1885. N°. 100.
Dinsdag 25 Augustus.
72ste jaargang.
fa aanleiding van ie verkiezing te Dokkam.
De Toelatiügs- en Her-examens
een troltoir langs den Stationsweg
GOISCHG
De uitgave dezer Courant geschiedt Maandag, Woensdag en Vrijdagavond
uitgezonderd op feestdagen.
Prijs per kwartaal, zoo binnen als buiten Goes, f 1,75.
Afzonderlijke nommers 5 ct., met bijblad 10 ct.
In ons land vervoege men zich- voor Rotterdam aan het Algemeen Advertentiebureau
van NIJGH VAN DITMAR, en verder bij alle Boekverkoopers en Postdirecteuren.
COIIRIIYT.
De prijs der gewone advertentiën is van 15 regels 50 ct., elke regel meer 10 ets.
Bij directe opgaaf van driemaal plaatsing derzelfde advertentie wordt de prijs slechts
tweemaal berekend.
Geboorte-, huwelijks- en doodberichten en de daarop betrekking hebbende
dankbetuigingen worden van 18 regels a f 1,berekend.
Dienstaanbiedingenniet meer dan 4 regels beslaande en contant betaald, 20 ets.
Aanvragen om en vermelding van liefdegaven 5 cents per regel.
voor de HOOGERE BURGERSCHOOL VOOR JONGENS
■allen dit jaar plaatshebben op Donderdag, Vrijdag
en Zaterdag 27, 28 en 29 Augustus, aanvangende des
voormiddags te 9 uren.
Goes, deu 21 Augustus 1885.
Burgemeester en Wethouders van Goes,
J. G. DE WITT HAMER.
De Secretaris,
HARTMAN.
Gedurende de kermis zal de passage met rij- en
voertuigen door HET RIJFELAARSSTRAATJE en DE
STALSTRAAT alsmede over de
VL ASKARKT
festremd zijn, met dien verstande, wat de VLASMARKT
etreft, dat deze alleen mag bereden worden van nit het
Waterstraatje en de Wijngaardstraat, in rechte richting,
langs de woningen der heeren A. Van Schelven en D.
Hildernisse.
Goes, den 22 Augustus 1885.
Burgemeester en Wethouders van Goes,
J G. DE WITT HAMER.
AANBESTEDING
van
op Zaterdag den 29 Augustus 1885, des namiddags te
een uur, in de vergaderkamer van Burgemeester en
Wethouders ten raadhuize.
Het best k ligt van des voormiddags 9 tot des na
middags 2 uren ter secretarie voor een ieder ter inzage,
terwijl de aanwijzing op het terrein zal plaats hebben
op Vrijdag den 28 Augustus a. s. des voormiddags te
10 uren.
Goes, den 24 Augustus 1885.
Burgemeester en WefchouderB van Goes,
J. G. DE WITT HAMER.
De Secretaris,
HARTMAN.
Deze week wordt te Dokkum eene verkiezing voor
de Tweede Kamer gehouden, welke niet alleen als eene
buitengewoon gewichtige gebeurtenis, maar zelfs als
de dageraad van een nieuw politiek leven beschouwd
wordt. Zooals men weet is de heer Rengers de candi-
daat der liberalen, en deze heeft zich vroeger verklaard
in dien zin, dat het openbaar onderwijs niet volstrekt
afhankelijk is Van het onveranderd behoud van art. 194.
De Zutfensche Courant juicht op dien grond de
keuze van den heer Rengers toe.
«Stoere, Friesche kiezers; mannin uit een stuk,
mannen van beginselen," zoo zegt het blad, «verklaren
openlijk dat de consequentie van het liberalisme eene
wijziging van art. 194 der Grondwet meebrengt, als
door den heer R. wordt gewenscht.
Van vernagelen van kanonnen of neerhalen van
vlaggen is daarbij geen sprake; alleen van eene con
sequente ontwikkeling van beginselen. Daartoe be
hoort, wij geven het toe, moed.
Welnu de Dokkumer liberalen hebben getoond dien
moed te bezitten, de vrijheid aan te durven."
En Het Handelsblad noemt dit geen «bijdraaien",
omdat er bij de liberale partij en de onderwijsquaestie
alleen sprake mag zijn van een vrijwillig bijdraaien.
Het Handelsblad zegt
«Geen staatsmonopolie van het onderwijs, enkel
plicht van den staat om in de behoefte aan onderwijs,
waar die bestaat, met ruime hand te voorzien.
Dat echt liberaal denkbeeld thans ook in de Grond
wet neer te leggen en de handhaving der openbare
school niet langer te verwachten van een toch niets
waarborgende zinsnede, ziedaar wat nu de roeping is
der liberale partij. Komt zij daardoor ten deele te
gemoet aan de wenschen der clericalen, dan moge
men dat «bijdraaien" noemen, maar 't is niet een
«bijdraaien" uit nood, als van een overwonneling, maar
uit vrije verkiezing, uit de overtuiging dat de liberale
beginselen het eischen. Wat men opgeeft is niet de
openbare school, is niet een liberaal beginsel, maar
een schijn, waarin men vroeger wezenlijkheid zag, de
herschenschim alsof een grondwetsartikel, luidende als
art. 194, voor goed de openbare school kan waarborgen.
Te erkennen, dat dit een dwaling is geweest, is geen
concessie aan de clericalengeen inbreuk op de libe
rale beginselen; het is de werkelijkheid zien zooals
zij is, en tevens een terugkeer tot wat Thorbecke
reeds vóór een balve eeuw als waarlijk liberaal leerde.
In dien zin aanvaarden wij den term «bijdraaien"
en verheugen wij ons dat de centrale kiesvereeniging
in Dokkum is bijgedraaid."
Het komt ons voor, dat het onderscheid tusschen
vrijwillig en gedwongen bijdraaien wat ver gezocht
is. Het blijft toch in ieder geval bijdraaien, vooral
nu de gelegenheid er toe niet ongezocht is, maar
samenvalt met den eisch der clericalen nopens de
grondwetsherziening.
Intusschen mag het allereerst de vraag zijn of de
beteekenis der candidatuur-Hengers niet wat overschat
wordt, wanneer men daaruit zou meenen te kunnen
opmaken, dat de liberale partij in politieke benauwd
heid hare beginselen over boord werpt. Moest men
genoemde als vrijzinnig bekend staande bladen ge-
looven, dan heeft het er hoe men de zaak ook
«draait" wel eenigen schijn van, alsof de Friezen
te Dokkum het sein geven om door de verkiezing van
den heer Rengers het openbaar onderwijs prijs te geven.
Wij gelooven, dat men zich vergist. De heer Ren
gers heeft zich nooit verklaard tegen art. 194 der
Grondwet in dien zin, dat hij de zorg voor voldoend
lager onderwijs in hoofdzaak aan het particulier initia
tief zou willen overlaten. Alleen zou hij met eenige
wijziging van het artikel, teneinde aan het bijzonder
onderwijs zooveel mogelijk vrijheid te geven, genoegen
kunnen nemen.
Wanneer voorts de heer Rengers is voor eene be
zadigde toepassing der wet, dan is ook dit te begrijpen,
vooral sinds de wet-Kappeyne is ingevoerd alsof men
den toeleg had haar in discrediet te brengen. Het is
niet te ontkennen, dat vele kleine gemeenten, vooral in
Friesland, zeer door de zorg voor het onderwijs wor
den gedrukt. Voegt men daarbij, dat niet minder, zoo
niet erger dan elders, de daling der waarde van het
grondbezit in Friesland op de algemeene welvaart te
rugwerkt, dan is er gereede aanleiding om den druk
der gemeenten door eene bezadigde toepassing der
schoolwet te matigen. Maar dit is geheel iets anders
dan art. 194 van het merg te berooven I
Dat is de bedoeling van den heer Rengers niet en
in de kiesvergadering te Veenwouden is deze candi-
daat dan ook warm toegejuicht, toen hij verklaarde
het woord «overal" in art. 194 ongerept te willen laten.
Of in dezen stand van zaken de kans van den heer
Rengers om onmiddellijk gekozen te worden groot is,
staat te bezien. Vermoedelijk zullen eenige kiezers
den heer Heldt stemmen, die onveranderde handha
ving van art. 194 in zijn program voert. Maar zoo
de heer Rengers gekozen wordt, dan kan daaraan,
dunkt ons, niet de beteekenis worden gehecht, welke
sommige bladen er aan geven willen.
Men moet ook niet voorbijzien de redenen, welke
sommige liberalen er toe leiden aan art. 194 te helpen
tornen. Zij begrijpen, dat zonder grondwetsherzie
ning geene verbetering van onzen politieken toestand
is te verwachten en dat deze herziening op dit oogen-
blik dreigt te stranden op de Iersche politiek der
kerkelijke partijen, die hun non possumus hebben uit
gesproken geen herziening van art. 194, geen grond
wetswijziging
Hoewel deze houding der kerkelijken onverdedig
baar is, zoo is het verklaarbaar, dat sommige liberalen
er rekening meê willen houden. Maar nimmer kan de
uitslag der verkiezing te Dokkum een bewijs zijn,
dat de liberalen moeten doen wat een liberaal blad
aanraadt zeiven voorstellen doen, in een wetsontwerp
nog wel, om art. 194 zoodanig te verzwakken dat
het van de wisselende meerderheid in de Staten-Gene-
raal feitelijk zou afhangen of de openbare school zou
blijven bestaan of niet. Men heeft in België gezien hoe
gevaarlijk zulk een stelsel is. En moet de openbare
school er onder, niet de liberalen behooren er de
schendende hand naar uit te strekkenHet is bekend
genoeg, en de kerkelijke partijen verhelen het niet,
dat hun einddoel wel degelijk is de totale vernietiging
van het openbaar onderwijs, niet alleen van de lagere,
maar ook van de middelbare en hoogere scholen.
Vandaar dat vele liberalen het eene nuttelooze moeite
achten eene wijziging, welke ook, in het bewuste
artikel te brengen. Het is geen strijd voor eigen scholen;
het is een strijd tegen de openbare school. En zouden
wij dan zeiven beginnen de fondeering van het ons
geliefde gebouw los te maken Zulk een raad grenst
nauw aan veri aad 1
Neen de kerkelijken behooren zeiven aantegeven
hoe zij eigenlijk art. 194 zouden willen geformu
leerd zien.
Het uiterste, dat de liberale partij kan doen, is
zulk een voorstel overwegen en daarover overleg te
plegen. Verder te gaan zou strijden met elk begrip
van politieke waardigheid. En liever een voortduren
van den strijd dan een onteerenden vrede, waarop
reeds bij voorbaat door onze tegenstanders gesmaald
wordt
GOES, 24 Augustus 1885.
Het is opmerkelijk, dat hoewel zeer zeker
niet ieder een kermisvriend is toch reeds ouden
en jongen, ja zelfs bekende tegenstanders der kermis,
reeds met aandachtige blikken gadeslaan wat zij dit
jaar weder aanbiedt. Van de zijde der tegenstanders
is die nieuwsgierigheid natuurlijk alleen van de soort,
waarvan betrekkelijk het Eden-theater te Brussel in
dertijd gewaagd is, maar voor hen, die uit een principe
van veredeling van volksvermaken de kermis bestrijden,
en op hare teringachtigheid rekenen, moet het dit
jaar niet zeer bemoedigend zijn, want in plaats van
teekenen van een aanstaanden dood zon men werkelijk
meenen, dat de kermis dit jaar eenige meerdere tee
kenen van leven geeft.
De buitenrij der Groote markt althans is weder
goed bezet, en behalve onze oude kennissen, waaronder
de heer Lauwers met zijn kraam met gezichtkundige
voorwerpen en de niet minder bekende George
Muller met zijn «messenkraam", treffen we zelfs
nienwe kramen aan, die het uiterlijk aanzien zeer
verhoogen. Op het middelgedeelte van de Groote markt
zien we, behalve de caroussels, een museum van ontleed-,
volken- en ziektenkunde, een groot wereld-panorama
«waarin de geschiedenis der volkeren zoowel als de
kunsten en wetenschappen natuurlijk worden voorge
steld". Ook een Amerikaansch Panopticum en een
Apenpaleis, benevens eene kunst-visscherij 1
Op de Vlasmarkt zorgen onze oude bekende Be-
zooijen en anderen voor de even oude, maar daarom
niet minder begeerde wafels enz. Aan het einde dier
markt zien we iete, dat naar wij meenen nieuw is:
een hondentheater. Als we zeggen nieuwdan bedoelen
wij de voorstellingen die daar zullen gegeven worden.
Het uiterlijke doet denken aan de oude spreuk«alle
begin is moeielijk". Wellicht is dit eene aanbeveling
om er eens heen te gaan.
Op de Beestenmarkt een paar kolossale gevaarten:
namelijk Wery's groot Honden- en Apentheater
en een dubbele Tram-cirque, geflankeerd door de
van ouds bekende kleinere tentjes. In een dezer is
«la reine des femmes" te zienin 't Hollandsch heet
zij «de vrouwelijke Simson". «La reine des femmes"
zal dus vermoedelijk iets zeer suflisants zijn. Het op
schrift op een ander tentje is ons, met den besten wil,
niet gelukt te ontcijferen. Dit geheimzinnig opschrift
(in Volapiik?) zal gewis de aantrekkelijkheid ver
hoogen. 't Is te verwachten, dat het Tram-cirque
veel bezoek zal trekken, 't Moet dan ook een verbazend
genot zijn in een tramwagen gedurende eenigen tijd een
cirkel te beschrijven Met de caroussels zï.1 er dus weder
ruim gelegenheid zijn voor jong en ook voor oud om
eens in draaiende beweging te geraken. Men zorge
slechtsniet te vallen, dan is dat draaien niet zoo
erg. Men doet het wel op gewichtiger punten, maar
dan heet het «bijdraaien".
Wat, zoover ons bekend, zelden gebeurd is, zelfs de
«oude Vischmarkt" is in beslag genomen voor eene
tent, waarin het van vroeger bekende tooneelgezelschap
van den heer Stoete voorstellingen zal geven. Onze
oudste gasthuisbewoners zullen zich waarschijnlijk niet
herinneren eene kormisvermakelijkheid in hunne on
middellijke nabijheid gehad te hebben.
Het tooneelgezelschap van den heer A. Van Lier
opent Donderdag in de Sociëteit V. O. V. zijne voor
stellingen met «Frou-Frou", waarin de bekende goede
acteurs en actrices, o. a. mevr. FrenkelBouwmeester,
optreden. De omstandigheid, dat deze beroemde too-
neelspeelster met den heer Van Kuijk het gezelschap
van den heer Van Lier verlaten en zij dus vermoedelijk
hier voor het laatst optreden, zal zeker tot een drük
bezoek aanleiding geven, ook op de volgende avonden.
Aanstaanden Zondagavond treedt het gezelschap van
den heer Van lloeselaer in «de Prins van Oranje"
op met eenige, naar men ons mededeelt, zeer luimige
tooneelstukken. Dat de heer Frits Bouwmeester in die
stukken eene rol vervult mag wel als bewijs gelden,
dat niet alleen scherts, maar ook de meer hoogere
tooneelspeelkunst Zondag in «de Prins van Oranje"
zal kunnen genoten worden.
In het Café-Hartman is voor het gewone jaarlijksche
Café-Concert gezorgd, terwijl in het Slot Oostende des
Vrijdags en in zde Prins van Oranje" des Zondags
avonds na de voorstelling bal wordt gegeven.
Men ziet het, aan gelegenheden tot ontspanning
ontbreekt het op deze kermis in geenen deele. Zullen
wij er eene predicatie aan toevoegen 't Zou voor de
minder ontwikkelden, die meestal in luidruchtig gezang
en getier hun vermaak vinden, niet baten. Zoo ergens
dan kan men juist op de kermis en op andere derge
lijke feesten opnieuw ervaren, dat het brengen van
voortgezet onderwijs onder ieders bereik de machtigste
factor tot veredeling is. Maar daarom rust ook op de
meer ontwikkelden de plicht, om een goed voorbeeld
te geven en te toonen hoe men gepast vermaak geniet.
Uit Goes wordt aan de N. R. Ct. gemeld Door
het volhoudend pogen van het bestuur der ambachts
school is het eindelijk gelukt daaraan eene smederij
toetevoegen. Deze week werd de bouw van het daar
voor noodige lokaal aanbesteed. Een onderwijzer wordt
nog gezocht, maar men vleit zich, de school nog dit
jaar te kunnen openen."
Wij meenen aan dit overigens juiste bericht te moe
ten toevoegen, dat het zoeken naar een onderwijzer
slechts in zooverre juist is, dat hpt eene moeielijke
taak is, uit het aanzienlijk aantal ingekomen sollici-
tatiën de beste keuze te doen. Het is inderdaad een
opmerkelijk en met het oog op de algemeene welvaart
geen zeer verblijdend verschijnsel, dat de keuze zoo
ruim is. Overtuigend toch blijkt uit de ingekomen
sollicitatiën, dat er op het gebied van handwerksnijver-
heid een onrustbarende malaise heerscht.
Vlissingen. Onder de genoegens, die Vlissingen aan
stadgenoot en vreemdeling schenkt, wordt zeker geen
op hoogeren prijs gesteld dan een verblijf voor eenige
oogenblikken aan het strand of op het uitgestrekte
terras bij het badhuis. Niettegenstaande het weder niet
zóo is, dat men werkelijk met het doel wat koelte te
vinden naar het badhuis gaat, wordt dit vooral des
Zondags vrij druk bezocht. En geen wonder, het uit
nemend fraaie vergezicht, dat, van de duinen bij het
badhuis gezien, zich zoowel naar de zee- als naar de
landzijde ontrolt, oefent niet alleen op hen, die het
voor de eerste maal aanschouwen, maar voortdurend
eenen onweerstaanbaren invloed op den toeschouwer
uit. Zelfs zij, die van de wereld al heel wat gezien
hebben, roemen het treffende van hrt panorama. Zoo
moet de architect van het nieuwe badhotel op de vraag,
waar men de logeerkamers aan de zee- of landzijde
inrichten zou, geantwoord hebben, dat hij waarlijk met
de keuze verlegen was, daar het uitzicht aan beide
zijden even bekoorlijk is.
Een prettige weg met breed trottoir evenals het
badhuis en het terras op doeltreffende wijze door gas
verlicht geleidt naar de stad. Een zeker aantal
raaien per dag geeft sedert eenige dagen de stoomtram
gelegenheid van en naar het hadhuis te rijden, 's Zon
dags zijn gewoonlijk de treinen vooral door den
grooten toevloed van Middelburgers, die niet gaarne
een kijkje aan het badhuis zouden verzuimen goed
bezet; in de week laat dit nog al wat te wenschen
over: dikwijls is er niet éen passagier in, zoodat men
haast zeggen zou, dat door de week deze uitstapjes
per tram best konden vervallen.
De tram vervult tegenwoordig, zeer ten genoege van
het publiek, den dienst tusscheD Vlissingen en Middel
burg. Jammer, dat de betrekkelijk booge tarieven nog
steeds gehandhaafd blijven, hoewel, van den anderen
kant gezien, in veler oog dit juist de oorzaak is, dat
de stoombargedienst met succes kan blijven bestaan.
Met zeer te waardeeren spoed is reeds door
den raad van justitie de zaak behandeld der beide
moordenaars van den heer Danckaerts in Deli. De
beide Chineezen Lim a Tay en Tsoa a Pay waren
in volle confessie en zijn ter dood veroordeeld.
Aangesteld tot rijksveldw. 3e klasse J. Van
Nieuwenhuijze, gepasp. maréchaussee te Aksel (stand
plaats Amsterdam).
Het «Nederlandsch Vrouwenbond tot verhooging
van het zedelijk bewustzijn" heeft het voornemen, zich
bij adres tot de Tweede Kamer der Staten-Generaal
te wenden, om te verzoeken, dat middelen beraamd
warden tegen den blankeslavinnenhandel. Reeds nu
wordt in het orgaan van het Bond adhsesie en steun
voor dat adres, hetwelk ter mede-onderteekening zal
worden gelegd, gevraagd.
Het adres aan den Minister van waterstaat om
eene betere verlichting te verkrijgen op en langs het
Volkerak is thans van 73 handteekeningen voorzien,
en zal weldra den Minister worden aangeboden.
Dezer dagen vertrekt een Nederlander naar Congo-
land, nl. de heer J. W. A. Regt, van Waddingsveen,
die is aangesteld ter factory van de Ned.-Afrik. Han
delsvennootschap te Banana.
Men schrijft uit Zwolle aan het It. NJ>1
De lastige bepalingen, waaronder door de Duitsche
regeering de vrije invoer van vee uit Nederland wordt
toegestaan, zijn op verschillende grensplaatsen de oor
zaak, dat veel vee wordt binnengesmokkeld. Op grond
hiervan hebben eenige veehandelaars en veehouders uit
deze streek, die beiden groot belang hebben bij onbe-
lemmerden handel, zich tot de Duitsche regeering ge
wend met aanduiding waar de smokkelarij plaatsheeft
en met verzoek om de voorloopig vastgestelde bepa
lingen opteheffen, daar de Nederl. veestapel op dit
oogenblik volkomen gezond is.
Aan de Sfandanrit wordt gemeld, dat de om
gang in de gemeente Buiksloot door den correspondent
en den secretaris der Unie aldaar, op Donderdag 20
Augustus heeft plaatsgehad en zonderde minste stoornis
is afgeloopen. De houding der tegenstanders was zeer
beleefd en die der voorstanders zeer voorkomend.
De politie vertoonde zich niet, wijl de burgemeester
van oordeel was, dat de nu ingeslagen weg om het
doel te bereiken, niet kon geacht worden in strijd te
zijn met de gemeente-verordening.
O.Indië. Benoemd: tot hoofdond. aan de kweeksch.
voor inl. ond. te Padang-Sidempoean (Tapanoeli), de
ambf. op wachtgeld L. G. Van der Hoek, laatstelijk
dezelfde betrekking hekleedende te Tondano. Over
geplaatst de off. v. adm. 2e kl. D. G. Krol V. d. Hoek,
van de Sindoro op de Curacao,
