1886. N°. 135.
Dinsdag 16 November.
73ste jaargang.
L
Bij dit uooimer behoort een bijvoegsel.
MA-ZEOliIEISr
eene SLACHTERIJ te mogen oprichten.
GOESCHE
De uitgave dezer Courant geschiedt Maand*.», Woknsdas en Vwjdaoavond
uitgezonderd op feestdagen.
Prijs per kwartaal, zoo binnen al» buiten Goes, f 1,75.
Afzonderlijke nommers 5 ct., met bijblad 10 ct.
In ons land vervoege men zich- voor Rotterdam aan het AlgemeenAdvertentiebure.au
van NIJGH VAN DITMAR, en verder bij alle Boekverkoopers en Postdirecteuren.
COURANT.
De prijs der gewone advertentiën is van 15 regels 50 ct., elke regel meer 10 ets.
Bij directe opgaaf van driemaal plaatsing derzelfde advertentie wordt de prijs slechts
tweemaal berekend.
Geboorte-, huwelijks- en doodberichten en de daarop betrekking hebbende
dankbetuigingen werden van 18 regels a f 1,berekend.
Dienstaanbiedingenniet meer dan 4 regels beslaande en contant betaald, 20 ets.
Aanvragen om en vermelding van liefdegaven 5 cents per regel.
In de week van 7 tot 13 November 1886 is in deze
gemeente EEN LIJDER aan mazelen overleden.
Goes, den 16 November 1886.
De Burgemeester van Goes,
J. G. DE WITT HAMER.
Door C. SCHRIJVER is vergunning verzocht om in
het perceel wijk C no. 107 in de Korte Vorststraat,
Dit verzoek met de bijlagen ligt ter secretarie ter
visie, terwijl Zaterdag den 27 November a. s. des na
middags te éen uur in het raadhuis gelegenheid zal
gegeven worden tot het kenbaar maken en toelichten
van bezwaren tegen de inrichting.
Goes, den 13 November 1886.
Burgemeester en Wethouders van Goes,
J. G. DE WITT HAMER.
De Secretaris,
HARTMAN.
GOES, 15 November 1886.
Ten behoeve van de commissie van enquête zijn
aan de afdeelingen van het Nederl. onderwijzersge
nootschap de volgende vragen voorgelegdlo. Wat
valt in uwe gemeente op te merken ten aanzien van
de naleving der wet op den kinderarbeid van 19 Sept.
1874 en haren invloed (zooveel mogelijk in cijfers
aan te wijzen). 2o. Welke gevolgen heeft de duur van
den arbeid in verband met den verstandelijken en
zedelijken toestand der jongelieden? 3o. Welken in
vloed heeft die wet op het herhalingsonderwijs gehad
Ierseke. Vrijdagavond had eene vergadering plaats
in zake den op 4 Oct. gehouden z e i 1 w e d s t r ij d.
Allereerst werd door het bestuur rekening en verant
woording gedaan. De rekening, door eene daartoe be
noemde commissie nagezien en accoord bevonden, werd
goedgekeurd in ontvangst op ƒ503,50, in uitgaaf op
447,16 en alzoo met een batig saldo van 56,34.
De vraag wat met deze som te doen, gaf aanleiding
tot veel discussie, waarvan het resultaat was, dat het
bestuur werd gedechargeerd en het goed slot onder
berusting bleef van een der donateurs (den heer Müller)
om te worden overgedragen aan het bestuur van een
eventueel later te houden zeilwedstrijd of aan eene
voor het houden van zoodanige wedstrijden te stichten
vereeniging.
Wissekerke. Steeds blijft de geteisterde dijk aan
deu calamiteusen Vlietepolder afnemen, aan de
De Abdij enz. te Middelburg.
Deelden wij onlangs het een en ander mede betref
fende den Abdijtoren, als van zelf worden wij er toe
geleid om ook een beknopt overzicht te geven van de
Abdij en haar omtrek.
De Abdij van Onze lieve Vrouwe was oudtijds ge
naamd het «Maria-KIooster" en naderhand bekend
onder den naam van het Hof van Zeeland".
De tijd der stichting van dit klooster kan niet met
zekerheid worden opgegeven, evenmin wanneer en door
wien het tot Abdij is verheven. Het is echter meer dan
waarschijnlijk, dat de stichting in 1106 en de verhef
fing tot Abdij in het jaar 1128 heeft plaats gehad,
door Godebald, bisschop van Utrecht, die de kanun
niken, welke zich in dat klooster ophielden, wegens
hun losbandig gedrag daaruit liet verjagen en door
eenige monniken uit de Abdij van St-Michiel te Ant
werpen ter opleiding van joDge geestelijken deed ver
vangen. Het getal abten dat te Middelburg is geweest
bedraagt 35de eerste was genaamd Albald en de
laatste Nicolaas De Castro, die in 1559 bij de op
richting der bisdommen tot Bisschop van Middelburg
werd verheven.
Den 30 Maart 1323 beval de Graaf den regeerders
van Middelburg, om den abt en het convent van 't
Vrouwenklooster te beschermen. Honderd jaren later
verkeerde dit convent in zulk een verarmden staat,
dat Vrouwe Jacoba den 2 Aug. 1417 er in bewil
ligde «dat de verarmde, met schuld beladen Abdij te
«Middelburg, door de kerkvoogden van die orde ver-
«beterd werd, opdat ze niet geheel te gronde zoude
«gaan."
Vóór het jaar 1574 was de omtrek der Abdij van
veel grooter omvang dan thansde buitenomtrek liep
van de Giststraat, langs de huizen aan die zijde van
de lange St. Pieterstraat en het vóórplein der Abdij
thans de Balans, waarover straks nader den Korten-
burg. dwars over de tegenwoordige Groenmarkt naar
de Kapoenstraat, tot aan het begin van den Wal,
volgde de huizen aan de overzijde daarvan, langs het
Koorkerkhof, tot aan den hoek van de Kortedelft en
sloot door de korte St. Pieterstraat wederom aan de
Gistpoort. De toenmalige binnenomtrek is de nu
tegenwoordige Abdij.
buitenzijde, bij stukken in zee vallende, aan de land
zijde, door het voortdurend afgraven voor den nieuwen
zeedijk. Om het werk te bespoedigen, want de zee
ligt op den loer, heeft men rails gelegd, waarover de
karren met grond geladen naar den nieuwen zeedijk
gaan. Men heeft zelfs Zondag 14 November, evenals
den voorlaatsten Zondag, den geheelen dag doorge
werkt, daar men zich ernstig bezorgd maakt, dat bij
eene westelijke bries de dijk geheel zal verdwijnen. Dan
toch zou de nieuwe dijk al dadelijk te lijden hebben
en zou er gevaar bestaan voor de inundeering der kuip.
Zaterdag is het maken eener verhooging en verzwa
ring van den inlaagdijk en het maken van een ver
bindingsdeur met leverantie van rijsmaterialen aanbe
steed. Het is onder nadere goedkeuring gegund aan
den laagsten inschrijver, den heer C. Bolier Cz., van
Bruinisse, voor 16999, zijnde éen gulden beneden
de begrooting.
In de Vrijdag te Veere gehouden raadszitting
was o. m. ingekomen een schrijven van Ged. Staten,
inhoudende het voorstel tot verhooging van het trac-
tement der bij vernieuwing op te roepen sollicitanten
naar de openstaande betrekking van hoofd der school,
tevens bevoegd tot het geven van onderwijs in lagere
wiskunde en Fransche taal. De Raad weigerde hiertoe
zijne medewerking, en besloot, op voorstel van een
der wethouders, vernieuwde oproeping zonder de ver-
eischten van wiskunde en Fransche taal te doen plaats
hebben. Tegen dit besluit zal door burgemeester en
twee raadsleden bij Ged. Staten geprotesteerd worden.
(N. K. Ct.)
De anti-revolutionaire kiesvereeniging «Neder
land en Oranje" in bet hoofdkiesdistrict Arnhem heeft
besloten, bij de verkiezing voor een lid der
Tweede Kamer, noodig geworden door de be
vordering in dienst van den heer Van der Sieijdên,
zich van stemming te onthouden.
Bij koninklijk besluit is uitgemaakt dat de ont
vangsten en uitgaven eener gemeentel ij ke gas
fabriek niet op de gemeentebegrooting behoeven te
worden uitgetrokken, maar dan kan worden volstaan
met daarop slechts het saldo der rekening van die
administratie uit te trekken.
Toegekend de rang van brigadier-titulair aan den
rijksveldwachter 3de kl. F. P a a u w e, te Middelburg.
De heer Kielstra heeft voorgesteld, art. 1106
der Ind. Begrooting te verhoogen met 50,000,
ten einde alle verhoogde soldijen der gereëngageerde
Europ. militairen, die thans gelijk zijn, ook gelijkelijk
te verbeteren van 8 op 15 ets. daags, ten einde een
Volgens eene rekening van 1581 was het toen ge
naamde «Groote huis" thans het paleis van den
Commissaris des Konings de verblijfplaats van de
Graven van Zeeland, terwijl volgens diezelfde rekening
de abten en de bisschop hun verblijf hielden «in 't
«Zuijdt eijnde boven de galderije van 't witte steen-
werk met de Oostpoorte daaraan, en een partij van
woningen beneden." Dit gebouw is vermoedelijk het
huis, ingang hebbende onder de Abdijpoort, komende
van het Koorkerkhof, waar thans de bureaux van
het provinciaal gouvernement zijn gevestigd, en dezer
dagen ook tijdelijk het kantoor van den betaalmeester
wordt gehouden. De vicaris van den bisschop bewoonde
toen de lokalen uitkomende boven de poort op de
balans, en de prior der Abdij het huis tegenover de
Gistpoort, alwaar tegenwoordig in de beneden-lokalen
de sectie-vergaderingen der Provinciale Staten gehou
den en de examens voor het onderwijs worden afge
nomen op de bovenlokalen zijn ook provinciale amb
tenaren werkzaam. De monniken bewoonden de huizen
gelegen rond de open plaats tegenwoordig de Munt
genaamd terwijl het daaraangrenzend lokaal, dat
later voor een «giethuis" bestemd en sedert het jaar
1865 voor gymnastiekschool der gemeente ingericht,
hun tot «eetzaal" diende. Na de overgaaf der stad
en het vertrek der geestelijken, werd de Abdij de zetel
der hooge provinciale collegiën, welke bestemming zij
nog tot heden heeft behouden.
Den 9 April van het jaar 1584 werd door weth.
en raad besloten, om den buitenomtrek der Abdij te
verkleinen en de ledige erven ten voordeele der stad
te verkoopen, waarvan het gevolg was, dat reeds in
de twee daaropvolgende jaren de huizen aan de Oost
zijde der Kapoenstraat en aan de Noordzijde van de
Wal werden gebouwd. Ook in 1586 komt de Groen
markt als zoodanig voor. In 1592 zijn de twee stee-
nen poorten «om door de abdie naar de nieuwe beurs
te gaan" vernieuwd en de poortdeuren die tot afslui-
tiug der abdij dienden weggenomen. Het koorkerkhof
later aldus genoemd droeg in 1524 den naam
van het «Nederhof der abdij"toen reeds bestond
aldaar de thans nog in volle werking zijnde «brou
werij"nu de Vijfhoek genaamd die destijds aan
de abdij behoorde.
Zoo even stipten wij aan «de Balans" die aan de
atet ongegronde reden tot ontevredenheid onder kor
poraals en manschappen te vermijden. Om finan-
ciëele redenen stelt de heer K. geen belangrijker ver
hooging voor.
Door 32 Twentsche fabrikanten is een adres aan
de Tweede Kamer gericht, om deze te doen opmerken,
dat de ondergang der suikercultuur op Java,
die nu jaarlijks ongeveer 35 millioen onder de bevol
king brengt, «zonder twijfel den achteruitgang en stil
stand van een groot deel der Twentsche fabrieken zou ten
gevolge hebben". Adress. betoogen daarna, wat h. i.
ter voorkoming van dat dreigend gevaar moet gedaan
worden, en verwachten dit hunnerzijds, omdat de Neder-
landsche katoenindustrie, in onze O. I. bezittingen niet
meer beschermd, thans reeds groote inspanning moet
aanwenden om de concurrentie tegen Engeland vol te
houden.
Ook door verschillende heeren te 's-Gravenhage, allen
belanghebbenden bij de suikernijverheid op Java, is
aan den Minister van Koloniën een adres gezonden,
waarin zij blijven aandringen op de afschaffing der
lasten, waaronder de suikernijverheid gebukt gaat.
Nu door al de gevolmachtigden het slotprotocol
is onderteekend van eene derde conferentie voor een
internationaal spoovwegvrachtrecht,
is tot de regeeringen van België, Duitschland, Frank
rijk, Italië, Luxemburg, Nederland en Oostenrijk
Hongarije het verzoek gericht, om de noodige voor
bereidende maatregelen te nemen, opdat de uitnoodi-
ging kunne volgen tot aanwijzing van de gedelegeerden,
die de vastgestelde ontwerpen in éene overeenkomst
zullen hebben samen te trekken. (D.)
De rekening en verantwoording der gecon
verteerde Staatsschuld kan, naar de Re
geering in antwoord op het Voorl. Verslag over het
ontwerp tot wijziging der begrooting voor 1886 mede
deelt, nog niet worden overgelegd. Zij bestrijdt de
gevolgtrekking uit kleinere en voordeeliger conversiën,
die beter tot stand zijn gebracht, dat de conversie den
Staat op te zware offers komt te staan.
Ter voldoening aan het daartoe gedaan verzoek wor
den medegedeeld de bepalingen der met de hh. De
Rothschild gesloten overeenkomst, krachtens welke de
Staat, ten gevolge van den ongedacht gunstigen afloop
der conversie, ten slotte minder heeft moeten betalen
en voor de nieuwe uitgegeven schuld van ƒ9.610.000
1 pet. meer heeft ontvangen dan aanvankelijk was
ondersteld.
Te Rozendaal bestaat, wegens de herhaalde
klachten van vele ingezetenen dier gemeente over de
zeer onvoldoende en ongemakkelijke inrichting van
abdij grenstdit plein ontleent zijn naam aan een
daarop in vroegere eeuwen gestaan hebbend «Waag
gebouw" of «Balance". In het jaar 1495 stond dit
in de Lange Noordstraat achter het stadhuis, hetgeen
o. a. blijkt uit een in de stadsrekening van dat jaar
voorkomenden post «voor 't schoonmaeken der gote
tusschen de Balance en het Stadhuis".
In 1520 heeft men dat gebouw verlaten en de waag
overgebracht naar den Kortenburg. Ook daar had die
instelling geene blijvende plaats, vermits men reeds
vier jaren later in de stadsrekening (van 1524) vindt
aangeteekend«bij het bouwen van eene nieuwe waag
«op de Balans k .12.6. Wegens betaalt over 15
«stoopen rinswijns, geschonken tot twee reizen, ten
«tijde als de burgemeestt r Corn. Pieter Haak, Ewoud
«Lievens van Hoogelande, Jan Hoek, Carel Pieters en
«Jan van der Haaijman, vergaderd zijn geweest in die
«Abdie, bij Mijnheer den Proost, omme met hem te
«accorderen, aangaande van de plaatse, liggende naar
«de poorte van de Abdie, daar de Nieuwe balance op
«gesteld wordt." Alzoo in 1524 opgericht, vindt men
daarvan in de volgende jaren niets bijzonders opge-
teekendeerst uit de notulen ten rade van 3 Mei
1704 blijkt, dat eene der zolders van de Waag tot
schermzaal werd gebruikt, en wel uit deze zinsnede
«dat Wattendorp boven de zaal in de balance geen
«schermschool mag houden." Dat men in die dagen
ook wel weder spoedig tot andere inzichten kwam,
blijkt weder uit de notulen van Weth. en Raad van
17 Dec. 1707, waarbij een schermmeester werd aan
gesteld, «mits alle dagen, except de Saturdag, school
«houdende, boven de balance, van 11 tot 1 ure."
Van 17781787 werd ook op een der zolders de
teeken-academie, toen bekend onder den naam van
teeken-college, gehouden; in laatstgenoemd jaar werd
die teeken-academie overgebracht naar de Latijnsche
Schoolstraat en later naar de St. Pieterstraat, in welk
gebouw thans de burger avondschool wordt gehouden.
In 1822 en dus bijna drie eeuwen na hare
stichting op de Balans besloot de stedelijke regee
ring, ten einde dit plein te verfraaien, om het gebouw
aftebreken, dat dan ook den 19 Maart 1823 publiek
voor afbraak werd verkocht en 1900 opbracht.
Intusschen had het stedelijk bestuur van de Commercie-
compagnie aangekocht de gebouwen van het «Oude
het stationsgebouw, het voornemen een nieuw sta
tion te doen bouwen.
De commissie, die in 1886 te Groningen beiast
is met het afnemen van de examens van apothe
kersbediende, zal zitting houden te Groningen
op Woensdag 1 Dec. e. k. en volgende dagen.
De Schiedamsche Courant verzekert, dat bij de
regeering het plan niet bestaat tot vereeniging
der inspectiën van posterijen en telegraphie.
Kerkelijke Zaken en Onderwijs.
Bij de Ned. Herv. gemeente alhier is herkozen
tot ouderling de heer J. Adam en gekozen de heer
Koddedaar deze echter zijne benoeming niet aannam,
werd in zijne plaats gekozen de heer E. Sloover, die
deze keuze in beraad nam. Tot diaken werden her
kozen de heeren C. Snoep en I. Wessel.
Beroepen te Melis- en Marienkerke en te Elburg,
ds. E. Eisma te Bennekom; te Arnemuiden ds. F.
Fortuin te Barendrecht.
Bedankt voor het beroep naar Dreischor (cl. Zie-
riksee) door ds. J. W. Van Maanen, te Vuren en Dalem.
Kolijnsplaat. Bij de op Zaterdag 11. gehouden her
stemming voor een lid van het kiescollege der Ned.
Herv. kerk zijn er op den heer C. De Regt Stz. 75
en op den heer J. Jansen Kz. 57 stemmen uitgebracht,
zoodat eerstgenoemde gekozen is. Daarmede zijn de
zes met 1 Jan. vacant komende plaatsen alle vervuld.
Tolen. Het besluit, onlangs door de kerkvoogden en
notabelen genomen om eene nieuwe pastorie te bouwen,
is Zaterdag door de gemeente met 112 tegen 101 st.
verworpen. Vervolgens werden in plaats van de aftre
dende heeren M. Stols en A. Schippers tot notabelen
gekozen de heeren A. Hollestelle en B. J. Jansen, terwijl
mr. J. H. L. Van Buren als kerkvoogd herkozen werd.
Te Oost- en West-Souburg doet zich het volgende
geval voor. Voor de vacature van hoofd der schooi
aldaar deed het dagelijksch bestuur nadat de
gemeenteraad besloten had om de vroeger bestaan
hebbende jaarwedde van 850 met 50 te vermin
deren onlangs eene oproeping van sollicitanten op
eene jaarwedde van 800 (onder nadere goedkeuring
van Gedeputeerde Staten). Hiervoor meldden zich elf
sollicitanten aan. Intusschen konden Gedeputeerde Staten
zich met de vermindering dier jaarwedde niet vereeni
gen en hebben hunne goedkeuring aan dat raadsbesluit
niet verleend.
De gemeenteraad is nu hij den Raad van State in
hooger beroep gekomen en ziet met belangstelling de
Commerciehuis", staande op de Balans, in de rij der
gewone huizen, die na eenige vertimmering tot Waag
gebouw werden ingericht, en waarin de nieuwe Waag
in 1823 werd geopend. Deze bleef aldaar in werking
tot het einde van het jaar 1880, toen de gemeente
raad, wegens het weinige gebruik dat daarvan in de
laatste jaren werd gemaakt zoo door verminderden
handel, als ook omdat vele kooplieden zich een eigen
weegwerktuig hadden aangeschaft besloot om de
Waag met 1 Jan. 1881 als gemeente-instelling opte-
heffen. Sedert worden enkele lokalen daarvan verhuurd
tot berging van koopmansgoederen, terwijl andere tij
delijk aan het garnizoen ten gebruike zijn afgestaan.
Ten slotte willen wij nog even stilstaan bij een dicht
nabij de Balans gelegen huis op het hoogste punt der
stad en wel op den Langenburg, waaraan thans eene
bergplaats van kolen is verbonden, doch waar eertijds
een gebouw heeft gestaan, bekend onder den naam
van »'s Graven-Kasteel", »'s Gravensteen" of het «Gra
venhuis", dat later tot 1826 tot bewaarplaats strekte
van gevangenen.
Dit gebouw werd voor het oudste gehouden dat alhier
heeft bestaan vermoedelijk dagteekende het van
omstreeks het jaar 1300 en zoude volgens sommigen,
naar bovengenoemde benamingen, vroeger tot verblijf
plaats van Graven en Gravinnen van Zeeland hebben
gediend. Geen wonder dan ook, dat bij den publieken
verkoop in het jaar 1827, eene groote menigte, zoowei
ingezetenen als vreemdelingen, van die gelegenheid ge
bruik maakte, om dit in de geschiedenis dezer stad
zoo merkwaardige gebouw, waarin zóóveel was gebeurd,
tot in de onderaardsche gewelven toe te bezichtigen.
In 1527 schijnt er eene verbouwing te hebben plaats
gehad, althans in de rekening der provincie Zeeland
van dat en het volgende jaar worden onder verschil
lende hoofdstukken verantwoord al de uitgaven die
tot het opbouwen van het nieuwe en tot de afbraak
van het oude hebben gediend, zoo voor geleverde
materialen, als vacatiën van ambtenaren en andere
personen die daarbij behulpzaam zijn geweest. Die
uitgaven bedroegen te zamen 8301 of/49 806.57
Juist drie eeuwen later, in 1827, bracht dat gebouw
bij den publieken verkoop voor afbraak slechts op
het bedrag van 48951
Nov. 1886. z.
