1891. N°. 40.
Zaterdag 4 April.
78ste jaargang.
Bij dit nommer behoort een bijvoegsel.
De uitgave dezer Courant geschiedt Maandag-, Woensdag-^en Vrijdagavond,
uitgezonderd op feestdagen.
Prijs per kwartaal, zoo binnen als buiten Goes, 1,75.
Afzonderlijke nommers 5 cent; met bijblad 10 cent.
Behalve aan ons Bureau worden Abonnementen en Advertentiön voor dit blad
aangenomen bij de heeren Nijgh Van Ditmar te Rotterdam en verder
bjj alle Boekverkoopers en Brievengaarders.
Inzending: van advertentiën voor uren op den dag: der uitgave.
De prijs der gewone advertentiön is van 15 regels 50 cent, elke regel meer 10 cent.
Bjj directe opgaaf van driemaal plaatsing derzelfde advertentie wordt de prijs
slechts tweemaal berekend.
Geboorte-, huwelijks- en doodberichten en de daarop betrekking hebbende
dankbetuigingen worden van 18 regels a 1,berekend.
Dienstaanbiedingen, niet meer dan 4 regels beslaande en contant betaald, 20 ct.
Aanvragen om en vermelding van liefdegaven 5 cent per regel.
G0ESCHE
COURANT.
GOES, 3 APRIL 1891.
Iemand met eene onleesbare handteekening,
maar blijkens vorm en inhoud van het schrijven
belioorende tot de autoriteiten bij het Leger des
H e i 1 s, meldt ons uit Amsterdam, in verband met
ons bericht omtrent het niet spoedig openen van den
veldtocht in deze gemeente, dat het plan bestaat
nog zeker dit jaar onder Gods zegen den veldtocht
binnen onze veste te openen1'. Ziekte verhinderde
den schrijver, die zich persoonlijk eigenaar van het
terrein aan den Westwal noemt, om naar Goes te
komen. Maar »zoodra ik kan zal ik", zoo schrijft
hjj, >met den meesten spoed omhoog gaan". Hij be
grijpt ook niet, waarom de afwijzing van het bouw
plan is geschied. »Beerputjes, riooltjes, regenbakjes,
zwaarte van hout en dergelijke •kleinigheden""
•zet hij gewoonlijk niet op teekeningen, daar moeten
de ambtenaren van publieke werken zelf naar zien
en daarvoor de noocüge voorschriften geven enz."
Wjj merken hierbij aan, dat ons primitief bericht
op goede gronden rust. Aangezien, niettegenstaande
de afwijzende beschikking, met het leggen der fon
damenten begonnen was, is door de politie een onder
zoek ingesteld en haar is toen het antwoord gegeven,
dat wij in ons vorig bericht mededeelden. Ook meenen
wij grond te hebben voor de meening, dat de af-
wjjzing niet geschiedde om kleinigheden, maar
omdat de ontworpen constructio van dien aard was,
dat de veiligheid van de bezoekers gevaar liep. In
dien de schrijver dat kleinigheden" noemt en niet
voornemens is om een ander plan in te dienen, dan
vertrouwen en verwachten wij, dat ons gemeentebe
stuur hem andermaal zal beletten omhoog te gaan".
Het rjjkstelegraafkantoor te Goes
verzond gedurende de maand Maart 660 telegrammen,
ontving er 668, terwijl werden overgenomen en
verder geseind 857, totaal 2185.
Het telefoonkantoor te Wolfertsdijk ontving 32,
verzond 23, samen 55 telegrammen dat te 's-Gra-
venpolder ontving 12, verzond 26, samen 38dat
te Hoedekonskerke ontving 18, verzond 20, samen
38; dat te Heinkenszand ontving 20, verzond 22,
samen 42dat te 's-Heer Arendskerke ontving 28,
verzond 34, samen 62dat te Borsele ontving 10,
verzond 15, samen 25 dat te 's-Heerenhoek ontving
32, verzond 38, 6amen 70 dat te Nieuwdorp ont
ving 14, verzond 8, samen 22dat te Ovezand ont
ving 23, verzond 14, samen 37 telegrammen.
Bij de verkiezing van een lid der Tweede Kamer
in het kiesdistrict Hontenisse werden 1105 geldige
stemmen uitgebracht. Herkozen is de heer mr. F. J.
F. M. Walter met 964 stemmen.
Benoemd, met ingang van 23 April, tot bur
gemeester van 's-Gravenpolder J. Risseeuw.
Ierseke. De verplaatsing van den heer A.
B e v i n assistent bij de telegrafie alhier, naar
Zevenbergen is op zjjn verzoek ingetrokken, zoodat
de heer Bevin te Ierseke blijft.
JKoIiJnspIaat. Jongstleden Woensdagavond kwa
men de leden der vrijzinnige kiesvereeniging
Algemeen belang" alhier bijeen, zoowel ter
bespreking der aanstaande verkiezingen voor leden
der Tweede Kamer als om de voordracht van den
heer A. A. Beekman, oud-genieofficier, thans direc
teur der Hoogere burgerschool te Schiedam, over
de aanhangige legerwet. De volgende heeren werden
achtereenvolgens als candidaten voorgesteldMr.
L. A. Bybau van hier, J. H. C. Heijse van Zieriksee,
J. M. Kakebeeke van Goes en Mr. E. Fokker van
Middelburg.
Vervolgens hield de heer Beekman voor een vrij
talrijk publiek, ook van niet-leden, een zaakrijke
rede over de nieuwe legerwet.
De spreker begon met te verklaren, dat hij gaarne
aan de uitnoodiging dezer vereeniging gevolg had
gegeven, omdat velen de wet niet kennen en met
groote vrees voor hare toepassing vervuld zijn. Het
schrikbeeld van het Pruisische militairisme zweeft
velen b|j deze wet voor den geest. Toch is daarvoor
gOdn vrees. Zelfs zal de militiedruk, wat den dienst-
tjjd aangaat, minder zwaar zijn dan nu.
Wij z|jn volgens het oordeel van deskundigen
thans onvoldoende weerbaar. Nu dringt zich als
eerste vraag op: Kunnen we ons verdedigen? En
daarop antwoordt spreker volmondig ja, zoo deze
legerwet uitgevoerd wordt. Dan zullen wij een veld
leger hebben van 45000 man om met den vijand
in aanraking te komen, hem 2 3 dagen tegen te
houden en achter de Nieuwe Hollandsche waterlinie
halt te houden, om hem daar verder te bestrijden.
Eene andere taak wacht het bezettingsleger. Tot nog
toe warea veld- en bezettingsleger hetzelfde. Schei
ding is echter thans eene gebiedende noodzakelijkheid.
Dan zullen we onze neutraliteit met meer succes
kunnen handhaven en ons tegen een binnendringenden
vijand kunnen verdedigen.
Het tegenwoordige leger is niet voldoende. Het
is niet sterk genoeg, heeft geen depot-, geen reserve
troepen en geen aanvullingsreserve, of men moest de
door velen veroordeelde schutterden als zoodanig nog
willen beschouwen. De regeering wenscht eene land
en eene zeemacht. De landmacht zal samengesteld
zijn: le. uit een leger groot 115000 man, dat dade
lijk den eersten dag beschikbaar moet wezen, 2e. uit
een landweer als reserve, uilen oud-gedienden, sterk
45000 man en 3e. uit eene aanvullingsreserve sterk
ruim 150000 man. De zeemacht zal bestaan le. actief
uit de vrijwilligers, de mariniers en 3100 militairen
en ten 2e. uit de zeeweer, 47 A 4800 man oud-ge-
dienden, die eene soort depottroepen voor de marine
zullen vormen. Dan zullen er nog 58000 man dienst
doende troepen zijn, als houthakkers, enz. en ten
laatste een landstorm van mannen van 2040 jaar,
doch alleen in oorlogstijd.
Het volgende tableau, door spreker vervaardigd
en dat op eene groote kaart, in de zaal hangende,
duidelijk voorkwam, geeft een flink overzicht van
wat de regeering wil.
Jaarlijks beschikbaar 40000 man van 20 jaar,
vrijgesteld 1500 vrijwilligers, 2541 te klein, 2652
gebreken, 10000 broederdienst, 5200 eenige zoon,
1300 kostwinners, 100 studenten theologie en orde
broeders, 100 uitgestotenen (veroordeelden), af 23393,
rest 16607, waarvan ingelijfd 16300 en 307 aan-
vullings-reserve. De diensttijd (nu 5 jaar) wordt
bij het leger 8 jaar, waarvan 5 actief en 3 reserve,
bij de landweer 5 jaar, totaal 13 jaar. Bij de act.
zeemacht 6 jaar, zeeweer 5 jaar, totaal 11 jaar.
Van de 16300 ingelijfden dienen de miliciens bij
de onbereden wapens 12, bij de bereden wapens 18
maanden. Het aantal ingelijfden zal dus van 11000
als thans op 16300 gebracht worden. De 307 man
aanvullingsreservo zal door loting uit de 16607 aan
gewezen worden. Die kans zal dus niet groot zijn.
Toch zal de druk niet zooveel grooter zijn, daar de
spreker duidelijk aanwees, dat de diensttijd korter
zal worden dan thans. De landweer zal één jaar 14
dagen in 't geheel onder de wapens moeten komen.
De grondwet laat der regeering twee wegen toe
om ons land te verdedigen alle geschikte mannen
korten tijd te laten dienen of een gedeelte langer
te oefenen. Het eerste stelsel bestaat o. a in
Zwitserland, maar is volgens het oordeel van Zwit-
sersche officieren zeiven niet aanbevelenswaardig.
De regeering heeft dan ook het tweede stelsel ge
kozen en den persoonlijken dienstplicht voorgesteld,
welks voordeelen alreeds zoo vaak opgesomd zijn,
dat de spreker alleen wijst op de alsdan veel ge
makkelijker en goedkooper vorming van het kader,
op de verbetering van het gehalte van het leger
en op de billijkheid. De verdediging des vaderlands is
toch eene volkszaak en eene volkstaak. De financiöele
bezwaren zijn ook zoo groot niet, als men vaak
denkt. Een eerste groote uitgaaf ineens van 6 mil-
lioen gulden bij de invoering en dan 's jaarlijks 1 */2
millioen meer dan thans zijn noodzakelijk, doch dan
vervallen de onkosten voor de schutterijen, wat den
gemeenten 's jaars een voordeel van 228000 gulden
bezorgt, behalve dat, ware het aantal vrijwilligers
compleet, de gewone legerbegrooting 8 ton meer
zou moeten bedragen.
Aan het slot wees spreker op den tegenstand van
vele Katholieken, wier argumenten tegen de leger
wet hij ontzenuwde en op het hoogst gevaarlijke,
om van deze zaak eene partijquaestie te maken.
Reeds 40 jaar duurt de strijd, om onze levende
strijdkrachten voor hare gewichtige taak ten volle
berekend te maken dit wetsontwerp geeft eene door
technici erkende goede oplossing, welnu, dan is het
volgens spreker onze plicht, krachtig van onze ad
hesie te doen bljjken, opdat ook wij mogen mede
werken, dat bij deze zoo bij uitstek nationale zaak
alle partijen tot heil des vaderlands samenwerken.
Nadat de spreker nog eenige inlichtingen op aan
hem gedane vragen gegeven had, dankte de Voor
zitter hem hartelijk voor zijne heldere en boeiende
uiteenzetting der legerwet in hoofdtrekken en voor
de moeite, die hij zich niet ontzien had, om do
vereeniging in deze ingrjjpende wet een flinkenblik
te doen slaan.
Benoemd zijn tot ontv. der dir. bel. en acc.
te Aardenburg c. a. T. A. Lambrochtsen,
ontv. der invoerr. te Eedetot ontv. der dir. bel.,
invoerr. en acc. en der haven- en schutgelden op
het kanaal van Walcheren te Veere c. a. G. Den
H a r t o g h surnumerair uit de inspectie Amster
dam tot ontv. der dir. belast, en acc. te Diever c. a.
P. Lucieer, sum. uit de inspectie Middelburg.
Bjj het examen voor surnumerair (gedeelte A),
dat Woensdag werd gehouden aan het Centraal
bureau der Maatschappij tot exploitatie van staats
spoorwegen zijn geslaagd de heerenL. W. Van
Buffelen en N. Van Puffelen te Kruiningen. Bij het
Woensdag gehouden examen (gedeelte B) slaagde
de laatste eveneens.
In de Woensdag gehouden openbare vergade
ring van den Raad van State, afdeeling voor de
geschillen van bestuur, werd behandeld het beroep,
ingesteld door den Raad der gemeente Hoofdplaat
tegen het besluit van Ged. Staten van Zeeland dd.
7 Januari 1891, waarbij goedkeuring is onthouden
aan een besluit van dien Raad van 24 Dec. 1890
tot voldoening, uit den post voor onvoorziene uit
gaven der begrooting voor 1890, van boeten, waar
toe de wethouders der gemeente waren veroordeeld
wegens het niet in behoorlijken staat verkeeren van
voetpaden in onderhoud bij de gemeente. Uit het
in dezen door den staatsraad mr. De Vries uitge
brachte rapport bleek dat het besluit van Ged. Staten
o. a. hierop gegrond was, dat de boete door het
kantongerecht te Oostburg was opgelegd aan de
wethouders persoonlijk en niet aan de gemeente, en
dat het vonnis van den strafrechter had kunnen
voorkomen worden, wanneer de wethouders hunne
verplichting tegenover de gemeente waren nagekomen.
De Itaad gaf in zijn appellatoir adres aan de Koningin
te kennen, dat de boete niet individueel aan de wet
houders kon worden opgelegd, aangezien de gemeente
onderhoudsplichtig was. De boete ten bedrage van
80,39 zou trouwens door wijlen Z. M. den Koning
aanmerkelijk verminderd zijn geworden.
H.H. M.M. de Koningin en Koningin-
Regentes zijn gisteren naar Arolsen en Gersau
vertrokken, om daar geruimen tijd te vertoeven.
De Ministers en autoriteiten deden H.H. M.M. uit
geleide.
Hr. Ms. schroefstoomschip lekl. >Koningin
Emma der Nederlande n", commandant kapt.
ter zee H. Quispel, wordt tusschen 15 en 20 April
a. s. te Brest verwacht, zal aldaar 8 dagen verblijven
en tegen 1 Mei te Nieuwediep binnenkomen. Na de
noodige voorzieningen zal deze bodem worden gereed
gemaakt voor uitzending naar Oost-Indiö.
Het verslag der afdeelingen van de Tweede
Kamer over het voorstel van den heer Van Houten
tot uitbreiding en nadere regeling van bet recht
van onteigening, is thans verschenen. Vele
ook aan de Grondwet ontleende bezwaren werden
er tegen aangevoerd en de gevolgen werden hoogst
bedenkelijk geacht, terwijl men ook meende, dat
het niet aan de maatschappelijke behoeften zou vol
doen. Vrij algemeen was men van oordeel, dat de
weg, door den voorsteller tot bereiking van zijn
doel ingeslagen, niet de gepaste is en dat tegen het
wetsontwerp, zooals het daar ligt, overwegende be
zwaren bestaan.
Naar Het Vaderland verneemt, heeft de afge
treden Minister van Marine, de schout-bij-nacht
H. Dyserinck, aan H. M. de Koningin-Regentes
zijn eervol ontslag uit den zeedienst en pensioen
aangevraagd.
Naar de N. R. Ct. verneemt heeft de Regeering
eene herziening voorgenomen van de regeling der voor
waarden tot verkrijging der bevoegdheid van arts,
tandmeester, apotheker, vroedvrouw en apothekers
bediende, en heeft zij daarover het advies van ver
schillende deskundige colleges ingeroepen.
Naar wij vernemen is jhr. mr. T. Van Asch
van W ij c kburgemeester van Amersfoort en lid
van de Tweede Kamer, voornemens eerlang ons land
te verlaten en zich naar Transvaal te begeven. Er
moet sprake van zijn, dat den heer Van Asch van
Wijck aldaar eene belangrijke betrekking zal worden
opgedragen. {Avondpost.)
De heer Snickers, R. K. aartsbisschop te
Utrecht, heeft van den Paus ter gelegenheid van
zjjn gouden priester-jubileum eene gouden medaille,
met het portret van den Paus en met diens wapens
versierd, ten geschenke gekregen.
In de maand Mei e. k. zal te Arnhem gelegen
heid worden gegeven tot het leveren van voldoende
bewijzen van genoegzame voorbereiding tot de be
oefening der natuurkundige wetenschap
pen, om te worden toegelaten tot het eerste na
tuurkundig examen, vermeld in art. 4 der wet van
25 December 1878.
Te Amsterdam is Woensdag overleden de heer
mr. C. M. J. W i 11 e u m i e roud-hoogleeraar aan
het voormalige Athenaeum Hlustro aldaar.
De overledene, die lid was van den Amsterdam-
schen gemeenteraad en voorzitter dor commissie van
toezicht op het lager onderwijs, heeft zich vooral
als warm voorstander der liberale beginselen ver
dienstelijk gemaakt
Uit de Arnh. Ct. is door ons en verschillende
andere bladen opgenomen een bericht, volgens het-
welk met 1 Juni a. s. op alle stations der Staat-
spoorwegmaatsehappij aan den uitgang zal worden
gecontroleerd en voor het afhalen van reizigers enz.
niemand meer zonder perronkaart zal worden
toegelaten.
Naar het Z7. D. van goeder hand vernam, is het
bestaan van een dergelijk voornemen daar, waar
men zulks het eerst zou moeten weten, geheel on
bekend.
Kerkelijke Zaken en Onderwijs.
De kerkeraad van de Ned. Ger. gemeente
(doleerende) te Middelburg heeft geen vrijheid ge
vonden ds. Notten, door de stemgerechtigde leden
daartoe voorgedragen, te beroepen. De Z.)
Ds. J. Willemse te Hardingsveld, ontving toe
zegging van beroep naar Aagtekerke.
Men verzoekt aan de Stand, het volgende op
te nemen
Zaterdag 4 April is het 25 jaar geleden, dat de
broeders Adrianus en Jacob Moo ij, van St.
Chrischona (Basel) uit, als zendelingen naar Oost-
Afrika trokken. De oudste broeder A. Mooij keerde
alleen terug, terwijl de jongste in Fazokli stierf.
Broeder A. Mooij arbeidt sedert zijn terugkeer
in het evangelie in de provincie Zeeland.
•Vrienden die hem op dien dag wenschen te be
groeten met brieven of anderszins, kunnen adresseeren
te Wemeldinge (bjj Goes).
Deze dag wordt Zondag 12 April door hem en
de zijnen in Wemeldinge herdacht".
Te Zaamslag is door voorstanders van christe
lijk schoolonderwijs besloten, over te gaan tot het
bouwen eener tweede christelijke school.
Naar wij met zekerheid vernemen, zullen allo
kweekelingen van het 4e studiejaar a/d. rijkskweek
scholen, na het behalen der onderwijzersakte, met
1 Mei die inrichtingen moeten verlatenniet meer,
zooals in de vorige jaren, zullen zij, die den gym-
nastiekcursus volgden, tot 1 Juli mogen blijven, om
zich voor het examen in de gymnastiek (niet in de
orde- en vrije oefeningen) voor te bereiden.
Schoolblad
Do Unie •Een school met den Bjjbel" heeft
Dinsdag te Utrecht hare jaarvergadering gehouden
onder leiding van den heer J. E. N. Schimmelpen-
ninck Van der Oije.
Bij de behandeling der verschillende huishoudelijke
aangelegenheden (jaarverslag, jaarrekening enz.)
deelde de secretaris o. a. mede, dat het aantal scho
len is geklommen tot 50915 zijn er in aanbouw.
Van de 509 zijn er vier zonder hoofdonderwijzer.
De uitgave van den Unie-Almanak zal gestaakt
worden, wijl de uitgever er steeds geld bij inschiet.
Zeer langdurig werd o. a. beraadslaagd over eene
vraag, door het locaal comité van Alblasserdam
gesteld.
Of alinea 1 van art. 2 der in de laatste Unie-
verslagen als voorbeeld opgenomen statuten van eene
school met den Bijbel niet in strijd is met bet be
ginsel, dat de school de zaak is der ouders". Be
doelde alinea bepaalt dat ieder eene zekere som jaar
lijks moet bijdragen, wil hij lid van de Vereeniging
zijn. Hier wordt dus het census-stelsel gehandhaafd,
terwijl de anti-revolutionaire partij het censusstelsel
zelfs op staatkundig gebied wil afgeschaft zien. De
afgevaardigde van Alblasserdam wenschte dat ouders
die art. 1 onderteekenen, als lid zouden worden
aangenomen.
Na langdurige discusie werd een motie van den
beer H. Pierson aangenomen, waarbij verklaard werd,
dat de vraag een ernstig en nauwkeurig onderzoek
eischt en aan het bestuur opgedragen wordt de zaak
te behartigen.
Aan de aandacht van den Schoolraad werd aan
bevolen de vraag, of het niet wenschelijk zou zijn
aan de regeering een adres te richten, waarbij voor
christelijke scholen subsidie verzocht wordt voor
schoolbouw.
Woesdag heeft bedoelde Schoolraad ook te Utrecht
vergaderd.
Ds. H. Pierson sprak een kort openingswoord,
waarin hij uiteenzette in welken geest do Schoolraad
moet werkzaam zijn.
De secretaris deelde mede, dat 229 scholen waren
aangesloten.
Naar aanleiding van het verslag der commissie
voor de schoolstichting ontstond eene breedvoerige
gedachtonwisseling over het kapitaal voor schoolbouw
noodig. Aan het bestuur werd opgodragen, daarop
do aandacht te vestigen.