1884. N°. 9.
Zaterdag 19 Januari.
71ste jaargang.
ZONDAGSWETTEN.
GOESCHË
De uitgave dezer Courant geschiedt Maandag, Woensdag en Vrijdagavond
uitgezonderd op feestdagen.
Prijs per kwartaal, zoo binnen als buiten Goes, f 1,75.
Afzonderlijke nommers 5 ct., met bijblad 10 ct.
In ons land vervoege men zich: voor Rotterdam aan het Algemeen Advertentiebureau
van NIJGH VAN DITMAR, en verder bij alle Boekverkoopers en Postdirecteuren.
COURANT.
De prijs der gewone advertentiën is van 15 regels 50 ct., elke regel meer 10 ets.
Bij directe opgaaf van driemaal plaatsing derzelfde advertentie wordt de prijs slechts
tweemaal berekend.
Geboorte-, huwelijks- en doodberichten en de daarop betrekking hebbende
dankbetuigingen worden van 18 regels a f 1,berekend.
Dienstaanbiedingenniet meer dan 4 regels beslaande en contant betaald, 20 ets.
Aanvragen om en vermelding van liefdegaven 5 cents per regel.
Onder het aartsvaderlijk bewind van Koning Willem I
is de Zondagsrust in wettelijke bescherming genomen.
Die wet paste volkomen in het stelsel van dien tijd,
toen de banden tusschen de Hervormde kerk en den
Staat nog zeer nauw waren en de staatsalmacht zich
inderdaad vrij wat sterker deed gevoelen dan heden
ten dage. Men was er trouwens toen aan gewend, dat
de Hooge Regeering alle vraagstukken regelde, alle
moeielijkheden oploste.
Dat de thans bestaande kerkelijke partijen dien tijd
zouden terugwenschen is niet wel aan te nemen. On
partijdig geoordeeld zullen zij moeten erkennen dat
de vrijzinnige beginselen ook voor hen ruimte voor
beweging hebben gemaakt.
Men herinnere zich toch welk een toestand het vóór
eene groote halve eeuw in ons land was. Geen volks
vertegenwoordiginggeen vrijheid van drukpers, van
vereeniging, van vergadering. Geen vrijheid om bij
zondere lagere of hooge scholen op te richten. De
kerk vastgekluisterd aan den Staat en daardoor ver
oordeeld tot een dof voortkwijnen.
Dat alles is veranderd door de zegepraal der vrij
zinnige beginselen. Men zou zelfs kunnen zeggen dat
de liberalen, evenals Tromp, hun tegenstanders van
kruit en lood voorzien hebben. Doch wij willen daar
over niet uitweiden.
Het stelsel van Koning Willem I was het ideaal
van den behoudsman: de Koning richtte alles in den
Staat naar zijne inzichten en beschikte feitelijk ook
over de meeningen zijner onderdanen Men herinnert
zich hoe men in dit stelsel de afgescheidenen van de
Hervormde staatskerk door dragonders liet vervolgen.
Nu, uit dien tijd, uit 1827, bestaat nóg eene
wet op het rusten op den Zondag. Zooals altijd bij
zulke wetten wordt er gestreefd naar een vormdienst,
die aangenaam is in de oogen der overheerschende
tij.
Het behoeft geen betoog dat de wet op de Zondags
rust in het belang van de kerk is gemaakt. Niemand
zou het toen in het hoofd gekregen hebben te zeggen
laat ons in het belang van den werkman de rust
van den Zondag verzekeren bij de wet. Dat is iets
van lateren tijd. Men had het toen nog niet zóó
ver in de physiologische en oeconomische wetenschap
gebracht als thans. Zeer bepaald had de wet van
Koning Willem I ten doel de ingezetenen te nopen
den Zondag als rustdag te ontzien.
Op zichzelf is dat doel zeker loffelijk. Maar de
Zondagswet van 1827 is te zeer een kind van haren
tijd. Er wordt met de persoonlijke vrijheid al zeer
weinig rekening gehouden. Het gaat niet aan dat het
strafbaar zou zijn buiten iets aftewerken op Zondag,
wanneer de omstandigheden dat eischen; dat men be
boet kan worden omdat men op Zondag heeft verkocht
in een winkel »met open deuren". En toch is dat
mogelijk niet alleen, volgens de Zondagswet, maar zij
schrijft het voor.
Nu is in den loop der tijden die wet wel in onbruik
geraakt, maar in de laatste maanden is zij weder op
gerakeld. De burgemeester van Amersfoort, de heer
Mackay, en de heer De Savornin Lohman te Assen
hebben, de een door eene verordening, de ander door
vervolging, de kracht der bestaande Zondagswet willen
laten gevoelen.
Te dezer zake heeft de gemeenteraad van Amersfoort
zich met een verzoekschrift tot den Koning gewend.
Van den anderen kant wordt er op de Regeering
druk uitgeoefend door de vereenigingen tot bevordering
van Zondagsrust en Zondagsheiliging. Reeds heeft de
Minister van justitie aan het bestuur van eerstge
noemde vereeniging hare meening verzocht over eene
wijziging van de Zondagswet.
Het advies is ons onbekend. Maar als wij afgaan
op hetgeen door genoemde vereeniging is geopenbaard
in vergaderingen, dan zal het wel in dien geest geluid
hebben dat de Zondagswet vooral het beperken van
arbeid op Zondag moet bedoelen, en vooral voor de
ambtenaren.
Zoover dit met de eischen van den publieken dienst
is overeen te brengen, zal zulk eene wijziging zeker
toejuiching verdienen. Er kan echter geen sprake wezen
van een stilstand van het maatschappelijk leven op
den eersten dag der week, al zullen sommigen daarop
aandringen.
Noch spoordienst, noch posterij, noch telegraaf,
om van een aantal andere particuliere bedrijven niet
te gewagen, kan geheel stilstaan. Wij voor ons zouden
dan ook in deze zaak de gulden vrijheid zooveel mo
gelijk willen gehandhaafd zien. Geen dwang om Zon
dag te vieren, geen dwang om het natelaten. Het
best ware wellicht aan de hoofden der gemeenten
overtelaten op welke wijze de algemeene beginselen
eener wet op den Zondagarbeid waren toetepassen.
De bepalingen der wet van 1827 evenwel zijn to
taal onhoudbaar. De kerkelijke partijen mogen zich
op haar niet beroepen, omdat zij tot een gelukkig
verlaten systeem behoort. Toen de Staatskerk nog
stond onder de voogdijschap des Konings, was het
misschien zeer regelmatig dat het verkoopen met onen
winkels of het uitstallen op Zondag met straf werd
bedreigdzulk een inbreuk op de persoonlijke vrijheid
mag niet worden geduld in onzen tijd.
Er zou uit een theologisch en maatschappelijk oog
punt over het ontstaan, het recht van bestaan en het
gevolg van het svieren van den Zondag" heel wat
te zeggen zijn. Op dit gebied begeven wij ons even
wel bij voorkeur niet. 't Was ons thans alleen te doen
om in het licht te stellen, dat onze tegenwoordige
toestand eischt dat de bestaande Zondagswet worde
ingetrokken, al juichen wij elke poging toe, die ertoe
leiden kan om binnen de perken der maatschap
pelijke belangen zooveel mogelijk ieder individu
een dag van rust te verzekeren, na zesdaagschen arbeid.
GOES18 Januari 1881.
Wij herinneren belangstellenden, dat aanstaanden
Dinsdag den 22 Januari, des middags te een nur, ten
raadhuize de eerste bijeenkomst zal gehouden worden
ter bespreking van wetten, voorschriften enz., die voor
de gemeentebesturen van belang te achten zijn. Vooral
om het doel, durven wij op eene talrijke opkomst
hopen. Niet alleen voor de hoofden en ambtenaren
der gemeentebesturen, maar ook, en misschien niet
het minst, voor de leden der gemeenteraden biedt de
bespreking eene welkome gelegenheid aan tot vermeer
dering hunner kennis voor de uitoefening der betrek
king, die hun door het openbaar gezag of door het
vertrouwen hunner medeburgers is opgedragen.
Zooals bekend is, zijn geene kosten aan de zaak
verbonden.
Te 's-Gravenhage is overleden de heer mr. H.
M. Van Andel, advocaat bij den Hoogen Raad der
Nederlanden. Indertijd vergezelde hij als secretaris
den heer mr. L. Metman naar West-Indie, toen deze
als 's Konings commissaris belast werd met de voor
bereiding van de invoering der nieuwe wetgeving in
die kolonie. Van Andel volbracht het werk, dat door
den commissaris ten gevolge van diens overlijden niet
kon worden voltooid.
Geboren te Brielle den 12 Juni 1833, had hij den
ouderdom van ruim 50 jaren bereikt Hij stond als
een kundig rechtsgeleerde bekend en mocht in hooge
mate de achting en vriendschap verwerven van allen,
die het voorrecht hadden hem te kennen.
De Haagsche Courant verneemt van zeer be
trouwbare zijde, dat door den ministerraad de heer
O. Van Rees, voorzitter der Tweede Kamer, aan den
Koning is voorgedragen tot gouverneur-generaal van
Nederlandsch Indie en dat die voordracht slechts op
's Konings onderteekening wacht ter openbaarmaking
in de Staatscourant, hetgeen eiken dag kan worden
tegemoet gezien.
De Minister van Koloniën a. i. brengt ter kennis
van belanghebbenden, dat bij het korps genietroepen
de gelegenheid bestaat voor tien jongelingen van zestien
tot achttien jaar om te worden opgeleid tot korporaal
en sergeant bij de Indische genietroepen. Men zie de
voorwaarden St.-Ct. no. 14.
Attesten van geneeskundigen, bij verzoekschriften
overgelegd, moeten op gezegeld papier geschreven zijn.
De Regeering heeft dit herinnerdomdat het veelal
wordt verzuimd.
De toestand van den oud-minister van water-
terstaat, handel en nijverheid, jhr. Klerck, die aan
ingewandsziekte lijdende is, heeft sedert Woensdag een
zorgwekkenden keer genomen.
In het Staatsblad no. 4 is afgekondigd het Kon.
besluit van den 5n Januari 1884, tot regeling van de
vergoeding voor reis- en verblijfkosten.
Voor de notariëele praktijk werden onlangs twee
belangrijke beslissingen genomen.
Bij vonnis der rechtbanken te Utrecht van 8 Oct.
1883 en van die te 's-Gravenhage van den 9n dier-
zelfde maand werd beslist, dat geen registratierecht
wegens verkoop van erfrecht, maar alleen het evenredig
recht, bepaald bij de wet van 11 Juli 1882 (Stbl. do.
92), mag geheven worden op akten van boedelscheiding,
waarbij al de goederen des boedels tegen uitkeering in
geld worden toebedeeld aan een der deelgenooten of
aan meer dan een der deelgenooten te zamen.
De fiscus heeft zich bij die beslissingen neergelegd.
De le luitenant der mariniers J. C. Van Hoek
wordt van 1 April tot 31 Mei e. k. gedetacheerd bij
den geweerwinkel te Delft.
Op de bij den Gemeenteraad van Rotterdam
ingekomen aanbeveling voor de benoeming van een
directeur van het Museum voor Land- en Volkenkunde
aldaar zijn geplaatst de hh.A. W. Werumeus Buning
en R. P. A. Van Rees, oud-zeeofficieren.
Naar de N. li. Ct. verneemt is tot directeur
van Nederlandsch Mettray benoemd de heer J. P.
Adelink, directeur der normaalschool te Edam.
Borsele. Na een arbeid van twee maanden is de
Inlaagkade gemaakt in den Borselepolder. Gedurende
den meesten tijd was daaraan ruim een honderdtal
manschappen bezig. De tijd van oplevering was bij
het bestek bepaald op twee maanden, zoodat de aan
nemer eer van zijn werk heeft, vooral ook tegenover
de bewoners van den polder, die zich thans beveiligd
mogen achten tegen overstrooming bij doorbraak op
het bedreigde punt.
De kade reikt 4.50 M. -|- A.P. of 2.55 M. boven
gewoon hoogwaterpeil.
Kolijnsplaat. Woensdagavond trad alhier in de ver
gadering van het departement Noord-Beveland der
Maatschappij tot Nut van 't Algemeen de heer W. J.
Van Gorkom van Goes op, die eene causerie over
Transvaal hield. In het vorige jaar als spreker alhier
over dezelfde zaak opgetreden, liet de heer Van Gorkom
datgene, waar hij vroeger het volle licht op had laten
schijnen, ter zijde en schonk nu, vóór de pauze, zijn
volle aandacht aan de staatkundige verdeeling van
Transvaal, de verschillende godsdiensten, daar beleden,
het zendingswerk en de rechtsspraak; na de pauze,
behalve aan het onderwijs en de onderwijzers en eenige
eigenaardige bijzonderheden, als b. v. hoe Jan Verdoorn
voor een paar stevels (laarzen) bezitter werd eener
plaats van 600 morgen uitstekend land in het district
Waterberg (nu ter waarde van 3000 pond sterling),
aan zijn bezoek als secretaris van een Transvaalsch
gezantschap aan Secoecoeni, vorst der Kaffers, en aan
de politieke verwikkelingen van dezen Kafïerkoning
met de republiek, die den val en de annexatie van
Transvaal ten gevolge hadden.
Was in de vorige lezing de president Burgers herdacht,
nu werden mannen als Merinski, het hoofd der zen-
dingsmission bij de Kaffers, Pretorius, een der drie
mannen, Paul Kroger (Oom Pauw, de tegenwoordige
president) en Jorissen, wiens zaak reeds zoo vele pen
nen in beweging bracht, niet vergeten, evenmin als
de heeren P. Huet en Lion Cachet, thans beiden hier
te lande weer werkzaam, doch vroeger lange jaren
in Transvaal.
Duidelijk kwam het uit, vooral bij sprekers bezoek
aan Sécoecoeni, waarbij drie Engelschen als passieve?
getuigen waren, hoe verraderlijk de Brit met de Boers
gehandeld had en in troebel water vischte om zijn
doel, de vereeniging van het tot nogtoe vrije Trans
vaal met de overige Engelsche Zuid-Afrikaansehe staten,
te bereiken. Met den innigen wensch voor de ont
wikkeling, den bloei en den voorspoed der vrije re
publiek eindigde de spreker zijne boeiende improvisatie.
De onverdeelde aandacht van de goed opgekomen leden,
het applaus en de waardeerende woorden van den
voorzitter, den heer J. H. Bybau, mogen den spreker
de overtuiging geven, dat, al is 't ook, zooals hij zelf
betuigde, voor de 74ste maal dat hij over Transvaal in
't publiek spreekt, hij een dankbaar gehoor gehad heeft,
en men gaarne hem in 't volgende winterseisoen alhier
weder den catheder zal zien beklimmen.
Het verhoudingsgetal tusschen de belastbare op
brengst en de grondbelasting van de ongebouwde
eigendommen bedraagt voor Zeeland over 1884:
0.1999,27976 tegen 0.1999,28306 in 1883, zoodat de
grondbelasting over het loopende jaar voor groote mas
sa's iets lager zal zijn. (Af. Ct.)
Middelburg. Het dagelijksch bestuur dezer gemeente
heeft een gedrukte circulaire tot de leden van den
Raad gericht, waarin het op het weinig aannemelijke
wijst van de concessie-voorwaarden van den aanleg en
de exploitatie eener duinwaterleiding alhier.
Met deugdelijke cijfers wordt in het stuk getracht
aan te toonen, dat de aanneming van de bedoelde
voorwaarden, wat den aanleg betreft opeen halfmil-
lioen zou komen te staan, terwijl de exploitatie de
gemeente gedurende de eerste vijf jaren niet minder
dan ƒ117,500 kosten zou.
Terecht merken burg. en weth. op, dat huns inziens
overwegende bezwaren bestaan om de gemeentekas
met zulk een last te bezwaren.
Het heeft Z. K. II. den Prins van Oranje behaagd
de opdracht te aanvaarden van »een vijftal gedichten",
samengesteld door den heer Steph. J. Bakker Pzn.,
secretaris der maatschappij tot droogmaking der Leg-
meerplassen.
»IIet aanteekenboek voor den landbouwer enz." door
den heer Bakker samengesteld en waarvan wij vroeger
melding maakten isnaar wij vernemendoor den
auteur opgedragen aan Z. E. den Minister van W., H.
en N., die deze opdracht goedgunstig heeft aangenomen.
Beide werkjes zijn uitgegeven bij de firma Nijgh
en Van Ditmar te Rotterdam.
»In de buitengewone vergadering der afdeeling
Delft en omstreken van de Maatschappij tot bevorde
ring der geneeskunst, gehouden 11 Januari 1884, ver
klaarden de elf aanwezige leden, onder wie ook dokter
Kaiser, eenparig besliste voorstanders der vaccinatie
te zijn, zoodat de denkbeelden van dr. Kaiser over
vaccinatie door den heer Fabius in de Tweede Kamer
op onjuiste wijze zijn weergegeven."
Bovenstaande motie wordt overeenkomstig het ver
langen der vergadering in onderscheiden nieuwsbladen
openbaar gemaakt.
Intusschen schrijft de heer Fabius in De Standaard
»Het door de Delftsche doctoren Hulshoff en Sehel-
tema onderteekend manifest, geplaatst in uw blad van
heden, kan u niet meer dan mij hebben verbaasd. Ik
haast mij u te berichten, dat ik tegen den inhoud en
de bedoeling der motie protesteer. Het wordt echter
thans nu de zoo eenvoudige zaak dermate is be
neveld noodig, meer in het breede al| de protesten
te beantwoorden; ik hoop dit in een afzonderlijk ge
schrift zoo spoedig mogelijk te doen. In afwachting
daarvan moge ik thans met dit weinige volstaan
tegenover een publiek, dat reeds door mr. Keuchenius
zoo duidelijk en zaakrijk is ingelicht".
Het uitvoerend comité voor de internationale
landbouwtentoonstelling in 1884 te Amsterdam doet
een beroep op de beurs van alle belangstellenden in
het welslagen der tentoonstelling. De kosten zijn groot,
de bijdragen tot dusverre gering. Er worden daarom
inteekenbiljetten verspreid, waarop men kan inschrijven
voor een eereprijs, een prijs of gouden, zilveren en
bronzen medailles. De lijst van de namen der donateurs
wordt vóór in den catalogus gedrukt. Donateur wordt
men voor 25, waarvoor men een vrijkaart voor den
geheelen duur der tentoonstelling met inbegrip der
plechtige opening verkrijgt.
De agenten van de suikerfabrieken te Zeven
bergen hebben een aanvang gemaakt met het con
tracteeren van het leveren van beetwortelen op de
aanstaande campagne. Zij besteden daar in die streek
11 per 1000 kilo, en geven van 1 Februari a. s.
af f 100 per hectare voorschot. Deze prijs is 1
lager dan verleden jaar.
Door de oesterkweekers te Bergen-op-Zoom, te
Kruininge en te Ierseke is de marktprijs der oesters
gesteld op f 65 voor le soort. De visscherjj levert
voldoende resultaten, hoewel over bet algemeen de
oesters klein vau stuk zijn.
Aan 's Rijks munt houdt men 'zich thans bez'g
met den aanmaak van halve centen, die tot een belrag
van f 20,000 zullen worden vervaardigd.
In hun Eindverslag van een onderzoek betreffende
het voorkomen van trichinen in uit Amerika aange
voerd varkensvleesch, komen de heeren dr. Egeling en
dr. Dupont, op grond der aan de rij ksveeartsenijschool
genomen proeventot de conclusie dat het niet ge
bleken is dat het gezouten en gerookte varkensvleesch,
zooals het uit Amerika in den handel wordt gebracht,
voor gebruikers hier te lande gevaar oplevert voor
trichinenziekte."
Zij merken daarbij evenwel op, dat wijziging in de
behandeling van het vleesch in Amerika wijziging zou
kunnen brengen in den toestand waarin de trichinen
hier aankomen en derhalve ook in de grootte van het
gevaar, hetwelk dat vleesch oplevert.
Raadzaam zou het dus zijn, dat steeds op dat vleesch
het oog gehouden werd.
Bij den penningmeester van het hoofdcomité voor
de ramp in Indië is f 368,488,18% bij de Ned.
Handelmaatschappij 140,326,97% dus te zameu
f 508,815,16 ontvangen.
Van het Hauptzoll-kantoor te Emmerik is te
Boskoop bericht ontvangen, dat boomen eu planten in
Duitschland weder toegelaten worden.
Men schrijft uit Brussel aan het Dagbl.
Dezer dagen was reeds sprake van de diplomatieke
tusschenkomst van Frankrijk en Italië in de quaestie
der teruggave van het waarborgkapitaal voor de spoor
weg-concessie RotterdamMunster. Les Nouvelles du
Jour bevestigt thans dit bericht en het Journal de
Bruxelles neemt 't over. Ik kan er bijvoegen, dat
de Fransche belanghebbende in deze, nadat bij jl.
Zaterdag in een bijzonder gehoor was ontvangen door
den Minister Ferry, de formeele toezegging heeft
gekregen: »dat ook het Fransche gezantschap zich
voor de teruggave van het kapitaal zou interesseeren".
Op de conferentie van spoorwegambtenaren, de
zer dagen te Berlijn gehouden, is ook ter sprake ge
bracht een voornemen der Great Eastern Railway",
om een dagdienst tusschen Rotterdam en Harwich te
openen.
Indien er nachttreinen van Keulen en Zuid-Duitsch-
land werden ingevoerd, zouden zoowel van Rotterd vu
als van Harwich des morgens de booten vertrekken.