1887. N°. 4.
Zaterdag 8 Januari.
74ste jaargang.
Haagschs Brieven,
Vvt»'Sfcsakv3ffS*^,.
GOESCHE
De uitgave dezer Courant geschiedt Maandag, Woensdag en Vrijdagavond
uitgezonderd op feestdagen.
Prijs per kwartaal, zoo binnen als buitan Goes, f 1,75.
Afzonderlijke nommers 5 ct., met bijblad 10 ct,
In ons land vervoege men zich- voor Rotterdam aan het Algemeen Advertentiebureau
van NIJGH VAN DITMAR, en verder hij alle Boekverkoopers en Postdirecteuren.
G01IRANT.
De prijs der gewone advertentiën is van 15 regels 50 ct., elke regel meer 10 ets.
Bij directe opgaaf van driemaal plaatsing derzelfde advertentie wordt de prijs slechts
tweemaal berekend
Geboorte-, huwelijks- en doodberichten en de daarop betrekking hebbende
dankbetuigingen werden van 18 regels a f 1,berekend.
Dienstaanbiedingenniet meer dan 4 regels beslaande en contant betaald, 20 ets.
Aanvragen om en vermelding van liefdegaven 5 cents per regel.
VII.
Tengevolge van bijzondere omstandigheden
vertraagd.)
Vivo komt zijn geachten lezerskring heden tegemoet j
met den wensch, dat hat ingetreden jaar in alle op
zichten een tijdvak van geluk, voorspoed en welvaart
moge zijn. Voorteekenen van het tegendeel mogen
r.iet buiten een verren horizont liggen, de geschiedenis
behelst voorbeelden te over dat eensklaps licht door
brak waar dikke duisternis 't menschdom omhulde.
Kan het jaar 1887 voorbijsnellen zonder oorlog, een
der zwaarste slagboomen is dan uit den weg geruimd
om aan de malaise op velerlei gebied het hoofd te
bieden. Handel, nijverheid en landbouw hebben be
hoefte aan betere tijden. Wat zou er van die bronnen
van bestaan in de eerstvolgende jaren terecht komen,
wanneer een volkerenstrijd alle vei trouwen wegneemt
en het kapitaal, dat niet wordt vernietigd, zich in den
diepsten schuilhoek terugtrekt
Moge de weerslag van zulk een krijg overal worden
gevoeld, ons land in 't bijzonder zou er onder gedrukt
gaan. In een periode van overgang, als waarin wij
verkeeren, werkt de minste schok verlammend. Brengt
eens een grondwetsherziening tot stand, terwijl hel
gebulder van het kanon onze zonen aan de grenzen
bindt om haar integriteit te bewaken, zoo noodig te
verdedigen 1 Wij betwijfelen sterk hiervan de uitvoer
baarheid, sterker ongetwijfeld dan dat deze lang ver
beide hervorming verhinderd zou kunnen worden door
tijdelijke ontstentenis van den titularis, die 't Depar
tement van Marine bestiert. Het is wel beweerd, maar
het argument maakte zoo weinig indruk op de Tweede
Kamer, dat zij werkelijk het gezegde Departement
hoofdeloos maakte. Een ander plaatsbekleeder van den
zetel in 't Lange Voorhout schijnt nog niet te zijn gevon
den. Zijner Majesteits terugkeer in de Hofstad kan het
aanwijzen van een opvolger bespoedigen, een spoedige
aanvulling wordt evenwel volgens de loopende geruchten
niet waarschijnlijk geacht. Onderscheidene vlag-offlcieren
moeten reeds voor de eer bedankt hebben het lot te
deelen van hun bekwamen collega Gericke, die eigenlijk
met een brevet van onbekwaamheid, uitgereikt door
juristen en specialiteiten op economisch gebied, naar
huis is gezonden, 't Belangrijkste element van die
onbekwaamheid werd gezocht in 's Ministers al te
groote plooibaarheid, alsof hetzelfde verwijt niet met
meer grond had kunnen gericht worden tot den
gevierden Sprenger Van Eyk, die zich bij de behande
ling der suikerontwerpen zoo zoet gedroeg, dat de
suikerindustrie tevreden kan zijn.
't Begrip «gemeen overleg" wordt inderdaad op deze
wijze te veel afhankelijk van de wisselende inzichten
van de kamerleden, dan dat het langer grondwettig
baken kan blijven voor de richtiga bevordering van
het algemeen belang. Te beweren dat dit gemeen over
leg zoodanig zon behooren te worden gepleegd, dat
't zou ontaarden in 't prijsgeven der wederzijdsche zelf
standigheid, gaat te ver, maar il y a des accomode-
ments avec le ciel. En dit wordt wel eens te veel uit
het oog verloren. Zeker was dit zoo bij de behandeling
der marine-begrooting, waarmede 't waarschijnlijk niet
den tegenwoordigen weg ware opgegaan, hadde een
"ichers of een andere gewaardeerde marine-specialiteit
nog in de Kamer zitting.
Voorspoediger ging 't den ambtgenooten van den
lieer Gericke. Wel werd den heer Van Karnebeek,
onzen Minister van Buitenlandsche Zaken, 't vuur na
i in de schenen gelegd, maar de Kamer bepaalde er
zich toe dien prikkelbaren regeeringsman een geduchte
les te geven wegens de tekortkoming van de Nesler-
landsche diplomatie ten aanzien van een voorstel in
het Fransche wetgevend lichaam gedaan tot invoering
e ner surtaxe op vreemde koloniale suiker.
Wel had de Minister van Oorlogde generaal
V'eitzel, 'thard te verantwoorden wegens de ongrond
wettige handeling, welke de vertegenwoordiging voor
't voldongen feit stelde der vestiging eener derde mi
litaire school ter opleiding voor officier te Haarlem,
maar nadat 't amendement van den voormaligen Mi
nister Reuther om dien maatregel ongedaan te maken
was verworpen, was ook de begrooting gered en ons
land bewaard voor 't schouwspel dat de twee zetels
voor 's lands verdediging gelijkelijk open zouden staan,
hoezeer dit schouwspel wellicht niet onwelkom ware
geweest aan de voorstanders van het denkbeeld der
oplossing van de departementen van oorlog en marine
in «en departement van landsverdediging.
Voorspoediger trof het de Minister van Justitie, die
wel een aaneengesloten phalanx tegenover zich vond,
„aar critiek werd uitgeoefend over 's Ministers op
vatting van het schoone recht van gratie; die wel door
enkele afgevaardigden niet gespaard werd wegens zijn
beleid tegenover het optreden der socialisten, maar ten
slotte zijne begrooting schitterend uit het strijdperk
zag komen, een voorrecht dat de premier en diens
ambtgenooten voor Koloniën, Financiën en Waterstaat
met hem deelden, hoezeer tegen de begrooting van
den heer V. d. Bergh een berg bezwaren werden ge
opperd en schier al de Amsterdamsche afgevaardigden
onder de 17 tegenstemmers behoorden.
De meest practische der gevallen beslissingen is wel
de maatregel bij de behandeling van de wet op de
middelen om de 5 buitengewone opcenten op het per
soneel te doen vervallen. De vrucht ervan zal zicht
baar zijn op 't aanslagbiljet voor het volgend dienst
jaar en door de belastingschuldigen met genot worden
gesmaakt.
Oudergewoonte zal de Eerste Kamer spoedig bijeen
komen om de begrooting te behandelen, nadat deze
tak der vertegenwoordiging in den loop van de vorige
maand de Indische begrooting en de suikerwetten
heeft bekrachtigd.
Bij de Indische begrooting hield de heer Fransen
v. d. Putte een van die wegslepende redevoeringen,
waarvan deze staatsman alleen het geheim bezit.
Haar grondtoon was een nadrukkelijke aansporing ter
behartiging van de belangen der Inlandsche bevolking
en in verband hiermede een gemoedelijk woord tot
den Gouverneur-Generaal van Insulinde, van wien hij
vurig hoopte dat hij hem steeds zou mogen blijven
tellen onder de warme verdedigers van de liberaal-
koloniale beginselen, welke zich steeds het lot van
den Javaan in de eerste plaats hadden aangetrokken.
En waar spr. aan een en ander de toekomst van In
sulinde vastknoopte ook met het oog op het vraag
stuk van de verdediging van dit uitgestrekte Rijk,
daar was zijn oordeel dat die toekomst gelegen is
in de Utrechtsche linie en in de behandeling van de
Inlandsche bevolking.
Zon 't land zich niet overgelukkig kunnen rekenen,
indien 't mogelijk ware in een paar van die forsche trek
ken als waarin de bekwame redenaar Indië's toekomst
aangaf, ook de toekomst van de Grondwetsherziening
te schetsen? Maar wie zou zulks durven te ondernemen
na het voorstel door een ander welsprekend redenaar
der volksvertegenwoordiging, den heer Schaepman,
ingediend om bij de Grondwetsherziening ook de bepa
lingen omtrent het onderwijs te betrekken, waartoe
hij al wederom eene nieuwe lezing van art. 194 ter
overweging heeft aangeboden, welke sterke kiemen
bevat om opnieuw de twistappel te worden, waarop
de Grondwetsherzienrng kan afstuiten. Voor de voor
standers van het zuiver neutraal onderwijs, door de
overheid overal voldoend te geven, is de voorgestelde
redactie onaannemelijk. Voor hen, die ooren hebben
naar een vergelijk en het «kruidje roer mij niet" niet
zoo stipt op art. 194 wensehen te zien toegepast,
bevat het voorstel veel dubbelzinnigs wat opheldering
vereischt. Er kan echter van nu tot het tijdstip van
de openbare beraadslaging nog veel gebeuren dat de
kansen op 't slagen der groote herziening verhoogt
In verschillende gesprekken is mij gebleken dat onder
scheidene van de jongere Katholieke Kamerleden van
die herziening lang niet afkeerig zijn en dat zij niets
liever zouden wensehen dan dat een modus vivendi
ware te vinden, welke hun veroorloofde het gewenschte
doel te bereiken.
's-Gravenhage, 5 Januari '87. VIVO.
GOES, 7 Januari 1887,
Gelijk men zich herinneren zal, gaven wij een
paar maanden geleden het denkbeeld aan, om bij ge
legenheid van den 70n jaardag dés Konings
door het gansche land eene feestgave in te zamelen
«n deze Z. M. aan te bieden tot het stichten eener
nieuwe of het instandhouden eener bestaande nuttige
inrichting, ten einde eene blijvende herinnering aan
dezen buitengewonen feestdag te bezitten, waaraan
dan eigenaardig de naam van Willem III zou ver
bonden zijn.
Tot ons leedwezen hebben wij toen in de pers niet
veel blijken van sympathie voor dit denkbeeld ont
waard en kwamen wij tot de conclusie, dat men aan
feestvieringen de voorkeur gaf. Gisteren echter be
tuigde de Middelb. Ct. hare instemming met ons
denkbeeld en tevens hare verwondering, dat het in
de hier gehouden bijeenkomst niet ter sprake was
gebracht. Dit schijnt ons echter best te verklaren.
Immers de hier gehouden bijeenkomst had geen ander
doel dan eene feestviering hier ter plaatse te bespre
ken, en wat wij op het oog hadden was iets wat het
gansche land betreft.
Door wien nu daartoe het initiatief moet genomen
worden, willen wij niet beslisseneen dagblad kan
slechts het denkbeeld opperen. Kon de steun, dien de
Midd. Ct. thans voor het denkbeeld openbaart, nog
iets bijdragen om tot initiatief in dezen aan te sporen,
dan behoort wellicht de verwezenlijking ervan nog
niet tot het onmogelijke, al nadert de 19e Februari
met rassche schreden.
Tot lid van de Commissie voor de O e c o n o-
mische spijsuitdeeling alhier, in plaats van
wijlen den heer F. S. A. Knitel, is door de commissie
benoemd de zoon des overledenen, de heer L. A.
Knitel, die deze benoeming heeft aangenomen.
In d« gisteravond gehouden bestuursvergadering
van de werklieden-vereeniging «Eigen Hulp" alhier
zijn benoemd tot voorzitter dhr. J. J. G. Van den
Broeke, tot 2e secretaris dhr. F. Hillebrand en tot
commissaris dhr. J. C. De Beste Az.
In de haven van Goes heeft gedurende 1886, blij
kens de waarnemingen aan het Sas van Goes, de volgende
scheepvaartbeweging plaats gehad ingevaren
zijn 975 schepen met een inhoud van 68505 ton,
benevens een houtvlot van twee lagenuitgevaren zijn
971 schepen met een inhoud 67352 ton. De scheepvaart
was 5 dagen gestremd wegens herstel der havenboorden.
Het getal schepen was aanzienlijk minder dan in 1885,
maar de tonneninhoud aanzienlijk meer, waaidoor de
sas- en havengelden hooger in opbrengst waren dan
in gemeld jaar 1885.
Ierseke. In de raadsvergadering van gisteravond
deelde de Voorzitter mede, dat de levering van 300 M3.
grint aan den laagsten inschrijver P. Donkersloot te
Dordrecht ad 1,64% is toegewezen.
Gedep. Staten hebben kennis gegeven, dat het Burg.
of Alg. Armbestuur alleen aan de kerk leenen mag
onder hypothecair velband op onroerende goederen.
Het besluit tot vermeerdering van de begrooting
met .1500 voor de hoogere kosten van den toren
bouw is goedgekeurd.
Naar aanleiding van eene aanbieding van de firma
Amand te Amsterdam werd besloten portretten van
den Koning en de Koningin aan te koopen om die in
de Raadzaal op te hangen, en wel de luxe-uitgave van
ƒ7,50 per stuk met lijsten van ƒ10 per stuk.
Met algemeene stemmen werd het aanbod van den
heer M. Van Stee aangenomen tut aankoop van de
zijkanten-weg van af den Iersekendam tot op den hoek
bij de wed. Sinke, zijnde 27 A. 36 cA. of 209 BI.
roeden voor eene som van ƒ150.
Een verzoek der Zondagsschool-vereeniging Eben
Haëzer om ook nog een lokaal van school 2 tot het
houden van Zondagsschool te mogen gebruiken werd
toegestaan, mits de vereeniging evenals op school 1
zelf voor verlichting en verwarming zorge.
Ingekomen was een missive van den Min. van W.
H. en N. om spoedig bericht of de gemeente voor
een geschikt gebouw voor post- en telegraafkantoor
kan zorgen.
De heer Laban wilde den Min. om subsidie vragen,
maar de Voorz. vreesde dat dit toch geweigerd nou
worden en wilde daarom den Min. kennis geven dat
de gemeente voor een gebouw zal zorgen, mits de
Staat daarvoor minstens 10 jaar lang 500 huur
garandeere.
De heer Laban wilde 550 vragen, doch het voor
stel van B. en W. werd met 4 tegen 3 st. aangenomen.
Nu deelde de Voorz. mede, dat er een klein verschil
is gerezen tusschen het gemeentebestuur en den heer
Van Heel te Goes, naar aanleiding van de boven de
30.000 nog te leenen 1500. De heer Van Heel
wil die slechts geven tegen 99% pet., evenals de eerste
9000 voor den torenbouw en niet tegen 100%,
zooals de eonversieleening. B. en W. hadden dit niet
verwacht, vooral niet omdat zij de heele leening van
ƒ30.000 tegen 100% hadden kunnen eischen, en dit
met de eerste 9000 toch niet gedaan hebben. Het
verschil is wel is waar zeer gering (ƒ13) maar een
gevolg zal zijn dat de begrooting opnieuw gewijzigd
moet worden. Hij wilde, als dit toch gebeuren moet,
aan Ged. Staten vragen om de ƒ1500 uit de batige
sloten te vinden.
Na eenige discussie las de Voorz. een vroegeren brief
van den heer Van Heel voor en bewees daaruit dat
deze geen recht heeft om de 1500 tegen een lager
percent dan 100% te leenen. Alle leden waren het
met den Voorz. eens. Daarom zal de heer Van Heel
daarop gewezen worden.
Nu tas de Voorz. voor de aanmerkingen van Ged.
Staten op de begrooting. Deze geven zoo door ver
meerdering van uitgaven als door mindere inkomsten
een nadeelig verschil van 916,41%.
Daaronder behoort eene som als salaris voor een
nieuw te benoemen onderwijzer aan school 1 ingevolge
een ministei iëele aanschrijving.
De heer Van Oeveren wilde die benoeming achter
wege laten, omdat een 3e onderwijzer ook volgens
de meening van het hoofd der school bij de be
staande localiteit niet met vrucht te gebruiken is.
Liever wilde hij dan eerst de school vergrooten. Na
eenige discussie werd goedgevonden uitstel te vragen
tot de vergrooting der school zal zijn bewerkstelligd,
maar tevens met 5 tegen 2 stemmen besloten om
ƒ400 voor een onderwijzer of een onderwijzeres op de
begrooting te brengen.
Door het ontslag van den heer Laban als lid van
den Raad en als lid van het Algem. armbestuur is
de verkiezing van een nieuw raadslid bepaald op 17
Jan. en werd tot lid van het gezegde armbestuur ge
kozen de heer G. Schipper.
Ten slotte werd nog aan F. Nieuwenhuisa evenals
andere jaren eene gratificatie van 10 toegewezen
wegens buitengewone politiediensten op dkermisdagen.
Reeds sedert lang wordt behoefte gevoeld aan
een halte op den staatsspoorweg tnsschen 's-Heer-
Arendskerke en Arnemuiden. Om deze
halte (Zuid-Kraaiert) te verkrijgen, gaat thans in de
verschillende gemeenten van westelijk Zuid-Beveland
een adres ter teekening rond, houdende het verzoek
tot bovengemeld doel. (D.)
Ierseke. Gisteravond vervulde ds. Littooy van
Middelburg in de Chr. Ger. kerk alhier eene spreek
beurt vanwege het locaal comité der Unie in de plaats
van ds. Pierson van Zetten, die door ziekte verhinderd
was. Hij sprak in het belang van het Chr. onderwijs
naar aanleiding van Gal. 6 vers 7 «Zoo wat de mensch
zaait, dat zal hij maaien".
Van de gelegenheid tot debat werd geen gebruik
gemaakt. De toehoorders waren trouwens, op een enkele
uitzondering na, allen leden der Chr. Ger. gemeente.
De spreker meende evenwel daaruit te mogen afleiien
(•evenals vroeger de heer Vorsterman Van Oyen te
Wemeldinge) dat allen het met hem eens waren.
De heer B. Berkenfeld, sedert 14 Augus
tus 1828 praktiseerend geneesheer te Kolijnsplaat,
heeft tegen 1 April aanstaande zijn ontslag als ge
meente-geneesheer aangevraagd. (Af. Cl.)
Middelburg. De bevolking dezer gemeente be
stond op 31 Dec. uit 7409 m. en 8965 vr. te zam.n
16374 personen, tegen 16340 op 31 Dec. 1885.
In het afgeloopen jaar hadden alhier 469 geboorten
en 373 sterfgevallen plaats, terwijl er 109 huwelijken
werden voltrokken en 4 echtscheidingen zijn inge
schreven
Middelburg. Omtrent den gezondheidstoe
stand dezer gemeente in de maand December 11.
strekt het volgende. Het totaal der overledenen be
draagt 39. Aan beroerte stierven 5, aan hersenont
steking 4, aan longtering 4, aan ouderdomszwakte
3, aan longontsteking 3, aan hartgebrek 3, aan
kanker 2, aan darmontsteking 2, aan kliertering 1,
aan bloedziekte 1, aan hersenwaterïucht 1, aan stuipen
1, aan croep 1, aan kinkhoest 1, aan slagaderbreuk
1, aan dysenterie 1, aan diarrhee 1, aan nierziekte
1, aan blaasziekte 1, terwijl van 2 de ziekte niet
bekend was. Naar de leeftijden was de sterfte als
volgt: beneden het jaar 10, van 15 jaren 5, van
0—1 (i jaren 1, van 2025 jaren 2, van 2530
jaren 3, van 3035 jaren 1, van 4045 jaren 1,
van 6065 jaren 3, van 6570 jaren 3, van 70
75 jaren 5, van 7580 jaren 4 en van 9095 jaren 1.
Geboren zijn 23 jongens en 13 me sjes. Gehuwd 4
paren.
H. K. H. prinses Maria van W u r t e m -
berg, eenige zuster van wijlen onze Koningin Sophia,
is den 4en Januari jl. te Stuttgart overleden.
De prinses, oudste dochter van koning Wilhelm I,
was geboren 30 October 1816, en op 19 Maart 1840
gehuwd met graaf Alfred Neipperg, die op 16 Novem
ber 1865 overleed.
De regeering he.ft een wetsvoorstel, be
vattende nadere bepalingen omtrent den a c c ij n s
op het zout, aan de Tweede Kamer ingezonden.
Deafdeelingsverslagen over de Grond
wetsvoorstellen betrekkelijk definitieve en de voorloopige
regeling van het kiesrecht zijn verschenen. Wij
zullen onze lezers maar niet vermoeien met de meening
van «vele" en «andere" leden en ons bepalen tot de
mededeeling, dat de hoofdgedachte, waarvan de regeering
is uitgegaan, door de meerderheid overeenkomstig
den wensch der Kamer wordt geoordeeld. Over de
redactie van het nieuwe artikel loopen de meeningen
echter uiteen en men achtte haar voor dubbelzinnige
uitlegging vatbaar. De grondslagen voor voorloopige
kiesbevoegdheid vonden bij de meeste leden instemming.
De Minister van Koloniën brengt ter kennis van
belanghebbenden, dat bij het korps genie-troepen te
Utrecht de gelegenheid bestaat voor vijf jongelingen
van zestien tot achttien jaar om te wot den opgeleid
tot korporaal en sergeant bij de Indische
g.enie-troepen. De voorwaarden vermeldt de 8f. Ct.
Bij Kon. besluit van 23 Dec. 11. zijn v r ij g e -
s t e 1 a van het examen voor de natuurwe
tenschappen, omschieven in art. 2 van het
Kon. besluit van 12 Febr. 1879, degenen, aan wie,
na afgelegd examen, het diploma van veearts is uit
gereikt.
In een artikel over het algemeen stem
recht schetst dr. E. D. Pijzei in de Gids als den
toestand, waartoe eenmaal alle beschaafde volken
moeten komen
«Geen census, maar een kiesrecht, dat, behoudens
onvermijdelijke wettelijke beperkingen, aan allen wordt
toegekendgeen censuur, maar strikte eerbiediging
der vrije gedachtegeen belasting in vleeseh en bloed,
door de mingegoeden op te brengen, maar dienstplicht