5. N°. 121.
Dinsdag 13 October.
72ste jaargang.
Uitlotiiig aangegeven Obligatiën
De Avondschool,
Slachterij
Sigarendroogerij
Water in de Vest
GOME
De uitgave dezer Courant geschiedt Maandag, Woensdag eu Vrijdagavond
uitgezonderd op feestdagen.
Prijs per kwartaal, zoo binnen als buiten Goes, f 1,75.
Afzonderlijke nommers 5 ct., met bijblad 10 ct.
In ons land vervoege men zich' voor Rotterdam aan het Algemeen Advertentiebureau
van NIJGH VAN DITMAR, en verder bij alle Boekverkoopers en Postdirecteuren.
COURANT.
De prijs der gewone advertentiën is van 15 regels 50 ct., elke regel meer 10 ets.
Bij directe opgaaf van driemaal plaatsing derzelfde advertentie wordt de prijs slechts
tweemaal berekend.
Geboorte-, huwelijks- en doodberichten en de daarop betrekking hebbende
dankbetuigingen worden van 18 regels a f 1,berekend.
Dienstaanbiedingenniet meer dan 4 regels beslaande en contant betaald, 20 ets.
Aanvragen om en vermelding van liefdegaven 5 cents per regel.
De lijst van de ter
in de gevestigde schuld der gemeente is opgemaakt
en zal ter secretarie gedurende de laatste helft dezer
maand ter visie liggen, terwijl de uitloting zal plaats
hebben ten raadhnize, op Zaterdag den 7 November
1885, des namiddags te éen uur.
Goes, den 10 October 1885.
Burgemeester en Wethouders van Goes,
J. G. DB WITT HAMER.
De Secretaris,
HARTMAN.
zijnde HERHALINGSSCHOOL (Hoofdde heer Ittmann),
zal dit jaar een aanvang nemen op Maandag den 2
November, des namiddags te 5 uren.
Aangifte van leerlingen, onverschillig van welken
leeftijd, mits onder overlegging eener schriftelijke ver
klaring van het hoofd eener school, dat zij het gewone
schoolonderwijs hebben genoten, kan geschieden ter
secretarie der gemeente, van Maandag den 12en tot en
met Zaterdag den 24en October aanstaande.
Goes, den 10 October 1885.
Burgemeester en Wethouders van Goes,
J. G. DE WITT HAMER.
De Secretaris,
HARTMAN.
Er is vergunning verleend tot oprichting van eene
in het perceel Wijk A no. 120 aan JOHANNES VAN
DER REIT, en van eene
in het perceel Wijk C no. 15 aan JOHANNES LINSE.
Goes, den 10 October 1885.
Burgemeester en Wethouders van Goes,
J. G. DE WITT HAMER.
De Secretaris,
HARTMAN.
Door'Mej. de wed. M. VAN DER REIT is eene aan
vrage ingediend, om haar in gebruik aftestaan de opper
vlakte van 16 Centiaren
voor den Keizersdijk, ter plaatse waar zij thans de wol-
wasscherij uitoefent.
Eventuëele bezwaren tegen de inwilliging van dit
verzoek worden ingewacht vóór Zaterdag den 17en
October aanstaande.
Goes, den 10 October 1885,
Burgemeester en Wethouders van Goes,
J. G. DE WITT HAMER.
De Secretaris,
HAR T MA N.
's-Gravenhage, 8 October.
De afgevaardigden uit Middelburg en Goes hebben
weder veel van zich doen sprekeij. De eerste, de heer
Keuchenius, was bij het adres-debat weder als altijd
langwijlig en zich bij zijn insinuatiën zoowel tegen
Regeering als tegen politieke tegenstanders behendig
schuilende achter wat Hooft noemde «het blanketsel
des voorhebbens". De ander, de heer Lohman, achtte
het niet beneden zich, om, teneinde van zijn anti
revolutionair standpunt de liberale partij en al wat
in Staat of Kerk liberaal is, te verguizen, nu en dan
de radicale vlag op te steken, zoodat hem in volle
landsvergadering voor de voeten werd geworpen dat hij,
met eenige woordomzetting, tot de aanhitsende taal
en zegswijzen der sociaal-democraten afdaalde, wanneer
ook zij in meetings en volksverzamelingen de liberalen
afschilderen als de satisfaits en wijders op hunne
rekening stellen alle tekortkomingen, alle nooden en
ellende der mindere klassen. De spreker verzweeg
daarbij (met voordacht al hetgeen juist die liberale
partij beproefd, gedaan of voorgesteld heeft in het be
lang van den minderen man, en zulks op elk gebied,
economisch zoowel als moreel en intellectueel. Alles
wat ontbrak, alles wat in den laatsten tijd tot ver
bittering en uitspatting had aanleiding gegeven, het
was de schuld der liberalen. De formeele akte van
beschuldiging, tevens geschikt tot vereenigingsleus van
de ontevredenen en opruiers, deed denken aan het
bekende versje uit de laatste helft der vorige eeuw
Quand l'eau manque a la rivière,
C'est la faute de Voltaire
Quand la rivière a trop d'eau,
C'est la faute de Rousseau.
Wèl heeft die afgevaardigde uit Goes den schijn
willen aannemen alsof hij billijkheidshalve niet alles
wilde schuiven op rekening van de liberalen, maar
dat ook anderen en andere oorzaken schuld hadden
aan de heerschende malaisedoch de grondslag van
zijn betoog was dat desniettemin het liberale beginsel
en zijne toepassing met die schuld bezwaard bleef
(en dat men veilig mocht aannemen «dat de tegen
woordige innerlijke toestand van ons land een gevolg
is van de natnurlijke ontwikkeling van het liberaal
beginsel en van de regeermiddelen van het liberalisme",
waarbij ook niet gelet is op het volk «achter <ië
kiezers" enz. enz.
Dat deel der rede van den heer Lohman lokte dan
ook, behalve eene scherpe terechtwijzing van de heeren
Gleichman en De Beaufort, eene nog meer afdoende
kastijding van den heer Borgesius uit
»De wijze van redeneeren (zoo zeide hij) «heeft
zelfs in de woordenkeus zeer groote overeenstemming
met de redevoeringen der sociaal-democratische leiders.
Bij de sociaal-democraten krijgen de kapitalisten, bij
den heer Lohman de liberalen van alles de schuld,
en terwijl de sociaal-democraten steeds op den voor
grond stellen, dat zij niets hebben tegen de personen,
want dat er ook onder de kapitalisten zeer achtens
waardige burgers zijn, maar dat zij alleen het kapi
talisme bestrijden, zoo begint ook de heer Lohman
zijne philippica's met dezelfde zinwending, met dit
verschil alleen, dat hij in plaats van kapitalisten het
woord liberalen en in plaats van het kapitalisme het
woord liberalisme gebruikt. Overigens geheel dezelfde
toon, en ook dezelfde opruiende taktiek".
En zóo ging die spreker voort, ook met betrekking
tot andere gedeelten van de acte van beschuldiging
des heeren Lohman, en telkens vond bij overeenstem
ming en verwantschap met de uitdrukkingen, klachten
en voorspiegelingen der sociaal-democraten «die groote
woorden bezigen welke de groote menigte wel niet
begrijpt, maar die dan toch eene zekere aantrekkings
kracht uitoefenen."
Waarlijk, het is voor de kenschetsing der anti-revo
lutionaire partij, in zoover haar leider en voornaamste
woordvoerder haar gevoelen uitdrukt (en het is niet
gebleken dat hij gedesavoueerd werd), het is van be
lang nategaan tot welke ciitiek de redevoeringen van
de heeren Lohman en Keuchenius in dit adresdebat
hebben aanleiding gegeven. Nog éene aanhaling uit
de rede van den heer Gleichman tegenover de vraag
wat de liberalen voor den godsdienst gedaan hebben
«Wat wij liberalen in de kerk zien geschieden is
al zeer weinig geschikt om iemand van de liefe
lijkheid; van de daar gepredikte leer te overtuigen.
En, voegde hij den heer Lohman varder toe «Wanneer
gij klaagt (en de spreker beaamde de klacht) over het
verval in godsdienst en zedenals gij klaagt dat de
kerken meer verlaten, de koffiehuizen meer bezocht
worden, dan is dit grootendeels daaraan te wijten,
dat de kerk hare eigenaardige roeping met voeten
heeft getreden. De tijden zijn voorhij dat in de kerken,
van welke gezindte dan ook, uitsluitend woorden op
gingen van vrede, liefde en verdraagzaamheidmen
verneemt daar nu slechts verkettering van de secten
tegen elkander niet alleen maar ook van de leden der
zelfde kerk onderling. Wilt gij de Maatschappij her
vormen (en de spreker wilde dit evenzeer) door het
aankweeken van godsdienstzin, laat dan vrede,
liefde en verdraagzaamheid de kern zijn van de leer,
die in uwe kerk wordt verkondigd en buiten uwe kerk
door hare leden wordt betracht."
Vrome wensch voorzekermaar de heer Gleich
man en allen, die op dit gewichtig punt met hem
eenstemmig denken, behoeven zich niet te vleien dat
die leer van liefde en verdraagzaamheid door de ker
kelijke partijen in 't algemeen en door de anti-revo
lutionaire in 't hijzonder in praktijk zal worden ge
bracht. Eene kerkelijke partij, welke ook, die naar
staatkundigen invloed en vervolgens naar heerschappij
streeft, is uit den aard der zaak exclusief, liefdeloos en
verketterend. Had zij de macht van vroeger en de sterke
arm tot haar dienst, zij zou voor niets terugdeinzen.
Wanneer men nu, geheel afgescheiden van wat
namens de anti-revol. woordvoerders oirbaar werd
geacht van in dit debat gemengd te worden ter ver
guizing der liberalen, de vraag stelt welk politiek
resultaat heeft het adres-debat gehad, dan zij men
niet al te optimistisch of schatte het resultaat te hoog.
Het is waar, ter zake van het kiesrecht is in den
boezem der liberale partij meerdere toenadering en
overeenstemming merkbaar geworden. De formule van
den heer Gleichman, die voorshands verbetering in
den toestand verwacht allereerst van grondwetsher
ziening met zeer aanmerkelijke uitbreiding van het
kiesrecht in dier voege dat de in zijn stand gezeten
werkman in het bezit van kiesrecht worde geplaatst,
die formule of beter gezegd dat advies is wel aanvaard
door den heer Van Honten, niet weersproken door
andere liberalen, en niet geheel afgewezen, schoon ook
niet geheel omhelsd, door het hoofd van het Kabinet,
maaris daarmede nu de oplossing gevonden en
zijn, zelfs bij toetreding van den heer Heemskerk, de
grondwetsherziening en de kiesrechthervorming ver
zekerd, die tot de gewenschte verbetering van den
algemeenen toestand in de allereerste plaats zullen
moeten bijdragen Er zijn er die hoop hebben. Er
zijn er ook die reeds de eerste lichtstraal van een
nienwen dageraad zien aanbreken. Maar er zijn er ook
die twijfelen of ongeloovig zijn. Aangenomen dat de
liberale partij in onze Tweede Kamer zich als één
man hij het voorname punt, de herziening van het
kiesrecht in den aangeduiden doch nog niet juist
gedefiniëerden zin, aansluit, is dan daardoor de
totstandkoming der grondwetsherziening verzekerd
Het moge juist zijn wat de heer Van Houten op
merkte, dat als men spreekt van eene Kamer op het
doode punt, er toch verschil is tusschen 43 gelijk
gezinden en 23 18 2, die ook op het punt van
het kiesrecht niet aaneengesloten zijnmaar daar-
ge'aten dat de optelling bij weerstrevende combinatie
toch ook weder 43 geeft, is er ten aanzien der grond
wetsherziening, behalve art. 76, nog een ander, een
grooter struikelblok uit den weg te ruimen, namelijk
de steen des aanstoots met betrekking tot art. 194,
en wel de onderwijsquaestie. Daar heerscht niet alleen
verschil in de wijze van oplossing tusschen de beide
kerkelijke partijen, ofschoon eensgezind in de ver
werping van eene te geringe concessie, maar daarover
bestaat ook verschil bij de liberale partij zelve, die
eene te groote concessie aan de kerkelijke partijen
van de zijde der Regeering niet zou kunnen goedkeuren.
De verschillende voorslagen of eischen zijn even vaag
als tegenstrijdig. Tusschen Betz en De Beaufort, tus
schen Schaepman en andere invloedrijke katholieken,
tusschen de droite en de gauche der anti-revolutio
nairen bestaat groot verschil van gevoelen. Zal het
Heemskerk gegeven zijn door zijne aangekondigde wij
ziging van art. 194, waartoe hij aanvankelijk volstrekt
geen noodzakelijkheid zag en die hem als 't ware is
afgedwongen, de uiteenloopende gevoelens en eischen
te vereenigen en te bevredigen
Zal het gebeuren Wij vreezen van neen. Kerkelijke
heerschzucht laat niet gemakkelijk los. Hoor Thor-
becke«Van de oudste tijden herwaarts was het een
bijzondere trek der kerkelijke geloofsbegrippen om over
anderen, zelfs buiten den kring der kerk, over de
begrippen op ander gebied van menschelijke kennis
heerschappij te voeren."
goes', 12™October "l8s5l"
In de Zaterdagavond gehouden vergadering van
de werkliedenvereeniging «Eigen Hulp" alhier werd
het volgende driemaandelijkse!) verslag over de maanden
Juli, Augustus en September 1885 uitgebracht.
Het aantal gewone leden bedroeg op 30 Sept. 1885
46, dat der buitengewone leden 31.
Er werd ontvangen
Aan contr. gew. leden 52,90
entreegelden 3,50
boeten 0,33
Samen
Uitgegeven
Aan ziekengeld 123,00
port0,10
56,73
Samen
123,10
Alzoo op 30 Sept. 1885 een te kort van 66,37
Op 30 Juni 1885 was in kas
daarvan afgetrokken het te kort ad.
512,15
66,37
Blijft alzoo in kas 445,78
Aan 5 gewone leden werd gedurende het afgeloopen
kwartaal uitkeering gegeven, welke achtereenvolgens
hebben bedragen 42, ƒ36, ƒ30, ƒ10 en ƒ5.
14 gewone leden traden tot de vereeniging toe.
Daarna was aan de orde de benoeming van een be
stuurslid, wegens vertrek van den heer W. De Keijzer.
In diens plaats werd gekozen de heer D. C Seller.
Door diens benoeming moest voorzien worden in de
vacature van een lid van de commissie over het beheer
der gelden, waartoe werd gekozen de heer A. Schrijver.
Ook werd nog besloten om voortaan aan ziekzijnde
leden geen gepatenteerde werkzaamheden meer toe te
laten, daar er, volgens rapporten van de commissarissen
welke de zieken bezoeken, erg misbruik wordt gemaakt
en alzoo de vereeniging voor winstbejag wordt gebezigd.
Op de vraag van een lid of men nog niets naders
wist omtrent het Ned. Pensioenfonds voor werklieden,
gaf het bestuur ten antwoord dat zij nog geen nadere
toelichting van het bestuur der afdeeling Goes had ont
vangen, doch zoodra de vrouwen-tarieven en die voor
het overlijden, welke nog eerst moesten worden ge
raadpleegd, in het bezit zijn van het bestuur van «Eigen
Hulp", zal ook zij spoedig met de zaak een begin maken.
Heinkenszaud. Zaterdag 11. werd alhier door de
werkmansverteniging rekening en verantwoording over
het loopende jaar gedaan, waaruit bleek dat dit jaar
de kolen tegen 66 cent per HL. vrij aan huis den
leden zijn bezorgd. Het aantal leden bedraagt t' ans
72, aan welke te zamen 1347 HL. zijn afgeleverd.
De kolen schijnen uitmuntend van qualiteit te zijn.
Uit Ierseke ontvangen wij het volgende ter
plaatsing
Over enkele dagen zal zich hier het ongewone ver
schijnsel voordoen, dat onze rijk bevolkte gemeente
zonder toren, zonder klok en uurwerk is. Tot welk eene
verwarring het gemis eener algemeene tijdsaanwijzing
hier aanleiding geven zal, begrijpt ieder die weet, dat
het grootste deel der bevolking op vaste uren op zijn
werk moet zijn. Zeer mag het ons dus bevreemden,
dat het kerkbestuur bij zijn Ioffelijken ijver om de
kerk te vergrooten dit algemeen belang uit het oog
schijnt te verliezen.
('t Is ons onbekend, of er op dit punt eenige over
eenkomst bestaat tusschen de kerk en de gemeente
Ierseke anders zouden wij meenen, dat eene tijdsaan
wijzing als hier bedoeld tot de verplichtingen der bur
gerlijke gemeente behoort. Red.)
- Op een onlangs door verscheidene ingezetenen
van Ierseke gedaan verzoek om den sneltrein, die
's avonds te 7 u. 20 m. van Rozendaal naar Vlis-
singen vertrekt, aan het station Kruiniuge te laten
stoppen, is door de directie der maatsch. tot expl.
van staatsspoorwegen afwijzend beschikt. De weigering
is daarop gegrond, dat bedoelde trein speciaal bestemd
is voor het internationaal vervoer van Zuid-Duitsch-
land naar Engeland via Vlissingen en daarop dat,
indien dit verzoek voor Kruininge werd toegestaan,
het ook aan Vlake en 's-Heer Arendskerke met druk
ker en aan Kapelle-Biezelinge en Arnemuiden met
ijk 'verkeer niet zou kunnen worden geweigerd.
Twee andere adviezen zijn van de «Liberale
Unie" ingekomen, het eene in zake Belasting-herzie
ninghet andere betreffende de Onderwijsquaestie.
In zake de belastingherziening gaat het bestuur
den loop der geschiedenis na en wijst zij op de tra
ditie der liberale partij, wier streven steeds geweest
is, de indirecte belastingen af te schaffen of te ver
minderen en versterking der middelen te zoeken in
eene belasting op het inkomen of het vermogen. De
talrijke teleurstellingen sedert 1848 in deze richting
ondervonden, ook door gemis aan medewerking vau
alle leden der liberale partij, geven een ontmoedigen-
den indrukhet telkens weer opduiken van hetzelfde
beginsel belasting naar het inkomen als de beste
maatstaf der draagkracht toont echter de veer
kracht van dat beginsel.
Dat beginsel moet gehandhaafd worden en hoe ook
uitgewerkt, het zal moeten samengaan zooveel mogelijk
met afschaffing van de nog bestaande accijnzen op
levensbehoeften en van eenige heffingen, waardoor
handel en nijverheid te zeer belemmerd worden.
In zake de onderwijs-quaestie stelde de Unie zich
de vraag, in hoeverre tempering van den schoolstrijd
mogelijk is. Dat uitvoerig en breed gemotiveerd advies
komt op het volgende neder. Het geheele onderwijs
zij een voorwerp van staatszorg; daar waar zonder
staatstusschenkomst voldoend onderwijs wordt gegeven,
kan de overheid zich van het verschaffen van onder
wijs onthouden; zij trekt hare onmiddellijke werk
zaamheid terug, niet omdat zij die als een noodza
kelijk kwaad beschouwt, maar omdat zij niet meer
noodig is. De overheid onthoudt zich hier van het
verschaffen van onderwijs, evenals zij zich onthoudt
van elk gebied, waar hare directe werkzaamheden
gemist kunnen worden. Maar dat onderwijs moet in elk
opzicht voldoend zijn èn naar gehalte èn met het
oog op de godsdienstige meeningen der ouders.
Als slotsom van het onderzoek stelt het bestuur
dus, dat het, ter verduidelijking van het voorschrift
van art. 194 der Grondwet, wenschelijk is
in alinea 1 te doen vervallen het woord «openbaar"
in alinea 2 te omschrijven de eerbiediging der gods
dienstige begrippen
in alinea 3 uit te drukken dat de overheid zich
terugtrekt van het direct verschaffen van onderwijs
daar waar, en zoolang als, door het bijzonder ouder
wijs iu de behoefte op voldoende wijze wordt voor
zien die onthouding te bepalen door de Regeering
en mits dat bijzonder onderwijs gegeven wordt zonder
subsidie van overheidswege
alinea 4 onveranderd te behouden.
Verder acht het bestuur het wenschelijk eene
nieuwe alinea aan het artikel toe te voegen, houdende
dat de Staat verplicht is te zorgen dat voor onver-
mogenden de gelegenheid tot het ontvangen van kos
teloos lager onderwijs niet ontbreke.
Uit Vlissingen meldt men in de IV. R. Ct.Van
welke beteekenis tegenwoordig de verzending van versche
visch, meer bepaald van oesters, mosselen en garna
len, uit de verschillende streken onzer provincie
naar Engeland is, kan men afleiden hieruit, dat in
de maand October jl. alleen over onze stad ruim
355,000 kilogram werden verzonden.
Deze zendingen kwamen, behoudens enkele weinige
uitzonderingen, alle uit Zeeland en bestonden, als boven
gemeld, bijna uitsluitend uit oesters, mosselen en gar
nalen, bestemd voor Londen en andere Engelsche mark
ten.
Ierseke, Bruinisse en Philippine verzonden de meeste
oesters en mosselen, deze plaats en Veere alleen garnalen.
Behalve langs onze gemeente werden ook aanzienlijke
hoeveelheden oesters en mosselen via RotterdamHar
wich verzonden.
