1886. N°. 113.
Zaterdag 25 September.
739le jaargang.
Bij dit nommer behoort een bijvoegsel.
CS=>C»?CF«J5sCï»-
GOESCHE
De uitgave dezer Courant geschiedt Maandao, Woensdao en Vrijdaoavokd
uitgezonderd op feestdagen.
Prijs per kwartaal, zoo binnen als buiten Goes, f 1,75.
Afzonderlijke nommers 5 ct., met bijblad 10 ct.
In ons land vervoege men zich- voor Rotterdam aan het Algemeen Advertentiebureau
van NIJGH VAN DITMAR, en verder bij alle Boekverkoopers en Postdirecteuren.
COURANT.
De prijs der gewone advertentiën is van 15 regels 50 ct, elke regel meer 10 ets.
Bij directe opgaaf van driemaal plaatsing derzelfde advertentie wordt de prijs slechts
tweemaal berekend.
Geboorte-, huwelijks- en doodberichten en de daarop betrekking hebbende
dankbetuigingen werden van 18 regels a 1,berekend.
Dienstaanbiedingenniet meer dan A regels beslaande en contant betaald, 20 ets.
Aanvragen om en vermelding van liefdegaven 5 cents per regeL
GOES, 24 September 1886.
Er bestaat een opmerkelijk verschil tusschen de
grintwegen in Zuid-Beveland en in Schouwen
Duiveland, een verschil, dat juist in deze dagen het
meest de aandacht trekt. Bij de meeste eerstgenoemde
vindt men, vooral wanneer zij wat druk bereden
worden, een laag stof, zoo dik, dat men er haast tot
den enkel in wegzinktop de laatste is natuurlijk ook
stof, maar niet het vierde deel van het eerste. De
groote hoeveelheid van dit onaangename poeder is niet
alleen lastig voor den wandelaar maar bovenal slecht
voor de wegen zelfimmers, het geringste windje
voert er wolken van mee. Waardoor is dit op de eene
plaats zoo gansch anders dan op de andere De grint
wegen op onze noordelijke eilanden worden met zorg
aangelegdop een vastaangestampte onderlaag van
grootere steenen komen nog een paar lagen, die met
een verbazend zwaar ijzeren blok gerold worden, onder
gestadige overgieting met water, dat in overvloed
langs de kanten gevonden wordt. Verder worden alle
bestaande grintwegen in tijden van droogte éen- of
meermalen per week besproeid. Tot dit doel zijn hier
en daar sproeiwagens aanwezig zooals die in de steden
gebruikt worden tot bevochtiging der straten. Een en
SDder houdt den weg gesloten en bewaart die voor
verstuiving.
Door 22 autoriteiten op landbouwgebied onder
teekend, is een circulaire verzonden, waarin naar aan
leiding der enquête, ingesteld betreifende het landbouw-
crediet, wordt aangedrongen op de oprichting eener
Nederlandsche landbouwbank met fili
alen, om door geldelijke hulp en steun vermeerdering
van opbrengst en vermindering van uitgaaf voor den
Nederlandschen landbouw te verkrijgen. Daartoe wordt
noodig geacht een kapitaal van 6 millioen in aandeelen
van 200 gulden. Het Nederlandsch Landbouw-comité
zal uit iedere provincie een commissaris kiezen.
De werkkring der vennootschap bestaat in:
o. Het geven van voorschotten of openen van credie-
ten onder zakelijken of persoonlijken waarborg.
b. Het opnemen van gelden a deposito met of zonder
vergoeding van rente.
c. Het bevorderen in de provinciën der oprichting,
of het geldelijk steunen van maatschappijen (naamlooze
vennootschappen), coöperatieve vereenigingen, lokaal-
of buurtspoorwegen, trams of andere plattelands com
municatiemiddelen, crediet of verbruiksvereenigingen
enz., welke zich ten doel stellen de landbouwbelangen
in het bijzonder te bevorderen.
d. Het in consignatie ontvangen en verkoopen van
landbouwproducten met of zonder voorschotten. Het
verschaffen van werkgelden aan soliede landbouwonder
nemingen onder behoorlijken waarborg en zoo noodig
tegen consignatie van 't produkt.
e. Het aankoopen van landbouw-werktuigen, mest
stoffen, zaaizaden enz. voor rekening en ten behoeve
van soliede personen of vereenigingen ten platte lande.
Alle bank- en geldoperatiën in den ruimsten zin,
die kunnen strekken ter bevordering van den landbouw
in Nederland en tot vermeerdering van het daarvoor
beschikbaar kapitaal.
g. Tijdelijke belegging ook op andere soliede wijze
der eventueel beschikbare fondsen.
Onder hen, die de circulaire mede onderteekend
hebben, bevinden zich voor Zeeland de heeren J. M.
Kakebeeke te Goes en H. J. E. Gerlach te Middelburg.
Men meldt aan de N. R. Ct. uit Bruinisse:
Nu het buitengewoon warme weder der laatste Augus
tus- en eerste September-dagen aanmerkelijk is afge
koeld, begint de oesterverzending langzamer
hand toetenemen. De voorspelde schadelijke gevolgen
van de ontijdige verplanting dier schelpdieren, tenge
volge van de voor oester-k weekers en planters
mosselzaadplaag, komen, helaas! nu maar al te zeer
te voorschijn, niet alleen doordien de Fransche oesters,
die eerst in den handel komen moeten omdat ze geen
winter kunnen verdragen, weinig of in 't geheel niet
gegroeid zijn, maar ook doordien er vele dooden worden
aangetroffen, zoodat de schade nog niet te overzien is.
Men schrijft ons:
Het zwaard van Mondragon bevindt zich
niet, zooals terecht opgemerkt werd, op den toren te
Wemeldinge, maar naar de overlevering wil
op de Zuidhavenpoort te Zieriksee. Men vertelt erbij,
dat deze Spaansche legeraanvoerder bij het beleg der
stad door zijn troepen zijn degen over de poort zou
hebben geworpen, om welke reden is onbekend.
Ellewoudsdijk. Bij de herstemming voor den ge
meenteraad alhier hebben van de 37 stemgerechtigden
33 hunne stem uitgebracht, en wel 18 op Johs. Rotte
en 15 op A. Postmus, zoodat de heer Rotte tot lid
van den raad gekozen is.
Uit de rede, gisteren door den Min van Fin. bij
de aanbieding der Staatsbegrooting uitge
sproken, blijkt dat het tekort op 1884 thans geacht
kan worden te bedragen 4,108 975,63, dat de dienst
1885 een te kort van 6,610,665,92% zal opleveren,
dat 1886 waarschijnlijk een tekort van 7,519,723,93%
zal aanbieden.
De begrooting voor 1887 wordt voorgedragen in
uitgaaf op 133,429,270,45% of/885,621,52 meer
dan verleden jaar. Aangevraagd werden o. a. voor den
aanleg van Staatsspoorwegen 2,000,000; voor de
voltooiing van het vestingstelsel 1,677,780; voor de
uitvoering van de Wet tot nadere voorziening omtrent
het muntwezen 5 millioen voor de kosten der herzie
ning taxatie ongebouwde eigendommen 268 000. Voor
den algemeenen dienst zijn de uitgaven ƒ115,743,490
tegen 115,685,513 in 1886 en dus ƒ57,976,52 meer.
De middelen worden geraamd op 116,297,225 of
ƒ1,148,160 hooger dan voor 1886.
Het tekort voor het dienstjaar 1887 wordt dus be
groot op 17,132,045,45%.
Dientengevolge moet de heffing van 5 buitengewone
opcenten op het personeel nog voor het aanstaande
dienstjaar voorgesteld worden.
De Regeering vraagt de gebruikelijke machtiging
om het tekort voor 1887 voorloopig te dekken door
machtiging tot uitgifte van vlottende schuld, hoog
stens tot 17 millioen gulden.
De memorie van antwoord der regeering om
trent de algemeene beschouwingen over de voorstellen
tot Grondwetsherziening bevat omtrent eene w ij z i -
ging van art. 194 het volgende:
De regeering vindt noch in hetgeen sedert 9 April
11. op staatkundig terrein is voorgevallen, noch in het
onderhavige Voorloopig Verslag aanleiding om thans
een voorstel tot verandering van art. 194 der Grond
wet in te dienen. Hare overtuiging is ten aanzien van
dit gewichtige onderwerp niet veranderd. Het veel
besproken artikel heeft blijkbare gebreken van redac
tie, maar een verandering daarvan is practisch niet
noodzakelijk voor de behartiging der belangen van het
openbaar onderwijs, noch ook tot verzekering van de
vrijheid van onderwijs, zóó en op die voorwaarden als
de Grondwetgever van 1848 die vrijheid heeft bedoeld.
Maar de herziening van art. 194 is wel wensche-
lijk, zoo zij het uitgangspunt eener verzoening vormt
tusschen vaderlandslievende burgers, die in andere
zaken van staatsbeleid gaarne zouden willen samen
gaan, maar alleen door verschil van inzichten over
de zaken van onderwijs zijn gescheiden.
Zal die verzoening tot stand komen, dan moet aan
het bijzonder schoolonderwijs eenige meerdere waar
borg worden toegekend dan het nu bezit. Aldus werd
ook wederzijds de zaak begrepen. De veranderingen,
door de Regeering voorgesteld, zooals die bij de Tweede
Kamer in beraadslaging zijn geweest, waarborgden on
dubbelzinnig lo. de zoogenoemde neutraliteit of al
gemeene bruikbaarheid der openbare volksschool2o.
zij verwijderden ieder voorwendsel van een grondwettig
bezwaar tegen eene wettelijke regeling, die den plicht tot
oprichting en uitbreiding van lagere openbare scholen
afhankelijk zou maken van het al of niet bestaan van
lagere bijzondere scholen; zij sprak 3o. duidelijk en
ondubbelzinnig uit, dat de gewone wetgever subsidiën
aan bijzondere scholen uit open kassen zou kunnen
verleenen. Door deze veranderingen meende de Regee
ring en moest zij meenen, dat hetgeen in het voor
loopig verslag wordt genoemd»de bekende grieven
in zake het onderwijs", immers grootendeels werden
weggedragen.
Het is onnoodig, thans te herinneren aan de breede
schriftelijke en mondelinge gedachtenwisseling over het
voorstel der Regeering. Maar de einduitslag is ge
weest, dat de meerderheid der vorige Kamer, na ver
werping der amendementen, ook dat voorstel heeft
verworpen en dus beslist, het bestaande artikel liever
te willen behouden, dan die wijzigingen aantenemen.
De meerderheid bestond uit de tegenstanders der be
staande schoolwet, versterkt door 13 leden die art. 194
der Grondwet in het geheel niet wenschten te herzien.
Zoo de regeering er toe besloot, in de tegenwoor
dige Kamer een nieuw verzoenend voorstel te doen,
zoude dit naar hare overtuiging öf indentiek met het
vorige moeten zijn, öf daarvan althans zeer weinig
moeten verschillen. En op dien grondslag wenscht zij
thans harerzijds het parlementair debat niet te her
openen, bedacht op het gevaar van meer strijd dan
verzoening uit te lokken.
De regeering stemt dus in met het gevoelen der
meerderheid in de afdeelingen (waartoe, blijkens het
Voorloopig Verslag, ook tegenstanders der bestaande
schoolwetgeving behooren), die het uitblijven van een
nieuw voorstel tot verandering van het Xde hoofdstuk
verklaarbaar achten en niet op zoodanig voorstel aan
drongen.
Of de Kamer harerzijds een stap heeft te doen om
deze zaak andermaal in beraadslaging te brengen, kan
de regeering niet beslissen.
Het wetsontwerp tot wijziging der wet tot rege
ling en beperking der uitoefening van het recht
van vereeniging en vergadering moet,
naar wij vernemen, alleen eenige wijziging brengen
in de bepalingen betreffende het recht van verga
dering. Daarbij wordt o. a. bepaald, wat de wet ver
staat onder «openbare vergadering", en wordt aan
de regeering de bevoegdheid gegeven, optochten op
den publieken weg en openbare vergaderingen in de
open lucht gedurende bepaalden tijd te verbieden.
Vad
Op 1 October wordt op onze spoorwegen de
winterdienst-regeling ingevoerd.
De stalen wegbrug over den staatsspoorweg
nabij Bergen-op-Zoom zal door den thans in aanleg
zijnden stoomtramweg Bergen-op-Zoom-
Antwerpen worden gepasseerd. Die brug moest
voor dat doel belangrijk worden versterkt. Alle dwars-
dragers worden met dubbele flensplaten voorzien; het
kruisverband wordt geheel vernieuwd en verstijfd,
terwijl onder de hoofdwanden twee kolommen zullen
worden geplaatst, bestaande uit drie scharnierende
stukken volgens eene in ons land nog niet uitgevoerde
constructie. Het werk staat onder de leiding van den
ingenieur Van Hoorn, die plan en teekening daarvoor
heeft gemaakt. Tot het verrichten dezer werkzaamheden
behoeft het verkeer over de brug slechts gedurende
drie weken te worden gestremd. NR. Ct.)
Op verzoek van den aannemer van de stoom
tram op Antwerpen zal ook deze lijn voor een
groot gedeelte door genie-soldaten worden gelegd.
De vraag rijst, dunkt ons, of de regeering goed
doet om op die wijze een arbeid te laten verrichten,
die anders aan menig werkman een goede verdienste
zou opleveren.
Het stoomschip «Koningin Emm a", van
Amsterdam naar Batavia, vertrok 21 Sept. van Suez.
Staten-Generaal.
TWEEDE KAMER.
In de kamerzitting van gisteren is na de aan
bieding der staatsbegrooting de volgende candidaten-
lijst voor raadsheer in den Hoogen Raad opgemaakt
lo. mr. Eyssel, adv. bij den Hoogen Raad2o. mr.
Telders, off. van just, te Amsterdemmr. Mom Visch,
raadsheer te Arnhemmr. De Graaf, idem te 's-Hage
en mr. Van Bemmelen, idem te Arnhem.
Kerkelijke Zaken en Onderwijs.
In eene gecombineerde vergadering van kerk
voogden en notabelen der Ned. Herv. gemeente te
Bruinisse is de personeele toelage voor den nu beroepen
predikant verhoogd met 100, zoodat het traktement
thans bedraagt 1600, met vrije woning, vrijdom
van alle belasting en 25 vergoeding voor het gemis
van een eigen tuin.
Voor de benoeming van een kerkelijk hoogleeraar
aan de Universiteit te Utrecht is het volgende alpha-
betische drietal opgemaaktdr. Bronsveld te Utrecht,
dr. Van der Flier te 's-Hage en dr. Van Leeuwen te
Zutfen. De Algemeene Synode zal daaruit 21 October
eene keuze doen.
De heer A. Van Calmthout van 's-Bosch, en
geboortig van Goes, is benoemd tot onderwijzer te
Hontenisse.
De collecte voor de school met den bijbel heeft
dit jaar te Wissekerke (N.-B.) met Geersdijk opge
bracht 78.54.
Te Ierseke heeft die collecte opgebracht ƒ152,26;
het vorige jaar 141,50.
Het Handelsblad meldt, dat met den nieuwen
cursus een aantal kweekelingen van de Deutichemsche
inrichting des heeren J. Van Dijk Mzn. aan de stede
lijke universiteit te Amsterdam komen studeeren. Door
gegoede Amsterdammers, die der stedelijke universiteit
een warm hart toedragen, is aan het hoofd der stichting
een huis aangeboden, dat weldra door theologische
en medische studenten betrokken zal worden. Het is
gelegen op de Nieuwe Heerengracht tegenover de
Plantage.
Landbouw en Veeteelt.
Op de meeste velden, die met suikerbieten zijn
bezaaid, verheffen zich in meer of minder groot aan
tal hoogopgaande zaadkoppen. Dat dit voor de biet
zeer nadeelig is, behoeft geen betoog; het suikerge
halte toch vermindert sterk, daar het voornaamste
uit den wortel tot voedsel voor bloem en zaad wordt
verbruikt. Later wordt de biet houtvezelig. Jong uit
getrokken, kan ze zeer goed als veevoeder worden
gebruikt, doch dit heeft bezwaar, als het getal der
zaadkoppen te groot wordt. Sommigen schrijven dit
verschijnsel aan de qualiteit van het zaad toeanderen
echter, naar het schijnt met meer recht, aan een te
vroege uitzaaiing van het gewas. Om mogelijke con
flicten met suikerfabrikanten te vermijden, is het daarom
aan te raden, in 't vervolg met een late zaaiing de
proef te nemen, wat hier en daar met goeden uitslag
reeds geschiedt.
Kunst, Wetenschap en Letteren.
Naar wij vernemen, is door een bemiddeld, thans
nog in leven zijnd vereerder der toonkunst te Rotter
dam eene belangrijke uiterste wilsbeschikking genomen
ten gunste van het Onderwijsfonds der Maatschappij
tot bevordering der Toonkunst. Het besproken kapitaal
is meer bepaaldelijk bestemd voor de opleiding van
componisten, zangers en zangeressen, die zich op de
dramatische kunst willen toeleggen. (N. R. Ct.)
Rechtszaken.
Het gerechtshof te 's-Gravenhage deed gisteren uit
spraak op het hooger beroep van F. D o m e 1 a
Nieuwenhuis, veroordeeld tot 1 jaar celstraf en
50 boete, wegens smaad tegen den Koning en be-
leediging van den commissaris van politie Stork.
Het publiek was talrijk en de politie goed vertegen
woordigd. De beklaagde was niet verschenen.
De voorzitter, mr. Frangois, las het arrest voor,
dat ongeveer aldus is gemotiveerd
«Overwegende voor zoover aangaat het eerste punt
van aanklacht, dat bij het beroepen vonnis op grond
van de daarin opgenomen bekentenis van bekl. in
verband met de verklaringen van get. Ipenburg, wettig
en overtuigend bewezen is verklaard, dat de beklaagde
is de schrijver van het sub. lo. opgenomen artikel:
«de Koning komt".
Overwegende, dat bekl. die bekentenis ter terecht
zitting van het hof heeft teruggenomen, nadat get.
Boelens verklaard had de schrijver te zijn van het
artikel, waaruit volgens bekl. volgt dat bekl. de schrijver
niet is
O. dat het hof de vraag of die intrekking der be
kentenis op aannemelijke gronden berust, ontkennend
beantwoordt;
O. dat de bekentenis van bekl., dat hij het stuk had ge
schreven en het manuscript van zijne hand was, gepaard
is gegaan met de ontwikkeling van zijne bedoelingen
en verwerping van de hem toegeschreven bedoeling
om den Koning te smaden, te honen of te beleedigen
O. dat in de aan de openbare terechtzitting voor
afgegane instructie, waarin bekl. meermalen is gehoord,
hij steeds dezelfde verklaring aflegde en bepaaldelijk
den 26 Mei, nadat den 21en Mei te voren rechtsingang
in persoon tegen hem was verleend, dezelfde erkentenis
aflegde met deze omschrijving zijner bedoeling«Met
het schrijven had ik de bedoeling den toestand te
kennen te geven, die op het oogenblik bestaat en die
door velen met mij wordt veroordeeld. Ik ben repu
blikein en tegenstander van het constitioneel koning
schap, dat m. i, eer een onding is. In het stuk wilde
ik te kennen geven, dat niet gebleken is van zooveel
liefde van het Kon. huis voor het Ned. volk, om van
geestdrift te kunnen spreken
O. dat door een en ander de overtuiging bij het
hof, dat bekl. is de schrijver, en geen ander, volkomen
vaststaat en niet geschokt wordt door de verklaring
van get. Boelens
O. dat het hof alzoo niet aannemelijk verklaart de
voor de terugtrekking der bekentenis aangevoerde
gronden
O. voorts dat het hof èn wat aangaat het le punt,
èn wat aangaat het 2e punt der aanklacht zich vol
komen vereenigt met de uitspraak van den eersten
rechter, en diens gronden en motieven overneemt;
Rechtdoende, enz., doet de ingestelde appellen te
niet, bevestigt het vonnis der rechtbank, beveelt dat
het geheel en volkomen gevolg zal hebben, en ver
oordeelt bekl. in de kosten van het hooger beroep.
OPENBARE VERGADERING
VAN DEN
Baad der gemeente Goes,
op DONDERDAG den 23 SEPTEMBER 1886,
des namiddags te 3 uren.
Voorzitter de heer mr. J. G. De Witt Hamer, bur
gemeester.
Tegenwoordig 9 leden en de secretaris.
Afwezig met kennisgeving de heeren B. Quist, G.
Van der Hoek, J. P. S. Jonquière en dr. A. Isebree
Moens.
I. De notulen der vergadering van den 3n Sept. jl.
worden gelezen en goedgekeurd.
II. De voorzitter doet de volgende mededeelingen,
die allen voor notificatie worden aangenomen
dat op Zaterdag den 11 September jl. de aanbe
steding heeft plaatsgehad van de levering der steen
kolen voor de gemeentelijke inrichtingen gedurende
