1884 N°. 121. Zaterdag 11 October. 71sle jaargang. Wat er op het spel staat. GOESCHE De uitgave dezer Courant geschiedt Maandag, Woensdag en Vrijdagavond uitgezonderd op feestdagen. Prijs per kwartaal, zoo binnen als buiten Goes, f 1,75. Afzonderlijke nommers 5 ct., met bijblad 10 ct. In ons land vervoege men zich: voor Rotterdam aan het Algemeen Advertentiebureau van NIJGH VAN D1TMAR, en verder bij alle Boekverkoepers en Postdirecteuren. COURANT. De prijs der gewone advertentiën is van 15 regels 50 ct., elke regel meer 10 ets. Bij directe opgaaf van driemaal plaatsing derzelfde advertentie wordt de prijs slechts tweemaal berekend. Geboorte-, huwelijks- en doodberichten en de daarop betrekking hebbende dankbetuigingen worden van 18 regels a f 1,berekend. Dienstaanbiedingenniet meer dan 4 regels beslaande en contant betaald, 20 ets. Aanvragen om en vermelding van liefdegaven 5 cents per regel. Op korten termijn moet aan de stembus eene der belangrijkste beslissingen genomen worden sinds onze staat het constitutioneel regeeringsstelsel bezit. Het is na 1848 meer voorgekomen dat de Tweede Kamer der Staten-Generaal werd ontbonden, maar nooit onder zulke hachelijke omstandigheden. Er staat bij de verkiezingen van 28 October aan staande niet meer of minder op het spel dan dat de liberalen hunne meerderheid in die Kamer kunnen zien versmelten en dat de herziening der Grondwet of verijdeld bf in de verkeerde richting geleid wordt. De eenvoudige cijfers, welke de verhouding der par tijen aangeven, bewijzen voldoende hoe gevaarlijk de toestand is. Op dit oogenblik bestaat de Tweede Ka mer uit 46 liberalen en 40 anti-liberalen (19 anti revolutionairen, 18 katholieken en 3 conservatieven). De vereenigde anti-liberalen hebben dus slechts 4 zetels te winnen om van de meerderheid in de Tweede Kamer zeker te zijn. En daarvoor bestaat gevaar. Men moet niet vergeten, dat wij een aantal halfslachtige districten tellen, als: Zwolle, Almeloo, Zutfen, Arnhem, Tiel en Middelburg. In deze 6 dis tricten zijn thans één liberaal en één anti-liberaal ge kozen. Deze districten vormen de zwakke punten, waarop de clericale vijand met alle macht zal aanvallen. Deze districten moeten wij herwinnen, of ze gaan voor ons verloren en met hen de meerderheid. Ons dunkt, dat deze eenvoudige blootlegging van den feitelijken toe stand voldoende is om bet hach.elijke daarvan te doen beseffen. Er komt nog eene omstandigheid bij De leden der tegenstribbelende groep, gewoonlijk Kappeynianen ge noemd, die thans voor Amsterdam, Alkmaar, Haarlem en Zutfen zitting hebben, zullen voor de liberalen eene bron van verdeeldheid worden, zoo zij althans niet voor eene verlenging van hun mandaat bedanken. De clericale bondgenooten zullen van deze omstan digheid ongetwijfeld partij trachten te trekken, en er zou zoo bij verrassing nog een zetel voor de liberalen in Noord-Holland kunnen verloren gaan. Men bedenke daarbij welk geducht stelsel de anti liberalen tot hunne beschikking hebben. Vele kiezers worden door hen gedreven, niet door klinkende munt, maar door geestelijke goederen en beloften, die voor velen meer waarde hebben dan geld en door anderen in geld kunnen omgezet worden. Over het geheele land hebben zij door hunne agenten hun net gespreid. Overal is het werk verdeeld onder lieden die het wachtwoord geven en slechts hebben te zorgen, dat de kiezers op hun biljet schrijven of laten schrijven wat hun bevolen wordt te doenter eere Gods 1 Mocht het aan de verbonden anti-liberalen gelukken de overwinning te behalen, zij zouden er een even duchtig gebruik van maken als de clericale partij in België. In de eerste plaats zou het gemunt zijn op de volks school. In de plaats van de school der verdraagzaam heid, de school van alle burgers, zou de sekte-school worden verheven tot eene blijvende instelling; scholen waar kleine mannetjes en vrouwtjes worden ge kweekt, die Ieeren praten over geheimzinnige en on begrijpelijke leerstellingen öf scholen waar de kinderen worden gedrild tot een slaafsch ontzag voor kerkelijke gebruiken en waardigheidsbekleeders. Zulke scholen zouden de vrije, openbare volksschool verdringen, tot onberekenbare schade van een volgend geslacht. Men zal zeggen dat artikel 194 der Grond wet zoo iets niet zou toelaten. Zeker zou dit eene belemmering zijn, doch van clericale zijde is ons al voorlang aan het verstand gebracht dat ondanks dat artikel wel eene regeling is te treffen, die voorloopig aan den hartewensch der clericalen voldoetde onder mijning der volksschool. Het is mogelijk dat vele anti-liberalen het niet zoo bedoelen, maar hun strijd tegen de openbare school komt toch ten slotte neer op een strijd tegen de ont wikkeling der jeugd. Geen clericaal zal bezwaar maken tegen eenig machinaal onderwijs in talen, in rekenen, maar pas op als er vakken onderwezen moeten worden die de jeugd een ruimeren blik kunnen geven, natuur kundige b. v. Men heeft het gezien hoe de clericalen in België zich gehaast hebben in hunne nieuwe school wet onverbiddelijk het onderwijs in de beginselen der natuurkunde te schrappen. En zoo werken de anti-liberalen, wellicht onbewust, de onwetendheid in de hand. In een tijd, waarin meer dan ooit de wetenschap haar invloed doet gevoelen door alle lagen der maatschappij, is dit een vergrijp tegen de samenleving. Men kan over de verdeeldheid, die het verbond zou verscheuren als de buit moest verdeeld wor den, natuurlijk lang en breed uitweiden. Ook wij gelooven, dat eene clericale meerderheid nog niet een clericaal kabinet van laDgen duur zou beteekenen, doch het is onmogelijk zich te laten begoochelen door de verwachting, dat zulk eene meerderheid een kabinet- Heemskerk zou dulden, tenzij dit gewillig hare eischen vervulde. Welk eene toekomst ons vaderland tegemoet zou gaan als het verbond moest zegevieren is uit den aard der clericale partijen voldoende na te gaan. Haar richtsnoer toch is niet een staatkundig maar een kerkelijk beginsel. Het systeem der kerkelijke partijen, geroepen het wetgevend gezag te leiden, kan uitteraard tot niets anders leiden dan tot consciëntiedwang, tot overheer- sching der geesten. Terwijl het liberalisme voor allen vrijheid verlangt, elke meening zich vrij wil laten uiten, moet uit de natuur zelf van haar wezen de clericale partij onverdraagzaam zijn. Zij vertegenwoordigt deze of gene onfeilbare waar heid, zij acht zich bekleed met eene zending van hoogen oorsprong om haar te handhaven en dus is volkomen vrijheid haar een gruwel. Reeds thans, nu zij nog in de minderheid is, weet zij gewetensdwang aan te doen. Het is de clericale richting, die de mannen, welke den eed meenen te moeten weigeren uit gewetensbezwaar, uit onze wet gevende vergaderingen houdt, en die geen vinger wil verroeren om aan die onbillijkheid een einde te maken. Het is de clericale partij, die eene bestoven wet uit het landsvaderlijk bestuur niet alleen wil gehandhaafd zien maar verscherpt. Het is de clericale partij, die de wetten van den Staat wil gebruiken om hare be grippen van deugd in te prenten. Zij is het, die aan den eenen kant in het strafwetboek eene bepaling wist te brengen, waardoor een zedelijk vergrijp als eene misdaad met gevangenis zal kunnen gestraft worden, terwijl zij, om hare theorieën slechts te kun nen toepassen, aan de andere zijde niet aarzelt de gruwelijkste ziekten: pokken en syphilis te laten voortwoeden. Wat zou er van ons vrije Nederland worden als zulk eene richting de bovenhand vei kreeg? Onze naam van vrije, verdraagzame natie zou verloren gaan. Ons dunkt dat er ditmaal zeer veel op het spel staat. En toch onze natie is niet clericaal. Het is dan ook alleen mogelijk, dat eene clericale partij hier de baas wordt door misleiding der kiezers, die op goed en vertrouwbaar gezag meenen te mogen aan nemen dat waar is al wat van de liberalen wordt gezegd, en door ons kiesstelsel. Het is een feit dat bij elke verkiezing tienduizenden ontwikkelde, zelf standige mannen, mannen die de eervolste betrekkin gen in staat en maatschappij bekleeden, met verbeten spijt moeten aanzien, dat eene massa anderen den doorslag bij de stembus kunnen geven. Zoo is de toestand van het oogenblik. Toch komt het ons voor dat, hoe hachelijk deze ook zij, er voor de liberalen nog geen reden is om te vertwijfelen. Dat de kieswet zoovele geschikte kiezers buitensluit is natuurlijk op dit oogenblik niet te ver helpen. Maar wel kan elk liberaal de minder ont wikkelde kiezers door woord en geschrift voorlichten en wijzen op de onwaarheden, door de tegenpartij ver spreid, en op de gevolgen, die voor allen te duchten zijn als deze partij het roer van staat in handen kreeg. Het moet helder worden aangetoond welk spel door het verbond in de laatste tien jaren is gespeeld. Hoe de anti-revolutionnaire partij er zelfs niet voor is terug gedeinsd om onze geschiedenis in het aangezicht te slaan, door te beweren dat de moord van Prins Willem van Oranje, den Vader des Vaderlands, niet een gevolg was van godsdienstige dweperij. Het moet aan allen bekend worden gemaakt hoe eene partij, die zich eene staatkundige wil noemen, niet in de eene hand water en in de andere vuur kan dragen. Hoe het gevolg daarvan is gescharrel in kiesdistricten en verloochening van beginselen uit hope op eenige politieke winst, zooals te Delft en te Zevenbergen is geopenbaard. Wanneer alle liberalen van goeden wil zorgen dat deze waarheden voor de minder ontwikkelde kiezers worden uiteengezet, dan zou men waarschijnlijk ver wonderd staan hoe weinig clericaalgezind ons volk is. Wij meenen dat elk liberaal op dit oogenblik tot alle opoffering moet gezind zijn. Er moet geld noch tijd gespaard worden, niet om stemmen te werven maar om de massa beter in te lichten. Als in elk dorp de staatkundige vragen van den dag door een vrijzinnig man op de rechte wijze werden behandeld, zou vermoedelijk het gezond verstand zegevieren over alle hinderlagen. GOES, 10 October 1884. Met het oog op de aanstaande verkiezingen mee nen wij nog te moeten opmerken, dat het, voor zoover ons kiesdistrict betreft, beslist noodig is, dat de libe ralen met populaire candidaten voor den dag komen, mannen, die in het kiesdistrict persoonlijk bekend zijn. Merkwaardig is in dit opzicht voorzeker een artikel uit Goes in De Amsterdammer, waarin o. a. gezegd wordt «Stellen wij mannen, die tegenover do kerkelijke eischen pal staan en aan het uitgedrukte volksverlan gen naar het algemeen stemrecht voldoening willen geven, dit laatste is echter een onafwijsbare eisch, dan kunnen wij, al blijven wij in de minderheid, een flink figuur maken. Van dit standpunt uitgaande, zullen eenige liberalen, naar wij vernemen, den heer Heldt te Amsterdam, reeds vroeger candidaat in dit district, opnieuw als zoodanig aanbevelen." Wij moeten al dadelijk opmerken, dat de heer Heldt in ons district nimmer «candidaat" is geweest; wel is hij indertijd als zoodanig genoemd op eene verga dering der afdeeling Goes van de Centrale liberale Kiesvereeniging, doch als candidaat geproclameerd is hij, zoover wij weten, nimmer. Maar hoe de schrijver van het bericht in De Am sterdammer in gemoede kan beweren, dat de liberalen in ons district een flink figuur zouden maken met den heer Heldt, omdat hij voorstander is van algemeen stemrecht, is ons een raadsel. Wel moet de schrijver van het bericht in De Amsterdammer ten eenenmale onbekend zijn met de beginselen van het liberale kies- bevoegde gedeelte van Zuid-Beveland's bewoners, zoo wel als der overige deelen van ons kiesdistrict, om zoo iets te kunnen beweren. In het midden latende in hoeverre eene candidatuur van den heer Heldt in het algemeen wenschelijk mag geacht worden, durven wij wel verklaren, dat eene dergelijke candidatuur in het Zuiden van ons land nimmer eenige kans van slagen zal hebben. Wordt zulk eene candidatuur nuttig geacht, dan zal de drang daartoe altijd uit'het Noor den moeten komen. Wanneer men dien uit het Zuiden van ons land verwacht, dan zou den heer Heldt zelf spoedig de lust ontnomen worden om eene candidatuur te aanvaarden, dank zij het gering succes, dat hij bij eene verkiezing in de zuidelijke districten zou hebben. En dit zou te betreuren zijn voor den heer Heldt, maar vooral voor hen, wier belangen hem zoozeer ter harte gaan. De Middelburgsche Courant wijdt ook een deel van hare ruimte aan het bedoelde stuk uit de Am sterdammer en komt ten opzichte van den heer Heldt tot dezelfde conclusie. Wat ons echter bevreemdt is dat zij ook eene candidatuur-Van Karnebeek bestrijdt. Waar zij meent, dat onze vorige commissaris niet «populair" zou zijn op Zuid-Beveland, kunnen wij haar verzekeren, dat zij in eene dwaling verkeert, tenmin ste, wanneer zij aan het woord «populair" dezelfde beteekenis hecht als wij. Bedoelt zij met dit woord, dat de candidaat bij nagenoeg aüe kiezers bekend moet zijn, dan geven wij haar gaarne gelijkdoch een dergelijk candidaat te vinden zal voor ons kiesdistrict wel een onmogelijkheid zijn. Wij kennen er ten minste maar zeer enkelen, waarvan wij bovendien de over tuiging hebben, dat zij nimmer eene candidatuur zouden aanvaarden. Doch populair, zooals wij het bedoelen, bekend met en geacht door de vele autoriteiten en personen, waarmede hij tijdens zijn vevblijf in onze provincie in aanraking is geweest, was jhr. Van Kar nebeek zeker in de hoogste mate en op dien grond zouden wij eene eventueele candidatuur gaarne steunen. Het komt ons daarom voor, dat, nu onze gewezen Commissaris des Konings toch eenmaal genoemd is, het bestuur der C. L. Kiesvereeniging goed zou doen, wanneer het zich reeds nu verzekerde of jhr. Van Karnebeek een candidatuur zou aannemen. Wanneer er sprake kan zijn van een «flink" figuur te maken zou dit zeker zijn met zulk een candidaat. De algemeene vergadering der Centrale liberale kiesvereeniging zal Dinsdag 14 October a. s. in de restauratiezaal der sociëteit V. O. V. plaatshebben des namiddags te 2 uren, terwijl blijkens achterstaande advertentie de afdeeling «Goes" zal vergaderen op Maandag 13 Oct. a. s. des avonds te 8 uren in de Prins van Oranje. Sclierpenisse. Bij de gehouden verkiezing voor een lid van den gemeenteraad werden uitgebracht 67 gel dige stemmen, waarvan niemand de volstrekte meer derheid verkreeg. De heer P. M. Tichelaar verkreeg 27 en de heer M. Vos 14 stemmen, tusschen welke beide heeren herstemming moet plaatshebben. Z. M. heeft met ingang van 16 Oct. a. s., benoemd tot direct, van het postkantoor te Olst C. E. Van de Kamer, thans commies der posterijen van de derde klasse. Benoemd tot auditeur bij den schuttersraad der dd. schutterij te Middelburg mr. F. N. Van der Bilt. Door den Minister van waterstaat is op het verzoek van den gemeenteraad te Kolijnsplaat, tot het verbinden van Kolijnsplaat met Kortgene door een tele- phoon, afwijzend beschikt. De afstand wordt te groot geacht. Gedeputeerde Staten der provinciën zijn door den Minister van binnenlandsche zaken uitgenoodigd, voorstellen te doen ter voorbereiding eener eventueele herziening der regeling van de bestemming en van de sterkte der schutterijen. De heer mr. A. J. W. Farncombe Sanders zet in eene kleine brochure «Het kiesrecht en het voor stel van den heer Van Houten" beknopt en duidelijk uiteen, welke regeling van het kiesrecht hij als lid van de Staatscommissie tot voorbereiding der Grond wetsherziening voorgesteld heeft. Voor algemeen stem recht acht de heer F. S. het tijdstip nog niet gekomen, de sprong van 126 000 kiezers op 300.000 acht hij reeds belangrijk genoeg voor dit oogenblik. Hij is niet bang voor algemeen stemrecht, maar hij meent dat alle vooruitgang geleidelijk moet gaan. Tot dat aantal van 300.000 kiezers komt hij als volgt Er zijn hier te lande meer dan een millioen meer derjarige mannen. Neemt men als grondslag het hebben van een eigen huishouding in een afzonderlijke woning, dan zou men 860.000 kiezers hebben. Daarvan gaan echter ruim 300.000 af voor hen die als onvermogend niet in de personeele belasting worden aangeslagen. Van de overige 560.000 vallen nog ten minste 60.000 af voor dubbele aanslagen, vrouwen, minderjarigen, faillieten enz., zoodat een kleine 500.000 overblijven. Nu meent de heer F. S.. dat iemand, die slechts voor of 'lt in personeele belasting is aangeslagen, niet gelijke rechten hebben mag, als een die de volle belasting heeft. Het aantal dier gedeeltelijke betalers bedraagt circa 200.000, zoodat ten slotte circa 300.000 kiezers zouden overschieten. Het bekende voorstel van den heer Van Houten bracht het aantal kiezers op een half millioen. In strijd met hetgeen elders omtrent de geprojec teerde tabaksbelasting wordt medegedeeld, kunnen wij thans als zeker melden, dat de Minister wenscht voor te stellen een accijns van f12 de 100 kilogram, zoo wel op inlandsche als op buitenlandsche tabak. Het ontwerp is echter nog bij de ambtenaren van het ministerie in studie en nog niet bij den Raad van State ingeleverd. (N. v. d. D.) De conferentie tot wering van den drankverkoop op de Noordzee, die Woensdag te 's-Hage een aanvang moest nemen, is uitgesteld, omdat nog niet alle be trokken regeeringen een afgevaardigde hebben benoemd. Vanwege de vereeniging van handelsbedienden «Mercurius" zullen bij voldoende deelneming in den loop van November te Rotterdam de examens voor de practijk gehouden worden in Boekhouden en Handelscorrespon dentie (Fransch, Engelsch, Duitsch en Nederlandsch). Een «oud-Hollander" geeft in het N. v. d D. een schets van Transvaal, die volstrekt niet overeenstemt met de meening welke hier te lande bestaat. De oud- HoIIander" zegt o. a: «De groote dorpen, zooals Pretoria, Potchefstroom e. a. zijn zoo goddeloos, dat een boer, die in 1883 Pretoria tijdens de zitting van den Volksraad had bezocht, bij zijn terugkomst verklaarde: «nou, ik zè jou, Pretoria is een SodomEn eenige jaren geleden, toen ik persoonlijk daarheen wilde gaan, zeide een der Transvaalsche predikanten tot mij»U moet er nie heen gaan nie; gij zult er u nie thuis gevoel nie, want het is een broerde, goddelooze plaats. De heele kliek is er modern." Waarlijk, de man had gelijk, ofschoon ik hem toen moeilijk gelooven kon. De gods dienstig gezinde personen, welke zich in de dorpen moeten vestigen, lijden in waarheid gezegdzielenhonger. Wie toch heeft in Holland verteld, dat Transvaal een godsdienstig land is? Als ik dien persoon kende, al was het ook de Staatspresident, zou ik hem vrijmoe dig toeroepen«Gij hebt u aan opzettelijken logen schuldig gemaakt." «De commissie te Amsterdam gelieve hiervan nota te nemenook zou het zeker niet kwaad zijn, als de Standaard dit stukje wilde kopiëerenhaar redac teur vooral heeft deze inlichting wel noodig. De goede man denkt, dat hier de «tale Kanaiins" gesproken wordt, en het is de taal van Sodom«eten, drinken, vroolijk zijn en God en zijne geboden laten waar ze zijn". Zoo niet erger." Kerkelijke Zaken en Onderwijs. Ds. C. L. Laan zal alhier zijn intrede doen op Zondag 16 Nov. a. s., na bevestigd te zijn door ds. Riemens van Middelburg. Beroepen te Waarde de candidaat C. L. Van den Broek. Beroepen te Arnemuiden ds. J. F. De Klerck, te Nieuwpoort. Bedankt voor het beroep naar Wageningen door dr. C. C. Schot, te Tolen. Iorsekc. Gisteren is de onderwijzer A. M. Polderman in functie getreden, waardoor het onderwijzerspersoneel alhier vroeger nog dan men had durven hopen, op beide scholen voltallig is. Als eene bijzonderheid zij hier nog bijgevoegd, dat alle vier de hulponderwijzers te Iviuininge thuis be- hoeren.

Krantenbank Zeeland

Goessche Courant | 1884 | | pagina 1