.884 N°. 148.
Zaterdag 13 December.
71ste jaargang.
Staten-Generaal.
Uit onze Koloniën.
Kerkelijke Zaken en Onderwijs.
Landbouw en Veeteelt.
Rechtszaken.
j
GOESCHG
De uitgave dezer Courant geschiedt Maandag, Woensdag en Vrijdagavond
uitgezonderd op feestdagen.
Prijs per kwartaal, zoo binnen als buiten Goes, f 1,75.
Afzonderlijke nommers 5 ct., met bijblad 10 ct.
In ons land vervoege men zich: voor Rotterdam aan het Algemeen Advertentiebureau
van NIJGH VAN DITMAR, en verder bij alle Boekverkoepers en Postdirecteuren.
COURANT.
De prijs der gewone advertentiën is van 15 regels 50 ct., elke regel meer 10 ets.
Bij directe opgaaf van driemaal plaatsing derzelfde advertentie wordt de prijs slecM»
tweemaal berekend.
Geboorte-, huwelijks- en doodberichten en de daarop betrekking hebbende
dankbetuigingen worden van 18 regels a f 1,berekend.
Dienstaanbiedingen, niet meer dan 4 regels beslaande en contant betaald, 20 ets.
Aanvragen om en vermelding van liefdegaven 5 cents per regeL
GOES, 12 December 1884.
Wij vestigen gaarne weder de aandacht op de
tweede volksvoorlezing, op Zondag 14 December a. s.,
door de werklieden-vereeniging «Eigen hulp" alhier
te geven.
Was de opkomst bij de eerste lezing nog al talrijk,
wij hopen dat zij ditmaal althans niet minder zal zijn.
Daar er dien avond volstrekt geen wetenschappelijk
onderwerp zal worden behandeld en er weder bij
dragen zullen worden geleverd door verschillende per
sonen, hopen wij voor de Vereeniging dat het publiek
nu eens niet alleen uit mannen zal bestaan, maar dat
ook de dames zullen toonen belang in deze lezingen
te stellen. Tevens zullen er dien avond een paar zang
stukken ten gehoore gebracht worden.
In het verslag van den toestand der provincie
Zeeland over 1883, door Gedeputeerde Staten aan de
Provinciale Staten uitgebracht, vinden wij betreffende
het onderwijs (Hoofdstuk VI) eenige cijfers, die wij
onder de aandacht onzer lezers meenen te mogen
brengen.
Volgens het verslag werd in 1883 voltooid de bouw
van nieuwe scholen in 15 gemeenten en aangevangen
de bouw van nieuwe scholen in 5 gemeenten, terwijl
voorts de scholen werden vergroot in 13 en werden
verbeterd in 25 gemeenten. Eindelijk veroorzaakten
nog in een 7tal gemeenten de onderwijzerswoningen
buitengewone kosten.
«Het is duidelijk", zeggen Gedep. Staten, «dat de
uitvoering van deze werken de kosten van het lager
onderwijs in 1883 tot eene aanzienlijke hoogte deed
stijgen. Terwijl voor den bouw en verbouw van scholen
en onderwijzerswoningen door de gemeenten in Zeeland
in 1881 werd uitgegeven 47665,79% en in 1882
209797,23, was op de begrootiugen voor 1883 bij
het opmaken van dit verslag (Mei 1884) voor dat doel
uitgetrokken ongeveer 814000het totaal der kosten
van lager onderwijs steeg daardoor voor dat jaar tot
ongeveer 1,286000. Voor 1884 zijn de kosten van
het lager onderwijs tot dusver geraamd op ongeveer
671000, waaronder voor schoolbouw en verbouw
ruim 166000."
Wij hebben het bovenstaande aangehaald, omdat
daaruit ten duidelijkste blijkt, dat wij met den school
bouw, althans in Zeeland, aan het «ebben" zijn. De
opsomming der vele gemeenten, waar de schoollokalen
reeds in orde zijn gebracht, niet alleen in 1883, maar
blijkens de verslagen ook reeds in vorige jaren, toont
dit aan ook de cijfers wijzen het uit. Tegen nog geen
halve ton in 1881 en ruim 2 ton in 1882 staat ruim
8 ton in 1883, welke som weder daalt tot even 1%
ton in 1884. Duidelijker kan wel niet blijken, dat de
kosten van den schoolbouw in 1883, althans in Zee
land, haar hoogste punt hebben bereikt. Wij weten
niet, hoe in andere provinciën de toestand is, maar de
vele berichten omtrent de inwijding van nieuwe scholen,
die in den laatsten tijd in de bladen voorkwamen,
en de menigte koninklijke besluiten tot toepassing
van artikel 49 der onderwijswet, die de bijvoegsels
der Staats-Courant vulden, geven grond tot het ver
moeden, dat ook in andere provinciën het meeste werk
in dit opzicht reeds gedaan is. Wenschelijk ware het,
dat daaromtrent licht kon worden verspreid. Dan zou
kunnen blijken, of het waar is, wat de Regeering be
weert, dat de schoolbouw nog voortdurend zware las
ten aan de schatkist oplegt. In de toelichting tot de
thans opnieuw aan het oordeel der Staten-Generaal
onderworpen voordracht tot terugneming van '/s der
personeele belasting van de gemeenten doet deze be
wering weder dienst, hoewel zij in lijnrechte tegen
spraak is met de ingediende Staatsbegrooting voor
1885, waarop voor de vergoeding aan de gemeenten
anderhalf millioen minder is geraamd dan voor 1884,
welke vermindering slechts voor een betrekkelijk klein
gedeelte het gevolg kan zijn van de wet van 11 Juli
1884 (Stbl. no. 123); immers, de bij die wet in de
vergoeding gebrachte wijziging zal, zooals de heer
Verniers Van der Loeff in de Kamerzitting van 30 Mei
1884 uiteenzette, eene besparing van ongeveer 3 ton
opleveren.
Nog op een ander punt wenschen wij het verslag
aantehalen. Bij de vermelding van het getal onder
wijzers zeggen Gedep. Staten «Om tot het minimum
te kunnen geraken, zou dus (bij de gemeentebegrootin-
gen) nog geld moeten worden beschikbaar gesteld voor
189 onderwijzers". Hoogwaarschijnlijk, of liever vrij
zeker, is dit getal verminderd door de bovengenoemde
wijziginswet; wij willen echter voor een oogenblik aan
nemen, dat, in rond cijfer, in Zeeland nog 200 onder
wijzers zouden moeten worden aangesteld. Nemen wij
voorts als middelcijfer voor de jaarwedde 700, wat
zeer zeker eer te hoog dan te laag zal worden genoemd,
dan vinden wij, dat voor de nog aan te stellen onder
wijzers een bedrag van 140,000 op de begrootingen
van alle gemeenten in Zeeland zou moeten worden be
schikbaar gesteld.
Volgens de bovenstaande aanhaling waren de totale
kosten van lager onderwijs in 1884 ƒ671000, waar
onder 166000 voor schoolbouw en verbouw; voor
de gewone kosten van het onderwijs f jaarwedden,
onderhoud lokalen en meubelen, enz.) was dus uitge
trokken ƒ505000. In verband met hetgeen in de af-
geloopen jaren is verricht, is de onderstelling niet
gewaagd, dat in de eerstvolgende jaren geene belang
rijke uitgaven aan de schoollokalen te doen zullen zijn;
voegen wij nu bij de 505000, welke in 1884 voor
gewone kosten zijn uitgetrokken, de 140000, die nog
voor onderwijzers kunnen noodig zijn, dan vinden wij,
dat, indien de wet geheel werd uitgevoerd, de kosten
van het lager onderwijs in geheel Zeeland niet meer
zouden bedragen dan 650000, d. i. ongeveer de helft
van het voor die kosten op de gemeente-begrootingen
voor 1883 uitgetrokken cijfer.
Maar zelfs indien wij aannemen, dat per jaar voor
den bouw en verbouw van scholen in het vervolg
zou noodig zijn f 100,000 (welk cijfer in verband
met de in de jaren 1881 tot 1884 in alle gemeenten
verwerkte som van ruim 12 ton zeker weer niet te
laag is), dan komen wij nog tot dit resultaat, dat
bij volledige uitvoering der wet de kosten van het
lager onderwijs in geheel Zeeland niet zouden te bo
ven gaan de som van f505000 f 140000 f 100000
f 745000, d. i. nog geen drie vijfde van de in
1883 uitgetrokken som.
De Staat zou dus, indien de wet geheel werd uit
gevoerd, aan de gezamenlijke gemeenten in Zeeland
bij wijze van 30 pet. niet meer moeten vergoeden
dan de helft of hoogstens drie vijfde der som, die in
1883 aan hen werd uitgekeerd. Nemen wij in aan
merking, dat wij alle eijfers veel ongunstiger hebben
gesteld, dan zij in werkelijkheid zijn, dan is ook deze
verhouding zeker nog te hoog.
Hansweerd. Tot opvolger van den telegrafist P.
Lansdorp, die van hier verplaatst wordt naar Rotter
dam, ingang 1 Januari a. s., is aangewezen de tele
grafist E. L. Van Baak, thans te Rotterdam werkzaam.
De Tijd meldt omtrent de katholieke kamerclub,
die opgericht zou zijn, het volgende
«Onder de katholieke afgevaardigden der Tweede
Kamer bestaat een afspraak om, wanneer dit staats
lichaam vergaderd is, op bepaalde dagen bijeen te
komen ter bespreking der politieke aangelegenheden.
Aan dit feit verdere beschouwingen vast te knoopen
omtrent de clubformatie enz., gelijk van zekere zijden
geschiedde, is op dit oogenblik nog geheel voorbarig."
De heeren P. J. L. Huet c. s., gequalificeerde
collectuurs der Staatsloterij, hebben een adres tot de
Tweede Kamer gericht om aan te toonen, waarom h. i.
de grondslagen van het wetsontwerp betreffende de
Staatsloterij «in hooge mate gebrekkig en met het
staatsbelang onvereenigbaar te noemen" zijn.
Adress. betoogen o. a., dat met het stelsel der klassi
kale loten de loterij als bron van staatsinkomst staat
of valt, dat ten behoeve van de eer van den Staat
het bestaande stelsel van collecteurs, splitters en de-
bitanten, met zijn doeltreffend hiërarchisch toezicht,
moet gehandhaafd blijven, en eindelijk, dooreen uit
voerige becijfering, dat de provisie der collecteurs
buitensporig besnoeid zou worden en dus het gehalte
der lotenhandelaren dalen.
Te Leiden zijn de volgende berichten ontvangen
van den Afrika-reiziger D. D. Veth.
De reis met de stoomboot «Carl Woerman", die
verschillende havens aandoet, vorderde zeer langzaam,
en op 31 October, den dag waarop deze brief werd
verzonden, was onze reiziger nog niet verder gekomen
dan Gaboen.
Het zou volgens dit schrijven nog wel acht dagen
duren eer Banana, aan den mond van de Congo-rivier,
werd bereikt, en dan zou het te laat zijn voor de Por-
tugeesche boot, die in de eerste dagen van November
van den Congo naar Mossamedes vaart, zoodat de rei
zigers eerst in het begin van December de reis zouden
kunnen voortzetten. De gezondheid van den heer Veth
gelijk ook van de paarden en honden, die hij met zich
voert, liet tot dusverre niets te wenschen over.
Uit vroegere mededeeling is gebleken, dat de heeren
Van der Keilen en Goddefroy, die den 20n Augustus
van Rotterdam vertrokken, reeds den 19n September
met de bagage te Banana zijn aangekomen. Van hen
is een nadere brief ontvangen dd. 7 October. De heer
Goddefroy sukkelde een weinig met koortsen, maar de
heer Van der Keilen genoot een uitstekende gezondheid
en had reeds met een aan de Afrikaansche Handels
vennootschap behoorende stoomboot, in gezelschap van
haar agenten, een deel van den Congo bereisd en een
goeden grond gelegd voor zijn zoölogische verzamelingen,
ofschoon hij het verzamelde niet naar Nederland zou
opzenden voordat de heer Veth te Banana was aan
gekomen. (L. D.)
De resultaten der spijsuitdeeling op school zijn
te Amsterdam zeer bevredigend. Aanvankelijk aarze
lende, maken vele kinderen thans gaarne van deze
weldaad gebruik.
De spijskaarten, die de commissie verstrekt, worden
niet uitgereikt tenzij de behoefte is gebleken. Kinderen
van weduwen, die uit werken gaan, van ouderloozen
of veriatenen, van gezinnen, waar ziekte heerscht en
niet eiken dag warm eten kan worden geschaft, komen
't eerst in aanmerking. Van éen school wordt vermeld,
dat de dagen in overleg met de moeders worden vast
gesteld en dan worden natuurlijk vooral die dagen ge
kozen, waarop de moeders niet thuis zijn. Er wordt
ook wel verandering van dagen gevraagd, als het ge-
heele gezin op andere wijze te eten heeft. Door die
regeling wordt tevens het voordeel bereikt, dat do
kinderen op de dagen, dat zij een kaartje ontvangen,
niet tusschen schooltijd op de straat moeten zwerven.
Dat geen misbruik gemaakt wordt van de weldaad,
blijkt uit de boodschap, die eenige kinderen mede
brachten, dat zij het voorloopig niet meer noodig
hadden en uit de verklaring van een diietal woduwen
dat zij door familieleden worden ondersteund en daarom
voor de hulp bedankten.
Volgens het Dagbl. gaat er te 's-Hage een ge
rucht, dat er weder onderhandeld zou worden over
den verkoop van het paleis van wijlen koning Willem II
aan de gemeente.
De Koning zou tot dien afstand bereid wezen.
Een honderdtal firma's, direct of indirect belang
hebbende bij de suikercultuur op Java, hebben zich
tot den Minister van Koloniën gewend, met het ver
zoek «om door opheffing van het uitgaande recht van
dertig cents per 100 kilo (suiker), de hand te willen
reiken aan de opbeuring en instandhouding eener
nijverheid, waarmede de welvaart van Java is samen-
geweven".
«Oogenschijnlijk moge een dergelijke last niet zwaar
drukken, in den strijd voor het bestaan, dien de
suikerindustrie op Java te voeren heelt, is geen fac
tor van bezuiniging te versmaden, en wil de suiker-
fabrikant zijn pogingen in gelijken geest bij spoor-
en prauwtransport met goed gevolg bekroond zien,
dan moeten deze concessiën hand aan hand gaan met
de opheffing van het voor ieder fabrikant onvermij
delijk uitgaand recht."
Adressanten «vragen geen bescherming maar ont
heffing van lasten, die bij een verkoopprijs van f 13
a f14 voor no. 14 niet onverschillig, bij prijzen van
f8 a f9 hoogst drukkend zijn".
De afdeelingen der Tweede Kamer hebben geko
zen tot rapporteursover hoofdstuk Financiën de
heeren Van Baar, Vos de Wael, Hingst, De Vos van
Steenwijk en Van Houten over Hoofdstuk Waterstaat
de heeren Godin de Beaufort, Bahlmann, Van der
Feltz, A. Van Dedem en Van der Sleydenover het
voorstel-Schepel de heeren Seret, Van der Schrieck,
Van Wassenaer, Rooseboom en Rutgers Van Rozenburg.
De agenda voor de werkzaamheden in de af
deelingen der Tweede Kamer is thans aangevuld met
de wetsontwerpen tot wijziging van artt. 240 enz.
der Gemeentewet en tot uitbreiding van het recht
van overgang en van zegelrecht op effecten.
Naar men meldt, is de leening van de Dorre-
paalsche Bank, ten bedrage van 6 millioen gulden,
volteekend.
De heer W. Koning, te Tessel, ontving dezer
dagen de opdracht om te onderzoeken, of er in de
omstreken van Middelburg een geschikt terrein bestaat
voor den aanleg van een eendenkooi. Daar het hem,
na onderzoek, is gebleken, dat er voor dat doel een
goede gelegenheid bestaat, zal er in het a. s. voor
jaar op Walcheren, onder zijn opzicht, zulk een kooi
worden aangelegd, en wel, naar men zegt, voor reke
ning van een maatschappij. Ofschoon het Zeeland niet
aan waterwild ontbreekt, zal deze kooi toch de eerste
zijn in die provincie. (Dagbl.)
TWEEDE KAMER.
De heer Van der Schrieck kreeg in de zitting van
gisteren gelegenheid om de Regeering te interpelleeren
over het jongste besluit tot garnizoensverandering, dat
hij in strijd achtte met het organiek besluit van 1881.
De Minister van Oorlog ontkende dit en wees op het
gebrek aan ruimte in de kazerne te 's-Bosch. De heer
Seret stelde eene motie voor, waarbij geconstateerd
werd, dat het jongste besluit in strijd was met het
organiek besluit. De behandeling dezer motie is uitge
steld tot Maandag.
Batavia, 7 November. Omtrent het oproer der
Chineezen te Mandohr schrijft men aan het A Ig. Dagbl
Naar te Pontianak bericht werd, zou de controleur
Rijk, die onlangs van Mampawa daarheen verplaatst
is, met drie zijner oppassers vermoord zijn, en de door
ons aangestelde kapitein-chinees m- teen politie-oppasser
gevangen genomen zijn. De Resident met den tolk voor
de Chineesche taal, de overste, afdeelings commandant
van Pontianak, met 50 soldaten, zijn terstond op het
ontvangen van het bericht per stoomer «Salak" en
twee kleine stoomers naar Mampawah, halfweg tusschen
Pontianak en Singkawang aan zee, gegaan, waar de
controleur 2e kl. Van Braam Morris en een luitenant
met 30 man werd achtergelaten, en van waar de resi
dent, de overste en tolk na twee dagen te Pontianak
terugkeerden en daar de gerezen agitatie veel deden
bedaren. Er zijn in de Westerafd. van Borneo geen
soldaten genoeg om zelfs eene verkenning naar Mandohr
te wagen. Men wacht met ongeduld de aankomst van
een 300 a 400 man van Java, die men hoopt te zien
komen, eer het verzet zich uitbreidt tot de Chineesche
districten Montrado en Benkajang of eer de Chineezen
in Singkawang en Mampawa onrustig worden: Het
aantal weerbare mannen van Mandohr zelf wordt te
Pontianak op nipt meer dan 1300 a 1400 geschat.
De aanleiding zal, denkt men, liggen bij het geheime
genootschap het Drie-vinger-verbond, dat waarschijnlijk
zich verzet heeft tegen de in alle rust en kalmte
onlangs tot stand gebrachte inlijving der Kongsi Lafong
na den dood van den ouden regent of Kapthai. Het
besluit, dat de exceptioneele onafhankelijkheid van dit
Chineesche district niet na het leven van den Kapthai,
die eertijds onze bondgenoot geweest was, verlengd
zou worden, is reeds zes jaar geleden genomen, en was
onlangs uitgevoerd.
Kapelle. Door den kerkeraad der Herv. gemeente
alhier zijn gisteravond herbenoemdtot ouderling
Z. De Groene, en tot diaken J. Dane.
Bij de Herv. gemeente te Bieselinge is tot ouder
ling gekozen C. Lanse, in plaats van N. Schipper,
en tot diaken herkozen J. Rottier.
Beroepen tot predikant te Oudelande de heer
Wolterink, predikant te 's-Gravenmoer.
Beroepen te Waalwijk ds. W. Van Elden, te
Ovezand c. a.
Beroepen te Vlissingen ds. J. C. Reesse, te
Leersum.
Bedankt voor het beroep naar Middelburg door
ds. De Veer, te St. Laurens.
Kolijnsplaat. Door het kiescollege der Hervormde
kerk zijn Woensdag 11. als leden van den kerkeraad
herkozende heeren T. Mouthaan en G. Versluis,
en gekozen: de heeren J. J. Cooman en M. De Regt Jz.
Door wijlen Janna Weststrate, wed. van Jacobus
Blok, zijn aan de armen van Krabbendijke vijf obliga-
tiën Poti-Tiflis Rusland, elk groot 1000, gelegateerd.
Het tekort der Belgische Christelijke Zendingskerk
bedroeg einde September niet minder dan ƒ29.379,15.
In de Chr. Ger. kerken in Nederland denkt men een
collecte voor die zusterkerk te houden.
Sehoolspaarbauk Goes, November 1884.
School C ingebracht ƒ20,13, opgevraagd ƒ16,70
D 1,20, 1,32
21,33 f 18,02
Tot hulponderwijzer aan de christelijke school
van den hervormden kerkeraad te Wissekerke, eiland
Noord-Beveland, is benoemd de heer J. Beakelman te
Zeist, die de benoeming met primo Januari a. s. hoopt
op te volgen. (St.)
Dikwijls gebeurt het, dat boomen die geplant
worden op de plaats van een gestorven voorganger,
ook sterven, vooral wanneer die boom van dezelfde
soort is als de gestorven boom. Dit komt, omdat
men verzuimt bij het wegnemen van den dooden boom
ook al de oude aarde uit het wortelgat weg te ne
men en door nieuwen grond te vervangen. Wil men
echter eene andere boomsoort ter vervanging van den
dooden boom planten, dan is het voldoende alleen om
de wortels een weinig nieuwe aarde te brengen.
Het Openb. Min. bij het Gerechtshof te Amster
dam heeft in de zaak tegen D. Tobias diens schuldig
verklaring aan verschillende hem ten laste gelegde
misdaden volgehouden en zijn veroordeeling gerequi-
reerd tot vijf jaren tuchthuisstraf en onderscheidene
geldboeten. Het Hof deed uitspraak in de bekende
zaak der Engelschen, die in de vorige week terecht
stonden wegens diefstal van 55.000 in de Associatie-
Cassa. Beide beschuldigden, Lyons en Adair, zijn tot
vijf jaren tuchthuisstraf veroordeeld. Zij komen in
cassatie.
De arrond.-rechtbank te Breda heeft uitspraak
gedaan in de zaak van de Singer Manufacturing Co.
tegen den heer C. Marsé te Tilburg, van wien da
