1885. N°. 82.
Dinsdag 14 Juli.
72sle jaargang.
Dr. G. T. Callenfels,
J. J. Ochtman,
J. P. S. Jonquière en
W. J. Van Gorkom
Vrije-Universiteitsleer.
GOESCHE
Da uitgave dezer Courant geschiedt Maandag, Woensdag en Vrijdagavond
uitgezonderd op feestdagen.
Prijs per kwartaal, zoo binnen als buiten Goes, f 1,75.
Afzonderlijke nommers 5 ct, met bijblad 10 ct
In ons land vervoege men zich: voor Rotterdam aan het Algemeen Advertentiebureau
van NIJGH VAN DITMAR, en verder bij alle Boekverkoopers en Postdirecteuren.
COURANT.
De prijs der gewone advertentiën is van 15 regels 50 ct., elke regel meer 10 ets.
Bij directe opgaaf van driemaal plaatsing derzelfde advertentie wordt de prije slechts
tweemaal berekend;
Geboorte-, huwelijks- en doodberichten en de daarop betrekking hebbende
dankbetuigingen worden van 18 regels a f 1,berekend.
Dienstaanbiedingenniet meer dan 4 regels beslaande en contant betaald, 20 ets.
Aanvragen om en vermelding van liefdegaven 5 cents per regeL.
Voor de verkiezing van vier leden van
den gemeenteraad, op Dinsdag 21 Juli a. s.,
bevelen wij de candidatuur van de heeren
gaarne en ten dringendste aan.
Het is van algemeene bekendheid, dat de verbonden
partijen, welke tegenover de liberalen staan, zeer on
gaarne kerkelijke partijen genoemd worden. Althans
zoowel dr. Schaepman als mr. De Savornin Lohman
wijzen dien naam af.
Wij geven toe, dat de naam kerkelijke partij wel
licht niet volkomen juist is, maar hij geeft toch vrij
wel te kennen wat er, althans voor de anti-revolutio
naire partij, mede bedoeld wordt: eene partij, die als
grondslag en richtsnoer van haar streven aanneemt
uitspraken, welke baars inziens, of althans naar het
inzicht harer leiders, door goddelijk gezag zijn gewijd.
Naar hare meening behouden deze uitspraken hare
kracht iu elk. tijdperk, in elke maatschappij, in alle
omstandigheden, en daardoor geven zij aanleiding tot
botsing met de moderne wetenschap, welke zich tot
doel stelt alle vraagstukken te onderzoeken zonder
eenige belemmering van het menschelijk oordeel.
Ia dat standpunt der kerkelijke partijen ligt eene
groote kracht, omdat het op de massa minderont-
wikkelden een zeer grooten indruk maakt, wanneer
beschaafde en knndige mannen voorgaan in het min
achten van de menschelijke wetenschap en wanneer
deze mannen van aanzien en geleerdheid openlijk den
handschoen opnemen voor gewijde begrippen.
Sedert eenigen tijd bestaat er eene «vrije universi
teit". Dr. Kuyper, wien de verdienste van op zijn
standpunt logisch te redeneeren niet kan ontzegd
worden, heeft de bron van het liberalisme ontdekt
in die hoogesc'nolen, welke een volkomen vrij onder
zoek prediken. De volksschool is eene goede strijdleus
voor de groote massa, maar dr. Kuyper heeft begrepen
dat het wetenschappelijk onderwijs aan de hoogescho-
len eigenlijk hoofdzaak is. Daarom moest de zooge
naamde «vrije" universiteit worden opgericht, waar
aan alles wat de jongelieden leoren eene bepaalde
strekking wordt gegeven en aldus het vormen van
een vrij oordeel wordt tegengehouden om alzoo uit
de hoogte op het lagere te blijven werken.
Het onvoorwaardelijk gezag voor den geleerde is
bij de hoogleeraren dezer universiteit de Bijbel. Een
hunner, prof. Fabius, heeft onlangs in een geschrift
het huwelijk wetenschappelijk behandeld en hij is
daarbij tot het volgende resultaat gekomen «De liefde
kan voor het huwelijk nooit een hechte grondslag
zijn. Grondslag voor het huwelijk, en daarin voor de
liefde, is en blijft van den aanvang der schepping
tot de laatste huwelijksband wordt losgemaakt, het
woord van den Bijbel: ««Zij zullen tot éen vleesch
zijn""Nog plastischer drukt deze hoogleeraar zich
uit als hij zegt: «hef niet aandurven van het hu
welijk zonder te weten of Lea dan wel Rachel onder
den sluier is, toont op droeve wijee de gezonken
heid van ons bestaan"
Een ander professor dier universiteit, onze afgevaar
digde mr. De Savornin Lohman, heeft het staatsrecht
op anti-revolutionairen grondslag uiteengezet. Volgens
hem is de Staat niet eene menschelijke instelling,
maar wordt hij door het goddelijk gezag in stand
gehouden. Eene staatsrechtelijke wetenschap is dus
onzinnig als zij niet uitgaat van de stelling dat de
overheid met goddelijk gezag is bekleed!
Vraagt men aan mr. Lohman welk bewijs hij kan
aanvoeren voor zijne stelling, dan zal hij verwijzen
naar bijbelteksten, omdat b. v. de Bijbel de overheid
van God gegeven noemt.
Dat de anti-revolutionairen ook eene bijbelsche
natuurkunde, eene bijbelsche genees- en scheikunde
meenen te kunnen aannemen is bekend, hoewel het
twijfelachtig mag heeten of zij in die vakken spoedig
een hoogleeraar zullen vinden. Althans is het een merk
waardig feit, dat onlangs een geloovig christelijk ge
leerde, prof. Gunning, openlijk is opgekomen tegen een
wetenschap op grondslagen als hierboven bedoeld
gevestigd.
Het komt ond dan ook voor, dat wij ons niet bevreesd
behoeven te maken voor den invloed eener dergelijke
«vrije" universiteit op de ontwikkelde maatschappij.
Prof. Fabius heeft gelijk: waar is de anti-revolutionair,
die tenzij hij Mormoon zij het huwelijk aandurft
zonder te weten wie hij als vrouw krijgt? Maar, zoo
prof. Fabius dit als een bewijs voor de gezonkenheid
van ons bestaan aanvoert, dan moeten wij verklaren
ons in die gezonkenheid te verheugen, omdat wij er
het bewijs in vinden, dat het hoogste goed in het
huwelijk, de liefde, nog hoog geschat wordt en omdat
wij het een gruwel achten dit goddelijk beginsel in
den mensch te willen smoren, teneinde het huwelijk
in overeenstemming te kunnen brengen met eene
kerkelijke uitdrukking, welke o. i. bovendien onmoge
lijk de bedoeling kan hebben te verbinden wat zich
niet tot verbinding leent of geneigd toont.
Maar ook de redeneering van mr. De Savornin
Lohman leidt tot hotsing zelfs met de eigen volge
lingen. Wanneer men aanneemt, dat de overheid van
God is gegeven, dan past het den mensch niet die
overheid op de tegenwoordige wijze te kiezen. Het
is bekend, dat vele christelijk-gereformeerden die mee
ning zijn toegedaan en zich daarom bij de verkie
zingen onthoudenmaar waar zal het heen, wan
neer de antirevolutionairen in het algemeen, de con
sequentie dezer stelling aannemende, zich evenzeer bij
verkiezingen onthouden en alzoo hunne leiders uit
staats-, provincie- en gemeentebestuur geweerd worden?
Het is te verwachten dat de leiders, uit zucht tot
zelfbehoud, spoedig aan die stelling een uitleg zullen
geven, waardoor haar de grond benomen wordt en
zij dus ineenstort.
Men ziet het dat, ai ligt in het standpunt der
kerkelijke partijen hare kracht, het tevens eene bron
van hare zwakheid kan genoemd worden. De logische
doorvoering toch van dergelijke beginselen leidt tot
uitkomsten, waarvoor zelfs vele der eigen volgelingen
zullen terugdeinzen. Maar bovendien breidt de kring
van beschaving zich langzaam maar zeker uit en
dientengevolge zullen de aanhangers van begrippen, als
hierboven omschreven, uitsterven met de geslachten.
Nochtans denke men niet, dat de leiders der anti
revolutionaire partij, hetzij te goeder trouw, hetzij uit
heerschzncht, hunne pogingen om-de wetenschap en
het recht in een kerkelijk keurslijf te persen, zoo
spoedig zullen opgeven. Wij mogen ons op belang
wekkende proeven voorbereiden. Onwillekeurig gevoelt
men, dat, waar de theologie de overheerschende macht
is, kerkelijke samenspanning en kerkelijke dwang-
stelsels onvermijdelijk zullen volgen. Wij mogen zelfs
wenschen, dat die partij met ijzeren volharding zal
streven naar de toepassing van haar onmogelijk pro
gramma op de hedendaagsche samenleving. Het kan
niet anders, of op den langen duur delft de kerke
lijke partij daarmede haar eigen graf.
GOES, 13 Juli 1885.
Den 1 Augustus a. s. zal alhier gehouden worden
de algemeene vergadering der Nederlandsche vereeni-
ging van Gemeente-ambtenaren. Terwijl het bestuur
der gemeente Goes daarvan met genoegen kennis nam,
heeft de Vereeniging van Burgemeesters en Secretaris
sen in Zuid- en Noord-Beveland, wier zetel te Goes
gevestigd is, gemeend als gastvrouw het mogelijke te
moeten doen, om eene talrijke opkomst der leden van
de Nederlandsche vereeniging bevorderlijk te zijn en
hun het verblijf te Goes aangenaam te maken.
Het bestuur der Bevelandsche vereeniging, zich kwij
tende van de opdracht der leden, in de vergadering
van 19 Juni jl. gedaan, heeft de leden der Neder
landsche Vereeniging uitgenoodigd tot eene getrouwe
opkomst ter vergadering, onder toezending van een
programma, luidende:
Vrijdag 31 Juli 1885. 'sAvonds 6% uren: Ont
vangst van het bestuur en de leden der Nederlandsche
Vereeniging, door het gemeentebestuur van Goes, in de
Groote zaal van het Raadhuis. 7 urenWelkom door
het bestuur der Bevelandsche Vereeniging in het lokaal
der Sociëteit «Eensgezindheid". 8 uren: Concert, te
geven door de Stafmuziek van het 3e regt. Infanterie
in den tuin der Sociëteit «Van Ongenuchten Vrij",
aangeboden door de Vereeniging van Burgemeesters en
Secretarissen in Zuid- en Noord-Beveland.
Zaterdag 1 Augustus, 's Voormiddags 11 uren
Algemeene vergadering der Nederlandsche Vereeniging
in een der zalen van het «Café Hartman", 's Middags
12 uren: Gemeenschappelijk dejeuner ad 0,50 per
persoon. Na afloop der vergadering (zoo mogelijk)
Rijtoer over 's-Gravenpolder, Hoedekenskerke, Kwaden-
darame en Nisse naar 's-Heer Abtskerke en terug naar
Goes, aangeboden door de Bevelandsche Vereeniging.
NB. Mocht de rijtoer, door bijzondere omstandigheden,
niet plaatshebben, dan is er gelegenheid tot bezichti
ging van eenige merkwaardigheden, terwijl de leden
der Ned. Vereeniging, die buiten Goes wonen, vrijen
toegang hebben tot de Sociëteiten «Van Ongenuchten
Vrij", «Eensgezindheid" en «De Unie", in het lokaal
van welke laatste, zooals bekend is, zich eene uit
stekende kolfbaan bevindt, "s Avonds 6 urenGe
meenschappelijk diner in het lokaal der Sociëteit «Eens
gezindheid", ad ƒ3,per couveit. Volks-concert op
de Markt, waartoe de medewerking van het Harmonie
gezelschap «Eendracht maakt Macht" van Kruininge
is gevraagd.
Teneinde alles te kunnen regelen, zou het aan het
bestuur zeer aangenaam zijn vóór 25 Juli a. s. per
briefkaart (adres: H. G. Hartman Jz., Secretaris der
gemeente Goes) bericht te ontvangen, of het op de
komst der genoodigden mag rekenen en of door dezen
wordt deelgenomen aan het gemeenschappelijk diner.
Des gewenscht zal door de zorg van het bestuur logies
besproken worden.
In de Zaterdagavond gehouden vergadering van
de werklieden-vereeniging «Eigen Hulp" te Goes werd
het navolgende verslag uitgebracht over de maanden
April, Mei en Juni 1885.
Het aantal gewone leden bedroeg op 30 Juni 1885
35, dat der buitengewone leden 32.
Er werd ontvangen
Aan contributie gewone leden 45,90
boeken 0,44
Samen 46,34
Uitgegeven
Aan ziekengeld136,
gas vergaderingslokaal 4,50
drukwerk1,25
Samen 141,75
Alzoo op 30 Juni 1885 een tekort van 95,41
Op 31 Maart 1885 was in kas 607,56
Daarvan afgetrokken het tekort ad. 95,41
Blijft alzoo in kas een saldo van 512,15
Aan 7 gewone leden werd gedurende het afgeloopen
kwartaal uitkeering gegeven.
Het bestuur deed in deze vergadering, naar aanlei
ding eener bespreking gehouden met de heeren Z. D.
Van der Bilt La Motthe, J. J. Ramondt en J. A. Van
Heel, bestuursleden van de afdeeling Goes der Nederl.
Pensioen vereeniging voor werklieden, mededeeling
omtrent de werking van het Ned. Pensioenfonds voor
werklieden en drong er vooral op aan, dat zij, die
nu nog in de gelegenheid zijn om voor een onbekrompen
ouden dag te zorgen, zoo spoedig mogelijk met die
zorg zouden beginnen. Ook werd opgemerkt dat eerst
daags vrouwentarieven zullen worden verspreid, waar
door men dan hoogstwaarschijnlijk eenig voordeel zou
kunnen verkrijgen, wanneer man en vrouw zich ge
zamenlijk verzekerden..
Vooral drong het bestuur er op aan om zich eene
uitkeering bij overlijden te verzekeren, daar deze uit
keering verre de voorkeur verdient boven andere fond
sen, welke voor dat doel bestaan. Ook dit tarief zal
eerstdaags in werkingtreden, en dan zal het bestuur
den leden het fonds en zijne werking in hun geheel
mededeelen.
Naar vernomen wordt heeft de kiesvereeniging
«Gemeenteblang" te Wolfertsdijk tegenover de aftre
dende leden van den gemeenteraad candidaat gesteld
de heeren Philipse en C. Jacob.
Ierseke. Naar men ons mededeelt zijn door de
kiesvereeniging «Recht voor Allen" tot candidaten
voor den gemeenteraad geproclameerd de heeren P.
Sandee Sr. en C. D. Klos.
Aangespoord door het gunstige weder zijn in de
afgeloopen week velen begonnen met hunne pannen
in «de zee" te brengen, zoodat hier weer eene ver
bazende drukte heerscht. Men schat het gansche aan
tal pannen, dat in de Schelde zal neergelegd worden,
op ruim 20 millioen.
Heinkenszand. Door Z. E. den Minister van Justitie
is aangesteld tot onbezoldigd rijksveldwachter D. Van
'tHot alhier.
Hoedekenskerke. Bij beschikking van Z. E. den
Minister van Justitie dd. 30 Juni 11. is ingetrokken
de aanstelling van onbezoldigd rijksveldwachter, ver
leend aan Nicolaas Rijks alhier, na 15 maanden schor
sing in die betrekking te hebben ondergaan.
Bij het toelatings-examen voor de veeartsenij
school te Utrecht zijn o. a. geslaagd de heeren P. J.
H. Van der Palm, van Middelburg; M. Van der Vliet,
van Zieriksee en J. Kraamer, van Souburg.
Te Terneuzen is een afdeeling opgericht van de
vereeniging tot Christelijke verpleging van krankzin
nigen en zenuwlijders in Nederland.
Heden wordt te Amsterdam het Rijksmuseum als
waardige verblijfplaats van Nederlands kunstschatten
geopend. Het was op 4 December 1872, toen door
den heer Wintgens, toenmaals voor de residentie afge
vaardigd, daarop in een uitvoerig betoog werd aange
drongen, waarop de heer Van Houten een memoriepost
voorstelde op de Begrooting van Binnenlandsche Zaken
voor nieuwe lokalen tot plaatsing van voorwerpen van
beeldende kunst.
Na veel tegenwerking is het Museum thans bijna
voltooid, en niet slechts is het een sieraad van Am
sterdam, maar ook kan het de vergelijking met Musea
in andere landen met eere doorstaan. Voor een groot
deel is deze goede uitslag te danken aan de bekwaam
heid en de energie van den architect Cuypers en aan
den referendaris mr. Victor de Stuers. Het Museum
heeft ongeveer twee millioen gulden gekost.
Door den Min. van binn. zaken, mr. J. Heemskerk
Azn., wordt te Amsterdam een luisterrijk diner gegeven.
Het Museum zal eiken dag, met uitzondering van
den Maandag, kosteloos voor het publiek geopend zijn
van 1 Mei tot ultimo Augustus, des voormiddags van
10 tot des namiddags 5 uren, en van 1 September
tot ultimo April, van des voormiddags 10 tot des
namiddags 4 uren.
Op het verzoek van het hoofdbestuur van het
Ned. Bond voor algemeen kies- en stemrecht, om ge
bruik te maken van de Maliebaan te 's-Hage tot het
houden eener openbare vergadering, is door den Mi
nister van financiën afwijzend beschikt.
Nadat daarop de heeren Gebing en Van Raaij zich
ter audiëntie hadden begeven, gaf de Minister op hunne
vraag, welke reden er bestond voor de weigering, ten
antwoorddat hij geen termen had gevonden om het
verzoek toe te staan.
In ons no. van Donderdag maakten wij melding
van de methode om cholera te genezen door onder-
huidsche inspuitingen van lauw water en zout. Deze
methode is volgens de Arnh. Ct. niet nieuwreeds
in 1865 werd zij door dr. Fiankel in Bernburg aan
bevolen. In 1883 werd zij ook door dr. Michael in
Hamburg en dr. Samuel in Koningsberg als genees
methode aangegeven, welke heeren geen kennis droegen
van dr. Frankel's idee.
Naar men verneemt, heeft de Minister van Bin
nenlandsche Zaken afwijzend beschikt op de verzoeken
tot wederinvoer van de fokdieren, welke uit Nederland
op de Antwerpsche tentoonstelling zijn geplaatst ge
weest, uit overweging, dat de longziekte in Nederland
geweken, in België, vooral in de omstreken van Ant
werpen, nog heerscbende is.
Bedoeld vee zal alzoo in België moeten verblijven,
hetzij verkocht of geslacht.
Onlangs werd medegedeeld dat de heer mr.
Heyligers, auditenr-militair te 's-Hage, naar aanleiding
van een berisping van het Hoog Militair Gerechtshof
te Utrecht, in zake de ongeregeldheden der cavallerie-
officieren, zijn ontslag aan den Koning had gevraagd.
Dit voorwaardelijk verzoek om ontslag is door den
Koning gesteld in handen van den Minister van Jus
titie. Volgens loopende geruchten zou de Minister
den Koning in overweging hebben gegeven, aan den
heer Heyligers te kennen te geven, dat er geen reden
is, om aan het verzoek om ontslag gevolg te geven.
Tot chef der secretarie van de Nederlandsche
Bank is benoemd de heer mr. A. Moens, chef van de
gemeente-secretarie te Rotterdam.
De Weser-Ztg., te Bremen verschijnende, ver
klaarde (dd. 6 Juli) dat Vlissingen nog niet formeel
als aanleghaven voor de Duitsche booten was aan
vaard, maar dat er toch alle grond bestond om te
gelooven, dat de eindbeslissing (der Nordd. Lloyd)
in dien geest zou luiden.
Naar het U. D. verneemt heeft de Regeering in
den loop der voorgaande maand op verschillende haar
toegezonden adressen, verzoekende om commissies naar
Spanje te zenden tot het bestudeeren van de inentingen
van dr.[Ferran, geantwoord, dat die werkzaamheden niet
op voldoende wetenschappelijke grondslagen rusten, noch
behoorlijk zijn gecontroleerd, om dergelijken maatregel
van Regeeringswege te wettigen.
Toch houdt dr. Ferran vol, dat zijne methode wel
op wetenschappelijke gronden rust. Men leze daartoe
onderstaand bericht, dat hij telegrapheerde aan de
Figaro: «Ik heb mij niet verzet tegen experimenten,
zooals Brouardel beweerde. Er is geen geheim. De
Parijsche Academie van Wetenschappen kent mijn me
thode van haar zitting van 13 April af.
De Temps heeft insgelijks een telegram ontvangen
van dr. Ferran, dat met het bovenstaande overeen
komt. «Het rapport van dr. Brouardel," zegt hij o. a.,
«is onjuist. Mijne methode rust op bekende wetenschap
pelijke beginselen."
Depêches uit Madrid melden dat Ferran daar kwam
om te protesteeren tegen het gedeeltelijk verbod van
de cholera-inenting door de regeering, en dreigde dat
hij Spanje zou verlaten, indien de aan de wetenschap
gestelde hinderpalen werden gehandhaafd. De regeering
deelde Ferran mede dat zij niet enkel handhaaft het
gedeeltelijk verbod van inenting, maar dit absoluut
maakt. Een en ander baart overal opzien.
Rechtszaken.
Drie jongens uit Klinge, beschuldigd van diefstal
van een kaas en van medeplichtigheid daaraan, zijn
door het gerechtshof te 's-Hage ieder verwezen tot
45 dagen eenzame opsluiting.