1887. N°. 120.
Dinsdag 11 October.
74ste jaargang.
GOESCHE
Da uitgave dezer Courant geschiedt Maandag, Woensdag en Vrijdagavond,
uitgezonderd op feestdagen.
Prijs per kwartaal, zoo binnen als buiten Goes, 1,75.
Behalve aan ons Bureau worden Abonnementen en Advertentiën voor dit blad
aangenomen bij de heeren NIJGH VAN DITMAR te Rotterdam en verder
bij alle Boekverkoopers en Postdirecteuren.
COURANT.
De prijs der gewone advertentiën is van 15 regels 50 cent, elke regel meer 10 cent.
Bij directe opgaaf van driemaal plaatsing derzelfde advertentie wordt de prijs slechts
tweemaal berekend.
Geboorte-, huwelijks- en doodberichten en de daarop betrekking hebbende
dankbetuigingen worden van 18 regels a 1,— berekend.
Dienstaanbiedingen, niet meer dan 4 regels beslaande en contant betaald, 20 ct.
Aanvragen om en vermelding van liefdegaven 5 cent per regel.
Bedenkelijke overeenstemming.
Les extrêmes se touchent (de uitersten raken elkan
der) zeggen de anti-revolutionairen en daarom beweren
zij punten van overeenkomst te hebben met de radicalen.
Ons wel, als zij daarbij maar bedenken dat zij dan ook
punten van overeenstemming moeten hebben met de
anarchisten, vijanden van het koningschap. De anti
revolutionairen toch beweren dat er een koningschap
bij de gratie Gods bestaatde anarchisten dat het
koningschap een onding is. Ook dit ziju uitersten, die
consequent dan ook elkaar raken.
De punten van overeenstemming met de radicalen
blijken schier dagelijks uit de betuigingen van instem
ming door da anti-revol. pers met de artikelen van
de Amsterdammer. Wij weten wel, dat deze bron niet
heel zuiver is, aangezien zij door de anti-revol. wateren
gevoed wordt, maar dit neemt niet weg, dat de Am
sterdammer toch een radicaal blad wil zijn, dat onder
den schijn van liberalisme nooit iets anders doet dan
het liberalisme en al wat liberaal is verdacht maken
en afbreken.
Misschien wel daarom ondervindt de Amsterdammer
de instemming der antirev. pers. Deze laatste toch ver
smaadt geene bulp, aan welke zijde dia ook gegrepen
moet worden. En, al wordt Oroen Van Prinsterer
steeds als het model van den waren anti-revolutionair
aangewezen, zijne volgelingen uit den tegenwoordigen
tijd geven zijne fiere leuze»in ons isolement ligt
onze kracht", o zoo gaarne prijs, als er maar iets meê
te verdienen is tegen de liberalen.
Het goed recht der antirevolutionairen om zich te
verbinden met wie bun goeddunkt zal niemand be
twisten. Maar dan moeten ze daarvan ook de volle
consequentie op zich nemen, en dan mag het op zijn
minst vreemd heeten, dat den goedgeloovigen anti
revolutionairen telkens en telkens wordt wijsgemaakt,
dat het liberalisme op radicalisme, socialisme, ja zelfs
op anarchie uitloopt. Immers voor de anti-revolutio
nairen kunnen deze voorgewende gevolgen van het
liberalisme bezwaarlijk als schrikbeelden worden voor
gesteld, wanneer hunne pers de woordvoerders ten
voordeele van al deze vreeselijke dingen toejuicht en
daarmede instemming betuigt.
Dezer dagen is men weder eene schrede verder gegaan
op den reeds betreden weg. De antirevolutionaire
bladen nemen den Apeldoornschen leeraar dr. Smit
in bescherming tegenover hen, die gemeend hebben
hem te moeten ontslaan. Die bladen applaudisseeren
voor de toosten, die de radicalen en, dwaas genoeg,
ook enkele liberalen uitbrengen op de rechten van den
staatsburger Smit. Alsof die rechten in het minst
verkort werdenJa als men recht noemt, dat een
leeraar buiten da school, zonder eenige overweging
mag doen en prediken wat hij maar wil; als men
recht noemt, dat een leeraar ernstige doch welwillende
vermaningen van de boven hem gestelde autoriteiten
in den wind slaat, dan is den heer Smit groot onrecht
aangedaan. Maar dit groote onrecht wordt het grootste
recht, wanneer, zooals hier, niet den staatsburger
Smit, maar den leeraar Smit beteekend wordt, dat
hij in de publieke uiting zijner politieke gevoelens te
ver gaatdat zijn openbaar optreden en de theorieën,
welke hij daarbij verkondigt, volgens het oordeel van
hen, die voor de belangen van het onderwijs hebben
te waken, niet vereenigbaar zijn met zijne taak als
opvoeder der Nederlandsche jeugd en met de belangen
der school, waaraan hij verbonden is.
De juiste tekst van het raadsbesluit, waarbij den
heer Smit ontslag is verleend, is dezer dagen gepubli
ceerd. Er bestond ernstige vrees, dat vele ouders niet
langer hunne kinderen eene school zouden laten bezoe
ken waaraan een leeraar verbonden is, die door de
wij'e waarop hij in het openbaar propaganda maakt
voor zijne staatkundige meeningen, aanstoot geeft.
Duidelijk blijkt hieruit het dwaze en belachelijke
der voorstelling, ook van sommige liberale bladen,
alsof alleen het propaganda maken voor algemeen
stemrecht, het toegedaan zijn van eene meening op
politiek gebied hier den doorslag zouden hebben gegeven.
De uiijze waarop dr. Smit zijne theorieën verkon
digde, m. a. w. bet belachelijk maken van onze tegen
woordige staatsinrichtingde regeeringsvorm tot welken
hij voor ons land aanspoorde, dat was het wat men
meende aanstoot te geven en niet geduld te kunnen
worden van een leeraar, die, volgens de wet op het
midd. onderwijs, niet mag aansporen tot ongehoorzaam
heid aan de wetten des lande. En nu staat het niet
aan hem, die aanstoot geeft, te bepalen, dat hij geen
aanstoot geeft. Dat hebben zij te beoordeelen, die in
dezen voor den bloei der school en voor haren goeden
naam waken moeten.
Dat men op het punt var. contr&le en censuur te
ver kan gaan, zal niemand betwisten. Maar is dit hier
geschied 7
Men heeft dr. Frowein in het geding geroepen. Bij
dezen was het slechts bij waarschuwingen gebleven.
Louter verzinselDr. Frowein heeft tijdens zijn leeraar-
schap hier nooit waarschuwingen ontvangen I
En dat was ook niet noodig, want zijn optreden
iu het publiek, tijdens hij hier leeraar was, was altijd
van dien aard dat het geen aanstoot gaf. 't Is ons
althans niet bekend, dat dr. Frowein ijverde voor
een republikeinschen regeeringsvorm en bijgevolg ons
Koningshuis wegredeneerde, zooals dezer dagen in de
bladen vermeld wordt dat door dr. Smit in het Noorden
is geschied.
En is het nu zoo aftekeuren, zelfs al zouden de
betrokken autoriteiten niet buiten den invloed van de
nabuurschap met »het Loo" gebleven zijn, dat zij onzen
grijzen Vorst het grievend denkbeeld wilden besparen,
dat een leeraar, die voor zulke staatkundige beginselen
ijvert, verbonden blijft aan de koninklijke school te
Apeldoorn 7
En toch, het is alweder de anti-revolutionaire pers,
die in 't koor van de Amsterdammer en het Schoolblad
meezingt en het opneemt voor den ontslagen leeraar.
De voorstanders van een koningschap bij de gratie
Gods verdedigen den republikeinschen ambtenaar I
Inderdaad, de uitersten raken elkaar, maar wij be
twijfelen het of deze aanraking, deze overeenstemming
den vaderlandslievenden anti-revolutionairen wel aan-
ger aim zal zijn. Zij mogen wel gewaarschuwd worden
voor de bedenkelijke overeenstemming, welke in dezen
door hunne leiders ia de pers ten toon gespreid wordt.
Nog enkele schreden en de anti-revolutionairen worden
op dezelfde lijn gevoerd met radicalen, socialisten enz.
Wij rekenen het den liberalen, die men tegenwoor
dig zoo gaarne den titel geeft van conservatieven, tot
eer op deze punten de oud-vaderlandsche begrippen
toegedaan te blijven.
GOES, 10 October 1887.
In de N. R. Ct. van Zaterdag komt eene be
schouwing voor over het bewuste adres van de ver-
eeniging van leeraren bij het M. O waarin de schrijver
ongeveer tot dezelfde conclusie komt als wij in ons
vorig nommer. Belangrijk is intusschen nog het vol
gende, dat wij uit bedoeld stuk in de N R. Ct. over
namen
«Als toelichting van het verzoekschrift der leeraren
kan gelden een artikel van dr. J. H. H. Hiilsmann,
directeur der handelsschool te Amsterdam, dat, blijkens
het verhandelde in de vergadering van leeraren enz.
te Amsterdam onlangs gehouden, aan het verzoekschrift
tot richtsnoer heeft gediend.
Een der bezwaren tegen de examens voor verschil
lende vakken van dienst wordt aldus geformuleerd:
Verder strekt zich het admissie-examen aan de
«militaire acadmie niet slechts over het in het 3e jaar
onderwezene uit, maar ook over het in de vroegere
«jaren behandelde. Derhalve kan dit admissie-examen
«niet gelijkgesteld worden met het overgangs-examen
«van de 3e naar de 4e klasse der hoogere burgerschool,
«daar eene repetitie, door het leeraarspersoneel in de
«schooluren in te stellen, niet strookt met het algemeen
«organisatie plan eener h. b. s. met 5 j. cursus.""
«Het wil ons toeschijnen", zegt de schrijver, «dat
de toelichting door den heer Hülsmann eene schaduw
werpt op het onderwijs aan de hoogere burgerschool,
althans op de regeling van dat onderwijs. Zij versterkt
ons in het gevoelen, dat de wet op het middelbaar
onderwijs ten driogendste wijziging behoeft".
Ik ben niet bekend met het gevoelen van gezagheb
bende opvoedkundigen in dezen, maar ik waag het als
mijne persoonlijke meening uit te spreken, dat vrucht
baar onderwijs, zonder voortdurend herhalen van het
vroeger geleerde, ondenkbaar is. Treedt hier de wet
werkelijk belemmerend tusschenbeide, zoodat zij den
leeraar feitelijk verhindert een gezond paedagogisch
beginsel toe te passen, dan behoort te worden aange
drongen op radicale hervorming der wettelijke organi
satie. Nooit kan eene poging worden gebillijkt om de
eene wettelijke regeling in overeenstemming te brengen
met leemten in de andere, gelijk de leeraren dit, blij
kens hun verzoekschrift, voorstellen. Die gebreken
het wordt tijd dat wij, voorstanders van het middel
baar onderwijs, ze goed onder de oogen zien die
gebreken hangen samen met de inrichting van dat
onderwijs, met de leest waarop het geschoeid is. Had
dit onderwijs slechts dit bijzondere nadeel, dat het
minder geschikt blijkt om jongelieden denoodige examen
vaardigheid te doen verkrijgen voor Breda, Willems
oord, belastingen en posterijen, en stond daartegen
over het belangrijke voordeel eener harmonische ont
wikkeling, die opvoedt voor het leven, wij zouden er
het zwijgen toe doen.
Want niet is het middelbaar onderwijs ten onzent in
het leven geroepen, om voor officiëele kweekplaats van
aanstaande ambtenaren te dienen, maar om eene om
wenteling in hoofden en harten der burgers voor te
bereiden, door eenen stroom van kennis over het land
te doen gaan, weldadig vruchtbaar als de Nijlwateren
over dorre akkers van Egypte. Het doel was kennis
te verbreiden, die de sleutel zou zijn tot meer alge-
meene welvaart op het gebied van handel, nijverheid,
landbouw. Het denkbeeld, dat een koopman, een boer
zijn bedrijf met goeden uitslag kan uitoefenen, zonder
dat hij deelneemt aan den wetenschappelijken vooruit
gang in het algemeen, moest met alle macht worden
bestreden! «Een koopman?" vroeg Potgieter reeds
voor veertig jaren «een koopman 7 is er nuttiger
beroep ter wereldeen man, die verstand moet
hebben van allerlei dingen en van allerlei menschen,
een man, die zin moet hebben voor alle wetenschap
en alle kunst, om zijne mededingers op zijde, om op
de hoogte van zijnen tijd te blijven 7"
Er is het blijkt uit de, door het verzoekschrift
der leeraren bevestigde bekentenis van dhr. Hülsmann
iets niet in den haak aan onze hoogere burgerscholen.
Het middelbaar onderwijs stelt zich ten doel het hoo
gere te bereiken het kweeken van algemeen ont
wikkelde menschen, mannen van sta-vast in de zoo
moeielijke practijk van het leven en wat blijkt ten
slotte 7 Dat de kweekelingen zelfs niet aan den min
deren eisch, welken een examen te Breda, of voor de
posterijen stelt, kunnen voldoen! Of worden die examens
op zoo onredelijke en onverantwoordelijke wijze afge
nomen, dat de minst ontwikkelden de meeste kans
van slagen hebben 7 Dat men dit dan ronduit zegge 1"
Blijkens het officieel verslag aan den Koning
omtrent de rijkspostspaarbank over 1886
bedroeg het saldo der inlagen en terugbetalingen op
31 Dec. 1885 aan het postkantoor te Goes 17,633,35,
het bedrag der inlagen over 1886 17,111,59, het
bedrag der terugbetaling 74.390.20 en alzoo het
saldo ove.r dat dienstjaar 2,721,39. Het saldo der
inlagen en terugbetalingen op 31 Dec. 1886 bedroeg
totaal 20,354,74 en het aantal boekjes op laatst
genoemden datum in omloop 586.
Do kantoren van N. en Z.-Beveland waar het bedrag
der inlagen in 18?6 boven twee duizend gulden steeg
zijn: Borselemet ƒ2,028, 's-Gravenpolder 3.436,18,
Hansweerd ƒ6,476,88, lerseke 6,232,94%, Kapelle
ƒ2.352,10 Kortgeno ƒ4 299,06, Ovezand 3,062 84,
Wissekerke (N. B.) 2,457,85.
Aan het slot van het verslag wordt met vreugde
geconstateerd, dat aan de instelling bij voortduring
en zelfs in klimmende mate, groote sympathie ten
deel valt van da zijde dar jeugd, jongens en meisjes
uit allerlei maatschappelijke klassen, terwijl het aan
tal onderwijzers, die ter bevordering van het sparen
op de lagere school de postzegelformulieren bezigen,
steeds stijgende blijft.
Het N. Adv. blad van B.-o.-Zoom schrijft
«Met de veiligheid schijnt het te Goes niet al te
best gesteld te zijn. Aan het Dagblad toch wordt
van daar geschreven, dat de commissaris van politie,
als maatregel van voorzorg tegen misdrijven, de inge
zetenen heeft uitgenoodigd, om bij eventueel uit de
stad gaan, hem daarvan mededeeling te doen."
We kunnen het B. o -Zoomsche blad op dit punt
gei ust stellenalthans we meenen dat het, dank zij
den ijverigen bemoeiingen der politie, in Goes zooal niet
veiliger dan, toch minstens even veilig is als elders.
De maatregel van den commissaris van politie
waarvan het eerst in ons blad is melding gemaakt
is, zooals bet bericht zelf zegt, slechts uit voorzorg
genomen, en we danken hem dan ook meer aan de
welwillendheid van dien heer jegens het publiek dan
aan de noodzakelijkheid om hier, meer dan elders,
zijn erf door de politie te doen bewaken.
In de Zaterdagavond gehouden driemaandelijk-
sche vergadering der werklieden-vereeniging
«Eigen Hulp" alhier werd o. a. het verslag over
het derde kwartaal uitgebracht, volgens hetwelk was
ontvangen ƒ136 24, en uitgegeven 164,75, alzoo een
nadeelig saldo van 28,51. Niet minder dan 160
was er g-durende de laatste drie maanden aan zieken
geld uitgekeerd. Niettemin bleef er op 30 September
nog in kas ƒ536,3314.
Het ledental was weder met 9 personen vermeerderd,
terwijl 3 waren uitgetreden, waaronder 2 wegens ver
trek naar elders; het bedraagt thans 105. Ook had
de vereeniging door vertrek twee buitengewone leden
verloren, hetgeen natuurlijk met leedwezen werd ver
nomen.
Naar aanleiding van een desbetreffend verzoek van
den bode, reeds in de vorige vergadering ter sprake
gebracht werd het bodeloon, met het oog op de meer
dere werkzaamheden aan die betrekking verbonden,
met 2 50 verhoogd.
Verder werd besloten om te trachten gedurende het
winterseizoen nog een paar volksvoorlezingen te houden,
aangezien in het voorjaar op verzoek der heeren sprekers
twee lezingen niet waren doorgegaan.
Men schrijft ons:
Aanvankelijk was men van gedachten dat de aard
appelziekte, die dit jaar zeer laat kwam, weinig
nadeel zou doen; te meer, daar na de langdurige
droogte niet overtollig veel regen kwam. Doch de
fijne motregen, gepaard met dof betrokken lucht, heeft
er in den laatsten tijd nadeelig op gewerkt. Wanneer
het door de ziekte besmette loof nog niet geheel ver
storven is, is het niet raadzaam om de hoopen gebotte
aardappelen, die op het land liggen, daar tijdelijk mede
te dekker, want als er regen op komt, gaat de schim
mel sterk ontwikkelen en deelt deze zich aan de knollen
mede. Van sommige velden komen er dan nog al
aangetaste knollen, waardoor diegenen, die reeds pro
visie ingekocht hebben en die in hunne bedompte kel
ders borgen, tot de ontdekking komen dat er meer
zieken in komen.
Het bederf vertoont zich als zwarte ronde stipper,
die, wanneer de aardappelen eenigen tijd op eene luch
tige plaats te drogen liggen, verharden en drogen,
zoodat de gezonde knollen niet zullen worden aange
tast. Anders is het, wanneer de ziekte zich in ge
vlamde strepen vertoontdan is het zoo goed als zeker,
dat al liggen ze nog zoo droog, die aardappelen spoedig
rotten en daardo ronmidddlijk de gezocde aantasten.
Het spreekt van zelf dat men eenigszins bevreesd is
geworden en daarom de handel in de laatste dag n
slap is. De hoogste prijs voor de gezonde aardappel -n
ter verzending is nu 1,30 de hectoliter, terwijl ze
hier voor 10 cent de 5 liter rondgevent worden.
In het Algemeen Politieblad van 7 Oct. jl. wordt
melding gemaakt, dat onder de te New-York van Z.
M. stoomschip «Koningin Emma der Nederlanden"
gedeserteerde schepelingen behoorenCornelis Van
't Westende, matroos 3e klasse, geboren te 's-Heeren-
hoek, en Abraham De Vos, matroos 2e kb, geboren
te Vlissingen.
De Unie «Een school met den Bijbel" besloot
in algemeene vergadering voor 1888 2000 bijdrage
te verleenen aan het fonds ter ondersteuning van
nagelaten betrekkingen van Christelijke onderwijzers
en 300 aan dat voor bejaarde en hulpbehoevende
Christ, onderwijzers. Een voorstel om te bepalen dat
elk locaalcomité minstens 5 pet. der opbrengst van
de Unie-collecte in de algemeene kas moet storten
werd verworpen.
Jhr. mr. A. F. De Savornin Lohman is als voor
zitter herkozen. Voor de vacature wijlen jhr. J. L.
De Jonge is gekozen de heer M. De Jonge Jz te Goes.
Tot algemeen secretaris van de «Maatschappij
tot Nut van 't Algemeen" is gekozen de heer Bruin-
wold Riedel, predikant te Hoorn, met 524 stem
men. Uitgebracht waren er 958. De heer Kruseman
Nieuwenhuizen had er 297, de heer De Bussy 137.
De Regeering wenscht gevolg te geven aan den
aandrang van het College voor de Zeevisscherijen om
de noodige gelden aan te vragen voor de oprich
ting van een zoölogisch station. Blijkens
het verslag van dat College werd door een zijner leden
het denkbeeld aan de hand gedaan, om over te gaan
tot de aanstelling van een wetenschappelijken adviseur,
die zich voortdurend en uitsluitend bezig hield met
de onderzoekingen, welk hem door de Regeering of
van harentwege zouden worden opgedragen. Hat Col
lege voor de Zeevisscherijen heeft gemeend zich on
verdeeld bij dit voorstel te moeten aansluiten en de
Nederlandsche Dierkundige Vereeniging heeft met dit
plan hare ingenomenheid betuigd, ten blijke waarvan
zij zich bereid heeft verklaard ten behoeve van den
eventueel te benoemen adviseur hare bibliotheek en
geheelen inventaris van instrumenten en benoodigd-
heden kosteloos ter beschikking van de Regeering te
stellen.
Het is aan te nemen dat tegen eene jaarwedde van
3000 een alleszins bevoegd adviseur kan verkregen
worden. Hem zal geene andere vergoeding behoeven
te worden toegelegd, dan voor de vooral in deze be
trekking onvermijdelijke reis- en verblijfkosten, welke
op g;en lager bedrag dan op ƒ1500 per jaar kunnen
worden geraamd.
Met dit denkbeeld van het college en de voorge
stelde wijze om er uitvoering aan te geven, heeft de
Minister van W., H. en N. zich zeer goed kunnen ver
eenigen. Hij is overtuigd dat de te benoemen adviseur
gewichtige diensten aan de Regeering zal kunnen be
wijzen. Hij toch zal niet alleen aan het Departement
van advies hebben te dienen over onderwerpen van
wetgeving of politie op zeevisscherij, oestercultuur of
zalmvisscherij, maar ook aan dat van Justitie met het
oog op de binnenvisscherij. En na raadpleging met den
Minister van Financiën is het gebleken dat ook diens
Departement door de aanstelling van den adviseur zeer
zou zijn gebaat, zoo dikwijls zich daar de behoefte
doet gevoelen aan wetenschappelijke voorlichting in
het beheer der Staatsvisscherijen op de groote rivie
ren en Zeeuwsche stroomen.
Zr. Ms. schroefstoomschepen «Zilveren Kruis" en
«Bonaire" liggen te Nieuwediep gereed om in het begin
dezer week, respectievelijk naar Oost- en West-Ind e,
te vertrekken.
Tot den état-major van de «Zilveren Kruis" behoort
o. a. de adelborst le kl. Jhr. H. J. A. Pompe van
Meerdervoort.
Tot het machinistenpersoneel behoort de mach 2a
kl. M. FlohiL
