1887. N°. 151.
Donderdag 22 December.
74ste jaargang.
GOESCIIE
De uitgave dezer Courant geschiedt Maaudag, Woensdag en Vrijdagavond,
uitgezonderd ep feestdagen.
Prijs per kwartaal, zoo binnen als buiten Goes, f 1,75.
Behalve aan ons Bureau worden Abonnementen en Advertentiën voor dit blad
aangenomen bij de heeren NIJGH VAN DITMAR te Rotterdam en verder
bij alle Boekverkoopers en Postdirecteuren.
COURANT.
De prijs der gewone advertentiën is van 15 regels 50 cent, elke regel meer 10 oent.
Bij directe opgaaf van driemaal plaatsing derzelfde advertentie wordt de prijs slechts
tweemaal berekend.
Geboorte-, huwelijks- en doodberichten en de daarop betrekking hebbende
dankbetuigingen worden van 18 regels a 1,— berekend.
Dienstaanbiedingen, niet meer dan 4 regels beslaande en contant betaald, 20 ct.
Aanvragen om en vermelding van liefdegaven 5 cent per regel.
GOES, 23 December 1887.
Bedeelden l
Daar bedeelden van bet nieuwe kiesrecht zijn uit
gesloten, hebben de gemeentebesturen aan onderschei
dene instellingen van weldadigheid, en de keikelijke
diacooiën, het verzoek gericht vóór den 21en Decem
ber de namen op te geven van de meerderjarige
mannelijke ingezetenen, die gedurende 1887. eenigen
onderstand ontvingen.
De gemeentebesturen hadden gelijk dit verzoek te
doen, maar, vraagt de Zaanbode, zijn da diaconiën
verplicht aan het verzoek der gemeentebesturen te vol
doen
Neen, er toe gedwongen kunnen zij niet worden en
het is beter, indien zij de gevraagde opgaven weigeren.
Een bedeelde mag geen «publiek geteekende" worden,
alsof bedeeld te worden eene misdaad ware.
De weldadigheidsinstellingen mogen er niet aan mede
doen de bedeelden ongeschikt te verklaren, om burger
schapsrechten uit te oefenen. De bestuurders dier in
stellingen doen alzoo het best aan de gemeentebesturen
te antwoorden, dat zij, hoe zeer ook gezind om der
overheid in alle dingen, die goed en recht zijn, ter
wille te wezen, geen vrijheid hebben de namen hunner
bedeelden zonder hunne toestemming aan derden be
kend te maken, waarvan het gevolg zou zijn, dat hun
het een of ander recht als Nederlandsch burger zou
worden ontzegd."
Tot zoover de Zaanbode, welker betoog ons doet
twijfelen
lo. aan de juistheid van den aanhef van het bericht
2o. of de Zaanbode de wet wel kent. Immers de
gemeentebesturen moeten niet vóór 21 December aar.
de armbesturen vragen eene opgave van de meerder
jarige mannelijks bedeelden, maar zij moeten op den
dag van de vaststelling der lijsten een afschrift daar
van zenden aan de armbesturen, die krachtens art.
iObis der nieuwe kieswet verplicht zijn eene opgave
te doen van de bedeelden, welke op de lijst voorkomen.
Wanneer dus nu reeds eene opgive gevraagd was,
zouden die gemeentebesturen gehandeld hebben in strijd
met de wet.
Maar bovendien moeten wij twijfelen of de Zaan
bode de wet wel kent, omdat hare aansporing om de
namen der bedeelden niet op te geven, den bestuurders
der instellingen van weldadigheid, bij opvolging van
dien raad eene vervolging op den hals zou halen. In
art. 36btg toch staat duidelijk, dat die bestuurders,
bij niet voldoen aan het voorschrift van art. 10bis,
worden gestraft met eene geldboete van ten hoogste
honderd gulden
De armbesturen mogen zich wel tweemaal bedenken
alvorens zij aan dezen op zijn zachtst genomen zonder
lingen raad der Zaanbode gevolg geven.
Het streven van den Protestantenbond" was
het onderwerp, waarbij ds. Kielstra uit Middelburg,
gisteravond in het koffiehuis «De Prins van Oranje"
voor de afdeeling Goes van den Protestantenbond op
tredende, de aanlacht zijner hoorders bepaalde.
Hij begon met er op te wijzen, dat het in de tegen
woordige maatschappij op velerlei gebied niet goed
gaat en dat er overal wanverhoudingen bestaan. Niet
ieder ziet dit met onverschilligheid aan en velen komen
aandragen met allerlei middelen tot verbetering, maar
dit geeft toch weinig resultaat en de vraag is gewet
tigd, of er in onze tegenwoordige maatschappij niet
al te veel wordt veronachtzaamdof niet met name
de liberalen of modernen door eigen schuld voor een
groot deel hun invloed op de maatschappij, op hunne
nevenmen8chen hebben doen te loor gaan Spr. stelde
zich dan ook ten doel een antwoord te geven op deze
vraag: Moet het met het oog op den socialen en po-
litieken toestand niet de plicht worden geacht van
alle liberalen om zich meer te bewegen op godsdien
stig terrein
De maatschappij voor een oogenblik als éen groot
huisgezin beschouwende, begon hij al dadelijk met te
betoogen, dat tusscben de leden van dat huisgezin
niet de gewenschte overeenstemming bestaat; er is
geene samenwerking, er heerscht geen goede geest.
Over het heden is ieder ontevreden, over de richting,
die in de toekomst moet worden aangenomen, wordt
fel gestreden. Sommigen verwachten bepaald eene re
volutie binneD langer of korter tijd. Spr. geloofde, dat
die zeer wel zou zijn te voorkomen, althans in den
zin, waarin dat woord gewoonlijk wordt gebezigd,
ten spijt van die leiders, die met hunne valsche theo
rieën op sociaal gebied een deel des volks vergiftigen.
Tal van zaken, waaronder spr. ook noemde de enquête
op het gebied van den fabrieksarbeid, hebben aange
toond, dat er grove wanverhoudingen in de maat
schappij bestaan en wij zijn door andere oorzaken,
o. a. ook door de nieuwe Grondwet, voor een geheel
nieuwe toekomst geplaatst. Het is waar: op kerkelijk
gebied helpt dr. Kuijper de modernen niet weinig door
zijn overdreven eischen, doch wanneer de kerkelijke
strijd eenmaal zal zijn uitgetreden, wat zal ons dan
weder te wachten staan Dit is onbekend, maar on
verschilligheid van onze zijde zou voor ons allen groote
gevolgen kunnen hebben. Door schade en schande wijs
te worden is een strafcursus van de ergste soort. Een
der voornaamste bedoelingen van den Protestanten
bond is daarom de onverschilligen optewekken tot
nieuw leven.
«Hoe komt het", vroeg spr., »dat het socialisme,
calvinisme en ultramontanisme zooveel macht bezitten
en zoo welig tieren op Nederland's klassieken bodem
der vrijheid, terwijl ze toch zelf zooveel dwang uit
oefenen Zijn antwoord tot de modernen was het
bekende woord van den vroeggestorven oud-minister
Modderman «Herzie u zeiven", want in hunne onver
schilligheid is de grootste oorzaak gelegen van de
kracht der genoemde partijen.
De voornaamste fout der modernen is, dat zij zich
aan het godsdienstig gemeenschapsleven hebben ont
trokken daarom verloren zij op sociaal en gods
dienstig gebied steeds terrein; daarom b.v. was het
mogelijk, dat Leiden, de stad met onze eerste Neder-
landsche universiteit, dat Delft, waar Prins Wil
lem I laaghartig werd vermoord, anti-revolutionairen
en katholieken naar de Kamer afvaardigden. Waarom
is men zoo machteloos en daardoor zoo moedeloos
geworden Na d848 heeft men zich op de volksont
wikkeling toegelegd. Kennis is versprei I, de school
wet, hoewel zij een niet te ontkennen zwakke zijde
heeft, draagt toch goede vruchtende zin voor kunst
is meer en meer ontwikkeld, men heeft het gemeen-
schapsverkeer verbeterd, pensioen- en weduwenfondsen
gesticht, kortom, de liberalen hebben alles gedaan
voor het volk en toch zijn zij geen meester van de
toekomst. Wat mag dan toch daarvan wel de groote
reden zijn? Dit, zeide spr., dat de liberalen hunne
afkomst hebben verloochend. De zegeningen van dezen
tijd zijn vooral de vruchten van het humanisme, maar
ditzelf is een kind van het Protestantisme, dat op
zijn beurt weder was een terugkeer tot het ware,
zuivere evangelie van Christus. Christendom, Protes
tantisme en humanisme, ze zijn tot op zekere hoogte
éen en om dit éene naar waarheid te betrachten moet
men zich vereenigen. Zoo zijn verschillende kerkm
ontstaan, weliswaar van verschillende kleur, maar
toch in zooverre éen, dat men zocht naar een beteren
geestelijken en wereldlijken toestand. Geen mensche-
lijke vereeniging tot wier lof meer goeds kan gezegd
worden dan de kerk, want zij omvatte allen en men
voelde zich tot elkander aangetrokken. Het is een
waar woord, dat wij slechts zooveel leven, als wij
leven voor en met elkander. Dit alles is door het
egoïsme en de onverschilligheid te loor gegaan. Al-
gemeene menschenliefde bestaat niet, waaneer er
niet een koesterend vuur is om ons hart te verwar
men en te louteren en dit verkrijgt men niet door
individualisme, maar wel door vereeniging.
De Protestantenbond nu wil dat allen, die ernstig
zijn en van goeden wil, zich zullen vereenigen om dit
doel te bereiken. Terugkeer tot de Liefde en den Gods
dienst, dat is de weg tot herstel, maar reeds veel is
verloren gegaan. Velen hinken nog op twee gedachten.
Men durft de wetenschap niet in het gezicht te slaan,
omdat men dankbaar haar nut moet erkennen en moet
uitroependat licht is van God. Maar evenmin durft
men God en den godsdienst geheel opgeven, omdat
men gevoelt, dat, wanneer wij dien prikkel tot ver
heffing van het zedelijk leven missen, het lage in den
mensch meer en meer de overhand krijgt. Maar, vraagt
men, is de godsdienst wel noodig, wanneer men zede
lijk is? Zeer zeker, want wat zult ge doen, wanneer
ge te strijden hebt met grooten tegenspoed bij uwe
pogingen tot zedelijke verheffing van anderen Ga zult
dan ontmoedigd worden, tenzij gij gelooft aan een
Macht, bij wien al het edele en waarachtig goede is
geborgen en die deze nimmer zal doen verloren gaan.
Spr. wilde aan de godsdienstloozen vragenhebt
gij geen moed en geene bemoediging noodig in droeve
tijden, en ook of er voor hen dan wel iets verklaard
wordt van die wondervolle wereld om hen heen Hij acht
godsdienstloosheid de grootste ramp voor de maat
schappij en bet huisgezin. Wie deze meening deelt en
liefde gevoelt voor zijne medemenschen, die helpe mede
om voor de maatschappij te bewaren het beste, wat
zij heeftden godsdienst, en hij trachte nieuwe frissche
belangstelling te wekken voor de belangrijkste vragen
van deze eeuw.
Da wereld wordt door ideeën geregeerd, maar die
ideeën moeten worden gekweekt, bewaard en beschermd
en waar nu de idee van den godsdienst voor velen is
verloren gegaan, daar keurt men den godsdienst af.
Men moet echter de wakkeren werkzaam houden
werken, voortdurend arbeiden is noodig, want vooral
op het gebied van den godsdienst geldt, dat ru3t roest.
Eén mensch kan dien arbeid alleen niet volbrengen
maar de gem menschap is sterk. Onze moderne staat
wordt ernstig bedreigd door het calvinisme en het
ultramontranismehaar daartegen te beschermen is
de plicht van ons allen. Maar daartoe wordt in de
eerste plaats vereischt dat het huisgezin zij de kweek
plaats van het humanisme, het Protestaotisme, het
Christendom. De huisvader moet zijn priester in zijn
eigen huis. Voor hen die geen huisvaders zijn, voor
hen in de eerste plaats, moet de kerk, dat is het ge
meenschapsleven, het hare doen. Men heeft de vraag
gedaan of de school dit niet even goed kan. Neen, zeide
spr., want in de eerste plaats kent men in de school
nog niet den ernst, die vooral door den strijd des
levens wordt geboren en bovendien loopen op de scholen
de maatschappelijke kringen te veel uiteen.
Wij hebben vernieuwing van den geest noodig en
als bewijs daarvoor wees spr. op deze bijeenkomst en
hij vioeg: is het ni-t een zalig gevoel te weten, dat
wij bij al ons pogen niet alleen staan
Ten slotte weerlegde spr. nog de bewering van
sommigen, dat ze weder gelokt worden tot eene kerk,
waaraan ze geene behoefte hebben. Dit is niet juist.
Het is geenszins de bedoeling van den Protestanbond
om iemand tot eenigerlei kerk overtehalen. De bond
staat tegenover tal van kerkgenootschappen gelijk, voor
zoover die den godsdienst trachten aantekweeken en
te bevorderen door veihooging van het zedelijke be
wustzijn.
Met een krachtig woord tot opwekking om die poging
van den bond te steunen eindigde ds. Kielstra zijne
zeer belangwekkende rede, die door ruim een honderdtal
menschen met de meeste aandacht werd gevolgd.
De heer Van Gorkom dankte den spreker voor zijne
opwekkende woorden en deelde voorts mede, dat op
15 Januari ds. Feenstra uit Nijmegen in het kerkge
bouw der doopsgez. gem. zal komen preeken en dat
9 Febr. ds. Haverkamp uit Bergen op-Zoom, vanwege
deze afdeeling, eene lezing zal komen honden.
In de pauze en na ailoop der lezing traden nog
enkele personen toe, zoodat de afdeeling thans 90
leden telt.
Bij de examens op 22, 23 en 24 Nov. jl. van
wege de Vereening van handelsbedienden Jl 'rcurius"
afgenomen, is o. a. geslaagd de heer G. A. Weide,
van Goes.
Omtrent het Hollandsche marktplein dat op de
tentoonstelling te Brussel in het aanstaande jaar zal
verrijzen, deelt men o a. aan de Avondpost mede,
dat ook de karakteristieke gevel van het Stadhuis te
Goes op deze tentoonstelling prijken zal.
Kruiningen. Bedroeg de nieuwjaars-collecte
het vorige jaar nog geen 500, thans heeft zij 508,70
opgebracht, wat met het oog op de heerschende malaise
zeker buitengewoon veel mag genoem 1 worden.
Kolijnsplaat. In de Maandag gehouden gemeente
raadszitting is de heer W. D. Van der Moer
met algemeene stemmen tot lid van het burgerlijk
armbestuur herbenoemd. Aan mejuffrouw L. A. De
Pauw werd op haar verzoek eervol ontslag verleend
als verloskundige en de heer dr. A. Dunnewold, arts
te Alkmaar werd, gelijk wij reeds meldden, tot plaat
selijk geneesheer benoemd.
Z. M. heeft aan B. P o n s epostbode te Kats,
een pensioen verleend ten bedrage van 50.
Maandag werd bevorderd tot doctor in de rechts
wetenschap aan de rijks-uuiversiteit te Leiden de beer
H. K. J. van D e i n s e geboren te B itavia, met
academisch proefschrift getiteld: »Dj toestand in da
Vorstenlanden".
Te Hoedekenskerke is door den gemeenteraad
de heer J. De J o n g edie met 1 Jan. 1888 als
zoodanig moest aftreden, met algemeene stemmen als
lid van het burgerl. armbestuur herkozen, terwijl de
vacature, in dat college veroorzaakt door het overlij lan
van den heer J. Duijnkerke, is vervuld door de benoe
ming van den heer J. W e 11 e m a n burgemeester,
die, met algemeene stemmen gekozen, onmiddellijk de
benoeming aannam. (M. Ct.)
O. en W. Souburg. Maandagavond werd hier een
lezing gehouden door den heer C. Van Wieleover
den maatschappelijken toestand vau den
tegenwoordigen tijd. Nadat spreker in 't kort een blik
op de maatschappij onzer dagen had geslagen, ging
hij aan de hand van verschillende geleerden eo mannen
der praktijk de oorzaken der ellende en van den
achteruitgang na. Achtereenvolgens s >mda hij op den
ontzaglijken overvloed van granen en de daarmee in
onmiddellijk verband staande ophooping van handels-
en fabriekswarende overproductie van suikerde
snelle ontwikkeling der middelen van vervoerde in
richting van ons muntstelsel, voor zooverre Nederland
aangaat. Hij weersprak de soms geuite meening, dat
de wereld te veel menschen zou bevatten, maar trachtte
te betoogen, dat er te groote ophoopingen van indi
viduen bestaan, en dat daa-om emigratie een genees
middel kan zijn. Ook de klacht, dat de machines een
ramp zijn, omdat ze den werkman het brood uit den
mond nemen, vond in hem een bestrijder, en evenzeer
vele eischen der socialisten. Dezen toch willen op
onbekookte en ruwe wijze veranderen wat ontstaan is
tengevolge van economische en maatschappelijke wetten
en verhoudiDgen en wat niet anders dan langs denzelfden
weg, dus langzaam, verbetering kan erlangen. Inmid
dels spoorde hij aan tot het zooveel mogelijk terzijde
stellen van zelfzucht, tot wederkeerig hulpbttoon, vooral
aan het adres van de machtigen der aarde.
Met het oog op de invoering der kies
wet heeft zich de vraag voorgedaan: «Wordt bij de
klassenbepaling van de gemeenten de jaarlijksche dan
wel de tienjaarlijksche volkstelling tot grondslag ge
nomen In verband hiermede heeft de Minister van
binn. zaken te kennen gegeven, dat de gemeentebe
sturen niet zelfstandig mogen beslissen omtrent de
rangschikking hunner gemeenten in een der klassen
van art. 1 der wet van 24 April 1843 (Stbl. no. 15),
d. w. z. naar het zielental. Die besturen toch moeten
zich houden aan de opgaven, door de ontvangers der
directe belastingen, overeenkomstig het voorschrift der
kieswet, aan hen in te zenden. Aan die ambtenaren
is dus de klassenverdeeling overgelaten.
De Algemeene Bond van R.-K kiesvereenigingen
In Nederland heeft, in overleg met den Provincialen
Bond van R.-K. kiesvereenigingen in Noord- en Zuid-
Holland, een uitnoodiging gericht tot het Centrale
Comité van antirevolutionaire kiesvereenigingen, om
door afgevaardigden beiderzijds de vraag te doen be
spreken, in hoeverre het mogelijk zou zijn tot ean ge
meenschappelijk program van actie te geraken. Het
Centrale Cjmité heeft zich daartoe bereid verklaard.
Te dier zake diende jhr. mr. M. A. De Savornin
Lohman op de gisteren gehouden deputatenver-
g a d e r i n g der antirevolutionaire partij, na een lang
durige discussie, de volgende motie in, die met alge
meene stemmen, op drie na, werd aangenomen:
»De Deputatenvergadering der antirevolutionaire
partijg ihoord de mededeelingan van het Centraal
Comité, dat besprekingen hangende zijn om politieke
saamwerking met andere partijen te overwegen; spreekt
als haar gevoelen uit dat de antirevolutionaire partij,
krachtens haar beginsel en haar verleden, geroepen is
haar karakter als zelfstandige staatspartij tebewiren;
2. dat zij echter, overmits zij tot de minderheid be
hoort, in het belang des lauds ook gerechtig f en ver
plicht is tot sam inwerking met andere partijen, voor
zoover deze zonder inaensmelting op een wal omschre
ven programma door eerlijke onderhandeling is te ver
krijgen; en noodigt diensvolgens het Centraal Comité
uit de te voeren onderhandelingsn met andere partijen
daarheen te leiden, d it ook bij eventueele samenwer
king door elke partij een eigen programma worde
vastgesteld, waarbij echter die artikelen, waarin men
overeenstemt, zooveel mogelijk eensluidend worden ge
formuleerd dat althans in enkelvoudige districten bij
eerste stemming onze partij overal eigen candidaten
stelle, van wie het zeker is dat zij instemmm met
ons program van actie en dat bij herstemming da
candidaat van die partij door ons worde gesteund, wier
programma het meest met h9t onze overeenkomt".
Ia eene vergadering van het departement Leeuwar
den der Maatschappij Tot Nut van het Algemeen is,
bij acclamatie, aangenomen een voorstel van den heer
dr. Vitus Bruinsma, van den navolgenden inhoud: De
algemeene vergadering noodigt het hoofdbestuur uit,
een onderzoek in te stellen of te doen instellen ter
beantwoording van de vraag, hoe men in ons land een
aantal bureaux voor chemische onderzoekingen zou
kunnen opgericht krijgen, alwaar vooral de minge-
goeden kosteloos of tegen zeer lagen prijs hunne levens
middelen kunnen laten onderzoekea en die in het alge
meen kunnen strekken tot voorlichting van het publiek,
in betrekking tot de zuiverheid en het gehalte der
levensmiddelen.
Volgens de voorloopige opgaven van de ontvangers
der belastingen zijn er te Amsterdam 27 a 28000 per
sonen, die wegens den aanslag in de personeels belas
ting of de grondbelasting op de kiezerslijsten zullen
worden gebracht. Het aantal personen, die zich ten
stadhuize habbm aangemeld, om schatting hunner
kamers te vragen, bedraagt nog niet 250.
Op de kiezerslijsten van 1887 komen de namen voor
van slechts 5269 personen, die bevoegd waren msde
te stemmen voor de Tweede Kamer, en van 9266,
die kiesgerechtigd zijn voor den gemeenteraad.
Vrijdag hebben 29 opzichters, die bij den
aanleg der staatsspoorwegen zijn werkzaam geweest,
aanschrijving ontvangen, dat zij met primo Januari
a. s. definitief uit hunne betrekking zijn ontslagen.
Het bestuur va l het Historisch Genootschap te
Utrecht heeft zich gewend tot da eigenaars van het
met slooping bedreigde kasteel van IJselstein,
in een schrijven, waarin wordt aangedrongen, deze
voor de belangen onzer geschiedenis en oudheidkunde
zoo bedenkelijke gebeurtenis alsnog te willen voorkomen.