z.w.
z.w.
in 1284 in groot aanzien stond, in welkertijd zij door
Graaf Floris V ten geschenke werd gegeven aan de
St.-Jans heeren of Ridders der Duitsche Orde. Bij de
invoering der nieuwe bisdommen hier te lande door
Philips, Koning van Spanje ten jare 1559 en de op
richting van het bisdom van Middelburg, werd dit
gebouw door Paus Pius V, bij eene bul gegeven te
Rome den 10 Maart 1560, tot eene Cathedrals of
Domkerk van dat bisdom verheven. Onder de reliquiën,
welke deze kerk oudtijds in eigendom bezat, behoorde
ook een aanzienlijk stuk ,van het Heilige ICruis, dat,
in een koffertje gesloten en met glas bedekt, jaarlijks
voor de geloovigen ten toon gesteld en bij plechtige
omgangen door de stad werd rondgedragende drie
schuttersgilden van Arnemuiden waven éénmaal 's jaars
verplicht, die omgangen met hunne wagens, wapenen,
trommen en fluiten mede te maken.
In ruime mate deelde dit gebouw in de algemeene
beeldstormerij, die destijds overal hare verwoestingen
aanrichtte, en waarover wij vinden aangeteekend dat
bij eene crimineele sententie zekere Balten Sijmonsse,
smidt van Middelburg, veroordeeld werd tot de koord,
ter zake van het breken en aan stukken slaan van
het heilige sacramenthuisje in voorschreven kerk op
den 21 Augustus 1566 In de stads-rekeningen van
de jaren 1569 en 1570 vindt men belangrijke sommen
uitgetrokken voor de herstellingen van al het ge
plunderde.
Gedurende het beleg dezer stad wordt van dat kerk
gebouw geen gewag gemaakt. Den 21 Februari 1574
is daarin voor het laatst de Roomach-Katholieke gods
dienst verricht, nadat den dag te voren daarin nog
het huwelijk was ingezegend van zekeren Andries
Mahieusz., die volgens daarvan gevonden aanteekenin-
gen, daarna in een huis op de Groote Markt »de
roode toren" genaamd dat nog bestaat zijne brui
loft hield met lijnzaadwafelen en paardenvleesch.
Wanneer de hervormde leer voor het eerst in dat
kerkgebouw is verkondigd geworden, valt niet met
juistheid te bepalenvolgens sommigen zoude dit reeds
zijn geweest den 28 Februari van datzelfde jaar.
Tot 1809 en alzoo gedurende een tijdvak van 235
jaren bleef deze kerk onafgebroken ten dienste van
den hervormden godsdienstin den namiddag van 27
Augustus 1809 werd daarin de laatste predikdienst
vervuld door den predikant A. I. Snouck Hurgronje.
Daarna strekte het den Eogelschen krijgslieden tot
huisvesting, die het bij hun vertrek zoo ontredderd
achterlieten, dat de daaraan te besteden herstellings
kosten, gevoegd bij de geringe behoefte door de ver
minderende bevolking, het buiten gebruik deden stellen.
Den 12 Dec. 1833 werd het in publieke veiling voor
afbraak verkocht voor ƒ19,300, waarvan de stad als
eigenares van den toren eene som van ƒ3689,91 ge
noot. Tot het jaar 1830 werd daarin nog begraven,
toen de nieuwe begraafplaats buiten de stad in ge
bruik is gesteld.
Na in korte trekken de lots ver wisselingen van dit
gebouw te hebben medegedeeld, willen wij nog met
een enkel woord den bouw daarvan beschrijven. Het
was eene kruiskerk, die zoowel het geheele thans
beplante plein als de straat tot bijna tegen het
rechtsgebouw besloeg, met twee kapellen ter zijde en
een koor, volgens de gewone bouworde der R.-K.
kerken, naar het Oosten gericht. Het had eene lengte
van 63 en eene breedte van 17 meters en was van
twee torens voorzien, waarin zich twee luiklokken en
een uurwerk bevonden, welk laatste volgens de stads
rekening reeds in 1518 door de stad werd onderhouden.
Ook had deze kerk tegenover het koor een orgel dat
later is afgebroken, daar men in de eerste tijden der
hervorming de kerkorgels als eene ontstichting be
schouwde, gelijk zulks o. a. blijkt uit een besluit
van het consistorie van den 20 Maart 1574, waarbij
het orgel verklaard wordt nergens anders voor te
dienen dan vomme het volck te doen vergeten wat
ze gehoord hebben." Ter verduidelijking van deze
zinsnede moet men weten, dat in die tijden het orgel
niet bij het zingen, maar vóór en na het sermoen
werd bespeeld.
Voorts bevatte deze kerk sierlijke en kostbare
grafzerken, benevens wapenschilden met gedenkschrif
ten voorzien. Tusschen de jaren 1666 en 1683 werd
de marmeren graftombe van de gesneuvelde luitenant
admiraals Johan en Cornelis Evertsen in die kerk
geplaatst, die voor eene som van f 6000 was ver
vaardigd door den beeldhouwer Rombout uit Hulst.
Deze graftombe bleef in dit kerkgebouw tot het jaar
1818, toen zij naar de Nieuwe Kerk werd overgebracht,
waar zij gelijk wij vroeger beschreven zich
nog bevindt. Menigvuldig waren ook de wapens en
wapenborden die men in dit gebouw aantrof. Volgens
publicatie van president en raden dezer stad van den
12 Maart 1798 werden niet minder dan 428 stuks
in die maand afgebroken en voor zoover die niet
door de gerechtigden werden genaast, op den 5en,
8en en 21 April op het plein voor die kerk in stuk
ken geslagen en publiek verkocht. Deze verkooping
bracht op eene som van 64 of ƒ384. Twee dezer
wapenborden, die door de eigenaren werden weggeno
men, zijn voor vernietiging bewaard geworden, en be
vinden zich thans nog in de oudheidskamer ten raad-
huize dezer stad.
De St. Pieterskerk was alhier de eenige kerk, waar
zich een kerkhof rond bevondwaarvan door de
minvermogenden veel gebruik werd gemaakt, vermits
voor het begraven in de kerken te hooge rechten
Verschuldigd waren.
De Vischmarktkerk heeft gestaan in de Zusterstraat,
waarvan de opene erve thans nog voor moesland wordt
gebruikt. Ia 1528 gesticht, behoorde deze kerk aan
het klooster der Zwarte Zusters, dat aldaar heeft ge
staan en waaraan de Zusterstraat vermoedelijk haar
naam heeft ontleend. Da voorrechten die deze nonnen
hadden, bestonden o. a. daarin, dat zij de doode vrouwen
mochten afleggen, waarvoor zij één schelling genoten
en de zieken oppassen, waarvoor haar, voor een dag
en nacht, behalve de vrije kost, drie grooten werd
toegelegd 1
Den 6 Februari 1650 is die kerk ten dienste der
Nederduitsch hervormde gemeente geopenddoch zij
bleek spoedig te klein te zijn, daar reeds in de vol
gende maand de vergrootiug van die kerk werd aan
besteed en aangenomen door den timmerman Francois
Van Spiere voor het timmerwerk, terwijl voor het
metselwerk, de metselaar Andries Van der Wieligen
wordt genoemd. De gezamenlijke som dezer vergroo
ting bedroeg 966 of f 5800.
In het jaar 1808 ondervond dit gebouw ook het
vergankelijke van dit ondermaansche en viel onder den
hamer des sloopers. Na eerst door den hoogen water
vloed, die tusschen den 14 en 15 Januari van 1808
alhier inviel, te zijn geteisterd het water stond daar
drie voet hoog in, waardoor verscheidene graven zijn
ingestort werd den 31 Januari van dat jaar voor
het laatst in deze kerk dienst gedaan. Den 8 Sep
tember daaraanvolgende werd dit kerkgebouw in het
openbaar voor afbraak verkocht voor de som van
Jt 660 of f 3960.
Middelburg. Z.
Gemengde Berichten.
Gisteravond hield de werklieden-vereeniging »Pa-
trimonium" afd. Goes, haar vijfde jaarsvergadering.
De vereeniging telt 102 leden, 73 gewone eu 29 buiten
gewone van wie aan contributie enz. ontvangen was
ƒ125 08%. De uitgaven bedragen ƒ154.68, zoodat
er een tekort is van 29.59%. Het ondersteuningfonds
telt 35 leden, waarvan ontvangen werd aan contributie
en bijdragen met inbegrip van het batig saldo van
het vorige jaar 337.33, de uitgaven bedroegen
199.18%, zoodat aan batig saldo aanwezig is
138.14%.
In het afgeloopen jaar werden 4 lezingen door 4 bui
tengewone leden gehouden, welke lezingen door de leden
goed bezocht werden. Verder werden er 10 vergaderingen
gehouden. De heer G. Semeijn die als 2e penningmeester
aftrad werd als zoodanig herkozen. Verder traden af
de heerenL. De Priester 2e secretaris en J. Geensen
2e bibliotecaris en werden daarvoor in de plaats gekozen,
de heeren M Duijvenwaarde en J. J. Kuiper.
De heer J. Ten Bosch werd als lid van de commissie
van advies herkozen en in plaats van den heer J. Snoep,
die bedankt had, voor laatstgenoemde betrekking de
heer J. Zoeter.
De schade, veroorzaakt door den brand die de
vorige week in den Wilhelminapolder op de hofstede
bij den heer C. Van Noort woedde, bedraagt de kapitale
som van 40,000. 20,000 aan de schuur, 10,000
aan granen, hooi, stroo, gereedschappen, machinerieën
enz. en ƒ10,000 voor de beesten, 45 in getal.
Gisteren is de schade van den boer opgemaakt ten
bedrage van 400, doch die is hoofdzakelijk ontstaan
door de pogingen tot redden.
Ierseke. De hoop, dat de mazelen aan het afnemen
waren is nog niet verwezenlijkt, integendeel zij nemen
nog steeds toe. Het aantal lijders bedraagt op heden
437, nl. 582 aangegeven, 139 hersteld en 6 overleden.
Rilland-Bath. Thans heeft ook in deze gemeente
zich een geval van mazelen bij een vijfjarig knaapje
voorgedaan. Waarschijnlijk is de besmetting van Ierseke
medegebracht, daar het kind de vorige week aldaar
een paar dagen had doorgebracht.
Bij het dagelijksch bestuur dezer gemeente bestaat
het voornemen om 19 Febr voor de schooljeugd niet
onopgemerkt te laten voorbijgaan.
Een passagier van de mailboot «Willem Prins
van Oranje" werd bij de aankomst te Queenborough
Zaterdagmorgen vermist. Waar genoemde heer ge
bleven is, schrijft de Ididd. Ct., weet men nietde
inrichtingen aan boord maken een toevallig over boord
vallen zeer onwaarschijnlijk, en het kan ook zijn, dat
de betrokken reiziger in het geheel de reis niet mede
gemaakt heeft, maar vóór het vertrek der boot aan
den wal gegaan is, wat wel meer gedaan wordt, en
bij het terugkomen een verkeerden weg genomen heeft.
Nader is gebleken, dat bedoelde passagier is dhr.
J. C. Benteijn, notaris te Tolen,
Woensdag zakten 2 jongens te Tolen door het
ijs. Door de hh. K. G. Bal en D. Lindhout werden ze
in bewusteloozen toestand op het droge gebracht. Na
veel pogingen mocht het gelukken bij één de levens
geesten op te wekken.
Door den gemeenteraad van Tolen is besloten op
Konings jaardag de algemeene armen te onthalen.
Een heer en een jongen komen een hoedenwinkel
binnen.
Nadat de heer een moderne kachelpijp heeft uitge
kozen ter waarde van negen gulden, zet hij die op en
vraagt den jongen:
«Hoe zie ik er uit?"
«Als een ploert", is het antwoord.
Daarop wordt de heer woedendhij werpt snel zijn
portemonnaie neer, die hij in zijn hand hield, en loopt
den jongen na, die de deur uitrent.
Natuurlijk keeren zij geen van beiden naar den win
kel terug en de schijnbaar goedgevulde portemonnaie
bevat slechtsknoopen.
Eenvoudig middel om de jongelui zelf platen
voor tooverlantaarns te laten maken
Men neme goede waterverf of Oost-Indischen inkt,
waarbij men opgeloste Arabische gom (gomwater) voegt
en teekent met een fijn penseel of met een schrijfpen
op de glazen plaat het willekeurig gekozen voorbeeld
na, dat men onder die plaat heeft gelegd. (R. N.)
Dezer dagen werd op 't ijs te Amsterdam een
vlinder gevangen.
Nijmegen schijnt in ons land den eersten stoot
te willen geven aan de publieke electrische verlichting.
De Waalkade en eenige pleinen worden op die wijze
verlicht en particuliere inrichtingen zullen nu zeker
spoedig volgen. Reeds zal binnenkort het «Café Suisse"
electrisch worden verlicht.
Als een bewijs van goedheid en gulheid van wijlen
den Groningschen hoogleeraar Ranke tegenover niet
gegoede patiënten, meldt men ons het volgende: Een
te Groningen wonende weduwe, met een dochter, die
met naaien in de behoeften van het gezin moet voorzien,
had de hulp van den bekwamen chirurg dringend doen
inroepen. Na de eerste boodschap trad prof. Ranke
het eenvoudige huisje binnen en vond de weduwe in
een toestand zóó zwak, dat ze naar bet Acad. Ziekenhuis
niet kon vervoerd worden. Prof. Ranke bezocht haar
gedurende zes weken dagelijks en smaakte de voor
hem grootste voldoening, haar van den dood te redden.
Bij zijn afscheidsvisite vroeg de vrouw naar «de reke
ning", waarop prof. Ranke antwoordde met de weder
vraag, hoeveel ze betalen kon". Ze stamelt: zin het
kabinet staat een kopje met ƒ10, die wij u zouden
aanbieden, doch mijn dochter is uit naaien, en ik kan
nog niet bij het kabinet komen." De professor neemt
van haar den sleutel, opent het kabinet, beziet het
kopje met de 10, draait het slot weer om en ver
trekt. 's Avonds vond de dochter, toen moeder het
verhaal medegedeeld had, in het kopje hehalve de 10
een bankbiljet van ƒ25. (N. v. d. D.)
Een ambtelijke statistiek geeft geen prettig be
wijs van de volksontwikkeling in België. In de jaren
18821884 bedroeg het aantal recruten in België
151830; daarvan konden 23694 lezen noch schrijven
4678 konden alleen lezen en niet schrijven72866
konden lezen en schrijven, doch zóó slecht, dat het
beneden kritiek was. Slechts 50592 hadden eenige kennis
van lezen en schrijven.
Te Antwerpen was Zaterdagavond eene dieren-
temster, Senora Leonda, in het hok der leeuwen ge
gaan, toen een der leeuwinnen op haar toevloog en
haar een vreeselijke wonde in den arm toebracht. Het
publiek was nog meer verschrikt dan de dierentemster
zelve. De eigenaar van het beestenspel schoot toe en
wist door slaan het dier te dwingen zijn prooi los te
laten. De toestand van Senora Leonda is niet zonder
gevaar.
Een aantal zware lood vergiftigingen zijn te New-
York voorgekomen, na het gebruik van vermicelli. Een
loodgehalte van ongeveer 1 pet. werd in dit voedsel
ontdekt, waarvan de gele kleur door middel van
chroomgeel was verkregen, eene stof, die zeer veel lood
bevat. Tot nu toe heelt men in niet minder dan zes
groote fabrieken, die Datuurlijk dadelijk gesloten werden,
deze vervalsching ontdekt.
Een exprestrein van de Texas Pacific-baan werd
11. Zaterdag door acht gemaskerde roovers beroofd van
10,000 dollars en 28 brieven met waarden.
De Prins-Regent van Beieren laat elk zijner
kleinkinderen een ambacht leeren. De toekomstige
Koning, prins Ruprecht, werkt eiken dag bij een draaier
te Munchenprins Franz heeft gevraagd verver, prins
Karl tuinman te mogen worden.
Een dure drukfout werd indertijd door een der
zetters van de Amerikaansche landsdrukkerij gemaakt.
In het tarief van inkomende rechten stelde hij het
recht van plaatijzer, door eene verkeerde plaatsing
van het decimaalteeken, op hetzelfde bedrag als dat
van blik. De misstelling werd eerst na zeventien jaar
ontdekt, en men berekent, dat na dit tijdsverloop de
Vereenigde Staten daarbij 48,995,776 dollars, dat is
ruim een millioen, tekortkwam.
De Franschen maken bommen met meliniet
de Duitschers nemen proeven met een nieuw vernie
tigingsmiddel, genaamd roburiet, die, zegt men, tot
hiertoe uitmuntend zijn uitgevallen.
Eenigen tijd geleden werd gemeld, dat voor Fran-
sche rekening in Duitschland groote hoeveelheden
picrine-zuur tot bereiding van meliniet werden be
steld. Ook zwavelaether werd bij groot» hoeveelheden
in Duitschland aangekocht. Een Berlijnscb fabrikant
van die stof, door vaderlandslievende gemoedsbezwaren
verontrust, wendde zich tot de Duitsche Regeering
met de vraag, of hij, met het oog op den politieken
toestand, soms ook handelde in strijd met Duitsch-
land's belangen, door met de aflevering voort te gaan.
Bismarck liet hierop antwoorden, dat hij den Fran
schen zooveel zwavelaether mocht zenden, als zij ver
langden indien hij slechts zorg droeg, dat hij zich
goed liet betalen.
Laatste en telegraphische berichten.
Ierseke. OESTERBEURS. Niets verkocht.
323e Staatsloterij, 5e kl.
Prijzen van 100 en daarboven.
Trekking van Donderdag 27 Januari. 7e lijst.
Nos. 14325, 16951, 19215 en 19959 elk f 1000.
Nos. 6985 en 16671 elk 400.
Nos. 239, 2912, 4424, 6053 en 13783 elk 200.
Nos. 3097, 3717, 4237, 5777, 7264, 7325, 8024,
8189, 8466, 9021, 12029, 12863, 15621, 16280,
19569, 20295 en 20397 elk 100.
Trekking van Vrijdag 28 Januari. 8e lijst.
No. 13374 2000.
Nos. 7328, 14129 en 19179 elk 1000.
Nos. 6295 10105, 10600 en 16586 elk 400.
Nos. 108, 5746, 10430, 11033, 12062 en 12742
elk 200.
Nos. 594, 912, 2250, 3566, 5059, 5398, 6570,
7060, 7139, 8605, 11502, 15801, 16039. 17581,
20021 en 20901 elk 100.
Weerkundige Waarnemingen.
GOES, Vrijdag 28 Januari 1887.
Uur.
Barometer
stand.
Wind-
richting.
Toestand
van
de lucht.
Thermom.
stand Celsius
«l*.
'if!
«morgens 8
774
Z.W.
Helder.
s midd. 12%
775
Helder.
7
s avonds 5
776
Helder.
8
Waarneming van hedenochtend 8 uur
Een depressie, mat een barometerstand in 't cen
trum van ongeveer 750 m.M., bevindt zich ver van ons
en Noord-Westwaarts.
Een centrum van hoogen druk bevindt zich vrij nabij
en Zuid-Oostwaarts van ons.
Het grootste barometerstand-afwijkings-verschil was:
Gisteravond acht uur: Groningen 1.3 m.M. boven
Vlissingen.
Hedenochtend achtuur: Maastricht 1.7 m.M. boven
Den Helder.
Hedenmiddag halfeen: 't verschil bleef onveranderd.
Barometerstand te Utrecht om half een: 773.2 m.M.
VerwachtingZuidwestelijke wind, goed weèr-
Te houden Aanbestedingen.
Datum. Plaats. Voorwerpen. Information.
3 Febr. St. Philip aland, woonhuis, A. La Clercq.
Verkoopingen en Verpachtingen.
Datum.
2t Jan.
2 Feb.
2
4
4
5
9
10
10
11
11
15
16
16
17
18
23
23
24
25
2 Mrt.
2
2
3
3
4
4
10/11
Plaats.
Information.
Voorwerpen.
Goes, verp, schorren enz., Ontr. Registr.
Ellewoudsdyk, molen, woonhuis enz,, Pilaar.
Heinkenszand, meubels en varkens, De Ronde Bresser.
Waarde, diversen, Prins.
Krabbendijke, manufacturen enz., De Vos.
Wemeldinge, manufacturen enz., De Vos.
Brouwershaven, verp. binnenwater en slikken,
Gem.-best. Brouwershaven,
inboedel, Gallis Mereis.
woonhuis enz., V. d. Kloes.
huizen, Mulock Houwer,
bouwland enz., Gallis Merens.
koffiehuis,
Biezelinge,
Driewegeu,
Ierseke,
"Wemeldinge,
Goes,
Pilaar.
Kloetinge, woonhuis, bonwland enz., Gallis Merens.
Goes, vendutie,
Rilland, inspan,
Krniningen, weihooi,
Borsele, boereninspan,
Ierseke, woonhuis, laad, meubels,
De Vos.
PeUe.
Pelle.
V. d. Kloes.
Gallis Merens.
Prins en Roelof.
Pelle.
Roelof
Gallis Merens.
Kruiningen, inspan,
Krniningen, inspan,
Kortgene, boereninspan,
Schore, boereninspan,
Wemeldinge, molen en boomgaard, Mnlock Houwer.
Rilland, inspan, Pelle.
Hoedekensk., hoefje, Mulock Houwer.
VH. Areadskerke, boereninspan, De Ronde Bresser.
Kloetinge, boereninspan, Pelle.
Ovezand, boereninspan, Mr. Liebert.
Druk. F. Kleeuwons 8c Zoon Goes.