zou het dus voldoende
geweest zijn, als men alleen deze bruikbaar gemaakt
had. Bovendien zou het herstellen in den vroegeren
toestand zóóveel kosten, dat men het onzen Goesehen
voorvaderen zeker niet kwalijk had kunnen nemen,
dat zij hiervoor teruggeschrikt waren. Maar het
ware in hun oog een ergerlijk gebrek aan godsdienst
zin, niet alles in ouden luister te herstellen, ja, het
nog fraaier te maken, als het mogelijk was. Men
leefde toen in tijden, waarin men voor godsdienstige
zaken veel wilde en ook kon doen.
Er werd aan de Staten vergunning gevraagd de
middelen te vinden, waaruit men het gebouw zou
kunnen herstellen. Deze vergunning werd verleend,
zoodat »uit der gemeente hurse" de kerk grooter
en heerlijker opgebouwd kon worden. Zoo werd bv.
de wijn- en bierimpost verlengd en werden andere
belastingen verhoogd. Dit was mogelijk, doordat de
stad destijds bloeide, dank vooral ook het deelnemen
aan de groote handelsondernemingen naar Oost en
West.
Uit de geschiedenis van den kerkbouw deel ik een
paar curieuse gebeurtenissen mede. Twee magistraats
personen werden op stadskosten naar Antwerpen ge
zonden om daar naar bekwame bouwmeesters te
zoekenzij brachten het bericht mee naar huis, dat
een steenhouwer en een metselaar zich bereid hadden
verklaard om overtekomen en plannen en bestekken
te maken. Waren er dan in ons eigen land geen
architecten te vinden Zeker, genoeg Zelfs behoefde
men niet naar Amsterdam te gaan om Yan Campen
te raadplegen, maar kon men wel in Middelburg
terecht. Het was echter toen reeds als nuuit den
vreemde, best.
Hoe dit zij, spoed werd er zeker achter de zaak
gezet, en wel zóóveel, dat wij met ons eeuwig over
leggen en vergaderen en haspelen daaraan wel een
voorbeeld kunnen nemen. In September 1618 was
de brand geweest en reeds op 9 April 1619 legde
de zesjarige zoon van burgemeester David Vernissius
den eersten steen.
De Antwerpenaars hadden het werk aangenomen
doch toen men begonnen was, bleek het, dat de kerk
volgens het plan te klein zou worden. Plan en be
stek werden veranderd, waardoor de kosten natuur
lijk aanzienlijk verhoogd werden. Het gansche werk
kostte nu niet minder dan 132000, waarbij het
klokkeuspel nog niet begrepen was.
Vóór hot werk aanbesteed was, had een timmer
man van Lier, die opzettelijk naar Goes was gekomen,
een bestek gemaakt en aangeboden de herstelling te
doen voor ƒ31000. Men schonk denman vijf goud
stukken, hield hem voor gerecommandeerd, als het
werk publiek werd aanbesteed", en liet hem gaan.
Ruim een ton goud werd dus uitgegeven voor
bijna niets. Want, aangenomen dat het bestek van
dezen timmerman op een kleiner gebouw berekend
was, dan blijft het toch de vraag, of die zooveel
grootere uitgave verdedigbaar was.
Van die groote uitgaven kreeg de stad evenwel
later weer wel wat terug; want in 1639 werd het
batig saldo der kerkelijke rekening gebruikt tot af
lossing der stedelijke schulden.
Mijne ruimte gedoogt niet, thans nog meer van
deze kerk te zeggen een volgende maal dus de rest.
BAVO.
337e Staatsloterij, 4e kl.
Trekking van Maandag 31 Aug. Ie lijst.
Getrokken prijzen.
50006370.
2009402.
100 4117 11543 11921 12510 18346.
65349 2167 2215 2259 5564 5646 6346
6364 6371 6395 9767.
Burgerlijke Stand Goes
van 28 tot 31 Aug. 1891.
Euiiste Huwelijksafkondiging 30, van Willem
Kosten, 25 j., jra. te Goes en Catharina Cornelia
Elizabeth Sauer, 21 j., jd. te Wemeldinge.
(xebor.uk 28, Cornells, z. v. Jan Botbijl en Ca
tharina Maria Behage29, Elisabeth Cornélie, d. v.
Laurus Duvekot en Anna Van den Heuvel30,
Geertruida Cornelia, d. v. Cornelis Touw en Geer-
truida Cornelia Rijkaard.
Overleden 30, Johannes Jacob, 5 m., z. v. Pieter
Geluk en Adriana Westdorp.
Afloop Aanbestedingen en Verkoopingen.
's-Graveni»oldei*. Door notaris Paardekooper
Overman is Vrijdag voor dhr. C. J. Bouwens voor
7 jaren publiek verpacht 12 26.13 H.A. bouw- en
weiland in de gemeenten 's-Gravenpolder, 's-Heer
Abtskerke en Nisse. De totale jaarlijksche opbrengst is
826,061I2 tegen 737,84 in de vorige 7 jaren. De
prijs variöerde van 18 tot 36 gld. per gemet.
Verkoopingen en Verpachtingen.
Datura. Plaats. Voorwerpen. Iuforraatièn.
2 Sept. Wemeldinge, appelverhuring, Gallis Merens.
C. De Jonge.
Wemeldinge,
lerseke,
Baarland,
Voorwerpen,
appelverhuring,
boomvruchten,
huis en erf, P. Overman,
's-lieer Areudsk., woonhuis, boomgaard enz., Pilaar.
Goes, verp. land, Pilaar en Lenshoek,
's-lleer Arendsk., aardappelen, ajuin, Pilaar.
Heiukenszand, herberg euz De Ronde Bresser.
Borsele, hui/en, land, meubelen, Pilaar.
Goes, woonhuis, Mulock Houwer.
Goes, dijk en huizen, Pilaar.
Oudelaude, hofstede, hoefjp, land enz., P. Overman.
Watergetijen voor lerseke.
DAGEN.
HOOGWATER.
LAAGWATER.
Voorin.
Nam.
Voorm.
Nam.
1
Sept.
1.41
2.3
8.11
8.33
2
2.23
2.41
8.53
9.11
3
2.57
3.13
9.27
9.43
4
3.27
3.42
9.57
10.12
5
3.57
4.12
10.27
10.42
6
4.26
4.41
10.56
11.11
7
4.57
5.11
11.27
11.41
Marktberichten.
ROTTERDAM, 31 Augustus 1891.
Van Ajuin was aangevoerd 3000 H.L., prijs
2,50 per 50 Kilo. Granen. Tarwe de beste 50
ets., de mindere ƒ1,lager, Rogge 25 ets. lager,
buitenlandscke lusteloos, Meel lager.
TARWE (jarige)8,50 a 12,—
ROGGE- 7,— - 8,75
WINTERGERST- 4,— - 5,25
ZOMERGERST- 4,— - 5,10
HAVER (jarige)- 3,50 - 4,50
HAVER (nieuwe)- 3,25 - 4,90
PAARDENBOONEN
WITTE BOONEN (jarige) - 8,— s - 10,50
BRUINE BOONEN - 12,— - 15,—
BLAUWE ERWTEN - 7,75 - 10,75
KANARIEZAAD- 6,75 - 7,75
Be heer en mevrouw DE VISSER
KARSSEBOOM betuigen hun dank voor
de vele belangstelling, bij de geboorte
hunner dochter ondervonden.
Kraamvisites wonlen bij voorkeur afge
wacht 2 en 3 Sept.
Goes, 28 Aug. 1891.
Allen, die iets te vorderen hebben van-
of verschuldigd zijn aan wijlen de echte
lieden E. Verdonk en M. De Koster,
gewoond hebbende te Ileinkenszandwor
den verzocht daarvan vóór 3 September
1891 opgaaf of betaling te doen ten
kantore van den Notaris Pu. M. DE
RONDE BRESSER te Ileinkenszand.
De Notaris DE RONDE BRESSER zal
des voormiddags 10 uren, te Ileinkenszand
in de herberg bij A. Van den Berge,
ten verzoeke van de erven E. Verdonk
en 31. De Koster, in het openhaar
tevens
henevens
staande en gelegen te Ileinkenszandnabij
de Meestoof »de Vjjf Wegen", kadaster
sectie A no. 436, groot 13 Aren 10 Cen
tiaren.
in de jonge boomgaarden van de hofstede
»V r e d e n h o e f" te s-Heer Arendskerke.
Information worden verstrekt door- en
biljetten ingewacht vóór Dinsdag 1 Sep
tember te 12 uren bij
GOES.
Aan belanghebbenden wordt mee
gedeeld, dat Woensdag' 3 Sept.
de TEEKEA'IrfESSElT voor meisjes
weer aanvangen; verder dat er ge
legenheid bestaat tot plaatsing van
nieuwe leerlingen.
Het Bestuur van den polder
„de Breede Watering bewesten
lerseke" maakt bekend, dat de be
taling van de na te melden Obligation in
de geldleening van 1890, groot ƒ267,000,
zal geschieden van af 1 Januari 1H93
ten kantore van den Ontvanger-Griffier
te Goes, nl. twaalf stuks, elk groot
IOOO. de nummers 33, 49, 56,
GO, G3, G3, §G, 113, 147, 347,
3G1 en 364.
De navolgende op 1 Januari 1891 af
losbaar gestelde obligation in vroegere
geldleeningen zijn nog niet ingewisseld, nl.
van de geldleening van 1852, groot
96,000het nummer 134groot
500 en
b. van de geldleening van 1877/8, groot
200,000, de nummers 70, lOG en
193, elk groot IOOO.
Goes, den 31 Augustus 1891.
B. V. VAN DER BILT,
Dijkgraaf.
G. H. VAN DER MEER MOHR,
Ontvanger-Griffier.
Het Bestuur der Wnterkeering
van het Calnmiteiise Waterschap
Ellewoudsdijk— Borsele zal
des namiddags te 2 uren, in de Directie
keet te Borselein het
de INLAAGKADE van 1883
met den ingekuipten Grond
te Borsele
De voorwaarden van verpachting liggen
voor belanghebbenden ter lezing bij den
Secretaris-Ontvanger.
Borsele, 19 Augustus 1891.
Het Bestuur voornoemd,
Am. POLDERDIJK, Voorzitter.
J. BEENHAKKER,
Secretaris- Ontvanger.
De Notaris L. A. PAARDEKOOPER
OVERMAN, gevestigd te VGravenpolder
zal
op Donderdag: <len 17
September 1SOI,
des voormiddags te 10 uren, in de her
berg bij de wed. J. Lous te Oudelande,
ten verzoeke der erfgenamen van den heer
I*. Van Wingen, in het openbaar ver-
koopen
lo. DE KAPITALE
genaamd »de Berg",
te Oudelande, met de daarbij behoo-
rende uitmuntende
Boomgaard, Bouw- en
Weilanden,
gelegen in de gemeenten Oudelande,
Baarland en Ellewoudsdijk, te zamen
groot 28 Hectaren 39 Aren 15 Centi
aren
te Oudelande, groot 59 Area 35 Centi
aren
3o. Ken onverdeeld deel In
te Oudelande, groot 3 Aren 5 Centi
aren en
lo. De helfl In '/se aandeel in
te Nisse.
Nadere inlichtingen zjjn te bekomen ten
kantore van genoemden Notaris, alwaar
14 dagen vóór den dag van verkoopiug
boekjes met kaart gratis verkrijgbaar zijn.
des voormiddags te 10 uren, in de her
berg hij B. Traas te Baarland, van
te Baarland, sectie B nos. 231, 232 en
255, groot 4 Aren 10 Centiaren.
Aankomende den erven C. en J. Den
Hollander.
L. A. PAARDEKOOPER OVERMAN,
Notaris.
Correspondentschap Zuid-Bevéland.
Met ingang van 1 September 1891
is de rente verhoogd met J/a pet. en
gebracht op 3'/2 pet.
van
wassende in de boomgaarden van het
Armen- en Kerkbestuur der N. H. G. te
lerseke, liggende aan den Stee- en Grind
weg,
des namiddags na afloop der Oesterbeurs.
Inlichtingen hij C. DE JONGE, Pen
ningmeester.
TRADE MARK
van
AMSTERDAM.
Verkrijgbaar te Goes hij
I. LU TEIJN Az.,
Confiseur.
te Kruininge, J. LINDHOUT
te KrabbendijkeWV ERLARE
te s-IIeerenhoek, H. v. 't WESTEINDE
te 's- Gravenpolder, J. v. DREUNEN
te Oud- Vosmeer, R. LINDHOUT
te Wemeldinge, D. HUISSEN en
J. BROUWER;
te Woensdrecht, P. F. DIET VORST
te Iloogerheide, A. A. J. KOOLEN
te Tolen J. MURICO.
Proheer s. v. p. de Souclion-thee
no. 3 a 1,35 per */2 Kilo.
Inlichtingen te bekomen bij den Hoofd-
Agent voor Zeeland Victor Ceulen,
Middelburg.
Alom
is de inteekening opengesteld op den
35en JAARGANG
ABONNEMENTSPRIJS
90 Cents per kwartaal.
Vrachtvrij per post f 1,—
Prospectussen en proefnummers zijn
gratis bij alle boekhandelaren verkrijg
baar.
Op verzoek van zeer velen onzer
inteekenaren zijn dit jaar opnieuw als
prijzen aan den eersten rebus verhonden
met fijn Duitsch uur- en slagwerk
hopende 14 dagen.
Lengte der kast 100 c.M., breed 34 c.M.
Aan den tweeden rebus is als prijs
verhonden
om natuurkundige proeven te doen.
