1884. N°. 97.
Zaterdag 16 Augustus.
71s,e jaargang.
De toestand in België.
GOESCHE
De uitgave dezer Courant geschiedt Maandag, Woensdag en Vrijdagavond
uitgezonderd op feestdagen.
Prijs per kwartaal, zoo binnen als buiten Goes, f 1,75.
Afzonderlijke nommers 5 ct., met bijblad 10 ct.
In ons land vervoege men zich; voor Rotterdam aan het Algemeen Advertentiebureau
van NIJGH VAN DITMAR, en verder bij alle Boekverkoepers en Postdirecteuren.
COURANT.
De prijs der gewone advertentiën is van 15 regels 50 ct., elke regel meer 10 ets.
Bij directe opgaaf van driemaal plaatsing derzelfde advertentie wordt de prijs slechts
tweemaal berekend.
Geboorte-, huwelijks- en doodberichten en de daarop betrekking hebbende
dankbetuigingen worden van 18 regels a f 1,berekend.
Dienstaanbiedingen, niet meer dan 4 regels beslaande en contant betaald, 20 ets.
Aanvragen om en vermelding van liefdegaven 5 cents per regel.
De toestand van ons nabuurland is op dit oogenblik
zoo ernstig, dat reeds daarom alleen België al onze
aandacht zou verdienen. Er is echter nog eene andere
reden, die daartoe dringt; België is in de macht van
het clericalisms gevallen door de verdeeldheid der libe
rale partij. Dit is voor ons een ernstige wenk.
Laat ons vooraf den huidigen toestand van België
nagaan. De clericale partij heeft eene overgroote meer
derheid in Senaat en Kamer. Die meerderheid is er
gekomen langs volkomen wettigen weg. Het kabinet-
Malou, steunende op die wettig gekozen vertegenwoor
diging, gaat zijn programma uitvoeren.
Natuurlijk behoort daartoe de overlevering der lagere
school in handen der geestelijkheid, om van een hoofd
punt te spreken. Dit kan niet verwonderen. De cle
ricale partij heeft het in België even duidelijk uitge
sproken als in ons land dat, zoodra zij er de macht
toe heeft, zij het lager onderwijs zal besnoeien.
Dit kan ook niet anders. De clericalen willen niet
inzien dat degelijk onderwijs, op de meest algemeene
wijze onder een volk gebracht, de zekerste waarborg
is dat dit volk zich zal verheffen, dat het tot bloei en
welstand zal komen, dat het zich niet door sociale
wanbegrippen zal laten medesleepen. Zij hebben slechts
het doel voor oogen van de school te maken eene broei
kast voor deze of gene godsdienstige meening. De
kinderen moeten ja zoo een en ander leeren, waar zij
nu eenmaal in de maatschappij moeielijk buiten kunnen,
maar vooral moeten zij afgericht worden op kerkelijke
leerstukken. Dat is de geheele drijfveer van alle cle
ricalen, van Roomschen of Protestantschen bloede.
Wij kunnen dit zonder eenige vrees aanzien. De
reactie zal onmachtig blijken, zelfs al veroverde zij de
school. Maar de roeping van den Staat is het, al ware
het alleen uit de zucht tot zelfbehoud, het sekten-onder
wijs niet tot eenig onderwijs te verheffen.
Dat de clericalen in België de openbare goed in
gerichte volksschool willen vernietigen is blijkbaar uit
de schoolwet, die thans in de Belgische kamer wordt
behandeld. Die wet is volkomen in den geest der
clericalenzelfs onderwijzers zonder diploma zullen
in de school kunnen aangesteld wordende sekte
scholen zullen door den staat of de gemeente kunnen
worden betaald.
Welnu, de clericale partij doet niet anders dan
wat te verwachten was. Het moet zelfs verwondering
baren dat zij niet nog verder gaan durft en het lager
onderwijs vogelvrij verklaart en als eene gewone nering,
zonder eenig belang voor staat en maatschappij, aan
het lot en de concurrentie overlaat.
Vanwaar dan die geweldige uitbarsting van toorn
bij de Belgische liberalen Het is toch niet iets dat
hen overvalt Ja, wij zouden bijna zeggen, zij hebben
het verdiend. De Belgische liberalen mogen honderd
maal bewerenzoo was het niet bedoeld, gij kwaamt
aan het bewind omdat men ontevreden was over de
plotselinge invoering van belastingende clericalen
kunnen met recht antwoordenwij hebben liet u
vooruit gezegd. »Als wij aan het bewind komen, zal
ons eerste werk zijn uwe schoolwet aan flarden te
scheuren" dat zijn de woorden, lang vóór de ver
kiezing door de hoofden der clericale partij gesproken.
Men wist dus waaraan men zich te houden had.
Ondanks dit alles hebben, gelijk men weet, de zoo
genaamde radicalen onder leiding van Janson niet
geschroomd de liberalen te bestrijden, als waren zij
nog meer te duchten dan de clericalen. Men zou wel
licht denken dat thans, nu de oneenigheid der libe
ralen de oorzaak bleek dat België is overgeleverd aan
het clericalisme, de radicalen tot beter inzicht zouden
gekomen zijn, en althans voor bet minst zouden zwijgen.
Doch dan vergist men zich.
Wij hebben vóór ons een vlugschrift dat van radi
cale zijde 11. Zondag te Brussel, tijdens de groote
demonstratie, werd verspreid. Wij zullen als een
staaltje van de verblindheid, waartoe politieke drijvers
kunnen vervallen, een gedeelte van dat vlugschrift
vertalen
«De ondervinding der laatste dagen", aldus heet
het, »heeft ons getoond wat de katholieke partij in
België kon.
«Het is de partij der bestraffing.
»Het is de boetedoening voor de fouten der liberalen.
«Het is niet de blootlegging van een programma.
«Het katholiek programNiemand is er van gediend.
«Het is de eeuwige fout van het clericalisme zich
intebeelden, dat het in de 19de eeiiw zich kan doen
aannemen, zelfs in België.
«Wij mokken over Bara, maar Woeste zullen wij
nooit uitstaan.
«Wij zijn ontevreden over de doctrinairen maar wij
verfoeien de ultramontanen.
»En als na de laatste verkiezingen, na de jongste
worstelingen de clericale partij denkt, omdat wij haar
er boven op hebben geholpen, dat wij haar credo,
hare beginselen aannemen, dan bedriegt zij zich.
«Wij hebben haar gekozen, wij hebben haar aan
het gezag gebracht om aan de onzen hunne schande
en hunne oneer te doen gevoelen.
«Woeste minister van justitie! Het is niet een»
eer die wij aan het clericalisme hebben willen bewijzen,
maar eene beleediging welke wij Bara hebben aan-
»'t Is geene goedkeuring van de clericale politiek,
maar een zweepslag aan die der liberalen.
«De beleediging is bloedig, de zweepslap is wreed,
wij erkennen het.
«Mogen onze vrienden er van profiteeren!
«Moge het hen onder de onzen, die inslapen bij
hun werk, aan het verstand brengen dat de liberaal,
die zijn plichten verzuimt, op alle vernederingen kan
rekenen."
Wij willen aannemen, dat de Belgische radicalen
niet' zoo zwart zijn als deze radicaal hen teekent, dat
zij namelijk het verraad zouden gepleegd hebben de
clericalen aan het bewind te helpen om de liberalen
te straffen. Maar zeker is het, dat de radicalen dan
toch onbewust de aanleiding tot den triomf der cleri
calen zijn. Niet het minst moet men dien daaraan
toeschrijven, dat met name te Brussel zich eene zoo
genaamde middelpartij kon vormen, die de geheele
liberale lijst deed vervliegen.
Thans is de kogel door de kerk en wij zien niet in,
dat de op wettige wijze aan het bewind gekomen
Regeering van België, met eene meerderheid in Kamer
en Senaat, grooter dan ooit eenige R geering aldaar had,
door het gebluf der radicalen zal worden verhinderd
haar programma uit te voeren.
Van omverwerpen spreken wij niet. Door vertoonin
gen of optochten op straat, door oproer desnoods, mag
eene krachtige regeering zich niet laten dwingen. Wat
zou er van het gezag der overheid overblijven, als het
niet zoo was
Dat het ons pijnlijk aandoet aldus in onze nabijheid
de reactie te zien zegevieren is te begrijpen, maar dit
verhindert ons niet de waarheid te erkennen.
Wat wij op België voorhebben is, dat een zoo plot
selinge ommekeer bij ons te lande niet zoo licht kan
voorkomen. Zelfs indien de clericalen (die hier te lande
dan nog altijd in twee vijandige kampen zijn verdeeld)
de meerderheid in de Tweede Kamer op hunne zijde
kregen, zouden zij èr, in de Eerste Kamer èn in de
Grondwet belemmeringen vinden, die niet licht te
tellen zijn.
Doch groot zou niettemin het kwaad zijn, dat uit
eene clericale overwinning voor ons land en zijne in
stellingen zou volgen.
Om dat te verhoeden hebben wij nu nog gelegenheid
ons te spiegelen aan België. Het is of de kiezers van
Haarlem een voorbeeld hebben willen geven ten goede,
toen zij weigerden aan den man, die als verderfelijk
voor de eendracht der liberalen wordt beschouwd,
een mandaat te verleenen.
Dat onze radicalen zoo gewetenloos met de vrije
instellingen des lands zouden spelen, kunnen wij niet
gelooven. Wij kennen genoeg radicalen die weten en
er naar zouden handelen, dat het in dezen tijd vooral
deze vraag geldthoe beschermen wij onze instellingen
tegen clericale dwingelandij?
En het antwoord wordt ook door het gebeurde in
België in den mond gegeveneendracht in de rijen
der liberalen, samenwerking en tucht, onder de leiding
van een degelijk aanvoerder.
Wij zullen niet beweren, dat zich op dit oogenblik in
de Tweede Kamer vele liberale leden bevinden, die voor
partijhoofd in aanmerking kunnen komen, doch wan
neer zij konden besluiten zich te vereenigen onder de
vanen van een der besten onder hen, b. v. van den heer
Verniers Van der Loeff, dan zou dit voorzeker aan de
liberale zaak zeer ten goede komen.
Het schijnt ons volstrekt niet onmogelijk dat, onder
den indruk van het gebeurde in België, die voorwaar
den vervuld zullen worden. Geschiedt dit, dan behoeft
er niet de minste vrees voor clericaal geweld te bestaan.
GOES, 15 Augustus 1884.
Het Zuiden geeft in haar nommer van gisteren eene
bloemlezing van berichten uit eenige bladen om
trent het overgroot aantal personen, dat met verschil
lende middelen van vervoer jl. Zondag uit de grootere
steden naar buiten toog, om de frissche buitenlucht
in te ademen, die de mensch in de dichtbevolkte steden
zoo moeielijk kan deelachtig worden en waaraan hij
toch, en vooral in deze warme dagen, zoo groote be
hoefte heeft.
Aan het eind komt de redactie tot de zeer juiste
opmerking, doch natuurlijk in de haar eigen termen,
dat de ongelukkige machinisten, stokers c. s. de dupe
zijn van dit vervoer en dat deze de zoo noodzakelijke
Zondagsrust derven. «Hoeveel zuchten", vraagt Het
Zuiden«zullen er voor de vuren der locomotieven en
stoombootjes op dien snikheeten dag zijn geslaakt, de
eenige dag, de rustdag, werd aan al die armen ont
nomen omdat anderen pret moesten hebben!"
De juistheid van deze opmerking valt niet te be
twisten. Toch gelooven wij, dat men voorzichtig moet
zijn met het maken van propaganda voor Zondagsrust
deze wijze.
Het beginsel van Zondagsrust zal wel bij niemand
tegenkanting vinden, doch men zie niet over het hoofd,
dat zij hoofdzakelijk gevraagd wordt voor personen in
dienst van den Staat en van maatschappijen en steeds
behoorende tot een tak van openbaren dienst of in
betrekking staande tot een middel van vervoer.
Denken wij ons al die personen eensklaps begiftigd
met Zondagsrust, dan staan post en telegraaf, spoor,
boot en tram allen stil, ja, om ook particulieren erin
te doen deelen, zal zelfs geen huurrijtuig te krijgen zijn.
Zoo zouden wij spoedig komen tot een toestand van
gedwongen rustdagviering, in den geest zooals Het
Zuiden c. s. dit zouden wenschen en van hun stand
punt uit is dit ook zeer te begrijpen. Doch, de Zondags
heiliging latende voor hen, wier hart daaraan werke-
l'jk behoefte gevoelt, willen wij dan ook, dat met de
Zondagsrust tevens gepast genot, ontspanning en over
vloed van versehe lucht worde verstrekt.
Nu wandelt men al heel spoedig, zelfs met een
grooter of kleiner aantal kinderen, b.v. van Goes naar
Kloetinge en ademt dan voldoende in Gods vrije natuur.
Maar van uit de groote steden is men niet zoo spoedig
in het open veld en loopt men veel kans juist de
poort te zijn ontvloden, als tijd of kracht ons nopen
weder terugtekeeren. Daarom is ook voor de Zondags
rustenden een middel van vervoer zoo noodig, niet
enkel voor de rijken, maar juist ook voor de minder
ruim bedeelden. Dezen geven veelal dien over
vloed van passagiers, inzonderheid bij goedkoope
middelen van vervoer, en dat zijn juist allen menschen,
die wegens hun harden arbeid in de week die Zondags
rust, in ontspanning genoten, ten zeerste noodig hebben.
Daarom kunnen die middelen van vervoer en met hen
het personeel daaraan verbonden niet rusten op den
Zondag.
Het eenige middel zou zijn, dat het personeel zoo
werd uitgebreid, dat om de twee of drie weken een
vrije dag kon worden genoten. Aangezien die uit
breiding echter alleen voor den Zondag zou noodig zijn,
zouden die hulpbeambten toch weder personen zijn,
die in de week op andere wijze hun brood verdienen
en die dan hun Zondagsrust moeten derven en men
kreeg derhalve slechts eene verplaatsing van den Zondags-
arbeid van den eenen persoon op den anderen. Wij
herhalen het, wij zijn in beginsel groote voorstanders
van Zondagsrust, doch wij achten haar praktisch onuit
voerbaar. Mocht Het Zuiden den weg kunnen wijzen,
om een ieder de Zondagsrust deelachtig te doen worden
en toch aan allen de middelen te verschaffen om zich
op gepaste wijze in de vrije natuur te verlustigen,
dat zou zeker een ieder nog meer dan thans protest
aanteekenen tegen zijn eigen bewering, dat zijne
redactie niet tot het denkend deel der natie be
hoort.
In prov. blad no. 77 vestigen Ged. Staten dezer
provincie de aandacht op het verschil, dat er bestaat
In de traktementen en toelagen, die bij de verschillende
bataljons rustende schutterij in Zeeland worden ver
strekt.
Zij hebben om meerdere eenheid hierin te brengtn
bepaald, dat voor de auditeurs, secretarissen en boden
van den schuttersraad geen hooger bedragen mogen
worden uitgetrokken, dan respectievelijk 30, 25 en
ƒ12 voor een bataljon, bestaande uit vijf compagniën
en van 25, 20 en 10 voor een bataljon, bestaande
uit vier compagniën.
Voor kosten van vuur, licht en schrijfbehoeften kan
voör elk bataljon 5 per compagnie worden berekend
en een gelijk bedrag voor aandeel der compagnie in
de kosten van schrijfbehoeften voor den bataljonsstaf.
Op het feestconcert, dat Woensdagnamiddag ter
viering van het eeuwfeest der Maatschappij tot Nut
van 't Algemeen werd gegeven, is o. a. op uitstekende
wijze ten gehoore gebracht de kindercantate van Peter
Benoit, onder leiding van den heer Brandts Buys. Toen
de laatste tonen van dit kunstwerk waren weggestorven,
scheen aan de toejuichingen geen einde te komen, en
het was een welverdiende hulde aan den directeur, toen
de heer Böhringer de tribune beklom en den dirigent
een fraaien lauwerkrans aanbood, terwijl hij sprak
«Mijnheer Brandts Buys 1 Uit naam der Maatschappij
tot Nut van 't Algemeen bied ik u dezen lauwerkrans
aan. Als de jeugd in handen is gelijk de uwe, als zij
de harmonie van het leven zoo leert verstaan als gij
ons haar thans gevoelen deedt, dan is de toekomst van
ons volk verzekerd in zulke handen is de jeugd veilig
en daarom danken wij u."
Langdurig applaus bezegelde die woorden, ook leven
dige toejuiching van de kinderen.
Met Heije's «Vlaggelied" werd de schoone uitvoering
besloten.
De aanwezige ministers verlieten daarop de zaal,
doch niet dan nadat baron Du Tour van Bellinchave
o. a. den heer Brandts Buys de hand had gedrukt en
met een glas champagne aan de lOOjarige hulde
gebracht.
Tot besluit der viering van het jeuwfeest namen
's namiddags drie honderd twintig afgevaardigden,
genoodigden en leden van het hoofdbestuur deel aan
den maaltijd, in het «Maison Stroucken". De eerste
heildronk werd door den voorzitter ds. Böhringer ge
wijd aan Z. M. den Koning. Met geestdrift werd dit
woord begroet, en onder den indruk ervan stonden
allen op, om het volkslied aan te heffen. Daarop werd
een telegram aan Zijne Majesteit verzonden van dezen
inhoud; «De Maatschappij Tot Nut van 't Algemeen
brengt ter gelegenheid van haar eeuwfeest Uwer
Majesteit hare eerbiedige hulde".
Op dit telegram is gisteren 'net volgende antwoord
ontvangen «Zijne Majesteit betuigt aan de Maatschappij
Hoogstdeszelfs dank voor de aangeboden huldebetuiging."
Aan Z M den Koning is door het Centraal-
bestuur van het Algemeen Nederlandsch Werklieden
verbond een adres gericht, het verzoek inhoudende,
dat Z. M. gelaste, in geen geval de partiëele herziening
der Grondwet, die zich bepaalt bij art 198, afzonderlijk,
maar dadelijk en zoo spoedig mogelijk de algemeene
herziening aan de orde te stellen, of, indien daar tegen
ernstige bezwaren zijn, de door de Regeering bedoelde
partiëele herziening uit te breiden tot art. 76 en eene
wijziging van dit artikel voorop te stellen in dezen zin
«dat voorstaan aan heel de natie het recht en de be
voegdheid worden geschonken, tot de keuze der Staten-
Generaal mede te werken en aldus de invloed op de
wetgeving, die thans slechts x/7 deel heeft, tot heel
het volk worde uitgebreid."
«Door dit te bevorderen zegt het adres werkt
Uwe Majesteit mede tot opheffing van een groot on
recht, versterkt zij den band tusschen Kroon en volk
en maakt zij dien duurzaam, grondvest zij het staats
gebouw en de nationaliteit waar dat gebouw op steunt
te dieper, bestendigt zij de binnenlandsche rust en vrede,
verzekert zij haar huis een voortdurend krachtig leven
dat het in staat stelt zijne hooge roeping getrouw te
blijven, die is, volksgeluk te bevorderen, sticht zij zich
eindelijk eene eerezuil in 's volke harten, waarvan hare
nakomelingen de vruchten zullen oogsten."
Kruininge. Aan ons fanfaren-muziekgezelschap
«Eendracht maakt Macht", dat verleden Zondag aan
het festival te Antwerpen deelnam, is ten deel ge
vallen de uitgeloofde prijs van trs. 500.
Ierseke. Benoemd met ingang van 1 Sept. a. s. tot tij
delijk rijks-telegraaf klerk alhier, de heer T. E. Mulder,
thans geagreeerde van het post- en telegraafkantoor
te Veendam.
De commissie voor het >Nisero"-fonds te Londen
vergaderde Dinsdag om te zien, hoeveel was bijeen
gebracht. Na aftrek der advertentiekosten was dit
1109 pd. st., waarvan 601 pd. st. in Nederland was
ingeschreven en 300 pd. st. door de schatkist was
verstrekt. Men kan dus nagaan, hoeveel de Engelschen
zelf hebben bijgedragen, niettegenstaande de publieke
opinie zoo bezorgd en verontwaardigd heette. Da com
missie besloot aan de betrekkingen der gevangenen
verschillende sommen van 60 tot 20 pd. st. ter hand
te stellen en 500 pd. st. achter te houden voor mogelijke
eischen van de Zweedsche, Italiaansche en Duitsche
leden der bemanning.
De firma J. B. Groen Gz. te Amsterdam is op
de Internationale Tentoonstelling te Londen met de
gouden medaille bekroond voor hare inzending Likeuren,
evenals te Nizza, waar haar dezelfde onderscheiding
te beurt viel.
De papier-industrie dacht vóór eenige jaren een
gemakkelijk middel van correspondentie uit, briefjes
die zonder couvert en toch gesloten konden verzonden
worden, het zg. mot a la poste", de verbeterde brief
kaart. De Belgische postadministratie zag daarvan
dadelijk de beteekenis in daar voor het brievenvervoer
aan de spoorweg-maatschappijen per gewicht wordt
betaald, begreep de Belgische Regeering, dat die dunne
briefjes, minder zwaar wegende, ook goedkooper konden
vervoerd wordenen zij stelde hun gelijk met de
biiefkaarten, gaf zelve die briefjes uit, geriefde daarmee
het verkeer en nam tevens het hoofdbezwaar weg, dat
tegen de brief kaarten nog steeds bestaat, nl. de open
baarheid van het daarop geschrevene.
Waarom heeft onze Postadministratie op die een
voudige en practische verbetering hare aandacht nog
niet gevestigd Waarom is de tot veel misbruik aan
leiding gevende open briefkaart nog niet, feitelijk, ver
vangen door dien nieuwen vorm van briefwisseling
(N. Zutph. Ct.)
Volgens de laatste berichten hoopt men het bij
het Sable-eiland gestrande stoomschip «Amsterdam"
vlot te zullen krijgen en het grootste gedeelte der la
ding te behouden.
De tusschendekpassagiers van de «Amsterdam" zijn
te New-York aangekomen.
