1887. N°. 10.
Zaterdag 22 Januari.
74ste jaargang.
vervoer vau vrachten op de wegen,
NATIONALE MILITIE,
Strijd op kerkelijk gebied.
GOESC
Cï^SsCïsCïsCS^-
Do itgave dezer Courant geschiedt Maandao, Woensdao en Vbïjdasavokd
uitgezonderd op feestdagen.
Prijs per kvzartaai, zoo binnen als buiten Goes, f 1,75.
Afzonderlijke nommers 5 ct., met bijblad 10 ct.
In ons land vervoege men zich- voor Rotterdam aan het Algemeen Advertentiebureau
van NIJGH VAN DIT MA R, en verder bij alle Boekverkoopers en Postdirecteuren.
cöiiiwr.
De prijs der gewone advertentiën is vaD 15 regels 50 ct., elke regel meer 10 cent.
Bij directe opgaaf van driemaal plaatsing derzelfde advertentie wordt de prijs slechts
tweemaal berekend
Geboorte-, huwelijks- en doodberichten en de daarop betrekking hebbende
dankbetuigingen werden van 18 regels a f 1,berekend.
Dienstaanbiedingen, niet meer dan 4 regels beslaande en contant betaald, 20 ets.
Aanvragen om en vermelding van liefdegaven 5 cents per regel.
Ingevolge bevel van den heer Commissaria des Ko-
ninga in deze provincie is het
overeenkomstig het reglement beperkt, aanvangende
te middernacht tu&schen den 20n en den 21n Januari
1887.
De uitvoerige aankondigingen zijn ter gewone plaatsen
aangeplakt
Goes, den 20 Januari 1887.
De Burgemeester van Goes,
J. G. DE WITT HAMER
Het Register van inschrijving, met de daaruit opge
maakte Alphabetische lijst voor de
over 1886, voor de lichting van 1887, liggen van beden
tot en met 28 Januari e k. ter inzage. Gedurende dien
tijd kunnen tegen register en lijst bezwaren worden
ingebracht bij den heer Commissaris des Ronings in
dit gewest, door tusschenkomst *an den burgemeester
dezer gemeente, zulks op oogezegeld papier, maar
door de noodige bewijsstukken gestaafd.
Goes, den 20 Januari 1887-
Burgemeester en Wethouders van Goes,
J. G. DE WITT HAMER.
De Secretaris,
HARTMAN.
Toen dr. Kuyper in zijn haat tegen het openbaar
onderwijs ook de hoogescholen in den ban deed en
eene welgeslaagde poging aanwendde om eene vrije
universiteit" te stichten, was het te voorzien, dat zich
in een niet te verre toekomst het groote bezwaar zou
opdoenhoe den theologanten, die deze inrichting zal
afwerpen, een predikantsplaats te bezorgen. Aangezien
de vrije universiteit het recht mist om den doctors
titel te verleenen, zou voor hen geene plaats te ver
werven zijn onder de predikanten bij de Ned. Herv.
Gem., tenzij zij promoveerden aan éeu der s verderfe
lijke" rijks-universiteiten. De Christelijk Gereformeer
den hebben hunne theologische school te Kampen, die
in de behoefte aan leeraren bij die gemeenten voorziet
en de andere godsdienstige secten zouden wel evenmin
hare voorgangers bij de vrije universiteit gaan zoeken.
Het spreekwoord «komt tijd, komt raad" deed echter
in de eerste jaren ook in dezen de bezorgdheid niet
zeer stijgen, doch toen eindelijk het oogenblik begon te
naderen, waarop Knyper's stichting hare leerlingen der
volmaking nabij zag komen, moest een uitweg worden
gevonden. De Amsterdamsche quaestie over het beheer
der kerkelijke goederen met de inbezitneming van ker
ken enz., die zich verleden jaar heeft voorgedaan, ligt
nog te versch in het geheugen om daarover nader uitte-
weiden en wij kunnen volstaan met erop te wijzen, dat
zij het sein gaf en misschien wel opzettelijk was in het
leven geroepen om een reden te hebben, ten einde
zich aftescbeiden Dat juist het beheer der kerkelijke
goederen werd aangegrepen als een middel om twee
dracht te brengen in de Hervormde kerk gaf het
voordeel, dat, indien eens die goederen geheel of gedeel
telijk moesten worden afgestaan, al dadelijk een fonds
bestond, waardoor voor een groot deel de financiëele
bezwaren, aan het stichten eener nieuwe kerkorde ver
bonden, waren opgeheven.
De beslissing der Synode in de Amsterdamsche
quaestie is bekend en het gevolg daarvan is geweest,
dat velen zich aan het synodaal verband hebben ont
trokken en zich vereenigd hebben tot een genoot
schap, dat voorshands de vdoleerende" kerk wordt ge
noemd. Want en hierop dient vooral gewezen te
worden zij die zich bij dr. Kuyper hebben aange
sloten en zich dus aan de Synode hebben onttrokken,
staan thans feitelijk buiten de Ned Herv. kerk door
de scheuring, die zij zelf hebben teweeggebracht.
De jdoleerende" kerk, bestaande uit hen, die hier
en daar zich hebben afgescheiden, zal zich moeten
organiseeren en een eerste stap daartoe is geweest het
onlangs te Amsterdam gehouden congres en wanneer
dan die organisatie heeft plaatsgehad zal zij het kerk
genootschap zijn, waarbij de studenten in de godge
leerdheid der vrije universiteit als voorgangers zullen
kunnen optreden.
Intusschen mist die kerk voorshands de noodige
fondsen. Wel zullen haar verschillende giften toestroo-
men de heer Hovy schonk zooals wij op gezag van
het Katholieke blad de Tijd mededeelden niet
minder dan een ton gouds, doch wanneer in meerdere
gemeenten kerken moeten worden gesticht, zal er wel
een groot fonds noodig zijn om al de kosten te kunnen
dragen en hetzij die gelden zullen worden beheerd door
een centraal comité, hetzij iedere gemeente op eigen
wieken moet drijven, er zal een herhaald beroep moeten
worden gedaan op de offervaardigheid van hen, die
zich bij die vdoleerende" kerk aansluiten.
Nu is het voorzeker een feit, dat zelden met milder
hand wordt gegeveD, dan waar het geldt de stichting
of handhaving «van een kerkgenootschapmaar men
zie in dezen niet voorbij, dat een groot deel der giften
zal moeten worden gebezigd om de vrije universiteit
zeifin stand te houden. Immers, zij moet in de eerste
plaats gesteund worden, wil zij aan haar doel: de
kweekschool der benoodigde predikanten te zijn, vol
doen en dat de kosten voor die universiteit niet gering
zijn is te begrijpen, wanneer het o. a waar is, wat
onlangs werd beweerd en wat niet is tegengesproken,
dat de professoren aan die inrichting een traktement
genieten van 5000 's jaars. Wanneer men dan
daarbij nagaat, dat éen dier professoren, onze Goesche
afgevaardigde jhr. mr. A. F. De Savornin Lohman, als
zoodanig nog 2000 geniet, dan is het te hopen, dat
hij van die 7000 op bescheiden voet zal kunnen leven.
Meer dan dat mag niet verwacht worden, immers
anders zou toch hunne liefde voor den naaste dien
heeren professoren in de eerste plaats verplichten zich
zelf met wat minder tevreden te stellen, om zoodoende
de offervaardigen ook wat minder dikwijls in den zak
te doen tasten.
Intusschen al die offers zullen wellicht met bereid
willigheid worden gebracht en zelfs de armste zal
gaarne zijn penningske afzonderen, wanneer dit het
eeuige middel is om zijne behoeften op geestelijk ge
bied te kunnen voldoen.
Maar dit is het eenige middel niet. De bestaande
reglementen der Ned. Herv. kerk zijn vrijgevig ge
noeg om zoowel orthodoxen als modernen in dat
kerkgenootschap te vereenigen en er bestaat dus
voor de eersten geen reden om zich daaraan te ont
trekken. Door de toenemende orthodoxie zijn in de
laatste jat en de modernen meer en meer uit de kerk
teruggedrongen en zijn hunne tegenstanders op kerke
lijk gebied in meest alle plaatsen de heerschende
partij geworden. Zoo ooit dan is er nu wel de
minste reden om zich aftescheiden en al de predi
kanten met dr. Kuyper incluis hebben hunne oplei
ding aan de rijks-universiteiten genoten en zich onder
worpen aan het beginsel, dat de Synode het hoogste
kerkbestuur is. Maar thans moest er eene beweging
op touw worden gezet, wilden niet de studenten der
vrije universiteit, die zich goedwillig aan de leiding
van dr. Kuyper hadden toevertrouwd, op een gegeven
oogenblik broodeloos zijn en teneinde aan die bewe
ging eenig motief, eenig beginsel ten grondslag te
leggen, wordt verkondigd, dat alleen de terugkeer
tot den tijd der Dordtsche Synode de eenige wijze
is om zijn godsdienst behoorlijk te belijden. Eerst
voor zijne universiteit, thans voor zijne discipelen
vraagt dr. Kuyper de geldelijke offers om in het
eind daarvoor hetzelfde te geven wat ook de Ned.
Herv. kerk geven kan en ook werkelijk geeft.
En wat zullen nu de gevolgen ziju van deze kerke
lijke beroeringen
In de eerste plaats een eindeloos getwist over de
meerdere of mindere rechtzinnigheid van de predi
kanten tusschen orthodoxen, die vóór en andere die
tegen de vrije universiteit zijn. Die strijd zal zich
wellicht van den kansel, maar ook in het huis dijk
leven doen gelden en twist en tweedracht zaaien, in
plaats van tot verbroedering te leiden, zooals dan
toch wel zeker een der hoofdbeginselen van den
christelijken godsdienst is.
Maar in de tweede plaats zullen Kuyper's universi
teit en zijne »do!eerende" kerken offers eischen, die
natuurlijk aan de diaconieën onthonden worden, terwijl
de thans ontstane scheuring op zichzelf reeds de in
komsten dier lichamen belangrijk zal verminderen.
Zoodoende zullen vermoedelijk de armen ten slotte
de meest lijdende partij zijn van het heilloos twist
vuur door dr. Kuyper en zijne garde ontstoken. Vooraan
in den strijd staan natuurlijk eenige heeren professoren
der vrije universiteit, die alleen door de instandhou
ding dezer inrichting hun professoraat kunnen behou
den, en verder de nu afgezette Amsterdamsche predi
kanten, die volgens eene mededeeling in verschillende
bladen zich bij de ndoleerende" kerk voorloopig zullen
tevreden stellen met een traktement vanvier
duizend gulden.
Maar bet ergste van alles is het voorzeker wel, dat
door een en ander de kerk opnieuw de bron wordt
van strijd, van broederstrijd, waardoor al weder een
groot deel van hen die de kerk trouw bleven, zich van
haar zal afwenden, omdat zij niet geelt wat zij als
het hoogste goed beschouwenliefde, vrede, eenheid,
die zoo schoon door de kerk kunnen bevorderd worden.
Het ergste is, dat de overblijvende aanhangers der kerk
in jammerlijke verdeeldheid een bitteren strijd tegen
elkaar gaan voeren, die te heviger is naarmate leiders
als Kuyper daarvan aan het hoold staan. Het ergste
is dat de liefde meer en meer uit de kerk verdwijnt
en het zwaard daarvoor in de plaats wordt gesteld.
Het ergste is dat op zoo revolutionaire wijze het voor
beeld wordt gegeven om zich aan het wettig gezag
te onttrekken en zelt als regeering op te treden, ter
wijl men de wettigheid van het vroeger gezag een
voudig ontkent. Niemand zal dr. Kuyper of wien ook
het recht ontzeggen zich aftescheiden van eeu bestaand
kerkgenootschap, maar dit mag niet gepaard gaan,
zooals in dezen, met opvordering van wat aan de ver
laten wordende vereeniging behoort.
Inderdaad er wordt gevaarlijk spel gespeeld.
Van alle kanten teekenen, dat op sociaal gebied
groote dingen te wachten staan. Dr. Kuyper en de
zijnen hebben gezorgd dat daarnaast de godsdienststrijd
wellicht nog gevaarlijker dan die op sociaal gebied,
ontbrande. Wie weet wat in ae laatste jaren derI9e
eeuw over ons land beschoren is.
Hoewel wij anders geene beschouwingen over kerke
lijke quaestiën in ons blad leveren, vooral niet wanneer
zooals nu de strijd zich bepaalt tusschen orthodoxen
onderling en de liberalen of modernen er geheel buiten
staan, zoo meenden wij toch voor ditmaal eene uitzon
dering te moeten maken, teneinde te waarschuwen
tegen de onderneming van dr. Kuyper door aantegeven
met welke bedoeling de scheuring is tot stand gebracht
en wat hare gevolgen zullen zijn.
Te eerder gevoelden wij ons daartoe genoopt nu
meer en meer blijkt dat men in enkele plaatsen in
onze provincie niet wars is van het denkbeeld om zich
van de Herv. Kerk aftescheiden en nu bovendien een
ander Zeeuwsch blad zich ook op kerkelijk gebied blijk
baar onder dr. Kuyper's vanen schaart. Aan ieder thans
de keuze, of ook hij aan diens leiband wil loopen, hem
en de zijnen steunen in hun opzet en rampspoed over
kerk en vaderland brengen wil.
GOES, 21 Jauuari 1887.
De ontzettende brand in de nabijheid onzer ge
meente, waardoor een groot deel van onze brandweer
was uitgerukt; sterfgevallen, waardoor eenige anders
trouw opkomende families verhinderd waren, ziedaar
bekende oorzaken waarom onze Schouwburgzaal bij
de opvoering van het tooneelgezelschap van den
heer Alex Faassen gisteravond slechts zeer matig
bezet was. Wij wagen het, eene derde oorzaak te onder
stellen en wel dat tog al verscheidene personen zijn
thuis gebleven, alleen op de titels van de opgevoerde
stukken afgaande.
Het doet ons leed te moeten zeggen dat »de af
wezigen ditmaal geen ongelijk hadden". Een vrijge
zel in de klem moge, wat bekort en beschaafd, stof
in zich bevatten voor een nastukje, het is ten eenen-
male onvoldoende om als hoofdnummer voor een avond
te dienen. Blijkbaar kon dan ook noch de inhoud van
het stuk noch de uitvoering ervan aan het publiek
bevallen. Zoo mogelijk was dit in nog erger mate het
geval met het nastukje Kiespijn"dat in éen woord
ontzettend flauw was. Bij geen enkel bedrijf was dan
ook zelfs een eenigszins tamelijk applaus te bespeuren
't Komt ons voor, dat de heer Alex. Faassen zich
eene verkeerde voorstelling van ons publiek maakt
als hij meent dat het met dergelijke stukken tevreden
is. Wij weten niet of er bijzondere bezwaren bestonden
om hier, evenals te Middelburg en te Bsrgen-op-Zoom,
de Salon-luitenant op te voeren, maar wij meenen
den heer Faassen zoowel als het publiek een dienst
te bewijzen, wanneer wij openlijk hier verklaren, dat
de opvoering van gisteravond volstrekt niet voldaan
heeft. Toch wordt het Rotterd. gezelschap hier op
prijs gesteld, wat zeker blijken zal wanneer het met
betere stukken komt. Wij geven dan ook dan heer
Faassen in overweging een volgenden keer in dien
geest den goeden naam van zijn gezelschap te hand
haven en de gunst van ons publiek te komen herwinnen.
Het Rott. N.blad bevatte dezer dagen een arti
kel: »Het aanstaand Koningsfeest", dat
we met genoegen lazen en waarvan een kort uittreksel
wellicht in onze omgeving nog enkele lauwen of on
verschilligen zou kunnen opwekken om dien dag met
meer dan gewonen luister te vieren, waartoe het blad
zeer aanspoort.
Wel is in dien tijd erkent het voor openbaar
vreugdebetoon het seizoen niet bepaald in ons voor
deel. Men loopt eenig gevaar, het een of ander onder
deel van het programma te zien mislukken. Maar de
tweede helft van de maand Februari kan toch soms
zoo verrukkelijk mooi zijn, dat men de lente reeds tot
volle heerschappij waant te zijn gekomen.
Maar al is zulks nu, onverhoopt, dit jaar het geval
niet, wat zou het dan nog Maak eenvoudig uw
rooster van werkzaamheden" zoo ruim en zoo veel
zijdig, dat het eigenlijk niet hinderen zal, al wordt een
gedeelte van de plannen door boos weder verijdeld; er
zal dan nog genoeg van terecht komen, om de feest
viering lang in het geheugen bewaard te doen blijven.
Laat ons ook een beetje vertrouwen op ons gelukkig
gesternte, en op de traditioneele Oranjezon.
«Misschien zal ergens de bedenking worden geopperd,
dat de tijden te slecht zijn om feest te vieren. Jawel,
voor pessimisten en zwaarhoofden zijn natuurlijk de
tijden nooit goed genoeg, maar die soort van lui zullen
we nu eens niet aan 't woord laten. Zou het inder
daad sóo naar met ons gesteld zijn, dat het ons
ontbreekt aan opgewektheid om met het geëerbiedigd
Hoofd van den Staat ons eens een dag te verheugen
over den grooten zegen, die aan Nederland is geschonken
doordien hij ons tot in hoogen ouderdom gespaard
blijft; om gemeenschappelijk den wensch uit te spreken,
en dien ook in het gemoed onzer kinderen te doen
rijzen(wij cursiveeren Red dat nog vele jaren aan
zijn leven zullen worden toegevoegd? Bovendien, als
het waar is dat de tijden niet best zijn, dan zal de
druk daarvan wel het meest door de behoeftigen gevoeld
worden: Wat belet ons, om juist hun een ruim aan
deel in de vreugde te bezorgen? Feestvieren kost geld,
dat is zekeroch, er is geld geno* g als men de koorden
der beurs maar niet al te angstvallig vastgeknoopt
houdt.
»Dat God hem vreugd en voorspoed geef en menig
tiental jaren", zoo klonk vaak ons lied.
Het volbrengen van het zevende tiental, de intrede
van het achtste, welks einde wij ook eenmaal met den
Vorst hopen te vieren, dat mogen wij wel een heuge
lijk feit noemen. Volken, die aan hun vorstenhuis ge
hecht zijn, plegen dergelijke datums niet ongemerkt
voorbij te laten gaan.
Onze vreugde zal een frisschen lauwer vlechten om
de grijze lokken van den Vorst.
De 19e Februari van 1887 moet een soort van
herhaling worden van de Meidagen van 1874, toen
we 's Vorsten vijf-en-twiutigjarig regeerings-jubilaeum
vierden."
Door Ged. Staten zijn ter bepaling van het
aandeel door de gemeenten te dragen in het ge
deelte, hetwelk door de provincie in de lichting
voor de nationale militie van 1887 moet
worden geleverd, o. a. samengevoegd de gemeenten
Ellewoudsdijk en 's-Heer Abtskerke.
Gisteren is te Amsterdam gevormd eene Neder-
landsche Vereeniging van meelfabrikanten.
Zij stelt zich ten doel, door alle geoorloofde middelen
de gemeenschappelijke belangen te bevorderen der meel
fabrikanten in Nederland. Tot bestuurder is o. a. ge
kozen de heer M. Salberg te Goes.
's-Heerenltoek. Door een suikerfabrikant
wordt in deze streken 12 besteed per 1000 kilo
netto suikerbietendit is zeker een prijs die voor
vele landbouwers aanlokkelijk schijnt, maar met het
oog op de lage prijzen van de suiker, is het toch
veel gewaagd, want de fabrikanten, die zulk een
prijs besteden, kunnen niet anders zaaien, dan een
soort van bieten welke rijk aan suiker, maar van
een zeer kleine opbrengst voor den landbouwer zijn.
Men kan soms met ƒ10 per 1000 kilo beter zijn bij een
goed soort vau bieten dan aan 12 bij bovenge
noemd soort.
Wissekerke. Woensdagavond werd alhier onder
voorzitterschap van dhr. M. Hooze eene vergadering
van ingezetenen gehouden, ten einde te bespreken om
'sKonings 7 On jaardag alhier feestelijk te
herdenken. Er werd besloten: lo. Feest te vieren;
2o. ter bestrijding der kosten een adres te richten tot
den gemeenteraad om eene bijdrage uit de gemeente
kas; 3o lijsten in de gemeente te doeo circuleeren
tot inschrijving van vrijwillige bijdragen en 4o. vast-
testellen als voorloopig programma: a. extra-bedeeling
aan de armen; b. vuurwerkc. ontsteken van vreugde
vuren en d. illuminatie.
Bij stemming werden tot leden der feest commissie
benoemd de heeren: M. Hooze, J. L. Kluijt, G. L.
v. d. Heijde, A. T. C. Swenne, An. Boone, Q. J M.
Janssen, J. Marcusse Mz., W. Bioekhoven, H. Meulen-
berg, J. v. d. Berge, L. Bierens, C. N. v. d. Heijde,
At. De Looff Lz. en P. Willemsen; terwijl bij accla
matie tot eere-voorzitter dier commissie werd benoemd
de heer W. J. Vader, burgemeester.
De commissie zal ter aanvanging harer werkzaam
heden eene vergadering houden op a. s. Maandag.
De vergadering werd door den voorzitter met een
opwekkend woord tot gepaste feestviering gesloten,
nadat op zijn voorstel door alle aanwezigen, staande
en met ongedekten hoofde, het Volkslied was ge
zongen.
De betrokken eigenaren der aange
wezen gronden voor eenelnlaagkade
te Ellewoudsdijk zijn tegen Woensdag 26 dezer
uitgenoodigd om te verschijoen voor de Rechtbank te
Middelburg ten einde aldaar te worden gehoord over
de onteigening hunner perceelen, die zij tot dusver
wegens geringen prijs niet in der minne konden over
dragen.
Zooals vroeger werd gemeld hebben 14 belangheb
benden van de 20 overeenkomsten aangegaan.
De adsistent A. W. J. Jansen is met 1
Febr. overgeplaatst van Waalwijk naar het post- en
telegraafkantoor te Tolen.
Vlisslngen, De reeds vroeger vermelde uitvoering
van Worp's nieuwe kindercautate «Vacantie", door
en het daaraan verbonden feestje voor de leerlingen
van den zangcursus van «Vlissing's Mannenkoor", had-
