1890. N°. 147.
Zaterdag 13 December.
7?le jaargang.
GOESC
De uitgave dezer Courant geschiedt Maandag, Woensdag en Vrijdagavond,
uitgezonderd op feestdagen-
Prijs per kwartaal, xoo binnen als buiten Goes, 1,75,
Behalve aan ons Bureau worden Abonnementen en Advsrtentiën voor dit blad
aangenomf'i bij de heeren NIJGH VAN DITMAR te Rotterdam en
reader bij alle Boekverkoopers en Postdirecteuren.
COURANT.
De prijs der gewone advertontiën is vac 15 regels 50 cent, elke regel meer 10 cent*
Bi, directe opgaaf vaz. driemaal plaatsing derzelfde advertentie wordt de prijs slecht*
tweemaal borekend.
Geboorte-, huwelijks- en doodberichten en de daarop betrekking hebbende
dankbetuigingen worden van 18 regels a 1,— berekend.
Dienstaanbiedingen, niet meer dan 4 regels beslaande en contant betaald 20 ct.
Aanvragen om an vermelding van liefdegaven 5 cent per regel.
GOES, 12 December 1890.
Gisteravond trad in het café Hartman alhier,
daartoe uitganoodigd door de R. K. kiesvereniging,
de Zeer Eerwaarde heer Menting op om te spreken
over «de sociale zending der Katholieke kerk."
De spreker begoa met te ztggen, dat de sociale
strijd ook zou kunnen worden genoemd de eeuwige
ftrijd, want zij is begonnen aan da wieg te Betlehem
en zij zal voortduren tot d« Kerk hare eindelijke over
winning zal vieren. Het Kruis is en blijft de boom
des levens, zonder het Kruis is geene beschaving mo
gelijk, want eene beschaving, die geen christelijke is,
is ondenkbaar.
Da weg van den mensch loopt over bergen en door
woestenijen, door duisternis en langs lokkende boomen
met schoone, maar giftige vruchtenmaar wie volgt
den mensch overal om hsm op te htffm als hij valt,
te troosten als hij moedeloos is, hem te vermanen
met zachte stem en zijne tranen te drogen, hem de
waarheid te bieden voor oog en geest, niettegenstaande
verguiziDg dikwerf haar d*el is: de Kerk.
In levendige kleuren schetste de spreker de maat
schappij ten tijde van het heidendom, vooral in bet
oude Rome, de stad der Cesaren. Hij wees in gloeiende
scbilderiDg op de groote zedeloosheid, die er heerschte,
op de afschuwelijke verhouding tusscbeu meesters en
slaven, waardoor de laatste verlaagd werden beneden
het dier en als koopwaar waren in de hand van
hunnen heer, terwijl alle familieverhouding als met
voeten werd getreden.
Een volk leeft van waarheid en gerechtigheid, maar
de Romeingche maatschappij miste beiden. De heidensche
wetenschap bad wel alles onderzocht en ondervraagd,
maar ze bad eiken band verbroken en elk juk afge
worpen. God, de mensch, de ziel, de onsterfelijkheid,
de oneindigheid, al deza geheimen ontkende ze. De
wetenschap die liever leert, dat de mensch van het
dier afstamt dan het leven te beschouwen als een
gave uit de hand Gods, wilde da waarheid ontdekken
en geraakte daarbij hoe langer hoe meer aan het
twijfalen, en toen de mensch alles en alles zich tjt
een god had gemaakt, stond hij radeloos en moede
loos voor een gapenden afgrond, te midden der diepste
duisternis. Zoo zijn ook onze moderne heidenen te
beklagen, waar ze de oogen sluiten om te verzinken
in het slijk van het materialism*. De hartstochten
worden de priesteressen, die den nieuwen god moeten
aanbidden.
Maar de zon der waarheid zou opgaan, toen de
God-mensch was geboren. Haar licht droog ook tot
de Romeinsche maatschapp'j door en R >ma. de wreed
heid, veranderd* in Amor, de lieftalligheid. Toch waren
ruim drie eeuwen noodig om het Kruis op het Kapi-
tool te planten en de weg daarheen liep door stroomen
bloeds. Da Kerk bestond, maar haar bestaan zou een
aanhoudende strijd zijn. Vreemie volken overstroom
den Europa en Rome stortte in puin, maar de stad
der Pausen verrees uit die asscbe. Heerlijk waren de
bonwstoffan, maar heerlijker en grooter waren de
bouwmeesters: de Pausen. Zij zijn de dragers der be
schaving geweest, eeuwen lang, en zij alleen. En de
werklieden dier bouwmeesters w.jren de bisschoppen en
missionarissen, die den olijftak des vredes droegen
gelijk de duive nit de arke, en die het Christendom en
daarmede de beschaving brachten. Zj stichtten de
kloosters, die scholen van zelfverloochening en daardoor
van naastenliefde. Wanneer de barbaarsche heidenen
de priesters en de kloosterlingen met het zwaard tegen-
trokken en velen hnnner doolden, namen anderen hot
met bloed bevlekte Kruis ter hand om er hunne vij
anden mede te zegenen of ze dreven den ploeg door
den akker om hnn vijanden het brood te vtrschsffjn.
Zij ontfermden zich over hongeriger, vondelingen, lij
denden, slaven, mdaatschen en dit alleen, gedreven
door da liefde, die sterker is dan de dood.
De Kerk heeft den mensch onder wezen: Zij heeft
scholen en universiteiten gestiebt, gedachtig aan dat
schoone woord «Gaat heen en onderwijst alle volken".
Zij heeft de maatschappij geregeld door zich op de
traden van den troon te plaatsen en tot de vorsten te
seggenge moet zorgdragen voor uwe onderdanen
ze heeft den adel gedwongen haar te beschermen, ze
heeft de gilden tot hare altaren gebracht en hare
privilegiën beschermdin éan woordzij alleen heeft
beschaving gebracht.
Maar er kwam een tijd van verval. Het Protestan
tisme had de eenheid verbroken, de afval van velen
was het gevolg van de ontkenning van het Goddelijk
gezag. Hst Protestantisme predikte een leer van ont
kenning van elk geopenbaard gezag door absorbtie
van den mensch, door eene zedeloosheid zonder weerga,
door een jacht Daar rijkdom zoowel op den troon als
op de straat, het predikte ontkenning en oproer. Da
Kerk werd buiten den Staat gehouden en overal ge
weerd wat men haar kon ontrooven zag men aan als
winst; de Katholieke vorsten waren bij de Protestanten in
de leer gegaan om zich te varrijken met d« goederen
der Kerk. Ze werden dianaren van het Protestan
tisme, zoorIr nog korte jaren geleden bleek in Duitrch-
land bij den Culturkampf. De Kerk zag zich door
hare eigene kinderen vertrapt. Zij zag se de lippen
zetten aan den gifbeker van leugen en wellust; zij
riep hen waarschuwend toe, maar men sloot haar
den mond.
Daar is eene macht, die de ontkenning is van
elke machtdie alleen kan vergruizen maar niet
opbouwen eene macht die alleen kan dooden maar
geen leven wekken eene macht, geboren uit den op
stand tegen het Goddelijk gezagdie macht is de
revolutie.
Da revolutie kwam: vorsten, adel, geestelijkheid,
allen werden door haar getroffen, want allen hadden
tegen de Kerk gezondigd. Toen kwam Napoleon en
sloeg de revolutie in banden. De Kerk werd hersteld,
maar ze moest dienares blijven. Eu inmiddels had
do revolutie haar zaad gestrooid, dat vruchten begon
te dragenhet liberalisme.
De revolutie is het egoïsmeèn van den Staat,
èi van den g^est èa van het hart.
H*t egcivme van d»n Staat is het begin en het
einde van alles. De kinderen zijn schier van de ge
boorte af het eigendom van den Staat, en met zijn
materialistisch en ontkennend onderwijs, met zijn per
soonlijken dienstplicht en zooveel meer maakt hij zich
meester van het individu, de familie en de samen
leving. Overal wil de Staat indringen tot in het hart
en het geweten van den mensch. Alleen de Kerk kon
het tegen den Staat opnemen en in Duitschland zijn
de geestelijken weder teruggekeerd.
H-t eg<. i me van den geest heeft zijne apostelen In
Darwin en Renan. De een zeideChristus is geen
God; de ander: Er is geen God. Beiden zeiden: God
dat zijn wij, de menschen. En met die leer plofte
het menschdom van den hoozsten zielenadel neder
in het akeligste materialisme. Maar gelukkig was de
Kerk er, om dat alles te weren met den Syllabus.
Daarvoor verdween elke geest van twijf I en ontken
ning en alles zwichtte voor de godspraak der Onfeil
baarheid.
Het egiïvme van het hart omvat dat deel van het
sociale vraagstuk, waarbij de maatschappelijke ver
houding van de individuen onderling op den voorgrond
treedt, zooals de verhouding tusschen werkgever en
werknemer. Maar ook deze sociale qaaestie zal alleen
opgelost zijn als de wereld tot het geloof terugkeert.
Menschen als Schultze-Delitsch en anderen hebben
systemen kunnen uitdenken; men kan trachten het
lot der arbeiders te verbeteren door bescherming van
de industrie, door goed onderwijs, door verbetering
van woningen, door spaarbanken enz., die systemen
loopen op niets uit en al het overige zijn palliatieven,
maar geen geneesmiddelen. Alleen de christelijke zelf
verloochening biedt redding aan. Zj vernietigt elke
uitzuiging van den arbeider, zij regelt de verhouding
tusschen meester en dienaar, zij maakt dat de eerste
ook toeziet op de ziel van zijn ondergeschikte en
waakt over diens vrouw en kinderen. Maar zij ook
zal den arbeider zijn kruis lichter doen dragen en zij
zal hem doen gelooven, dat zijn gebed in zegen zal
veranderen voor zijn huisgezin.
Wanneer de Kerk het Kruis kan plaatsfn in den
afgrond, waaruit de dampen opstijgen die thans do
maatschappij bedwelmen, dan zal die afgrond zich
sluiten en dan zullen allen zich knielend om dat op
gerichte Kruis vereonigen en het groote rijk van waar
heid en gerechtigheid zal zijn gesticht.
Wij allen behooren ook daartoe en God wil dat wij
den strijd aanbinden tegen het moderne heidendom.
Laten we dan zorgen dat we met fierheid kunnen roe
pen Zijt gij kinderen van het ongeloof en van Voltaire,
wij zijn kinderen van het Krnis en van de kruisvaarders
met de schoone leuzeNous ne reexdons jamais
jamais
Mi>t een hartelijk woord van dank aan zijne hoorders
voor de aandacht, waarmede zij hem hadden gevolgd,
eindigde de Zeereerw. heer MentiDg zijne lezing, die
uitmuntte door voordracht en gloed.
De heer M. A. Stieger, voorzitter der R. K. kies
vereniging, dankte wederkeerig den spreker voor zijne
schoone rede en riep hem uit naam van alle aan
wezigen een «tot weerziens" toe.
Het concert, dat Woensdagavond door de Zang
vereniging t. b. d. Toonkunst in de concertzaal der
Sociëteit «V. O. V." alhier gegeven werd, kenmerkte
zich door eene bijzondere plechtigheid. Rjeds na de
uitvoering van twee stukken voor piano werd den
directeur, den heer C. S a m a n s door eene dame
een lauwerkrans aangeboden.
Toen het laatste no. van 't programma geëindigd
was, betrad de hser G. J. Van den B)sch, voorzitter
der af feeling, het orkest en sprak den heer Samans
ongeveer aldus toe: «Waarde directeur! Namens de
Goesche afdeeling breng ik u mijn harteiijken dank voor
al hetgeen n in het vijftienjarig tijdvak voor de toon
kunst en voor de Zingvereeniging alhier hebt gedaan.
Gj gtat ons verlaten, om u aan de overzijde van den
Oceaan een anderen werkkring te zoekeD. Wij zijn
dankbaar dat wij de eer hadden u zoo langen tijd als
oi zen directeur te mogen werkzaam zien. Uw kun
stenaarstalent, gepaard aan het grootste geduld, beeft
nvt onze krachten gewoekerd; gij spoordet ons aan
tot studie, waardoor wij in staat waren klassieke
stukken van groote meesters met succes ten gehoore
te brengen. Maar neg meer. Onder uwe leiding is tot
stand gekomen een tymphonie-orkest, waardoor in een
leemte werd voorzien, doordat het goede vorderingen
maakte, en tot nut der Zangvereeniging medeweikte.
Wij zijn en blijven n voor dit alles zeer erkentelijk en
nw naam zal bij ons altijd in dankbare heiinnering
blijven. Wij hopen, dat hot u wel ga".
De heer Samans dankte den voorzitter voor de
hartelijke woorden die hem zoozeer troffan, dat hij ze
nimmer zou vergeten. Ook de andere blijken van waar
deering, hem ter hand gesteld, zou hij blijven op prijs
stellen. Hij bracht zijn dank daarvoor aan 't bestuur,
aan de leden der Zangvereeniging en van 't symphonie-
orkest en ook aan de vele leden van Toonkunst daar
buiten. Ook dankte hij voor de altijd bijzondere wel
willendheid van 't bestuur en de werkende leden, die
hem altijd goed begrepen hadden en ijverig hadden
medfgewe» kt om de studie te vergemakkelijken en zijn
arbeid te steunen. Noodde scheidde hij van de Zaog-
vereen'ging, die hem zoo na aan 't hart lag.
De beide sprek«rs werden luide toegfjuicht. Aan
het afscheids souper werd nog menig hartelijk woord
gesproken.
Ifet is niet gemakkelijk in een jsarlijksch we
derkeerend feegt altijd de gewenschte afwisseling te
brergen. G-dukkig zijn er genoegens, die nimmer ver
velen en die door het publiek steeds gaarne op het pro
gramma gelezen worden. Daarom was het eene goede
gedachte van het bestuur van Volksvermaken
om ditmaal het St. Nicolaasfeest, met de tombola als
hoofdnommer, te doen opluisteren door den bekeaden
comiek, dhr. A. De Winter en het symphonie-orkest
nit Bergen-op-Zoom. Baiden kweten zich op lofl'jke
wijze van hun taak en de tombola gaf als altijd
ruimschoots stof tot lachen.
Het talrijk pnbliek zal zich zeker den gang naar
«de Prins van OraDje" weder niet beklaagd hebben.
Blijkens bij den Raad van State, afdeeling voor
de geschillen van bestuur, iogakomen koninklijk be
sluit is gehandhaafd het besluit van Ged. Staten van
Zeeland van 18 Juli 1890 betreffende de benoeming
van een ontvanger-griffier van den Van Alsteinpoldar
met niet-ontvankelijk-verblaring van het daartegen
door F. C O. M. Hombach te Hulst ingestelde beroep.
Ri]]and-Bat.]i. Vanwege delandbouwvereeni-
g i n g was Woensdagmiddag eene vergadering voor
belangstellenden belegd ter bespreking tot aankoop
van een dekhengst.
De secretaris der landb.-vereen. hield eene lezing,
waarin hij de volgende drie punten besprakdo. Bi-
hoeft het Zjeuwsche paardenras verbetering? 2o. Met
welk ras dient gekruist te worden 3o. Hoe bekomt
men het bmoodigde kapitaal tot aankoop van een
hengst
S:aande de vergadering werd voor een kapitaal van
2500 ingeschreven. E-me commissie van aankoop
werd benoemd, die eerstdaags zal vertrekken om naar
een geschikten hengst uit te zien.
Hare Majesteit de Koningin-regentes hetfc de
leden van het ministerie bij kabinetsschrijven
in het gezag bevestigd. Dagblad
De Minister van justitie heeft aan di Tweede
Kamer medegedeeld, dat eene nieuwe wettel ij ke
regeling van het notariaat door hem zal
worden ter hand genomen.
D9 opbrengst, der Rijksmiddelen bedroeg in
de maand November jl. 9,757,240,381f2 tegen
10,454,236,461j2 in dezelfde maand van het vorig
jaar.
De opbrengstvan de eerste elf maanden van dit
jaar was 105.191,165 23, tegen 104 542,619.76
gedurende de eerste elf maanden van het vorige jaar
De regeering heeft uit Java een bericht ont
vangen, waaruit volgt dat de Zuider-ko'onne uit Flores
terugkeert en de terugkeer dor Noorder-kolonue is
gelast. Een posthouder zal op de Noordkust gevestigd
worden.
Dj Londensche correspondent der N. R. Ct.
schrijft
Het bericht over eene geheime conferentie, die te
Brussel zou zijn gehouden om eene nieuwe stoom
vaartlijn Harwic hH oek van Holland
te openen, zoodra de staatsspoorweg daarheen gereed
komt, is wsersproken. Maar dj geschiedenis kan
daarom toch waar zijn, ook zonder de «geheime con
ferentie", waarvan men dj bedoeling niet zoo dad dijk
kan vatten, althans van de zijd3 der G;eat-Eastera-
spoorwegmaatschappij, eves min als mon te begrijpen
vermag, weshalve de heeren juist te Brussel bijeen
gekomen zouden zijn. Mij dnnkt, zij hadden het zaakje
even goed in de Liverpoolstreet of in Hol bom kunnen
regelen. Ik ben bijna toker, dat er iets hangende is,
omdat de Great Eastern mij volstrekt elke inlichting
weigert, en ook niet zeggen wil dat het bericht zelf
onjuist is. Men wecscht zich over de zaak niet uit te
laten in haar tegenwoordig stadinm. Vrij vertaald is
dit, dunkt me«we zijn er aan bezig, maar het fijne
ervan zullen wij pas later mededeelen".
Te Arnhem is Woensdag op 82jarigen leeftijd
overleden de oud-gouverneur-generaal van Nederlandsch-
lodië, mr. L. A. J. W. baron Sloet Van den
B o e 1 e. Hij was oud-griffier der Staten van Gel
derland en oud-lid der Academie van wetenschappen.
Tot ons leedwezen vernemen wij, dat de hoofd
redacteur van het Nieuws van den Dagde heer
H. De Veer, na een slepende ziekte van een jaar,
te Haarlem is overleden.
Behalve als hoofd van het te Amsterdam verschij
nende orgaan, had de heer De Veer zich op letter
kundig gebied eon goeden naam verworven. Onder
de vele vruchten van zijn letterkundigen arbeid, die
in 't licht verschenen zijn, kan «Da Trou-riogh voor
het jonge Holland" in de earste plaats genoemd
worden. Alleen door dit werk zal de naam van H.
De Veer in de rij van letterkundigen een eere-plaats
innemen.
Staten-Generaal.
TWEEDE KAMER.
Ia de zitting van gisteren is door d*n be«r Dijck-
meester eene interpellatie aangekondigd over de ex
ploitatie door de Holl. Spoorwegmaatschappij vau de
lijnen RjtterdamDordrecht en ArnhemNijmegen.
Het debat over de Indische begrooting werd voort
gezet. De heer Van Houten laakte het Indisch bestuur
wegens het aanvangen der Fiores-expaditie. Dj heer
Keucbenius verdedigde den opperlandvoogd. De heer
Domela Nieuwanhuis verweet de R jgeering gemis aan
zedelijke beginselen door handhaving van de opiumpacht
en niet beëindiging van den Atjehoorlog. Dj Minister
van Koloniëa verdedigdj ook den G ju"ernjur-Ganeraal.
Het algemeen debat is gesloten. Dj behandeling
van de uitgaven in Iadië zijn aangevangen.
Boekaankondiging.
Het Tijdschrift ter beoefening van het Admi
nistratief Recht, hoofdredacteur: H. G. Hartman Jz.,
secretaris der gemeente Goes, zevende jaargang, twaalfde
aflevering, Goes, F. Kleeuwans en Zoon, bevat: Hof
recht, door de Redactie. Geschreven of gestempelde
onderteekening van stukken, door D. Kluijf hoofd.
Het wettelijk toezicht van Birg. en Weth. op de
openbare middelen van vervoer, door J. A. Van Bok
hoven. Art. 27 der wet van 15 April 1886, door
P. Da Vos. Art. 158 dar Gemeentewet, door
L. F. Fagel Jr.Beantwoording der door de Rjdactia
gestelde vragen. Vragen ter beantwoording.
Kerkelijks Zaken en Onderwijs.
Aangenomen het beroep naar da Nad. Herv.
Gem. te Kolijosplaat door ds. H. J. Hnlscher van
Reeuwijk.
Beroepen bij de Herv. gem. te Stavenisse (toez
de heer J. A. Schouten, cand. te Utrecht.
Op de voordracht voer hoofd d«ir openbare lagere
school te Hoedekeuskerke staan, door ons in alpha-
betische volgorde gesteld, de hoerenA. Le Clercq,
onderwijzer aan de openbare school C te Gjes; M.
Van Dgk, hoofd der openbare school te Bath M. J.
W. P. Van Hscke, onderwijzer aan de openbare school
te BrouwershavenW. Kosten, onderwijzer aan de
openbare school te 's-Heer Arendskerke en J. De Reij,
onderwijzer aan de openbare school te St. Aunaland.
Te Vronwepolder is benoemd tot hoofd der open
bare school de heer A. Van H jute te Westkapelle.
Voor de onderwijzers-examens, art. 56a, zijn
dit najaar in het geheel geëxamineerd 657 caadidaten,
waarvan 350 slaagden.
Vrijstelling van verplichting tot het heff m van
schoolgeld, die volgens art. 46 3j alinea der wet op
het lager onderwijs kan verleend worden, is tot heden
door 71 gemeenten gevraagd en aan ééae, Zjpe, ge
schonken. Voor 6 is de aanvrage nog in onderzoek
en voor 3 eveneens, doch alleen voor herhaliags-
on der wijs.
Heinkenszand. Jl. Woensiag herdacht de heer B.
Vermande den dag, waarop hij vóór 50 jaren in functie
trad als oatfiagar bij de Nad. Herv. kerk alhier*