1886. N°. 34.
Zaterdag 20 Maart.
T3ste jaargang.
Bij dit nommer behoort een bijvoegsel.
GOESCHG
De uitgave dezer Couraut geschiedt Maandag, Woensdag en Vrijdagavond
uitgezonderd op feestdagen.
Prijs per kwartaal, zoo binnen als buiten Goes, f 1,75.
Afzonderlijke nommers 5 ct., met bijblad 10 ct.
4
In ons land vervoege men zich" voor Rotterdam aan het Algemeen Advertentiebureau
van NIJGH VAN DITMAR, en verder bij alle Boekverkoopers en Postdirecteuren.
COURANT.
De prijs der gewone advertentiën is van 15 regels 50 ct., elke regel meer 10 ets.
Bij directe opgaaf van driemaal plaatsing derzelfde advertentie wordt de prijs slecht*
tweemaal berekend.
Geboorte-, huwelijks- en doodberichten en de daarop betrekking hebbende
dankbetuigingen werden van-18 regels a f 1,berekend.
Dienstaanbiedingen, niet meer dan 4 regels beslaande en contant betaald, 20 ets.
Aanvragen om en vermelding van liefdegaven 5 cents per regeL
Een Minimum I
Tengevolge van de beslissing in de zitting der
Tweede Kamer van eergisteren is nu zonder eenigen
twijfel al het gewicht der Grondwetsherziening gelegd
op art. 194, op het onderwijsvraagstuk. Dit was te
verwachten en het verwondert ons zelfs dat de meer
derheid voor de prioriteit van hoofdstuk X niet grooter
was. Slechts de heer Van Houten stemde met de
rechterzijde. Zelts de heer Ruys was op krukken tegen
woordig en tegenover zulk een bewijs van zelfopoffering
voor het partijbelang kan het geen gunstigen indruk
maken, dat de heer Heldt juist vóór de stemming
de zaal verliet. Wel kon zijn stem nu geen invloed
uitoefenen, maar waarom haar niet uitgebracht, zelfs
al zoude hij met de antiliberalen hebben gestemd
Miste de heer Heldt ditmaal den moed zijner over
tuiging
Wij kunnen dit en andere incidenten, in de zitting
van Woensdag voorgekomenechter laten rusten.
Omtrent de hoofdzaak is eene beslissing genomen en
het is misschien maar beter ook om, nu de anti
liberalen onverzettelijk de behandeling der overige
hoofdstukken blijven weigeren als niet eerst de zaak
van het onderwijs in hun geest is beslist, dan ook
maar onmiddellijk in 't zwaarste vuur te gaan.
En welk vuur staat der liberale partij te wachten?
De Standaard van 18 dezer deelt ons daaromtrent
het volgende mede
Dinsdagavond is er een vergadering van de ver-
eenigde Rechterzijde gehouden, om zich te verstaan
over de minimum-redactie van art. 194.
Aangenomen wierd toen deze voorslag
«Artikel 194 der Grondwet wordt gelezen als volgt:
«Het Onderwijs is een voorwerp van de aanhou
dende zorg der Regeering.
«Het geven van Onderwijs is vrij.
«Het toezicht van de Overheid op het Onderwijs
in het algemeen, de inrichting van het Openbaar
Onderwijs, en, voor zoover het Lager Onderwijs be
treft, de aan den onderwijzer te stellen eischen van
bekwaamheid en zedelijkheid worden door de wet
geregeld.
«De Openbare Scholen zijn toegankelijk voor leer
lingen zonder onderscheid van godsdienstige ge
zindheid.
«In of voor elke gemeente wordt Lager Onderwijs
gegeven voldoende aan de behoefte der bevolking.
Het wordt, voor zooveel daarin niet op andere wijze
is voorzien, van Overheidswege verstrekt in open
bare scholen; voor onvermogenden kosteloos, voor
anderen tegen betaling van een billijk schoolgeld.
«In de kosten van het Bijzonder Onderwijs kan,
naar bij de wet te stellen regelen, uit openbare
middelen worden bijgedragen, onverschillig of het
onderwijs al of niet voldoet aan het in het vierde
lid bepaalde vereischte voor openbare scholen.
«De Koning doet jaarlijks van den staat van het
onderwijs een uitvoerig verslag aan de Staten-Gene-
raal geven."
«Deze voorslag is al zeer miniem", zegt De Standaard
en bij haar bestaat er niet geringe bedenking tegen.
«Maar dit staat vast", zoo gaat De Standaard voort,
«als de Linkerzijde ons zelfs dit allerminste niet gunnen
wil, dan zie men voorloopig maar voorgoed van Grond
wetsherziening af.
In geen geval zou te gedoogen zijn, dat bij amen
dement op dezen minimum-eisch ook maar het aller
geringste wierd afgedongen.
Besliste oppositie zou dan onzerzijds zeer stellig ge
boden zijn."
Ziedaar dus den eisch der clericalen en dit noemt
dan De Standaard een minimum, het allerminste
waarop niet het allergeringste mag worden afge
dongen! Inderdaad, de bescheidenheid van den eisch
is groot. Men vraagt slechts alles!
Wie goed leest voor welk koopje wij, liberalen, in
deze «minimum-redactie" de herziening der Grondwet
op andere punten kunnen bekomen, zal moeten erken
nen, dat deze handel in regeeringsbeginselen, dit
loving8ysteem omtrent een der gewichtigste punten van
ons volksbestaan getuigt van eene welwillendheid,
waarvan men niet weet of men er zich over verbazen
of ergeren moet.
Betaling van billijk schoolgeld, met uitzondering
van onvermogenden, niet meer facultatief gelaten,
maar gebiedend voorgeschreven Met dezen eisch zou
men vrede kunnen hebben, als eene goede verklaring
omtrent het woord «billijk" werd gevonden.
Het openbaar onderwijs aanvulling. Alzoo het
staats-onderwijs geen hoofdzaak meer. Da Staat slechts
optredende, wanneer «daarin niet op andere wijze is
voorzien"
In de kosten van het Bijzonder onderwijs kan uit
de openbare middelen worden bijgedragen, onver
schillig of al of niet aan het 4e lid wordt voldaan,
nl. dat de scholen toegankelijk zijn voor leerlingen
zonder onderscheid van godsdienstige gezindheid
Met andere woorden
Bijzonder onderwijs regel; het openbaar aanvulling!
Bijzonder onderwijs, gesubsidieerd uit de openbare
middelen, zonder verplichting om leerlingen van andere
godsdienstige gezindheid toe te laten
De kerkelijke scholen eu schooltjes in volle eer her
steld en naar hartelust puttende uit de algemeene kas!
Onnoodig hierover verder uit te weiden.
Wien deze minimum-eisch ook maar in de verte
aannemelijk schijnt on3 niet 1 Men noeme ons vrij
onverzettelijk; maar wij zouden het een ramp achten
voor ons land, indien een deel der liberalen een der
gelijke wijziging van art. 194 hielp bevorderen.
In de zitting van gisteren is bovenstaande minimum-
eisch in den vorm van een amendement ingediend
door de heeren Mackay, Lohman, Beelaerts, Schaep-
man, Vermeulen en Ruys. En al kon men nu aan de
zijde der liberalen rekenen op den steun der heeren
Van Houten en Heldt, dan nog zal de voortduring
der vacature te Assen oorzaak zijn, dat de rechter
zijde in de eerste 14 dagen met een stem in de meer
derheid is.
Tenzij er weder onvoorziene, omstandigheden zich
voordoen, zal dus het amendement door de Tweede
Kamer worden aangenomen.
Dit zal den weg banen tot de verdere behandeling
der Grondwetsherziening, maar behoeft voor de libe
ralen nog geen reden tot wanhoop te zijn, want
er zijn nog eene Eerste Kamer en eene tweede lezing.
GOES, 19 Maart 1886.
Wederom was het lokaal der Christ. Jongel.-
vereeniging (Wijngaardstraat) Woensdagavond het ver-
eenigingspunt voor een talrijk publiek, grootendeels het
jongere geslacht vertegenwoordigend, ditmaal om de
openbare les haast schreven we het minia
tuur-concert bijtewonen, te geven door leerlingen
van dhr. P. De Jonge Jz.
Zeker hebben velen en niet het minst de ouders
der leerlingen met genoegen de door dezen gemaakte
vorderingen bemerkt, waarvan deze les de bewijzen
leverde, al waren er natuurlijk ook eenige vlekjes te
bespeuren, die dhr. De Jonge het best zelf bemerkt
zal hebben. Op het programma was vcoral aan het
instrumentaal gedeelte een wel wat groote plaats ge
gund. Jammer, dat bij no. 22, een trio voor piano,
viool en violoncel, deze laatste een ongeval overkwam,
dat waarschijnlijk zelfs de beste violoncellist niet voor
komen kan. Nadat dit no. aanvankelijk goed van
stapel was geloopen, sprong er nl. eensklaps een snaar,
wat natuurlijk stoornis in de uitvoering gaf. Doch
de directeur, den moed niet opgevende, wist de kranke
spoedig te herstellen, en thans werd het no. dan ook
zonder ongelukken en vrijgoed uitgevoerd.
Wanneer dhr. De Jonge een volgende maal het
programma, dat nu uit 24 nummers bestond, wat
kleiner maakte, dan gelooven wij dat hij het publiek
en niet het minst zijnen leerlingen een dienst bewijzen
zoude. Hij overschatte vooral niet de krachten zijner
leerlingen deze wenk geldt voornl. de jeugdige kleine
die herhaaldelijk de viool bespeelde en zelfs eenmaal
solo zong. Zij bad blijkbaar moeite haar fijn stem
metje boven het wel wat zware accompagnement der
piano te doen uitkomen. Wat minder vrijgevigheid
in het gratis verstrekken van programma's aan het
minder geciviliseerde jongere geslacht ware zeker ook
niet ongewenscht, want nu waren enkelen door hunne
ongepaste houding oorzaak, dat èn de directeur èn
het welgezinde publiek zich ergerde aan hunne zoo
genaamde aardigheden, die echter daar zeker niet op
hare plaats waren.
De aangekondigde voordracht van den heer P.
A. Janssen van Middelburg over het onderwerp
«Door algemeen stemrecht geen revolutie" had gister
avond in een der zalen van het koffiehuis de Piins
van Oranje plaats.
De heer Janssen had niet veel genoegen van de
volvoering van het plan om zijne denkbeelden over
dit socialistisch onderwerp ter openbare kennis te bren
gen. Behalve dat slechts 15 a 16 personen tegen
woordig waren, droeg de spreker zijn onderwerp op
niet zeer duidelijke wijze voor. Er was -iets vaags,
iets oppervlakkigs in wat hij ten gehoore bracht; dit
alleen moet gezegd wordenhet ontbrak niet aan de
gewone klanken: «De weikman ligt aan banden", «er
moet verandering komen", «het staatsgebouw schudt
op zijne fondamenten", «men houdt den minderen
man als een onmondig kind buiten iedere staats
bemoeiing". Deze en dergelijke uitdrukkingen waren
schering en inslag van de rede. En toen zich een
der aanwezigen aan het debat waagde, en onder
verklaring, dat hij, werkman zijnde, nimmer eenige
banden gevoeld had, verzocht om de vruchten van het
algemeen stemrecht, zooals dit in andere landen bestaat,
te mogen vernemen, werd hem ten antwoord gegeven
dat daartoe voor dezen avond geen gelegenheid was.
In het kortde voordracht kan beschouwd worden als
ï.tet veel succes te hebben gehad.
Op verzoek is ingetrokken de benoeming van
J. Kloosterman te Biezelinge tot postbode van
Wissekerke naar Kamperland, en in diens plaats, met
ingang van 1 April a. s., benoemd F. Kipperman
te Kapelle.
Kruiuinge. Door den gemeenteraad alhier is aan
den heer G. F. Steenhuizen, wegens vertrek naar Bui
tenpost, eervol ontslag verleend als gemeente-genees
heer; met de tijdelijke waarneming is belast de heer
dr. E. Brandts, arts te Wemeldinge.
Ter voorziening in de behoeften der arbeidende
klasse, tengevolge van den langdurigen winter, is door
de hier bestaande Nieuwjaars-commissie, in overleg
met het gemeentebestuur, eene oproeping gedaan van
personen, welke tot bedeeling van brood in aanmerking
wenschen te komen. 70 Hoofden van gezinnen hebben
zich daartoe aangemeld, aan wie op heden 400 Kg.
brood zal worden verstrekt, dat door de bakkers zal
worden geleverd tegen 10 cent per Kg. Het voor
nemen bestaat eene collecte te houden tot vinding der
noodige gelden; voorloopig is daartoe aangewend het
saldo, bij gemelde commissie den 1 Januari 11. in kas
gebleven.
Ter vervulling der vacature, ontstaan door het
op verzoek verleeDd ontslag aan A. Poulns, als
deurwaarder te Bergen-op Zoom, zijn de volgende per
sonen door de arr -rechtbank te Breda op de voordracht
geplaatstJ. C. H. Hollman te Goes, A. Snoodijk te
Bergen-op-Zoom en E. W. Smitshuizen te Roermond.
{N. B. en O. Ct.)
In de Dinsdag gehouden vergadering van het
Nuts departement Zieriksee trad als spreker op de
heer W. J. VanGorkom van Goes, die in eene
van studie getuig nde voordracht behandeldede
Geschiedenis van het Gildewezen. De spreker verdeelde
deze geschiedenis in 4 tijdperken: lo. het Heidensche,
2o. dat der middeleeuwen, 3o. dat der 17de en 18de
eeuw en 4o. het tegenwoordig tijdperk. Bij de behan
deling van dit onderwerp werd menige voor velen
onbekende bijzonderheid medegedeeld omtrent de op
richting, den invloed, de feesten enz. der Gilden, en
tevens aangetoond, dat hoewel zij in den tegenwoor-
diger, tijd wettelijk zijn opgeheven, zij toch nog feite
lijk hunnen invloed op staat en kerk uitoefenen.
Een talrijk publiek woonde deze laatste «Nuts
lezing" iu dit seizoen bij. Wij roepen èn sprekers èn
hoorders een «tot weerzien" toe. ZN.bode.)
«De Bond voor algemeen kies- en
stemrecht" heeft aan zijne afd. eene circulaire
verzonden, waarin het voorstelt everal in den lande,
waar dit niet bepaald onmogelijk is of onmogelijk
gemaakt wordt, te beginnen met deze maand, groote
vergaderingen te beleggen, tot verbreiding der begin
selen van den Bond en bespreking der te nemen
maatregelen.
Eene groote adres-beweging wordt voorbereid voor
den tijd dat «de nieuw gekozen Kamer de Grond
wetsherziening in behandeling neemt."
Uit Den Haag wordt medegedeeld, dat de ver
gadering, Dinsdagavond 11. in de koffiekamer van de
Tweede Kamer der Staten-Generaal, onder voorzitter
schap van den heer JE. Mackay, door de anti-revolu
tionaire en katholieke leden der Kamer gehouden, en
waarin werd besloten het amendement op art. 194
der Grondwet voor te stellen, dat sinds is ingediend,
ook werd bijgewoond door de beide zoogenaamde
conservatieve leden, de heeren R. J. Schimmelpen-
ninck en Oorver Hooft.
Volgens de Portefeuille zou de verkoop van
het Dagblad voor Nederland en het weekblad de
Amsterdammer alleen een administratieve maatregel
zijn, die weinig of geen wijziging zal brengen in de
uitgave van deze bladen, dan alleen dat na 1 April
bij de uitgave eenige bezuinigingen zullen toegepast
worden.
Het centraal-bestuur van het Algemeen Nederl.
Werklieden-verbond heeft een adres aan de Tweede
Kamer gezonden, waarin het met het oog op de Grond
wetsherziening verklaart, dat aan het Regeeringsvoorstel
betreffende het kiesrecht elke voorwaarde voor een be
vredigende oplossing ontbreekt.
Het verzoekt daarom da Kamer het voorstel der
Regeering tot vervanging van art. 76 der Grondwet
te verwerpen en daarvoor in de plaats een ander
voorstel te doen en aan te nemenwaarbij het
kiesrecht verzekerd wordt aan alle meerderjarige
ingezetenen, Nederlanders, die in het genot zijn hun
ner burgerlijke rechten, met uitzondering van hen
die in hechtenis zijn, wien het kiesrecht bij een
rechterlijke uitspraak is ontzegd, benevens, in het
uiterste geval, de ongehuwde militairen, behoorende
tot het vaste korps, beneden den rang van onderofficier
en zij die voortdurend, d. i. het geheele jaar, worden
bedeeld, of het iaar, voorafgaande aan het vaststellen
der kiezerslijsten, zoodanig werden bedeeldalsook,
dat het kiesrecht geheim zij.
Indien echter de hier aangegevene regeling in de
Kamer bezwaren ontmoet en zij te dien opzichte tot
geen overeenstemming zou kunnen geraken, dan ver
zoekt het bestuur haar in ieder geval in de Grondwet
te bepalen, dat het kiesrecht wordt toegekend aan
de meerderjarige ingezetenen, Nederlanders, behoudens
regeling bij de wet, zoodat de Grondwet geenerlei
belemmeringen of beperkingen in den weg legt, maar
alle verdere bepalingen, die noodig mogen worden
geacht, plaats vinden bij de Kieswet.
Alleen wanneer het kiesrechtvraagstuk in een der
bovenbedoelde gevallen wordt opgelost, ziet het bestuur
er zulk een groot bezwaar niet in, dat de Kamer
toegeeft aan hen die herziening van art. 194 verlangen
in dezen zin, dat de regeling van het onderwijs wordt
overgelaten aan de gewone wet, ofschoon adressant
in ieder geval de wenschelijkheid vooropstelt, dat, van
overheidswege blijve bestaan: toezicht op het naleven
van de wettelijke bepalingen omtrent het schoolwezen,
het onderzoek van staatwege naar de bekwaamheid
en zedelijkheid der onderwijzers en de zorg voor een
voldoend aantal welingerichte scholen, zoodat wegenè
gebrek daaraan of plaats daarin, geen kinderen van
onderwijs verstoken behoeven te blijven.
Staten-Generaal.
TWEEDEKAMER.
In de zitting van gisteren is na eene uitvoerige
discussie met 42 tegen 37 stemmen aangenomen de
conclusie der commissie voor ds verzoekschriften om
het adres-Croll neder te léggen ter griffie. Daardoor
is verworpen het voorstel van den heer Heldt om in
lichtingen aan de regeering te vragen.
Bij de voortgezette behandeling van de Grondwets
herziening erkende de heer Schaepman de noodzake
lijkheid van de herziening, vooral wat het onderwijs
en het kiesrecht betreft.
De heer Roëll achtte die herziening noodig voor
de successie, het kiesrecht, de defensie en de justitie.
De heer Heldt kon niet medegaan zonder althans
de zekerheid te hebben dat de Grondwet het Algemeen
Stemrecht in de toekomst niet zou dwarsboomen.
De Minister van Binnenlandsche Zaken achtte het
Algemeen Stemrecht niet noodig.
Het algemeen debat werd hierna gesloten.
De discussie over hoofdstuk Onderwijs is aange
vangen.
De heer Lohman verdedigde uitvoerig zijn voorstel
om het beginsel op te nemen in de Grondwet, dat
ook aan bijzondere scholen subsidie zal worden verleend.
Kerkelijke Zaken en Onderwijs.
Bedankt voor het beroep naar Bezooien door
ds. J. Ossewaarde, te Doeveren c. a.
Naar het Handelsblad verneemt, heeft het clas
sicaal bestuur geoordeeld, dat de bezwaren, tegen de
voorloopig geschorste leden van den alg. kerkeraad
te Amsterdam ingebracht, aanleiding zouden kunnen
geven tot ontzetting uit eene kerkelijke bediening.
Daarmeè is evenmin censuur uitgesproken, als met de
provisioneele schorsing. Er is allerminst een vonnis
geveld. Het algemeen reglement (art. 44, al. 3) schrijft
voor, dat alle geschillen en aanklachten bij bet clas
sicaal bestuur worden ingebracht, om ze voorloopig
te onderzoeken, ten einde te beoordeelen, aan wie de
behandeling er van moet worden opgedragen.
Ingevolge deze nu eerst plaats gehad hebbende be
oordeeling, heeft het de stukken opgezonden naar het
prov, kerkbestuur. Want, als het oordeelt dat er ont
zetting zou kunnen volgen, moet de opzending volgen.
Tot zulk eene daad heeft het classicaal bestuur geene
macht, maar als het oordeelt bij het voorloopig onder
zoek, dat de bezwaarden voorshands onschalelijk ge
maakt moeten worden, dan kan het, gelijk geschied
is, voorloopig schorsen. Natuurlijk ligt ia zulk eene
schorsing reeds opgesloten, dat ontzetting zou kunnen
volgen.
ui'
Landbouw en Veeteelt.
In de provinciën Groningen en Friesland woulen
tegenwoordig tegen ongewoon hooge prijzen stieren
aangekocht, die naar Rusland uitgevoerd worden. Een
stier werd dezer dagen voor de kapitale som van 450
aangekocht.
Uit een voordracht door d n heer Anton Jurgens
te Londen gehouden blijkt, dat in Engeland de vraag
naar boter zoo groot is, dat de productie van het land
niet voldoonde is, om het noodige te leveren. In 1883
bezat Groot-Brittannië ongeveer 340 000 m Ikkoeien,
die ongeveer 8172 millioen liter melk leverden. Het
j gedeelte daarvan werd in natura gebruikt, terwijl
