1888. N°. 59.
Donderdag 17 Mei.
75ste jaargang.
SUKiiHfcK
Een belangrijke redeneering.
De uitgave dezer Courant geschiedt Maandag, Woensdag en Tr ij dagavond,
uitgezonderd op feestdagen.
Prijs per kwartaal, zoo binnen als buiten Goes, f 1,75.
Behalve aan ons Bureau worden Abonnementen en Advertentiën voor dit blad
aangenomen bij de heeren NIJGH VAN DITMAR te Rotterdam en verder
bij alle Boekverkoopers en Postdirecteuren.
4
BTW
COURANT.
De prijs der gewone advertentiën is van 15 regels 50 cent, elke regel meer 10 cent.
Bij directe opgaaf van driemaal plaatsing derzelfde advertentie wordt de prijs slechts
tweemaal berekend.
Geboorte-, huwelijks- en doodberichten en de daarop betrekking hebbende
dankbetuigingen worden van 18 regels a 1,— berekend.
Dienstaanbiedingen, niet meer dan 4 regels beslaande en contant betaald, 20 ct#
Aanvragen om en vermelding van liefdegaven 5 cent per regel..
ii.
Steeds in de onderstelling, door het Dagblad en o k
door de Maasbode en andere bladen gemaakt, dat de
re ie van dr. Schaeptnan als eene nadere verklaring
omtrent de openingsrede moet worden beschouwd, I
willen wij thans nagaan, wat deze redenaar heeft
gezegd omtrent de verschillende onderdeelen van dat stuk.
Vreemd genoeg bepaalde dr. S. zich tot enkele zeer
korte opmerkingen omtrent de landsverdediging en
het koloniale vraagstuk. Of vreemd is dit eigenlijk
niet, want juist op die punten loopen de meeningen
van de katholieke en anti-revolutionaire partijen het
meest uiteen en waar de redenaar kort te voren had
ontkend dat, na eventueele oplossing van de onderwijs-
quaestie, de rechterzijde verdeeld zou raken, is het
begrijpelijk, is het van zijn standpunt politiek, dat hij
de punten van verschil slechts ter loops behandelt.
Voor ons, liberalen, ligt daarin echter een bewijs te
meer, dat ouze bewaring omtrent de zich spoedig open
barende verdeeldheid in eigen boezem der rechterzijde
juist is. Had dr. S. dit niet zelf gevoeld, hij had, met
name over het koloniale vraagstuk, zeer zeker meer
kunnen en ook moeten zeggen, èn, omdat de koloniale
politiek bij de jongste verkiezingen door de Standaard-
partij zoo breed is uitgemeten, èa omdat een kritiek
van hem op de koloniale beginselen van onzen tegen-
woordigen minister Keuchenius, die voor niemand en
allerminst voor dr. S. een geheim kunnen zijn, hare
eigenaardige waarde zou hebben gebad. Maar nu de
spreker optrad in een kring van geloofsgenooten, kon
hij dit punt veilig achterwege laten en aldus de moeie-
lijke klip omzeilen van met zich zelf in tegenspraak
te komen.
Meer aandacht wijdde hij aan de belastingplannen
van het nieuwe ministerie, al moet erkend word«n,
dat ook daarbij zijne beschouwing rijk aan algemeen
heden was. Hij stelde voorop, dat het achtste gebod:
«Gij zult niet stelen", der regeering den plicht oplegde
te streven naar bezuiniging, hoewel geene zuinigheid,
die de wijsheid bedriegt. sDe regeering", zeide hij,
»was aanvaard onder benefice van inventaris." Hij
putte voorts uit het mislukken van nieuwe belasting
plannen in de laatste jaren het bewijs, dat de bestaande
gemakkelijk te dragen zijn en gaf als zijne meening
te kennen, dat de nieuwe wel aan de hoogste eischen
der theorie kunnen voldoen, doch dat zij niet aan de
levensgewoonten des volks beantwoorden. Men moet
daarom volgens hem trachten bestaande misbruiken
wegtenemen en aan alle belastingen den schijn ont
nemen, alsof die bij uitnemendheid gelegd worden op
den minderen man. Daarom moeten de accijnzen op
de eerste levensbehoeften vervallen.
Het verdient al dadelijk opmerking, dat dr. S. zich
tevreden stelt met aan de belastingen den schijn van
bovenmatigen druk op de mingegoeden te ontnemen.
Of die druk in werkelijkheid blijft bestaan, doet minder
ter zake, als de schijn maar is weggenomen. Dan toch
kan den goedgeloovige worden diets gemaakt, dat de
druk zelf is opgeheven en hoe licht men van de zijde
onzer tegenstanders er in slaagt goedgeloovigen iets
wijs te maken, kan men bij de verkiezingen leeren.
Voorts blijkt uit het verslag der rede van dr. S.,
dat hij ten opzichte van het financieels vraagstuk alleen
tot de conclusie komt, dat de accijnzen op eerste levens
behoeften moeten worden afgeschaft en er zich verder
van afmaakt door te zeggen, dat er kan gestreefd
worden naar eene betere verdeeling van lasten, eene
phrase nog veel algemeener dan die in het antirevolu
tionair program van actie voorkomt, waarin tenminste
nog voorgeschreven wordt: gelijkmaking van den be
lastingdruk voor de verschillende bestanddeelen van
het nationaal vermogen.
Maar het meest opmerkelijk is, dat dr. S. geheel
zwijgt over het belangrijke punt van de invoerrechten.
Deze quaestie, waarop de katholieken in den laatsten
tijd bijzonderen nadruk hebben gelegd, waaromtrent
wij in het antirevolutionair program tene herziening
der tarieven zien bevolen, laat dr. S. onaangeroerd.
Gevoelde hij dat ook daaromtrent bij de leden der
rechterzijde geen eenstemmigheid heerscht of beschouwt
hij de bewering in de openingsrede, dat «met ernst
zal worden overwogen in hoeverre van d8 invoerrechten
als bron van inkomst voor de schatkist meer partij
zal kunnen worden getrokken" als een kluitje, waar
mede de goe gemeente moet worden in het riet gestuurd
Had dr. S. zich alzoo tot hiertoe vrijwel tot alge
meenheden bepaald, overgaande tot het onderwijs
vraagstuk, den band die de deelen der rechterzijde
samenhoudt, gaf hij een gedetailleerd programma van
wat te verwachten is. Alvorens echter te vermelden,
wat dr. S. meent dat gedaan moet worden, dienen wij
er nog even op te wijzen, dat hij thans verklaart, dat
niemand meer aan wijziging van het grondwetsartikel
over het onderwijs denkt. Hoe nu Is het artikel, dat
eenmaal een eenstemmig non possumus der rechter
zijde uitlokte, nu zoo goed, dat eene wijziging daarvan
niet meer wordt overwogen Is men dan vergeten,
dat het antirevolutionair program van actie uit tweo
deelen bestaat; dat het tweede gedeelte aangeeft »wat
men tegen den afloop der vierjarige periode veranderd
wensclit te zien in de Grondwet", en dat in punt 4
van dat tweede gedeelte geschreven staat: Herziening
van het Grondwetsartikel regelende het ocdarwijs in
den zïd, waarin dit in Juni 1887 door het votum der
Tweede Kamer reeds was aangewezen" (voorstel Schaep-
man). Is nu, vragen wij, dit deel van het antirevo'.
program vervallen en moest het alleen dienst doen
tijdens de verkiezingen, of verloochent dr. S. zijn eigen
geesteskind Is nu zelfs op het punt van het onder
wijs de rechterzijde niet langer eensgezind, of wel is
het meergenoemde program van actie der antircvol.
partij niet door het nieuwe ministerie aanvaard en
moet het daarom in het vergeetboek geraken
Maar niet alleen, dat de katholieke staatsman geen
nieuw artikel 192 wil, volgens zijn beweren is zelfs
eene nieuwe schoolwet niet eens direct noodzakelijk.
Spr. zou meeneD, aldus lezen wij in bet verslag zijner
rede, «dat men kan aanvangen met eene betere rege
ling te treffen, zonder juist een geheel nieuwe school
wet te maken."
Is het niet ergerlijk, dat men dat alles durft zeggen
na op alle mogelijke wijzen de Grondwetsherziening te
hebben tegengehouden, op grond dat juist het onder
wijsartikel de berg was, waarover de rechterzijde be
weerde niet heen te kunnen
En waarin bestaat nu de betere regelingdie
getroffen moet worden Kort saam gevat in het
volgende
a. ondersteuning van normaallessen, waardoor de
opperheerschappij der kweekscholen gefnuikt wordt
b. een einde maken aan de weelde van het on
derwijzend personeel, niet ineens, voorgoed, maar
ten minste voor een begin
c. schoolgeldheffing tot eene wettelijke verplich
ting gemaakt, en als voorwaarde gesteld voor het
genot van het evenredig aandeel in de kosten van
het openbaar onderwijs uit 's Rijks kas
d. ondersteuning van het bijzonder onderwijs door
subsidiën of restitutiën, en meer bepaaldelijk be
kostiging van de bijzondere armenscholen uit open
bare kassen
e. regeling der examens, waardoor tevens een
einde wordt gemaakt aan de bureaucratie;
onderscheid maken bij het examen tusschen
de onderwijzers voor het platteland en voor de
groote steden.
Inderdaad, hierbij schenkt dr. S. klaren wijn. Alleen
rijst de vraag of dit inderdaad eene toelichting is op
de vrij kalme zinsnede uit de openingsrede
»'s Konings regeering, het openbaar onderwijs als een
voorwerp harer aanhoudende zorg beschouwende, zal
trachten binnen de perken der Grondwet, belemme
ringen, die tot nogtoe der ontwikkeling van het vrije
onderwijs in den weg staan, zooveel mogelijk uit den
weg te ruimen."
Getuigt die toelichting van zorg, laat staan van
aanhoudende zoig, voor het openbaar onderwijs? Wij
kunnen er slechts eene stelselmatige verkleining van
die zorg in lezen. Toch is het niet onmogelijk, dat
de minister M.ickay dergelijke maatregelen als dr. S
aangeeft, in zijn schild voert. Zijn amendement op
het regeeringsontwerp (hoofdstuk X) van 1886 komt
in hoofdzaak op hetzelfde neder, althans wat betreft
de punten c en d. Maar zeer zeker handelt hij in dat
geval dan ook in strijd met de openingsrede, die een
veel kalmer houding tegenover het openbaar onderwijs
doet vermoeden, en het is dus de vraag of dhr. Mackay
zich werkelijk te dien opzichte «een razende Roland"
zal toonen, zooals dr. Kuyper het noemt, dan wel of
bij hem reeds het besef is levendig geworden in zijn
korte ministersloopbaan, dat het gemakkelijker valt
oppositie te voeren, dan zijne denkbeelden van de
ministerstafel uit te doen zegevieren en dat ook in
dezen de oud-Hollandsche regel geldt: «Langzaam aan,
dan breekt het lijntje niet".
Wil inderdaad dhr. Mackay den razenden Roland
spelen, dan zij de liberale partij op haar hoede. Is
hij tot gematigdheid gestemd, dan zal hij links, zelfs
bij het onderwijsvraagstuk, steun genoeg vinden om
enkele wijzigingen in te voeren.
Al het marktgeschreeuw der anti-liberale bladen
vóór de verkiezingen hebben den liberalen het recht
gegeven inderdaad een razenden Roland aan de mi
nisterstafel te verwachten en het is zeker niet de
schuld dier bladen, wanneer, gelukkig, die verwachting
niet wordt beantwoord. Maar het amendement Mackay
van 1886 wettigt de vrees, dat de openingsrede de
bedoelingen des ministers niet volkomen vertolkt en
in dit vermoeden worden wij versterkt door de toe
lichting van dr. S.
Om dit nader aan te toonen zullen wij in een vol
gend artikel de punten, door dr. S. aangegeven, nog
even nader bekijken.
GOES, IC Mei 1888.
Door den commissaris des Konings in Zeeland
is bepaald dat het onderzoek der in de provin
cie zich bevindende verlofgangers van de militie
te land, om het even uit welke provincie zij afkomstig
zijn, onverschillig tot welke lichting zij behooren, zoo
dat daaraan ook onderworpen zijn de verlofgangers
der lichting 1883, vermits aan dezen het bewijs van
ontslag nog niet is afgegeven, zal plaats hebben in
de gemeenten en op de dagen en uren, als hieronder
zijn aangewezen:
Tholen, Maandag 11 Juni, des voormiddags te 10
uren, voor Oud-Vosmeer, Poortvliet, Scherpenisse, St.
Annaland, St. Maartensdijk, St. Philipsland, Stavenisse,
Thelen.
Kapelle, Dinsdag 12 Juni, des voormiddags te 10
uren, voor Kapelle, Wemeldinge, Ierseke, Kruiningen,
Krabbendijke, RillandBath, Schore, Waarde.
Goes, Woensdag 13 Juni, des voormiddags te 10
uren, voor Baarland, Borsele, Driewegen, Ellewouds-
dijk, Goes, 's-Gravenpolder, 's-Heer Abiskerke, 's-Heer
Arendskerke, 's-Heerenhoek, Heinkenszand, Hoedekens-
kerke, Kattendijke, Kloetinge, Nisse, Oudelande, Ove-
zand, Wolfertsdijk.
Kortgene, Woensdag 20 Juni, des voormiddags te
10 uren, voor Kats, Kolijnsplaat, Kortgene, Wissekerke.
Krabbendijke. Op Maandag 4 Juni a. s. zal alhier
eene verkiezing plaatshebben voor een lid van
den Gemeenteraad.
Omtrent de herdenking van het 25jarig jubilé
dat de heer P. Kruijsse als hoofd der school te Kat
tendijke jl. Zaterdag vierde, meldt men ons nog het
volgende
Bij het binnentreden van het schoollokaal zongen
de kinderen hem een feestlied toe en boden twee der
oudste meisits hem namens hunne medeleerlingen in
ongekunstelde taal een nette etagère en een prachtig
bouquet aan. Vervolgens overhandigde de onderwijzer
hem uit naam ook van de onderwijzeres een japaansche
sigarendoos.
Bij de prachtige notenhouten schrijftafel, die dhr.
Kruijsse van de gemeentenaren ontving, schonk de
familie Huijssen van Kattendijke, Ambachtsheeren dezer
gemeente, hem een netten notenhouten schi ijfstoel. Bij
die geschenken was een fraaie naamlijst gevoegd van
de deelnemers, vervaardigd door den heer Feleus, on
derwijzer te Kattendijke. Vervolgens bood de heer G.
J. Van den Bosch namens het gemeentebestuur van
Kattendijke dsn jubilaris een sierlijk rooktoestel op
zilveren voet aan.
Ook ontving hij nog van een oud vriend uit zijne ge
meente eon net zilveren schrijftoestel en van een anderen
vriend een' nette mand met bloemen. Van een vorig
predikant dezer gemeente, den heer Van Selras, ont-
viüg hij diens beeltenis en van een oud-leerling werd
hem een net geschenk aangeboden.
De heer Montagne, predikant te Vlissingen, was
expresselijk voor die gelegenheid overgekomen, om den
jubilaris op dien dag persoonlijk de hand te komen
drukken en hem een bewijs van zijne oprechte sym
pathie te komen geven. Van het gezelschap 's-Heeren
hoek, vergadt-rd te Borsele, ontving de jubilaris per
telegram een gelukweDsch. Het gezelschap 's-Graven
polder feliciteerde den jubilaris schriftelijk. In den
namiddag van den dag ontving hij een bezoek van eene
commissie van het onderwijzersgezelschap Goes. Met
een hartelijke toespraak overhandigde de heer Moojen,
hoofd der school te Kloetinge, den jubilaris een paar
fijne staalgravures waarvan de eene voorst.'lt: Shakes
peare zijn Hamlet voordragende aan het Hof van
Elizabeth en de andere Schiller zijn verzen reciteerende
aan het Ilof van Weimar. Een en ander was vergezeld
van een net album met de namen der deelnemers en
eene door den heer Visser, hoofd der school te Kapelle,
keurig geschreven opdracht. Des avonds kwam het
jongelingsgezelschap hem in de school feliciteeren en
zong hem een toepasselijk lied toe.
Kolijusplaat. Maandag 11. hielden do leden van
het Nutsdepartement «Noord-Bevelaud" alhier hunne
zomervergadering. Uit de rekening over 1887 van den
penningmeester bleek, dat de ontvangsten 274,98
en de uitgaven 243,23 bedragen hadden en het
batig saldo dus 31,75 bedroeg.
Het aantal leden van het vorige zoowel als van dit
dienstjaar bedraagt 27 bmevens 6 begunstigers.
Eene korte bespreking van enkele punten ter beschrij
ving van de algemeene vergadering volgde. Het voor
stel Assen om de quota van de departementen in
plaatsen van minder dan 10000 inwoners te stellen
op 1 per lid, vond veel bijval. Zoo ook het voor
stel Rotterdam ter voorziening van goed hulppersoneel
aan de bewaarscholen.
Als afgevaardigde ter algemeene vergadering werd
de heer J. Sturm van Kats gekozen.
Als bibliothecaris bedankte de heer L. A. Vink,
wien door dan Voorzitter namens het departement
dank gebracht werd voor zijne bemoeiingen gedurende
verscheidene jaren in dezen. In zijn plaats werd de
heer P. Beun, begunstiger van het departement, ge
kozen, terwijl ten slotte de heer J. Sturm als lid van
het bestuur herkozen werd.
Kolijnsplaat Een belangrijke verbetering zal
hier aan de kade aangebracht worden. Over eene
lengte van 46 M. wordt daar een basaitmuur aange
bracht. De heer C. Kievit van Kolijnsplaat, die dit
werk de vorige week voor 999 gulden (de raming was
1123 gulden) heeft aangenomen, heeft zijn werk al
begonnen. De benoodigde 180 scheepston basalt zal
door den heer F. J. Smits van Doidrecht, vrij op den
wal tegen 8,88 per scheepston geleverd worden.
Als gevolg van de te Hulst gehouden bijeen
komst van eenige heeren ter overweging van het plan
omirent den aanleg van eene stoomtram Wals
oorden Hulst en Vlake Hansweert,
kan gemeld worden dat een comité is benoemd tot
het maken van plannen en hel doen van voorstellen.
(N. R. Ct.)
Den 11 Juni zal het 50 jaar geleden zijn, dat
de heer E. C. Van R ij s s e 1 zich als geneesheer te
Poortvliet vestigde.
Naar wij vernemen, heeft de Duitsche regeering
zich thans in de zaak betreffende den maildienst Lon
den—Berlijn neergelegd bij de wenschen der Neder-
landsche regeering, zoodat de dienst blijft loopen over
de lijn Bokstel—Wezel.
De oplossing van het lang hangende verschil is groo-
tendeels te danken aan het optreden van de heeren
Tak van Poortvliet en Hofstede, die, zooals wij vroeger
meldden, zich daarvoor naar Berlijn hebben begeven.
(Varf)
Naar men verneemt, is aan de regeering het
verzoek gedaan tot intrekking der concessie voor den
aanleg en de exploitatie van een spoorweg van Woens-
drecht naar Antwerpen.
De Minister van koloniën brengt ter kennis van
belanghebbenden, dat voor vijftien studenten
in de medicijnen aan eene der Nederlandsche univer
siteiten de gelegenheid bestaat, tusschen lo. Augustus
1888 en ultimo Juli 1889 in opleiding te worden
genomen voor de betrekking van officier van gezond
heid der 2de klasse bij het leger in Nederlandsch-lndië,
onder genot van een subsidie van 7000, overeen
komstig het reglement, vastgesteld bij koninklijk be
sluit van 6 Mei 1886 no. 41.
Gegadigden zullen zich, onder overlegging van de
bij dat reglement gevorderde bescheiden, bij gezegeld
request, behooren te wenden tot het departement van
koloniën. (St. Cl
Kerkelijke Zaken en Onderwijs.
Te Tolen, waar men sedert 29 Juni 1886 te
vergeefs predikanten beroepen heeft, is nu door den
ke keraad besloten aan het classikaal bestuur mach
tiging te verzoeken geen beroep uit te brengen, alvorens
de nieuwe predikantswoningeu gereed zullen zijn.
Ds. F. Beumer van Kortgene meldt ons, dat
het bericht, als zou dir. W. H. H. Dijkman de toe
zegging van beroep naar Breskens hebben aange ïomen,
geheel onwaar is, daar genoemde hoer volstrekt neg
geen besluit genomen heeft.
Wij zijn ds. B. erkentelijk voor zijne welwillende
mededeeling. Wij moeten evenwel opmerken, dat tal
van blalen het bericht reeds vóór of gelijktijdig met
ons mededeelden. Zoo meldt heden weder de N. R.
Ct., dat dezelfde heer Dijkman voor het beroep naar
Kats heeft bedankt.
De bisschop van Haarlem hoeft benoemd tot
kapelaan te Vlissingen den heer Th. J. Zoetmulder,
thans tijdelijk aspirant te Yinuiden.
Landbouw en Veeteelt.
De afdeeling Walcheren der Zeeuwsche land-
bouivmaatschappij benoemde in een Maandag gehouden
vergadering eene commissie bestaande uit de heeren
Meeawse, Van Straten en Van Waarde om een onder
zoek intestellen naar de kosten van oprichting van
een zuivelfabriek en de samenstelling van het perso
neel, teneinde daaruit te kunnen besluiten omtrent
de mogelijkheid van oprichting eener zoodanige fabriek
op Walcheren.
Rechtszaken.
Bij bevelschrift der Arrond. -Rechtbank te Mid
delburg van den 14 Mei 1888 is naar de openbare
terechtzitting dier rechtbank verwezen
A. N. 22 jaar, grtboren te Schore, schipper to Ierseke,
thans gedetineerd to Middelburg ter zake dat hij iu
den avond van 12 April jl omstreeks 11 a 12 uur
in het huis bewooad door Aarnout Wisse te Ierseke,
alwaar hij zich destijds bevond buiten weten en tigan
