1886. N°. 70.
Donderdag 17 Juni.
73sle jaargang.
Kerkelijke Zaken en Onderwijs.
GOESCHE
De uitgave dezer Courant geschiedt Maandag, Woensdag en Vrijdagavond
uitgezonderd op feestdagen.
Prijs per kwartaal, zoo binnen als buiten Goes, f 1,75.
Afzonderlijke nommers 5 ct., met bijblad 10 et.
In ons land vervoege men zich' voor Rotterdam aan het Algemeen Advertentiebureau
van NIJGH VAN DITMAR, en verder bij alle Boekverkoopers en Postdirecteuren.
COURANT.
De prijs der gewone advertentiën is van 15 regels 50 ct., elke regel meer 10 ets.
Bij directe opgaaf van driemaal plaatsing derzelfde advertentie wordt de prijs slechts
tweemaal berekend;
Geboorte-, huwelijks- en doodberichten en de daarop betrekking hebbende
dankbetuigingen werden van 18 regels a f 1,berekend.
Dienstaanbiedingenniet meer dan 4 regels beslaande en contant betaald, 20 ets.
Aanvragen om en vermelding van liefdegaven 5 cents per regel.
GOES, 16 Juni 1886.
De heden alhier gehouden collecte tot onder-
steunning van het fonds voor den gewapenden dienst
heeft opgebracht 41,46%.
Morgen (Donderdag) avond zal de zangvereeni-
ging «Excelsior" in den tuin der Sociëteit V. O.
V. alhier eene uitvoering geven van Das Lied, von
der Glocke en de eerste afdeeling van Engelenzang.
De uitvoering is kosteloos toegankelijk voor de leden
der Sociëteit en hunne huisgenooten, benevens voor de
leden en donateurs der opvoerende zangvereeniging.
Over het algemeen is er gisteren bij de ver
kiezing voor de Tweede Kamer druk gestemd. Van
de Goesche kiezers kwamen er 245 van de 272 op,
terwijl er, voorzoover wij konden nagaan, 15 door
ziekte en andere overwegende redenen verhinderd waren
hun kiezersplicht te vervullen. Te Bergen-op-Zoom
stemden 460 van de 516 kiezerste Tolen 89 van
de 92. Te Wissekerke (N.-B.) kwamen 86 van de 96
kiezers op, terwijl van de overige 10 er minstens 6
niet in de mogelijkheid waren hun kiezersplicht te
vervullen. Te St.-Maartensdijk kweten zich 86 van
de 95 kiezers van hun plicht. Een 83 jarige grijsaard
aldaar, voorwien het stembureau zich naar een beneden
zaal moest verplaatsen, kweet zich aldus nog volijverig
vu zijne taak. Te Oudelande kwamen alle kiezers (20)
op, te Eltewoudsdijk 19 van de 20, te Kortgene 38
van de 40 stemgerechtigden.
Ook in het kiesdistrict Middelburg waren de kiezers
trouw op hun post. In Middelburg zelf kwamen er
509 van de 526 op, te Vlissingen 249 van de 297 en
te Ter-Neuzen 167 van 177. Te Zieriksee stemden
225 van de 277 kiezers.
Te Zaltbommel hebben alle kiezei s (186) van hun
recht gebruik gemaakt.
Men schrijft ons
Maandag bleek weer voor de zooveelste maal, dat
het geroep over de ontevredenheid des volks met de
openbare school zeer twijfelachtig is. Zoo vaak is het
reeds gebeurd, dat de bevolking eener gemeente door
de ondubbelzinnigste bewijzen van deelneming in de
vreugde of smart van haren onderwijzer onwillekeurig
een getuigenis altegde omtrent hare waardeering van
diens persoonlijkheid en werk, dat men zich afvraagt
ris nu werkelijk het verlangen naar de zoogenaamde
christelijke school bij het volk zoo groot, als de partij
hoofden doen voorkomen Zoo ja, dan komt de prak
tijk van het volk toch dikwijls met de theorie der
zielverzorgers in botsing. Zoo neen, wat waarde heeft
dan het hooge cijfer van het volkspetionnement Want
dan zijn duizenden aan duizenden door hunne geeste
lijke voorgangers opgedreven.
Deze gedachten kwamen bij mij op, toen ik Maandag
Wemeldinge bezocht en den heer H. C. Sauer, hoofd
van een der beide openbare openbare scholen aldaar.
Deze had het geluk zijn 50en gebooitedag te vieren,
en het was verrassend en aangrijpend te zien en te
hooren, hoe iedereen zich beijverde zijne belangstelling
te toonen. Hoog en laag, aanzienlijk en gering, oud
en jong, rijk en arm gaf door woord en daad zijne
dankbaarheid en deelneming te kennen. Van den
vroegen morgen tot den laten avond stroomde het
bezoekers, die den jubilaris kwamen feiiciteeren. Men
behoefde niet te vragen of men met zijn persoonlijk-
beid en arbeid tevreden was. De quaestie «openbaar
of christelijk" scheen voor Wemeldinge niet te bestaan.
Om half twee kwamen de kinderen van beide scholen
bij elkander. (De tweede school is nog zoo kortelings
geopend dat de heer Sauer allen nog als zijne leer
lingen beschouwde). Hij wilde hen deelgenooten maken
van zijne vreugde. De andere onderwijzers zijner school
rangschikten de jeugd voor de deur van den jubilaris.
Toen deze zich vertoonde, sprak de onderwijzer K. De
Visser hem aan, om hem in nette bewoordingen, mede
uit naam zijner mede-onderwijzers en der schoolkin
deren, geluk te wenschen. Vervolgens nam een der
laatstbedoelden het woord, om hun onderwijzer een
fraaien stoel als een geschenk aan te bieden. Na het
zingen van een toepasselijk lied dankte de jubilaris,
zichtbaar aangedaan, de leerlingen en herinnerde hen
en de talrijke toeschouwers eraan, hoe hij van zijne
50 levensjaren reeds 31 in Wemeldinge was werkzaam
geweest en hoe hij de meeste der tegenwoordige ouders
op de schoolbanken had gehad. Als hij aan die lange
reeks van jaren dacht, dan kwam hem onwillekeurig
het bekende lied»Uren, dagen, maanden, jaren" te
binnen, en daarom verzocht hij allen dit lied aan te
heffen. Met geestdrift en aandoening werd hieraan
voldaan.
Hierna deed de schooljeugd met hare onderwijzers
(ook den heer Sauer) eene wandeling door het dorp
en werd daarna in de school onthaald op melk en
broodjes. Vele ouders kwamen de vreugde der kleinen
aanschouwen en tevens hun beminden onderwijzer door
een hartelijken handdruk en een welgemeend woord
geluk wenschen.
Ook de onderwijzers van den heer Sauer vereerden
hem een fraai geschenk, dat hem met een toespraak
van een hunner, den heer M. N. Van de Linde, werd
overhandigd. Van de menigte andere grootere of klei
nere geschenken willen wij geen melding maken. Enkele
ervan, als bloemruikers, jonge vruchten, hadden als
kleine, doch lieve attenties geen geringe waarde.
Het zal wel niet gezegd behoeven te worden, dat
de heer Sauer en diens echtgenoote zich overgelukkig
gevoelden, en dat alle bezoekers op de gulste en har
telijkste wijze door hen ontvangen en bejegend werden.
Wij wenschen met zoo vele ingezetenen van Wemel
dinge, dat den jubilaris nog vele jaren van gelukkigen
en vruchtbaren arbeid voor de jeugd mogen gegeven
worden.
Amsterdam. Door de heeren C. J. Warnsinck, F.
D. Kolff Van Oosterwijk en J. C. M. Hartman is met
goed gevolg het tweede natuurkundig examen afgelegd.
Tot de cadetten van het 4e studiejaar der Kon.
Mil. Academie, die met goed gevolg het officiersexa
men hebben afgelegd, behooren o. a. voor de ar
tillerie h. t. 1. de heer H. J. Hanninkvoor de
infanterie h. t. 1. de heer F. L. Lambrechtsen.
Benoemd tot voorz. van het best. der water-
keering van den calamitensen Willem Annapolder M.
Bruinooge; tot gezworen van het waterschap de
Breede Watering bewesten Ierseke A. De Broekert.
Vlissingen. De mazelen zijn hier epidemisch heer-
schende verklaard.
Reeds zijn vele personen er door aangetast en dage
lijks worden nieuwe gevallen aangemeld maar ofschoon
de ziekte zich voortdurend verspreidt, behield zij tot
dusverre een goedaardig karakter.
De St.-Ct. bevat de statuten van de naamlooze
vennootschapMaatschappij voor oester- en mosselteelt
Noord-Beveland te Kortgene. Het doel der
vennootschap is het Uitoefenen der kunstmatige oester-
en mosselteelt. De zetel ervan is gevestigd te Kort
gene. De vennootschap is aangegaan tot 31 Maart 1892.
Het kapitaal der vennootschap bedraagt 20,000,
verdeeld in veertig aandeelen, ieder groot 500, zulks
in twee seriën, ieder van twintig aandeelen.
Tot bestuurders worden benoemd voor het eerste
jaar de heeren P. Verburg juniorszoon als directeur,
G. J. Van de Linde als secretaris en P. De Keyzer
als penningmeester.
Te Groningen is met goed gevolg het tweede
natuurkundig examen afgelegd door den heer H. Hui
zin g a.
De heer S n ij d e r s lid van den gemeenteraad
van Middelburg, is door Ged. Staten van Zeeland
niet-ontvankelijk verklaard in zijn beroep tegen het
Raadsbesluit tot vervanging van de middelbare meis
jesschool door een school voor M. U. L. O. Hij zal
nu bij den Koning in beroep komen.
De officiëele opening van het badhotel voor re
kening der Mij. tot exploitatie van gronden te Vlis
singen in aanbouw, zal Zaterdag 26 dezer plaatsvinden.
Den daarop volgenden dag wordt het hotel voor het
publiek opengesteld.
Te 's Gravenhage is op 46jarigen leeftijd over
leden dr. S a 1 v e r d a. Sedert geruimen tijd reeds
lijdende, was hem onlangs tot herstel zijner gezondheid
een verlof toegestaan. Dr. Salverda was achtereenvol
gens Leraar aan de Pol. School te Delft en hoogleeraar
te Groningen. Deze laatste betrekking verwisselde hij
met die van inspecteur van het middelbaar onderwijs.
De Hooge Raad deed gisteren uitspraak in de
zaak van mej. H. IJskes, hoofd der christelijke be
waarschool te Zaandam, die door de rechtbank te
Haarlem veroordeeld werd tot geldboete, wegens het
niet kunnen vertoonen aan den inspecteur van het
Geneeskundig Staatstoezicht van een bewijs dat hare
helpsters en een aantal harer leerlingen waren gevac
cineerd. Van harentwege was beweerd, dat bewaar
scholen niet vielen onder bereik van de vaccinewet,
omdat zij stonden buiten de wet op het lager on
derwijs. De Hooge Raad besliste echter, dat de
voorschriften der vaccinewet niet beperkt zijn tot
scholen waarop lager onderwijs wordt gegeven, met
uitsluiting van bewaarscholen. Aard en doel der be
waarscholen geven tot zoodanige uitsluiting geen aan
leiding, daar zij hoofdzakelijk dienstbaar worden ge
maakt aan de verstandelijke ontwikkeling der kinderen
ter voorbereiding van het lager onderwijs, en niet
enkel dienen tot lichamelijke verzorging. Zij moeten
daarom aan hetzelfde staatstoezicht onderworpen zijn
als de scholen van L. O., en door dit te doen heeft
er geen ongeoorloofde uitbreiding der wet plaats.
Bovendien wordt zoodoende niet in strijd gehandeld
met de geschiedenis der wet, daar de bedoeling was,
het verbod toe te passen op onderwijzers en onder
wijzeressen in alle scholen zonder onderscheid, dus
ook in bewaarscholen. Het cassatieberoep is door den
Hoogén Raad op deze gronden verworpen.
De Middelb. Ct. verneemt, dat bij de directie
ie" «Nederlandsche Bank" het voornemen bestaat om
een nieuwe soort van beleeningen in te
voeren. Zij zullen van de bestaande slechts hierin ver
schillen, dat zij te allen tijde geheel of ten deele kun
nen worden afgelost, onder aanzuivering van rente
berekend tot den dag met een minimum van 8 dageD.
De rente zal echter hooger zijn; naar de thans be
staande rente zal die 4 pet. bedragen, onverschillig of
het pand uit buiten- of binnenlandsche waarde bestaat.
Het staatsexamen ter verkrijging van een ge
tuigschrift van bekwaamheid voor de studie aan een
Universiteit zal te 's-Gravenhage plaats hebben op
12 Juli en volgende dagen.
Zij, die aan de examens voor de Duitscbe taal
(middelbaar onderwijs) en voor de Fransche, Duit-
sche en Engelsche talen en in de gymnastiek (lager
onderwijs) wenschen deel te nemen, moeten zich vóór
21 Juni tot het Departement van Binneul. Zaken heb
ben gewend met de noodige bescheiden, in de St. Ct.
no. 138 vermeld.
's Rijks middelen hebben in de maand Mei
opgebracht 9.776.146.59%, tegen 8.560.707.89%
in Mei 1885.
'/reder raming bedraagt 8.846.017.83. Opbrengst
over de eerste 5 maanden van 1886 ƒ42.819.053.80,
tegen 41.477.539.12% in 1885.
Onder voorzitterschap van den heer B. H. Heldt
is op de Pinksterdagen te Amsterdam de algem.
Vergad. van het Algemeen Ned. Werklie
denverbond gehouden. Blijkens het jaarverslag
is het ledental flink vooruitgegaan.
Uit de mededeelingen betreffende het Algemeen
Nederlandsch Begrafenisfonds bleek dat het ledental
van 5510 geklommen was tot 6142. De ontvangsten,
met inbegrip der rente van het uitgezet kapitaal,
bedroegen 10,083; de uitgaven 8777. Het saldo
in kas, met inbegrip van dat in het vorig jaar,
bedraagt 9842. Bij overlijden werd uitgekeerd de
som van 5092; het gezamenlijk bedrag der uitkee-
ringen, gedurende 12 jaren, beloopt alzoo 34 489.
Aan het centraal bestuur werd machtiging verleend
om een in populairen vorm geschreven boekje van
D. Stigter, leeraar a. d. H. B. S. te Goes, over het pro
gramma van het verbond door den druk te verspreiden.
Naar aanleiding van het rapport der «Liberale Unie",
vastgesteld in hare vergadering van 8 Mei jl., nam de
vergadering eene motie aan, waarbij zij hare adhaesie
schenkt aan de daarin vervatte denkbeelden, en tevens
als haar wensch uitspreekt, dat het bij het onderzoek
door de «Liberale Unie" ingesteld, niet blijve, maar dat
aan een der ministeriën een permanent bureau, als
nieuwe tak van staatsbestuur, zal worden gevormd,
belast met het verzamelen van gegevens betreffende
den toestand des volks, voornamelijk met het oog op
den arbeid. Tevens wordt aan het centraal bestuur
opgedragen, de verwezenlijking van een en ander met
alle kracht te bevorderen.
De vraag«Wat is de richting van het Algem. Nederl.
Werkliedenverbond; algemeen stemrecht of niet?" gaf
aanleiding tot langdurige discussie, waaraan verschil
lende afgevaardigden deelnamen, en die hoofdzakelijk
betrof de al of niet beperking van het kiesrecht.
De voorzitter bracht in herinnering dat het verbond
zich altijd heeft willen aansluiten bij die strooming,
die het stemrecht bij grondwettelijke bepaling zoo ver
mogelijk zou willen uitbreiden, behoudens altijd de uit
sluiting van bedeelden, gevangenen en andere beperkin
gen, gelijk die van militairen alleen in het uiterste geval,
welke bij de gewone wet te regelen en naar omstandig
heden te wijzigen zijn. Hij meende dat men niet beter
tot een zuiver besluit kon komen, dan door te stemmen
over de vraag of het adres van het centraal bestuur,
in Maart aan de Tweede Kamer gezonden, de goed
keuring der leden wegdroeg.
Deze vraag werd door 23 afgevaardigden in beves
tigenden, door 3 in ontkennenden zin beantwoord.
Eén afgevaardigde hield zich buiten stemming.
Besloten werd, dat het verbond zal toetreden tot
het lidmaatschap der Zuiderzee-vereeniging
De vergadering droeg aan het bestuur op om stappen
te doen, ten einde te verkrijgen dat jongelieden uit
de lagere klassen, die bewijzen van bekwaamheid en
geschiktheid afgelegd hebben, op de meest ruime wijze
in de gelegenheid gesteld zullen worden, om onderwijs
in de verschillende vakken van wetenschap te genieten.
In 1887 zal te Londen eene Amerikaansche
tentoonstelling worden gehouden. De president
der Vereen. Staten heeft het eere-voorzitterscbap aan
genomen, en beloofd de tentoonstelling van het Witte
Huis te Washington uit per telegi'am te zullen openen.
Het planters-comité in D e 1 i zond aan de directie
der Deli-maatschappij te Amsterdam een telegram,
dato 14 dezer uit Penang verzonden, meldende dat de
onderneming Tamaran (in Langkat) van den heer
Harrison door Atjehers was aangevallen. Twee assisten
ten werden gedood, ook werden twee soldaten gedood,
acht gewond en 4 geweren geroofd. Troepenversterking
werd zeer dringend noodig geoordeeld.
e:ff. n tJ^j-ari to-*m eenprMMBBaaMCMZMiwaviiifi
Ellewoudsdijk. De heer H. Blankstein, alhier als
predikant beroepen, heeft voor dat beroep bedankt.
Aangenomen het beroep naar Stavenisse door
den heer G. B. Fijnvandraat, cand. te Beest in de
Betuwe.
Te Kloetinge moet voor de verkiezing van een
notabele bij de Herv. gemeente, ter vervanging van
den heer A. Van de Linde, onlangs tot kerkvoogd
benoemd, herstemming geschieden tusscben de heeren
Cornelis Kole, die 20, en A. J. Verlare, die 17 stemmen
had verkregen.
Naar het Handelsblad verneemt, heeft het pro
vinciaal kerkbestuur van Noord-Holland uitspraak ge
daan in de zaak der voorloopig geschorste kerkeraads-
leden van Amsterdam. Het heeft de tegen hen inge
brachte klacht gegrond verklaard. Of dientengevolge
de genoemde leden vervallen zijn verklaard van hunne
kerkelijke waardigheid, is nog onbekend.
De heeren Van Ronkel en Oberman, predikanten,
hebben de volgende missive aan den kerkeraad te
Leiden gezonden
«De kerkeraad der Nederl. Herv. gemeente te Leiden,
het recht der gemeente Voorhout op het afgeven van
attestatiën erkennende, heeft besloten de door deze
gemeente afgegeven attestatiën in te schrijven; maar
heeft ook daarmede de personen, wie deze attestatiën
gelden, naar art. 14 al. 3 van het reglement op de
kerken, onder zijn toezicht genomen.
«Daar nu de geheele handeling der evengemelde
personen in de wijze van hunne toetreding tot de
gemeente, gegronde redenen tot twijfel geeft aangaande
de zuiverheid hunner belijdenis naar de leer der Her
vormde Kerk, stellen ondergeteekenden den kerkeraad
voor, genoemden personen aan te schrijven dat zij zich
van het eerstkomend avondmaal onthouden en dit
zoolang tot de kerkeraad gelegenheid heeft, om zich
van de zuiverheid hunner belijdenis te overtuigen."
Middelburg. Het vergelijkend examen voor hoofd
der met 1 Sept. a. s. te openen openbare school van
verder voortgezet lager onderwijs voor meisjes alhier,
waarvoor zich zes sollicitanten hebben aangemeld, zal
plaats hebben den 23en en 24en Juni a. s.
Aan den heer M. De Mol, hoofd der openbare
school te Veere, is door den gemeenteraad, op zijn
verzoek, wegens lichaamsgebrek eervol ontslag verleend
met ingang van 1 Juli.
Tot het verkrijgen van een hoofdakte L. O.
hebben zich bij de examen-commissie te Breda aan
gemeld 211 candidaten (34 uit Zeeland), 191 mann.
en 20 vr.
De einduitslag der akte-examens L. O. (art. 56a)
is voor bet geheele land als volgtgeëxamineerd 1423
cand.geslaagd 734, d. i. 51 pet.
De te Middelburg gehouden bijeenkomst van de
gewestel. vereeniging Zeeland werd gisteren door 13
gewone en 7 bestuursleden bijgewoond. Later vereerde
de districts-schoolopziener, dhr. Van Visvliet, de ver
gadering met zijne tegenwoordigheid. Slechts vier
afdeelingen waren vertegenwoordigd.
De voorzitter, dhr. Wendel, opende de bijeenkomst
met eene kernachtige rede, waarin hij vooral liet uit
komen de gewichtige beteekenis van den dag van
heden 15 Juni voor ons dierbaar onderwijs. Aan
dien datum den dag der verkiezing schreef hij
dan ook voor een deel toe de geringe opkomst der leden.
Uit het verslag, uitgebracht door den secretaris
den heer Van der Leij bleek, dat de vereeniging
telt: 28 voorstanders, 146 gewone en 5 honoraire
leden. De rekening bedroeg in ontvangst ruim 69, in
uitgaaf ƒ81, nadeelig slot ƒ12.
Een der jongste instellingen van het Genootschap,
het ondersteuningsfonds, mag zich in Zeeland in buiten
gewone sympathie verheugen. Een ingezetene uit
Zieriksee schonk aan dit fonds ƒ1000 in eens.
Tot afgevaardigde naar de aïgemeene vergadering
te Leiden werd benoemd de heer Jansen van Middelburg.
De werkzaamheden werden heel aangenaam afge
wisseld door eenige vocale en instrumentale voordrachten
door eenige kweekelingen der Middelburgsche kweek
school, onder leiding van den heer Lijsen.
Het glanspunt van den dag was evenwel de bijdrage
van dhr. Japikse over een natuurk. onderwerp, opge
helderd met proeven. Door veelvuldige, en alle welge
slaagde, proeven toonde de spreker de overeenkomst
aan tusschen de trillingsverschijnselen, die geluid en
die welke licht teweegbrengen. Verrassend was de
proeve, waardoor aangetoond werd, dat «licht mek
licht duisternis teweeg brengt".
