1886. N". 41.
Dinsdag 6 April.
73ste jaargang.
Parlementaire beschouwingen.
De VERKIEZING
-CSK»3GS*ïsCÏ^-
GOESCHE
De uitgave dezer Courant geschiedt Maandao, Woensdag en Vrijdagavond
uitgezonderd op feestdagen.
Prijs per kwartaal, zoo binnen als buiten Goes, 1,75.
Afzonderlijke nonuners 5 ct., met bijblad 10 ct.
In ons land vervoege men zich- voor Rotterdam aan het Algemeen Advertentiebureau
van NIJGH VAN DITMAR, en verder bij alle Boekverkoopers en Postdirecteuren.
COURANT.
De prijs der gewone advertentiën is van 15 regels 50 ct, elke regel meer 10 ets.
Bij directe opgaaf van driemaal plaatsing derzelfde advertentie wordt de prijs slechts
tweemaal berekend;
Geboorte-, huwelijks- en doodberichten en de daarop betrekking hebbende
dankbetuigingen werden van 18 regels a f 1,berekend.
Dienstaanbiedingenniet meer dan 4 regels beslaande en contant betaald, 20 ets.
Aanvragen om en vermelding van liefdegaven 5 cents per regeL
voor een lid van den gemeenteraad zal plaats hebben
op a. 8 Dinsdag den 13 Aoril tusschen des voormid
dags 9 en des namiddags vier uren. De kiezer, die geen
stembiljet ontvangen of het zijne verloren heeft, kan
er een ter Secretarie bekomen.
Goes, den 3 April 1886.
Burgemeester en Wethouders van Goes,
J. G. DE WITT HAMER.
De Secretaris,
HARTMAN.
Ter vervanging van Jhr. Mr. J. W. C. de Jonge
Van Ellemeet zijn in de Raadsvergadering van den
2 April jl.
BENOEMD:
a. tot lid en voorzitter van de financiëele commissie
de heer JHR. A. N. F. FLUGI VAN ASPERMONT;
b. tot lid der commissie voor het ontwerpen der
verordeningen tegen wier overtreding straf is bedreigd,
de heer C. L M. LAMBRECRTSEN
c. tot lid der commissie voor het nazien der Rekening
Van de Blaaubeenbeurs de heer L. G. KAK.EBEEK.E.
Goes, den 3 April 1886.
Burgemeesters en Wethouders van Goes,
J. G. DE WITT HAMER.
De Secretaris
HARTMAN.
«Zou het waar zijn, dat de openbare school reeds
in de publieke opinie is veroordeeld en dat hare te
genstanders slechts op de herziening van art. 194
wachten om haar den doodelijken slag toe te brengen" 1
Aldus de heer Goeman Borgesius in een van de
vele kamerzittingen, reeds gewijd aan het zoeken naar
eene oplossing van den schoolstrijd in de nieuwe
Grondwet.
Maar met dat al heeft het Eurekabinnen de
wanden van 's lands vergaderzaal nog niet wêerklon-
ken, evenmin als daarbuiten.
Leest men de redevoering van den afgevaardigde
uit Winschoten na, dan vraagt men zich onwillekeu
rig af, of ook de voorstanders van de openbare school
niet goed op weg zijn die gezegende instelling den
genadeslag toe te brengen.
Wij nemen aan, dat hunne liefde voor de gemengde
school als het symbool van eenheid en verdraagzaam
heid onverzwakt is gebleven en wie zou van een
man als Borgesius anders durven denken maar we
moeten dan toch vragen of het drijven van hen, die
art. 194 nu eenmaal niet onveranderd willen behou
den, hunne betuigingen van gehechtheid niet waar
deloos maakt.
't Moet den heer Rutgers Van Rozenburg, die als
't er op aankomt toch altijd pal staat voor de liberale
beginselen, hard zijn gevallen de bittere woorden tot
zijn eigen politieke vrienden te moeten richten, die
schering en inslag waren van zijn warm pleidooi tot
bescherming van het openbaar onderwijs tegen eiken
aanval in de toekomst.
Verwijten als die van te zijn renegaat en deserteur
tot hen, die het onderwijs in het vervolg tot speelbal
van de inzichten der partijen wenschen te maken, zal
men zelden in eigen boezem hooren.
Toch meende de heer Rutgers ze onbeschroomd te
moeten richten tot de leden der linkerzijde, die den
twistappel uit de Grondwet naar de gewone wet wen
schen te verplaatsen.
Heeft de heer Borgesius zich gerechtvaardigd tegen
over de bewering dat hij in de rijen der deserteurs
is overgegaan? Een volledig antwoord op die vraag
zal eerst dan te geven zijn, indien het amendement
der linkerzijde meer helder bij het licht der discussiën
zal te zien zijn dan tot dusver.
Want let wel, ook zij, die veel op de schouders
van den gewonen wetgever willen schuiven, zijn ver
deeld op de punten der verplichte schoolgeldheffing en
het subsidiestelsel.
Zij, die daaromtrent de vrijheid van latere regeling
wenschen voor te behouden, verliezen, dunkt ons, te
veel uit het oog, dat de grootste waarborg, die art.
194 in het leven riep, verloren zal gaan.
De vrees voor den invloed van den clerus moge
nog even groot zijn als vroeger, zeker is 't dat de
openbare school geheel onder den voet zal geraken
als de bijzondere, beter gezegd de confessioneele, met
haar op éene lijn zou worden gesteld. De wapens zijn
niet gericht tegen de bijzondere school, die alleszins
aanspraak heeft op den eerbied, dien men haar ook
van liberale zijde toedraagt.
Maar waarom willen de liberalen, en wij hopen
alsnog de meerderheid in de Kamer, art. 194 niet
loslaten Omdat, werd een tegenovergesteld beginsel
gedecreteerd, de Staat gedwongen zou worden iets te
doeD wat des Staats niet is.
«Onderwijs is eene zaak van de ouders", roepen de
tegenstanders van de openbare school als in koor.
Klemt dit beweren niet te sterker bij het godsdienst
onderwijs, waarbij de Staat, na de scheiding van Kerk
en Staat, veel te minder belang heeft 1
Daarbij komt, dat het openbaar neutraal onderwijs
zich beweegt in ééne richting zonder aanzien des ge-
loofs. Kan men dit zeggen van het confessioneel on
derwijs Met hoeveel richtingen op dit gebied zou de
Staat geen rekening moeten houden
Dit verliezen de ijveraars voor de vrije scholen te
veel uit het oog.
De vrees dat de openbare school nog meer terrein
zou verliezen, indien 't den kerkelijken gelukte hun
dogmatisch onderwijs op den voorgrond te dringen,
is geheel gewettigd.
En dit gevaar inziende, moesten liberalen aan art.
194 niet gaan torneD.
Intnsschen wat baten recriminatiën, te meer daar
jl. Vrijdag het debat een phase is ingetreden, die
misschien de gewensehte overeenstemming kan brengen.
Zal het talent van Heemskerk evenwel een nieuw
artikel 194 kunnen geven, dat heide partijen zonder
opoffering van de grondbeginselen op het gebied van
onderwijs kunnen accepteeren?
Dit zal a. s. Woensdag of eerder moeten blijken.
Zeker is 't dat de rechterzijde reeds een bewijs
heeft geleverd van de inschikkelijkheid, waarvan zij
dezer dagen gewaagde.
Het kwam velen voor dat de toelichting, welke de
heer JE. Mackay aan het voorstel tot tegemoetkoming
van de vrije scholen uit de openbare kassen heeft ge
geven, wel iets had van het schenken van water in
den wijn.
Immers, terwijl in de vorige dagen het denkbeeld
van subsidiëering der bijzondere school steeds was uit
gelegd in den zin van volkomen gelijkstelling met de
openbare, voor zoover den stoifelijken steun betreft,
kwam de heer Mackay Vrijdag vertellen, dat men niet
alleen geen verplichting daartoe op het oog had, maar
dat men zich tevreden zou stellen met eene onder
steuning voor de opleiding van het onderwijzersper
soneel der vrije scholen en eene restitutie van de kosten,
die de bevorderaars der vrije school zich ten behoeve
der onvermogenden getroosten.
En daar nu de heer De Beaufort te kennen heeft
gegeven, dat, alhoewel geen voorstander van het sub
sidiestelsel, het liberale amendement deze vraag ter
beslissing van den gewonen wetgever liet, m. a. w.
dat 't in hun artikel niet werd verboden, is 't geens
zins onmogelijk dat Heemskerk die beide ideeën zal
weten tot elkaar te brengen.
Met spanning ziet men den nieuwen tekst van art.
194 tegemoet. Op ieders lippen ligt de vraagzou
Heemskerk dan nu werkelijk het probleem opgelost
hebben
GOES, 5 April 1886.
Gelijk nog in ons bijblad van jl. Zaterdag kon
worden medegedeeld, heeft dr. J K o o m a n Az. ge
meend voor de candidatnnr als lid van den gemeente
raad te moeten bedanken, niet zooals de fweesterrige
correspondent van de JV. Roti. Ct. doet onderstellen,
omdat dr. K.'s verkiezing voor hem zeiven onaangename
gevolgen na zich zou kunnen sleepen, maar wel degelijk
omdat dr. K. de vacature niet noodeloos wil laten
voortduren, wat het gevolg van zijne verkiezing zou
kunnen zijn en omdat hij niet eene herhaling van de
geschiedenis met de verkiezing van den heer C. Ris-
seeuw in 't leven wil roepen. In plaats van eene minder
aangename onderstelling, had het, dunkt ons, dien
correspondent beter gepast, een woord van appréciatie
aan dat besluit van dr. K. te wijden.
Wij althans kunnen het niet anders dan op prijs
stellen en eerbiedigen, ook al zijn wij het met de
wetsuitlegging, door sommige ministers in dezen ge
geven, niet eens. Art. 23 der gemeentewet laat duidelijk
de uitzondering toe en al moet erkend worden dat
de opdracht vaD de gratis-vaccinatie, welke den al-
gemeenen gezondheidstoestand raakt, den geneesheer
eenigszins onder de bevelen van het gemeentebestuur
brengt, zoo behoeft het geen betoog, dat die opdracht
in den regel aan de gemeente-geneesheeren geschiedt,
omdat zij met de armen-praktijk belast zijn.
Het is op dit oogenblik ons doel niet hierover verder
uitteweiden. Alleen vragen wijwelke met de armen
praktijk belaste geneesheer dan wel door de wet kan
bedoeld zijn?
Men zal ons antwoorden: de geneesheer, die uit
sluitend met de armen-praktijk is belast en wien geene
andere diensten in het belang der algemeene gezond
heid zijn opgedragenmaar, behalve dat het woord
uitsluitend niet in de wet staat, is het zeker, dat dan
althans alle geneesheeren ten plattelande van het
lidmaatschap worden uitgesloten, en dit zou lijnrecht
in strijd zijn met de bedoeling van dr. Westerhof,
toentertijd lid van de Tweede Kamer, op wiens initi
atief in 4 851 de uitzondering in de wet is opgenomen
Zaterdagmiddag te 3 uren had in het gebouw
der «Ambachtsschool" de jaarlijksche uitrei
king van getuigschriften plaats aan leerlingen, die de
school verlaten. De voorzitter der vereeniging, dr.
A. W. Van Campen, sprak de vertrekkende leerlingen
C. Romijn, J. Ossewaarde en J. Glas, met een krachtig
woord toe, wees hen op het voordeel, dat zij hadden
boven vele anderen door de wijze, waarop zij zich
voor hun vak hadden kunnen bekwamen en den dank,
dien zij daarvoor verschuldigd waren aan de Goesche
burgerij en aan hunne onderwijzers. Hij hoopt, dat
zij als nuttige leden der maatschappij de Goesche
school eer zullen aandoen. Ten slotte sprak dr. Van
Campen de onderwijzers toe en drukte den wensch
uit, dat ook weldra aan een of meer leerlingen voor
de bewerking van het ijzer het getuigschrift mocht
kunnen worden overhandigd.
Wij vestigen de aandacht op de tooneelvoor-
stelling Donderdag 8 April a. s. te geven door het
gezelschap van de firma Stoete en Co., welke,
door het niet tijdig arriveeren der tent, zal gegeven
worden in de «Prins Van Oranje" alhier. Daar het
gezelschap reeds eenige dagen hier verbleef, wachtende
op zijne tent, is het te hopen, dat een talrijk publiek
de eerste voorstelling zal bijwonen ook als eene tege
moetkoming in de reeds gemaakte kosten.
De examens der posterijen hebben te 's-Hage
heden een aanvang genomen. De commissie bestaat
o. a. uit de heeren L. C. baron Van der Feltz, in
specteur der posterijen en W. J. Van Gorkom, school
opziener te Goes.
Zooals uit de berichten van ons vorig no. bleek
kwamen Vrijdag in den gemeenteraad van Middelburg
ter tafel de voorstellen van B. en W. in zake de
middelbare meisjesschool, welke voorstel
len in handen zijn gesteld van eene commissie van 3
leden. Aangezien het college van B. en W. het over
éen en een het zelfde voorstel niet eens konden worden,
(zooals ook werd gemeld) hebben de meerderheid (de
heeren Ermerins en Sprenger) en de minderheid (de
heer mr. Pické), beiden hunne voorstellen ingediend.
Wat echter in ons bericht niet werd gemeld, is dat
het voorstel der meerderheid strekt tot opheffing der
hoogere burgerschool en oprichting eener nieuwe school
voor uitgebreid lager onderwijs, in aansluiting met
de lagere school. De heer Pické stelt eveneens ophef
fing der middelbare school voor, doch wil de bestaande
school niet splitsen in twee scholen, waarvan eene
den naam van school voor meer uitgebreid of verder
voortgezet lager onderwijs zou dragen, maar die quali-
ficatie ook aan de andere (de middelbare noet 3jarigen
cursus) geven. Door dezen maatregel is de rijksver
goeding zooveel grooter, zoodat dan in plaats van
1915, 5703 bespaard wordt.
Uit het in druk verschenen verslag betref
fende de gemeentegasfabriek te Middelburg
over 1885 wordt het. volgende ontleendVolgens
aanwijzing van den fabrieksmeter werden er 588 875
M». gas geproduceerd. De Engelsche kolen werden gele
verd door de firma Gofton Young Co. te New
castle on Tynevrij in het magazijn kostten de kolen
67 cent per hectoliter. Het aantal gasverbrnikers be
droeg 617 met 651 meters; de meterhuur bracht op
f2669,35. Behalve de straatverlichting en de verlicht
ting der fabriek enz. werden 405,781 MJ. gas ver
bruikt, tegen 365,281 M3. in 1884; de prijs van het
gas bedroeg 9 cent per M3. Het saldo der exploitatie
rekening bedraagt f 21,613,97 of ongeveer hetzelfde
bedrag als in 1884, niettegenstaande de gasprijs nu
met 10 pet. verminderd was. De exploitatiekosten be
droegen in 1885 64 pet. der baten, tegen 60 pet.
in 1884.
Gedurende 1885 kon de schuld van de iabriek met
15200,94% verminderd worden, zoodat deze op
31 Dec. jl. nog 135083,97% beliep.
De commissie stelt voor dit jaar ƒ15900,90 in de
gemeentekas te storten als teruggave van opgenomen
kapitaal, waarvoor in 1886 eene rentevergoeding van
5741,07 verschuldigd is. Ten vorigen jare bedroeg
de rentevergoeding 6217,11.
Gedurende de maand Maart werden aan het
Rijkstelegraafkantoor te Hansweerd behandeld 718
telegrammen, als ontvangen 257 en verzonden 461.
Wolfertsdijk. Bij beschikking van zijne Exellentie
den Minister van Justitie is op verzoek van den brie
venbesteller J. S a n d e e alhier diens aanstelling van
onbezoldigd Rijksveldwachter ingetrokken.
Gedep. Staten hebben benoemd tot directeur
van den provincialen stoombootdienst op de Wester-
Schelde, in plaats van den heer I. Luteijn, den heer
F. M. A. M a t h o n luitenant ter zee.
Het bestuur van de Nederlandsche v o r e e n i -
ging van gemeente-ambtenaren heeft in
zijne Zaterdag gehouden vergadering besloten, ook
weder dit jaar examen te houden voor candidaat-
secretarissen en gemeente-ambtenaren.
De examen-commissies zijn van drie tol twee gere
duceerd, en wel eene te Utrecht en eene te Leeuwarden
(of te Groningen, waaromtrent nadere beslissing volgt).
Het bestuur heeft de twee commissies samengesteld,
en de namen der leden zullen zoodra doenlijk worden
bekend gemaakt.
De datum van het examen is voor beide commis
sies bepaald op 21 Juni, en, zoo noodig, volgende
dagen.
De Minister van Staat, Min. van Binnenl. Zaken
brengt ter algemeene kennis, dat in Mei e. k. gelegen
heid zal worden gegeven tot het leveren van voldoende
bewijzen van genoegzame voorbereiding tot de beoefe
ning der natuurkundige wetenschappen,
om te kunnen worden toegelaten tot het eerste na
tuurkundig examen, vermeld in art. 4 der wet
van 25 Dec. 1878 (St.bl. no. 222).
Zij, die tot het leveren dier bewijzen wenschen te
worden toegelaten, moeten daarvan vóór 10 Mei e. k.
schriftelijk kennis geven aan den voorzitter der com
missie, krachtens art. 5 van het Koninklijk besluit
van 12 Febr. 1879 (Stbl. no. 35) met het afnemen
van het daartoe gevorderde examen belast dr. D. De
Loos, directeur van de H. B. school te Leiden.
Dag en plaats van dit examen zullen nader worden
bekend gemaakt.
De Minister van Staat, Min. van Binu. Zaken,
brengt ter kennis van belanghebbenden, dat bij zijn
Departement welhaast een vergelijkend onderzoek zal
gehouden worden van hen, die tot tweeden klerk
wenschen te worden benoemd, op een jaarwedde aan-
vankelijk van f 400.
Nadere bijzonderheden meldt de St. Ct.
Het Staatsblad no. 46 bevat een kon. besluit
van den 25sten Maart 1886, tot schorsing van
het besluit van den raad der gemeente Hoofdplaat van
10 Maait 1886, waarbij aan mejuffrouw P. Steenmetser
ontslag is verleend als onderwijzeres in de nuttige hand
werken aan de openbare lagere school no. 2 in die
gemeente.
Het besluit is genomen op grond, dat ter beoordeeling
of dit besluit met de wet strijdig is, een nader onder
zoek wordt vereischt; dat de termijn, in de laatste
zinsnede van evengenoemd wetsartikel bepaald, daartoe
geene voldoende tijdruimte aanbiedt, en het dus noodig
is dat besluit te schorsen.
Vrijdag is te Amsterdam tot arts bevorderd de
heer C. F1 o h i 1, cand.-arts.
Volgens den Haagschen berichtgever der Frankf.
Ztg. bestaat bet syndicaat voor de conversie
onzer Staatsschuld uit de heeren Lippmann
Rosenthal Co. en A. Gansl, de laatste als vertegen
woordiger van de firma's N. M. Rothschild Sons te
Londen, de Rothschild Frères te Parijs en M. A. Von
Rothschild Söhne te Frankfort a/M.
Het Hoofdbestuur der Hol I. Maatschappij
van Landbouw heeit twee adressen verzonden
een aan de Tweede Kamer, houdende verzoek dat het
wetsontwerp betreffende de wijziging van het tarief van
invoerrechten niet worde aangenomen, en een aan den
Minister van Justitie, met verzoek, maatregelen te
nemen om het bedrog, dat gepleegd wordt in den
handel van landbouw-producten, door voldoende straf
bepalingen tegen te gaan.
Blijkens bericht van de Amerikaansche postad
ministratie, dd. 23 Maart jl., zijn de op 4 en 5 Maart
jl. uit Nederland verzonden brievenmalen voor
Amerika en Curacao, welke te Queensborough
zijn ingescheept op het den 7den Maart naar New-York
vertrokken stoomschip «Oregon", bij het vergaan van
dit stoomschip op de Amerikaansche kust, verongelukt.
Het hoofdbestuur van den Bond voor algemeen
stemrecht heeft besloten, dat een adres, waarbij
algemeen stemrecht wordt verzocht, met «pas
send vertoon" aan den Koning zal worden aangeboden.
Door de Synodale Commissie der C h r.
Geref. Kerk is een adres aan de Tweede Kamer
verzonden, het verzoek inhoudende, het voorstel der
regeering omtrent ait. 168 der Grondwet te verwerpen,
dat artikel zelf te verwijderen, en de fiuanciëele be
trekking tusschen den Staat en sommige in het rijk
bestaande kerkgenootschappen zoodanig te regelen, dat
bevoorrechting van het eene kerkgenootschap boven het
andere ophoude, door aan geen enkel kerkgenootschap
subsidie of restitutie toetekennen.
De in de vergadering der kiesvereeniging «Bur-
gerpligt" te Amsterdam op 23 Maart aangenomen
motie in zake den A t j e h - o o r 1 o g, is bij adres
ter kennis van den Minister van Koloniën gebracht.
Van de verzending is tevens aan de Tweede Katner
bericht gegeven.
Het Weekblad voor Nederland, waarvan de heer
Tj. Holkema te Amsterdam uitgever is geworden, is
in nieuw formaat weer verschenen onder redactie van
de heeren J. De Koo en Justus Van Maurik Jr.