1883. N°. 118.
Zaterdag 6 October.
Kunst, Wetenschap en Letteren.
Kerkelijke Zaken en Onderwijs.
GOESCHE
De uitgave dezeT Courant geschiedt Maandag, Woensdag en Vrijdagavond
uitgezonderd op feestdagen.
Prijs per kwartaal, zoo binnen als huiten Goes, f 1,75.
Afzonderlijke nommers 5 ct., met hijblad 10 ct.
In ons land vervoege men zich: voor Rotterdam aan het Algemeen Advertentiebureau
van NIJGH VAN DITMAR, en verder bij alle Boekverkoopers en Postdirecteuren.
COURANT.
De prijs der gewone advertentiën is van 15 regels 50 ct., elke regel meer 10 ets.
Bij directe opgaaf van driemaal plaatsing derzelfde advertentie wordt de prijs slechts
tweemaal berekend.
Geboorte-, huwelijks- en doodberichten en de daarop betrekking hebbende
dankbetuigingen worden van 18 regels a f 1,berekend.
Dienstaanbiedingenniet meer dan 4 regels beslaande en contant betaald, 20 ets.
Aanvragen om en vermelding van liefdegaven 5 cents per regel.
Den ingeschrevenen voor de
BRANDWEER,
die vermeenen redenen van vrijstelling te hebben, wordt
herinnerd, dat zij deze vóór den 11 October a. s.
ter secretarie moeten opgeven, wordende de na dien
tijd ingediende reclames voor het eerstvolgende jaar
met meer aargenomen.
Goes, den 4 October 1883.
Burgemeester en Wethouders van Goes,
J G. DE WITT HAMER.
De Secretaris,
HASTÏAS.
GOES, 5 October 1883.
Het wetsontwerp, door de regeering voorgedragen
en waarbij aan de gemeenten van de personeele
belasting wordt ontnomen, maar tevens wordt vergund
van de belasting op de gebouwde eigendommen 60
opcenten (thans 40) en van die op de ongebouwde 40
(thans 10) te heffen, zal voor verschillende gemeenten
verlies opleveren. Voor Middelburg o. a. bedraagt dit
8860, voor Vlissingen 3374.
Voor Goes zou de uitkomst, berekend naar de be
grooting voor 1884, zijn als volgt
4/5 van het personeel ad 22607,08% bedraagt
thans 18085,66 Zoo men slechts 3/5 behouden
mag heeft de gemeente daarvan 13564,25 en
alzoo eene mindere inkomst van het personeel
van4521,41'
Daartegenover staan de volgende verlioo-
gingen
het kohier der grondbelasting over 1883
wijst eene opbrengst voor het rijk van de
belasting op de gebouwde eigendommen aan
van 7791,02
Het verschil tusschen 40 en 60 opcenten
daarop bedraagt1558,20.
De rijksbelasting op de onge
bouwde eigendommen bedraagt
3059,85. Het verschil tus
schen 10 en 40 opcenten is 917,95
dus eene vermeerderde inkomst voor
de gemeente ad2476,15
blijft alzoo eene vermindering van 2045.26'
waarin waarschijnlijk door verhooging van den H. O.
zou moeten voorzien worden.
Blijkens de Memorie van Toelichting heeft de Mi
nister voorzien, dat de voorgestelde regeling in het
nadeel zal zijn van »de stedelijke gemeenten, binnen
welke weinig ongebouwde eigendommen liggen" en Goes
geeft te dezen aanzien de proef op de som. De opmer
king van den Minister«Men houde hierbij intusschen
in het oog, dat de financiën dezer gemeenten gebaat
zijn door de uitkeering van 30 percent der kosten van
het lager onderwijs uit 's Rijks kas" bevat, naar onze
meening, een zwak argument ter ontzenuwing van het
bovenaangeduide bezwaar, aan 's Ministers regeling ver
bonden, en is een schrale tioost voor »de stedelijke
gemeenten", die zich, zonder evenredige vergoeding,
van een deel van hare inkomsten beroofd zien.
Intusschen blijkt liet ontwerp voor sommige andere
gemeenten voordeelig te zijn. Althans worden o. a.
genoemd de gemeenten 's-Heer Arendskerke, waar het
eene vermeerdering van inkomsten ad ƒ2672 zou op
leveren en Wissekerke, waar het voordeel 3449
zou zijn.
Eene der vele instellingen, waarop Goes bogen kan
en die, trots haar zeer langdurig bestaan, zich voort
durend in den steun en in de belangstelling van het
Goesche publiek mag verheugen, is zeker wel de boekerij
van het departement Goes der Maatschappij tot Nut
van 't Algemeen.
Ziet men andere instellingen verdwijnen of een
kwijnend bestaan voortslepen, de Goesche boekerij
treedt ieder jaar tegen het naderen van den winter
als verjongd te voorschijn.
De tijden, waarin slechts belangstelling bestond voor
de werken van Loosjes, Bekker en Deken enz. zijn
voorbij, evenals deze schrijver en schrijfsters reeds
geruimen tijd ter ziele zijn. Hunne werken zijn echter
nog altijd in onze boekerij te vinden, maar zij heeft,
rekening houdende met den geest des volks, ook een
zekeren rijkdom verkregen aan nieuwere literatuur.
Naast Maurits Lijnslager", Willem Levend" enz.
staan de werken van Van Lennep, Hofdijk, Cremer,
Conscience, Bulwer, Dickens enz., terwijl ook die van
vele schrijvers uit den allerlaatsten tijd hunne plaats
in de boekenkast hebben ingenomen.
Ook een betrekkelijk aanzienlijk getal illustratiën,
waaronder «Eigen haard", »De aarde en hare volken"
enz., zijn in de boekerij aanwezig.
Morgen, Zaterdag den 6den, wordt zij weder geopend
voor hen, die gedurende de lange winteravonden gratis
goede lectuur verlangen. Wij vestigen daarop gaarne
de aandacht van belangstellenden, overtuigd als wij
zijn, dat doar zeer velen de tijd bezwaarlijk nuttiger
zal kunnen gebruikt worden dan door het lezen van
de boeken eener instelling, die zich in eene welverdiende
populariteit verheugen mag.
In het «Dagblad" van gisteren bespreekt Ardjoco
de geruchten, dat men in Indië oen keurkorps zou
willen maken van Sinjos (kinderen van een Europee-
schen vader en eene Javaansche moeder) er. dat men
den inlanders familienamen wil geven.
Indien men op eenige wijze al de klassen der Sinjos,
die zich nu vaak achtergezet wanen en onder wie niet
altijd een aangename geest ten opzichte der Europe
anen wordt aangetroffen, aan het Europeesch bestuur
kon verbinden, dan zou dit zeker aanbeveling verdienen.
Wij merken echter op, dat zeer veel ontwikkelde Sinjos,
vooral onder hen die in Europa zijn opgevoed, te vinden
zijn en dat nu reeds velen als burgerlijk ambtenaar
of als officier bij het Indische leger zich gunstig on
derscheiden en hun alle eer van de zijde des bestuurs
wedervaart. Het vormen nu van een keurkorps zou zich
natuurlijk tot alle klassen der Sinjos moeten uitstrekken,
en niet geheel ondenkbaar komt het ens voor, dat liet
vormen van een korps uit eene bepaalde kaste in een
land als ons Indië eerder aanleiding tot samenzwerin
gen zou kunnen geven, dan wanneer men, zooals thans,
de Sinjos, vermengd met de Europeanen, in alle aan
gelegenheden doet optreden, waardoor minder gewicht
wordt gelegd op hun oorsprong.
Het tweede plan, den inlanders familienamen te
geven, komt ons, als in strijd met de zeden en ge
woonten der inlanders, genoegzaam onuitvoerbaar, zooal
gewenscht, voor, aangezien die zeden en gewoonten
herhaalde naams veranderingen der inlanders met zich
voeren. Bij trouwen, geboorte van kindeven of bij
langdurige ziekte van dezen veranderen de inlanders
hunnen naam en aangezien in het binnenland de con-
nexiën der inlanders zich niet verder dan hun district,
veelal ternauwernood buiten de dessa, uitstrekken, levert
dit weinig bezwaar op.
Wellicht zou eene categorie van min of meer ge-
emancipeerde inlanders uit de hoofdplaatsen het ver
langen naar familienamen openbaren, maar verreweg
de groote massa zou er, dunkt ons, niet mee gediend
zijn en 't zal ook uit dien hoofde altijd bezwaarlijk
blijven om een «burgerlijken stand" in Indië intevoeren.
Zooals we in ons vorig no. meldden, is Maandag
avond te Middelburg plotseling overleden mr. W. C.
Borsius, lid van de Eerste Kamer.
De heer Borsius, in 1826 te De Bilt geboren, stu
deerde te Utrecht en promoveerde daar in 1848, ves
tigde zich als advocaat te Middelburg en schiep zich
daar door zijn groote, degelijke rechtskennis een zich
steeds uitbreidende praktijk.
In 1865 werd hij tot lid van den gemeenteraad van
Middelburg gekozen en in 1871 tot lid der Eerste
Kamer, welke betrekking hij tot zijn dood bekleedde.
Voorts was de heer Borsius voorzitter der Kamer van
Koophandel en Fabrieken lid van het polderbestuur
van Walcheren en deken der orde van advocaten.
Hij behoorde ook tot de leden van het Zeeuwsch
Genootschap der wetenschappen en was ridder dei-
orden van den Nederlandschen Leeuw en van de
Eikekroon.
Naar men ons mededeelt, hebben o. a. de schouw
burgen te Groningen, Nijmegen en Delft gebruik ge
maakt van de Asbestosverf, met welke brandvrije verf
onlangs eene welgeslaagde proef op hpt terrein van
»D' IJsbreker" te Amsterdam is genomen. De wel
wat hooge prijswaarover onlangs geklaagd werd
schijnt toen per liter voor monsterbusjes bedoeld, maar
voor groote hoeveelheden belangrijk lager te zijn. In
Engeland schijnt wekelijks reeds meer dan 40000 kilo
uit de fabrieken te Londen en Birmingham, waarvan
de heer C J. Kooman alhier agent is, te worden af-
gelever'. Eene belangrijke reductie schijnt aan de
assurantie-premie van de met asbestosverf geschilderde
gebouwen verbonden te kunnen worden. Althans meldt
mendat de gebouwen der groote Intern. Visscherij-
tentoonstelling te Londen om die reden voor de helft
lager dan de gewone premie konden verzekerd worden.
Wederom een drukpersquaestie.
De heer J. H. Mooren, directeur van het rijkstele
graafkantoor te Kampen, heeft zich tot de Tweede
Kamer gewend met een bezwaarschrift, omdat hem
door den Minister van Waterstaat is verboden in het
blaadje «De Aanwijzer" (waarin h'.j politiek, voorna
melijk gemeentebelangen, behandelt) te schrijven of
gelijksoortig schrijven in eenig ander blad te onder
nemen, op gevaar zich aan ernstige maatregelen bloot
te stellen.
Een der voornaamste argumenten van den Minister
is dat de staatsburger, die bij de telegraaf in dienst
treedt of blijft, zich in de uitoefening der hem als
zoodanig gewaarborgde rechten in verband met zijn
post van vertrouwen, die hem van verschillende zaken
op de hoogte doet zijn, behoort te beperken of, zoo
hij daartegen bezwaar heeft, den telegraafdienst behoort
e verlaten. Bovendien meent de Minister, dat het in
art. 2 van het rijkstelegraafreglement vervat verbod
aan de ambtenaren der rijkstelegraaf om tot de redac
tiën van dagbladen in eenige betrekking te staan, moet
geacht worden te gelden voor hetgeen door den heer
Mooren geschreven wordt, ofschoon dit alleen inge
zonden stukken zijn over openbare aangelegenheden.
Hansweerd. Gedurende de maand September zijn
aan het Rijkstelegraaf kantoor behandtld 641 telegr.
alsontvangen 239, verzonden 402.
Voorts werden hier ingeklaard 629 stoom- en zeil
schepen, waaronder 148 visch- en mosselschuiten, uit
geklaard 714 stoom- en zeilschepen, waaronder 143
visch- en mosselschuitenzoodat gedurende het 3e
kwartaal '83 werden uitgeklaard 2003 stoom- en zeil
schepen ingeklaard 2298 dito dito.
Kruininge. Aan het personeel der brandweer is
door de Zeeuwsche maatschappij van brandverzekering
te Middelburg eene premie van f 15 toegekend voor
de verleende hulp bij gelegenheid van den brand in
deze gemeente op jl. Vrijdag.
Waarde. Voor de ramp op Java is in deze ge
meente 35,70 ingezameld.
Ierseke. Ongeveer vijftig ingezetenen dezer gemeente
zijn lijdende aan oogontsteking, bij velen gepaard met
koortsen. Na een nauwgezet onderzoek heeft de genees
heer verklaard, dat de oorzaak daarvan gezocht moet
worden in het eten van trichineusch v irkensvleesch,
waarom iedereen aangeraden wordt zulk vleesch niet
dan goed gekookt of gebraden te gebruiken. De provin
ciale geneeskundige inspecteur is met deze zaak in
kennis gesteld.
Over het geheel gaat de ziekte gepaard met luste
loosheid en pijnlijke aandoeningen der spieren. Eene
lijderes is ernstig ongesteld en niet buiten gevaar.
De verkiezing van een lid der Tweede Kamer
in het hoofdkiesdistrict Gouda, ter vervanging van inr.
M. Bichon van IJselmonde, is bepaald op 30 October
a. s. en de htrstemming, zoo noodig, op Dinsdag 13
November d. a v.
Naar men aan het «Dagbl." mededeelt, bestaat
het voornemen om tegen de volgende week voor de
openbare zitting der Tweede Kam.-r aan de orde te
stellenlo. het wetsvoorstel-Vermeulen betrekkelijk
de schoolwet; 2o. het wetsontwerp tot aanwijzing van
de gestichten, waar gevangenis of hechtenis moet worden
ondergaan.
Op de spoorwegbegrooting voor 't volgende jaar
zijn o. a. gelden aangevraagd voor 't leggen van een
dubbel spoor tusschen Ruzendaal en Bergen-op-Zoom
en tusschen Middelburg cn Vlissingen.
Bij goedkeuring dier begrooting worden in 1884 de
spoorwegstations te Rozendaal en de buitenhaven te
Vlissingen uitgeVireid.
Aan den beer B. J. G. Volck is een fraaie stoel
aangeboden, als geschenk van de leden der Noordpool
expeditie, inet het bijschrift, dat hij, die zoo hard
gewerkt heeft, nu wel eens mocht rusten,
Te Utrecht is ontvangen het navolgend schrijven
uit Hammerfest, van den kommandant der «Willem
Barents"
«Den 18den kwamen we in welstand hier van onzen
hoogst interessanten tocht terug, 't Was ondoenlijk
dit jaar de Kara-zee in te komen.
«Wij vernamen hier, dat de «Varna" gezonken is
en de opvarenden zich zeiven netjes uit dat ijs-labyrint
geholpen hebben, waarover wij ons hartelijk verblijdden.
«Wij ontvingen hier geen enkele courant.
«Den 13den hadden wij zwaar stormweder uit het
westen, waardoor wij kluiver, schild, kluifhout en
stagzeil verloren; wij liggen nu in reparatie, om den
23sten naar het vaderland te vertrekken. Groet de
Utrechtsche vrienden
Door bemiddeling der Nederl. Handelmaatschappij
is eergisteren weder 30,000 overgemaakt aan de
plaatselijke commissie te Batavia voor de ramp op
Java, in liet geheel derhalve 293,000.
lh-t tweede examen in boekhouden en handels-
coirespondentie vanwege de vereeniging van handels
bedienden «Mercurius" te Rotterdam zal plaatshebben
in het begin der maand November a. s.
Deze vereeniging heeft ook eene informatie bureau,
waardoor patroons in de gelegenheid zijn bediendeu
en dezen op hun beurt eene betrekking te vragen. Nu
is haar echter door de ervaring geleerd, dat er in den
laatsten tijd gebrek is aan goede bedienden. Menig
actief jongmcnsch kan daarmee waarschijnlijk zijn
voo: deel doen.
Maandagavond had er te Rotterdam eene ver
gadering plaats van ongeveer tweehonderd kasteleins
om te beraadslagen over het indienen van een adres
aan de Ministers van Justitie en van Binnenlandsche
Zaken, om te verzoeken, dat, met het oog op de voor
gestelde verliooging van den accijns op het gedistilleerd
en personeel, tot eene herziening der drankwet worde
overgegaan. De vergadering zal a. s. Maandag worden
voortgezet, daar men nog niet tot een resultaat kwam.
Onze lezers zullen zeker met genoegen in ons vorig
nommer gezien hebben, dat Woensdag 10 October
«Het Nederland-ch Tooneel" in de nieuwe Schouwburg
zaal «de Prins van Oranje" zal optreden.
Is toch eene tooneelvoorstelling in onze stad, ge
woonlijk zoo karig bedeeld met amusementen, reeds
een genot, hoeveel te meer moet het dit zijn, wanneer
de opvoering geschiedt door eenige leden van genoemd
tooneel, waaronder we ditmaal weder aantreffen mej.
Jeanne De Groot, de beer en mevrouw Faassen, de
heeren De Vos, Mutters, De la Mar, Victor Faassen
enz. Doch ook de stukken, die ten tooneele zullen
worden gevoerd, zijn volgens de recensiën in verschil
lende bladen een bezoek overwaardig. Suzanne, een
oorspronkelijk tooneelspel (een rare avis in de hedm-
daagsche Nederlandsche letterkunde) door den heer Jan
C. De Vos, verwierf in Rotterdam grooten lof, terwijl
ook het blijspel «Kleine Handen" zeer gunstig werd
beoordeeld.
We hopen dan ook, dat deze poging van «liet Ne-
derlandsch Tooneel", om Goes eenig kunstgenot te doen
smaken, door eene goede opkomst krachtig zal worden
gesteund Wij vleien ons in dat geval den naderenden
winter wat ruimer bedeeld te zien worden met too-
neelvoorstellingen dan het vorig winterseizoen.
Bedankt voor het beroep naar Kattendijke door
den heer II. Feijkes, cand. bij het prov. keikbestuur
van Groningen.
De algemeene Synode der Ned. Herv. kerk heeft
een schrijven gezonden aan de kerkeraden van de ge
meenten dier kerk, met de uitnoodiging
1. om hunne aandacht op de zoo belangrijke zaak
der Zondagsrust gevestigd te houden;
2. om de pogingen te steunen van zoovelen, die
werkzaam zijn tot bevordering van Zondagsrust en van
Zondagsheiliging
3. om op te letten, of zij in hunnen kring iets op
merken, wat tot bevordering van dit doel onder de
aandacht, hetzij van plaatselijke besturen, hetzij van
den Iloogen Raad, zou kunnen worden gebracht;
4. om door gepaste middelen mede te wei ken tot
opwekking en versterking der publieke overtuiging,
dat, èn van de Hooge regeering, èn van iederen werk
gever, het de plicht en de roeping is, aan elk, dien
zij in hun dienst hebben, de noodige Zondagsrust te
geven, opdat ieder in de gelegenheid zij den Christe-
lijken rustdag te heiligen.
Ierseke. In de spaarbank op school I alhier is
gedurende het verloopen kwartaal ingelegd 70,96 en
terugbetaald 53,96. Sedert de oprichting, den 20
Nov. 1882, is totaal ingelegd 348,29% en terug
genomen 96,24, van de resteerende 252,05% is
ƒ221 in de rijkspostspaarbank overgebracht
Op school II is in dit kwartaal ingelegd 7,32 en
terugbetaald 21,07%. De geheele inleg sedert de
oprichting, 23 Aug. 1882 bedraagt 172,55 waurvan
in 't geheel ƒ60,49 teruggenom-n is, zoodat er blijft
112,06%, waar au echter 99,75 in de rijkspost
spaarbank is ingeschreven.
Tolen. Woensdag had hier de opening plaats van
het nieuwe schoolgebouw. De feesteommhsie trok
onder begeleiding van muziek met ongeveer 450 kin
deren van de oude school, waar zij allen vereenigd
waren, naar het nieuwe schoolgebouw De stad had
een feestelijk aanzien, niettegenstaande het weder zeer
slecht was. De kinderen werden in het nieuwe school
gebouw in groepjes verdeeld en in het midden stonden
de gemeenteraad, de disti ictsschoolopziener en enkele
genoodigden. De burg. meester sprak den kinderen een
hartelijk welkom toe, hen aansporende een goed gebruik
van deze school te maken, die nu aan alle eischen van
de wet op het lager onderwijs voldoet. Verder richtte
hij nog het woord tot den heer Van Gorkom, tot de
onderwijzers, tot den heer Wagtho als lid van de pro
vinciale staten, tot den heer Hannink, architect, den
heer Van de Weert als uitvoerder en verder tot het
publiek.
De heer Van Gorkom, districtsschoolopziener, richtte
daarop tot ieder eene kernachtige toespraakhij ver
dedigde het onderwijs op welsprekende wijze, en elk
zijner woorden deed den warmen voorstander van het
openbaar Jager onderwijs uitkomen. Hij wenschte
Tolen geluk met zulk eene school en hoopte dat de
gemeente zich in toenemenden bloei en welvaart moge
verheugen dat van heinde en verre mag gezegd wor
den daar is een modelschool, daar wordt degelijk
onderwijs gegeven. Verder werden nog eenige toe-
