1891. N°. 50.
Dinsdag 28 April.
78sle jaargang.
De uitgave dezer Courant geschiedt Maandag-, Woensdag- en Vrijdagavond,
uitgezonderd op feestdagen.
Prijs per kwartaal, zoo binnen als buiten Goes, 1,75.
Afzonderlijke nommers 5 centmet bijblad 10 cent.
Behalve aan ons Bureau worden Abonnementen en Advertentiën voor dit blad
aangenomen bij de heeren Nijgh Van Ditmar te Rotterdam en verder
bij alle Boekverkoopers en Brievengaarders.
Inzending van advertentiën voor 3 uren op den dag der uitgave.
De prijs der gewone advertentiën is van 15 regels 50 cent, elke regel meer 10 cent.
Bij directe opgaaf van driemaal plaatsing derzelfde advertentie wordt de prijs
slecbts tweemaal berekend.
Geboorte-, huwelijks- en doodberichten en de daarop betrekking hebbende
dankbetuigingen worden van 18 regels a 1,berekend.
Dienstaanbiedingen, niet meer dan 4 regels beslaande en contant betaald, 20 ct.
Aanvragen om en vermelding van liefdegaven 5 cent per regel.
G0ESCHE
COURANT.
1Vaar aanleiding van de Legerwet.
In de Zeeuw van Zaterdag komt o. a. de volgende
door en door oneerlijke redeneering voor
»Het blijkt met den dag dat bet aantal libe
rale" tegenstanders der wet toeneemt. Art er op,
de liberalist zal in troebel water visschen. Hij zal,
na bet onbeperkt optreden der dissidente room-
scben en de bestrijding der wet door De Geer en
Huber, er geen been in zien van taktiek te ver
anderen. Is toch de katholieke partij, gesteund
door een tiental der onzen, tegen de wet, dan
hebben van liberale zijde maar een paar man tot
de autimilitairisten over te gaan, en de wet
ligt daar terwijl bet ministerie kan aftreden.
Br zij dus een flink optreden; een staan of
vallen met deze Regeering; niemand der onzen
bebbe gemeenschap met de onvruchtbare werken
van roomsche dissidenten of van liberale peueraars."
De toeleg dezer tirade is duidelijk.
Blijkbaar is bet de bedoeling om, nu de kansen
voor de Legerwet wat dalen, reeds bij voorbaat door
perfide praatjes bet daarheen te leiden, dat later de
schuld van den val van dit Ministerie aan de libe
ralen kan geweten worden.
Wij achten bet daarom noodzakelijk, bet volle
licht op deze zaak te doen schijnen en aan te toonen,
dat, als de Legerwet verworpen wordt, dit niet de
schuld zal zijn van de liberalen, noch van eenige
liberale peueraars" zooals bet christelijke blad
op hoogst onkiesche wijze ze betitelt, maar wèl van
de antirevolutionnairen en katholieken, dus van de
vrienden der Regeering zeiven.
Het baart geen verwondering, dat tot nog toe van
geen enkel katholiek in de Kamer onvoorwaardelijke
instemming met de wet is geboord. De aanleiding
daartoe is tezeer bekend dan dat bet noodig zou
zijn daarover nog uitteweiden.
Maar zelfs zonder de stem der Katholieken zou
vermoedelijk de wet eene meerderheid vinden in
dien de antirevolutionnairen haar ernstig wilden. Maar
wat is tot dusver van ben gehoord
Alleen kolonel Schimmelpenninck be
toonde zich een onvoorwaardelijk voorstander der wet.
De beer Lintelo De Geer is er tegen en
beeft over de wet eenige stoutigheden" gedebiteerd,
waarover hij reeds door den verslaggever van de
Standaard en door den leider der antirevolutionnairen
in de Kamer gekapitteld is. Dit weerhoudt echter
dienzelfden leider, dhr. A. Van Dedem, niet om
te verklaren, dat hij tegen den persoonlijken dienst
plicht is; dat bij de invoering daarvan betreurt
op grond van zijne ondervindingdat hij liever een
kleiner contingent bad, en de bittere klacht te uiten r
Waarom hebt gij, Regeering, ons in dit wespennest
gebracht? Waarom hebt gij uwe kracht niet liever
beproefd op zaken als bet tarief of als het roerend
vermogen Waarom stelt gij uwe vrienden op zoo
harde proef? Waarom dwingt ge ons zedelijk door
aanneming van zulle eene wet u het veege leven
te redden Alleen omdat wij nu al 20 jaren op
eene behoorlijke" regeling van de defensie wachten,
zal de beer Van Dedem deze (in zijn oog
onbehoorlijke 1) regeling maar aannemen. De heer
De Vries is voor de wet, wat hem echter niet
belet te verklaren dat de natie de meerdere lasten
daarvan niet zal kunnen dragenDe heer Van
der Borch is vóór den persoonlijken dienstplicht,
doch hij betuigtj zijn leedwezen dat dit beginsel bij
deze voordracht wordt toegepastDe heer Van
V e 1 z e n kent aan bet ontwerp een politiek ka
rakter toe. Dit noopt hem natuurlijk vóór te stem
men, maar de bezwaren van de vrienden" deelt
bij en spreker zou gaarne zien, dat rekening wordt
gehouden met de wenschen der bevolking en met den
persaneelen en financiëelen druk, welken deze wet op
haar zal leggen. De heer Van de Velde laat
zich in denzelfden geest uit. Bovendien zou dat lid
willen, dat bij deze wet het wonen buiten de ka
zernes vergund werd. Ook de financiëele zijde van
het vraagstuk ontmoet bij hem gewichtige beden
kingen, vooral met het oog op de belangen van den
gedrukten landbouw. Wil deze regeering blijven
rekenen op den steun en de sympathie van velen,
ook den zijnen, dan geve zij een wet die alle par
tijen voldoet en een levenwekkende kracht heeft.
(In sprekers oog voldoet deze voordracht dus niet
en heeft zij geene levenwekkende kracht!)
Ziedaar hoe tot dusverre de Legerwet van anti-
revolutionnaire zijde in de Kamer is besproken. Van
bijzondere ingébomenheid leggen deze redevoeringen
geen getuigenis af.
Sommige anti-revolutionnairenzooals de beide
laatstgenoemde sprekers, zitten bovendien in het
moeielijk parket, bij hunne verkiezing afhankelijk
te zijn van de Katholieken.
Anderen zullen blijkbaar slechts om apolitieke"
redenen voorstanders zijn eenor wet, die ze wellicht
anders afkeuren zouden.
De Zeeuw gewaagt trouwens zelf reeds van een
tiental tegenstanders onder de anti-revolutionnairen.
Als dan ook liberalen tegenstemmen zal dit zijn om
de wet en zij zullen dan daartoe zeker even goed
bet recht hebben als het lOtal van de ZeeuwOf is
het de plicht der liberalen hunne opinie prijs te geven
om daardoor een ministerie te redden, dat door de
vrienden" verlaten wordt?
Men lette er voorts op, hoe reed6 eenige amende-
menton van dr. Schaepman genade vinden in de
oogen van de Standaard. Amendementen, waardoor
de persoonlijke dienstplicht, triomfantelijk aan de
voordeur binnengekomen, aan de achterdeur weer
uitgelaten wordt. De onderstelling is dan ook niet
gewaagd, dat er ten slotte van den zwaar opgezetten
kost niets dan een waterachtig soepje zal overblijven.
Ook wij zyn geene onvoorwaardelijke voorstanders
van deze wetsvoordracht, maar wij kunnen ons toch
voorstellen, dat vele warme voorstanders van een
goede defensie zulk eene soop dan niet als krachtige
verdedigingsspijs aanvaarden zullen.
Ongetwijfeld zouden het grootste gedeelte van de
liberalen voor deze wet stemmen indien de defensie
daarbij op afdoende wijze werd geregeld; maar af
gescheiden daarvan, met of zonder dien steun, heb
ben de a/i^'-liberalen, die over de meerderheid in de
Kamer beschikken, het geheel in hunne macht om de
hun bevriende Regeering voor een échec te bewaren.
Wanneer dan ook door het tegenstemmen van enkele
liberalen eene meerderheid tegen de wet verkregen
wordt, dan zal dit niet aan die enkele liberalen",
maar aan de vrienden der Regeering te wijten zijn.
Het kan zijn nut hebben deze tvaarheid bij voorbaat
te constateeren tegenover den perfiden toeleg van
de Zeeuw.
GOES, 27 APRIL 1891.
Yoor een publiek zoo talrijk, dat de spreker
zich genoodzaakt zag op het tooneel te gaan staan,
waar weldra achter de coulissen nog talrijke nieuws
gierigen zich opstelden, trad gisteren in de Prins
van Oranje" de heer F. Domela Nieuwen-
h u i s op om te spreken over volk en wetgeving.
Na een kort historisch overzicht, waarop de
spreker de bewering grondde, dat thans de vierde
stand in dezelfde omstandigheden verkeert en met
dezelfde eischen optreedt als in 1789 de derde stand,
zeide spreker, dat die vierde stand niet alleen be
staat uit wie men gewoon is arbeiders te noemen,
maar dat daartoe ook belmoren gerekend te wor
den de kantoorslaven, de winkelslaven, de school-
slaven enz. en dat hun gemeenschappelijke vijand
was het groot-kapitaal.
Dit groot-kapitaal regeert de wereld. Het doet in
den vorm van groote magazijnen en groote vennoot
schappen afbreuk aan den kleinen werkman en
winkelierhet regelt de prijzen der meest gebruikte
waren, zooals petroleum en houdt die prijzen hoog
om groote winsten te kunnen maken het regeert
ook de vorsten, die marrionetten zijn in handen van
de kapitalistenhet beslist over oorlog en vrede
enz. Heine reeds heeft gezegd, dat het verschil tus-
schen den ouden en den nieuwen tijd was, dat oud
tijds éen koning (David) regeerde over alle joden en
dat thans éen jood (Rothschild) regeert over alle
koningen.
Zoo is alle macht in handen van een handje vol
milliardairs en daartegenover staan millioenen niets
bezitters en de klove, die hen scheidt, is niet te
dempen. Daarom moet het volk zelf wetten maken
en daarvoor is noodig, dat het kiesrecht verwerft.
De wettenfabriek te 's-Gravenhage deugt niet; van
haar is geen heil te verwachten. Evenmin van de
verschillende partijende liberalen zeggen we heb
ben niets gedaande clericalenwij doen niets en
beiden samenwij zullen niets doen.
Na vorder op de gewone wijze te hebben uitge
weid over het recht van het volk om kiezer te zijn,
ging spr., speciaal voor deze streken, over tot een
ander onderwerp: den toestand der landbouwende
bevolking.
De landbouwcommissie bestond uitsluitend uit
groote grondeigenaars en leerarenhad men die
commissie goed willen samenstellen, dan hadden ook
kleine eigenaars, pachters en arbeiders daarin zitting
moeten nemen. Toch heeft zelfs die eenzijdig samen
gestelde commissie in haar rapport erkend, dat de
toestand van den landbouw ongunstig is en als het
den landbouwer slecht gaat., gaat het allen klassen
slecht. Daarom moeten wij andere afgevaardigden
kiezen, die onze belangen beter behartigen. Spr. las
stukken voor van de heeren De Blocquery en prof.
Moltzer om het bewijs te leveren hoe sterk de
achteruitgang van den landbouw is. In twintig jaren
tijds, van 18661886, zijn de hypotheken geklom
men van 462.000000 tot 1066.000000 en het
aantal landbouwers, die zoogenaamd eigenaars zijn,
maar die door hypotheken feitelijk geen eigenaars
zijn, neemt in ongeveer gelijke mate toe. Maar niet
alleen dit, zelfs voor don landbouwer, die in het
vrije bezit is van b. v. 40 H. A. grond, is de toe-
Koni6t niet schitterend. Is hij vader van 4 kinderen
dan krijgen die ieder maar 10 II. A. en zij zullen
daarmede toch in hun onderhoud moeten voorzien.
Zijne kleinkinderen zullen armoede lijden.
Dit is alles de schuld van het groot-kapitaalhet
land komt langzamerhand in het bezit van kapita
listen. Deze groote heeren kennen hun land niet
eens, innen zelfs niet eens hun pacht, maar stellen
rentmeesters aan. Het meest is deze toestand te vinden
in Zuid-Holland, Friesland en Zeeland en hierdoor
ontstaan waarlijk Iersche toestanden. De heer Van
Eek, hypotheekbewaarder, heeft geschreven, dat in
Nederland in een tijdperk van driejaren 2800 boeren
families uit hunne hoeven zijn gezet.
De pachters moeten zich daarom niet stellen tegen
over hunne arbeiders, maar ze moeten met hen ge-
meene zaak maken, want ze worden gezamenlijk
uitgezogen door het groot-kapitaal. Dit laatste is
behoorlijk georganiseerd, de arbeiders zijn bezig zich
te organiseeren en wanneer de pachters tusschen die
twee molensteenen blijven staan, dan zullen ze een
voudig verpletterd worden. De pachters zijn niet
anders dan de perspompen, gezet op den arbeid der
arbeidende klasse ze halen daaruit zooveel ze kunnen
en de winst gaat door hen in de zakken van de
groot-kapitalisten. Daarom moeten ook de boeren
zich vijandig stellen tegenover dat kapitaal. Sprekers
partij wil daarom landnationalisatie, d. w. z., dat
het land moet komen in gemeenschappelijk bezit.
Daarom is het ook voor de boeren noodig zich aan
te sluiten aan de soc. dem. partij, eene partij, die
niet vraagt naar den godsdienst van de leden, die
niet vraagt of ge protestant of jood of katholiek
zijt, of ge honderd of duizend Goden of éen God
aanbidt, als men spr. maar toestaat aan geen God
te gelooven.
Landnationalisatie is een rechtevenals licht en
lucht voor iedereen zijn, moet ook de grond, de
voorraadschuur, die voortbrengt alles wat we noodig
hebben, voor en van iedereen zijn. Maar onze wet
gevende machten denken daaraan niet, omdat ze zijn
samengesteld uit groot-kapitalisten. »Daarom nog
maals". aldus eindigde spr., »met ons gemeene zaak
gemaakt, 't Is het belang van neringdoenden, fabrieks-
en andere arbeiders en boeren om zich bij ons aan-
tesluiten. We hebben het recht aan onze zijde, we
hebben de macht, alleen het bewustzijn van die
macht ontbreekt ons. Eerst wanneer dat bewustzijn
levendig wordt en we ons organiseeren, zullen we
een staat vormen, waarin ieder een mensebwaardig
bestaan zal hebben."
Over het algemeen was de spreker bijzonder ge
matigd in zijn woorden en hij werd dan ook met
de grootste aandacht gevolgd. Van de gelegenheid
tot debat werd geen gebruik gemaakt.
Op initiatief van den heer G. Alings Seven-
huijsen, secretaris te Duijvendijke, vereenigden zich
met hem tot een commissie de heeren J. J. Kluit,
R. Rosema, J. C. Stalenhoef, gemeente-secretarissen
van Pernis, Charlois en Montfoort, L. J. Helvoirt
en C. A. W. Nairac, ambt. ter secr. te Heusden en te
Lochem, om den heer H. G. Hartman J z., ge
meente-secretaris te Goes, hoofdredacteur van het
Tijdschrift voor administratief recht, op zijn 60n
verjaardag, op 6 Mei a. s., namens vele vroegere en
tegenwoordige medewerkers aan dat tijdschrift een
Bóuvenir aan te bieden. (Vad.)
De anti-revolutionnairo kiezers wij lezen
het in De Standaard van Maandag mogen geen
candidaten stellen voordat de vergadering van depu-
taten heeft plaats gehad, en dan mogen zij het
nóg niet. Dan moeten de anti-re vol utionnaire kies
verenigingen het nieuwe program, dat zij ontvingen,
bestudeeren enr het bestudeerd hebbende, een man
zoeken, die er respectabel uitziet en ja en amen
zegt op alle punten van dat program. Die man is
dan hun candidaathem zijn zij verplicht te stellen
en te stemmen ook.
Wij vragenwaar blijft met dit al het kiesrecht,
de stembevoegdheid der anti-revolutionnaire huisman
nen Men kon hun even goed ingevulde stembiljetten
thuis zenden, met den naam van den program-slaaf
erop.
De anti-revolutionnaire kiezers zijn aldus gehouden
aan allerlei conditiën, die de wet niet kent; geen
stemgerechtigden meer, zij zijn simpel indieners van
stembriefjes, militaire oppassers van het militaire
centrale comité.
De uitbreiding van zulk een stemrecht is den
lieden, die nog geen boodschappen mogen doen naar
het kiesbureau, geen pijp tabak waard.
Als dat de calvinistische vrijheid is, die noch hier
noch daar heur wachtwoord haalt, dan is er niet
veel vrij's aan, en was ze de moeite van het ver
overen niet waard, (Geld.J
Men schrijft aan de Midd. Ct. uit het kanton
Oostburg
Dezer dagen is door eenige invloedrijke katholieken
eene vergadering gehouden ter bespreking van de
a. s. verkiezing voor de Tweede Kamer.
Daar de heer Glinderman verklaard had vóór de
legerwet te zullen stemmen werd besloten de kiezers
vrij te laten zich te ontbouden, of wel om op mr.
P. C. J. Hennequin, den candidaat der liberalen, te
stemmen, wiens bekende gematigdheid en weinige
anti-paapschgezindheid verre de voorkeur verdient
hoven de Calvinistische hardheid der anti-revoluti
onnairen.
Het valt te betwijfelen of dit votum zal gewijzigd
worden, wanneer de leiders der katholieken in het
kanton Axel, die eerstdaags te Sas van Gent ver
gaderen zullen, anders mochten beslissen. In dat
geval zal ook hier, even als elders, verdeeldheid in
het katholieke kamp komen.
De Kamerleden, die krachtens het besluit der
Roomsch-katholieke kiesvereenigingen in Noord-Bra
bant niet meer voor herkiezing in aanmerking mogen
komen, omdat zij de Regeering hebben gesteund,
zijn de heerenV au der Schriek, Vo6 de
NV a e 1Borret en Michiels van Ver-
du y n e n.
Het Huisgezin bespreekt het votum der Kamer
over het in behandeling nemen der Legerwet
en zegt o. a.
Zelfs al mocht vóór Juni de wet als bij over
rompeling aangenomen worden, dan nog is alle hoop
niet verloren. Do heer Van Houten heeft erop ge
wezen, dat in den korten tijd, die nog beschikbaar
is, met deze omvangrijke Legerwet ook de vereischte
invoeringswet niet zal kunnen aangenomen worden.
Daarover zal de nieuwe Kamer hebben mee te
spreken, en in elk geval hebben alzoo de kiezers
bij slot van rekening het laatste woord.
Mogen zij op hun hoede zijn en zich ditmaal niet
laten verschalken door wie ookZij hebben in Juni
uitspraak te doen, of zij al dan niet verlangeneen
noodelooze opdrijving van het contingent van 11,000
tot 16,000 man, een verlenging van den diensttijd
van vijf tot acht jaren, persoonlijken kazerneplicht,
met al do gevaren, die, ondanks de mooie vrijstel
lingen", daaraan voor de toekomst verbonden zijn.
Zij hebben uitspraak te doen, of Nederland zich
moet uitputten in krijgstoerustingen, die niet alleen
noodeloos zijn, daar wij ook bij de uiterste krachts
inspanning toch niet tegen onze overmachtige na
buren zijn opgewassen, maar zelfs ernstig gevaar
opleveren door hun argwaan gaande te maken.
Laat de tegenwoordige Kamer gerust zeggen
^Doordrijven maarDe kiezers mogen daarop in
Juni, naar wij hopen, met een krachtig »Haït
antwoorden.
Ook de Zaanl. Ct. verklaart zich niet erg in
genomen met de amendementen-Scliaepman op de
Logerwet. Het blad zegt ervan
Daarbij wordt niet rondweg voorgesteld de rem
placeering te bestendigen, maar evenmin die op te
heffen. En toch geldt hier het spreekwoord: »eene
deur is óf open óf dicht." Geen of wèl plaatsvervan
ging dat kan een quaestie zijnmaar geen rem
placeering, wèl dienstruiling, is een woordenspel, is
hoerenbedrog. Met dergelijke amendementen stoot
men de tegenstanders van de dienstvervanging af
en wint de voorstanders ervan niet.
Tot directeur der gemeente-gasfabriek en duin
waterleiding te Middelburg is met algomeene stem
men benoemd de heer P. P o 1 e tdirecteur der
gemeente-gasfabriek.
Tevens is machtiging verleend tot oproeping van
sollicitanten voor de betrekking van onder-directeur
der gasfabriek, op een jaarwedde van 1200.
Naar wij vernemen bestaat bij de Directie der
Zeeuwsche Spoorboot Maatsch. gevestigd te Middel
burg het plan een nieuw stalen raderstoomschip,
voor den dienst tusschen Middelburg en Zieriksee in
de vaart te brengen en moet de levering en ver
vaardiging daarvan reeds aan de Kon. Maatschappij
»De Schelde" zijn opgedragen. (VI. Ct
De berichten uit Gersau luiden:
Het weder is in de laatste dagen veel gunstiger,
zoodat HH. Majesteiten daardoor meer van
de buitenlucht kunnen genieten.
Voorloopig bestaat het voornemen, op 5 Mei naar
Nederland terug te keeren en »Het Loo" te be
trekken. Het paleis aldaar is zoowel in- als uitwendig
op last van H. M. de Koningin-Regentes geheel in
orde gebracht.
Men meldt uit Batavia, 26 Maart
Het is thans zeker, dat de overste Pompe de vol
gende maand generaal Van Teijn als Gouverneur
van Atjeh zal opvolgen.
