1883. N°. 46.
Donderdag 19 April.
70ste jaargang.
Kerkelijke Zaken en Onderwijs.
Rechtzaken.
Wetenschap, Kunst en Letteren.
De uitgave dezer Courant geschiedt Maandag, Woensdag en Vrijdagavond
uitgezonderd op feestdagen.
Prijs per kwartaal, zoo binnen als buiten Goes, f 1,75.
Afzonderlijke nommers 5 ct., met bijblad 10 ct.
Inons land vervoege men zich; voor Rotterdam aan het Algemeen Advertentiebureau
van NIJGH VAN D1TMAR, en verder bij alle Boèkverkoopers en Postdirecteuren.
COURANT.
De prijs der gewone advertentiën is van 15 regels 50 ct., elke regel meer 10 ets.
Bij directe opgaaf van driemaal plaatsing derzelfde advertentie wordt de prijs slechts
tweemaal berekend.
Geboorte-, huwelijks- en doodberichten en de daarop betrekking hebbende
dankbetuigingen worden van 18 regels a f 1,berekend.
Dienstaanbiedingenniet meer dan 4 regels beslaande en contant betaald, 20 ets.
Aanvragen om en vermelding van liefdegaven 5 cents per regel.
GOES, 19 April 1888.
Een interessante polemiek is gevoerd tusschen
de heeren H, Ph. De Kanter te Brielle en mr. S. Van
Houten, lid der Tweede Kamer, naar aanleiding van
het artikel van laatstgenoemde in de «Vragen des
Tijds", getiteld De Crisis.
Het is genoegzaam bekend, dat de heer Van Houten
indertijd een der bestrijders van Kappeyne's politiek
was. In het artikel De Crisis nu kwam de heer Van
Houten plotseling voor den dag als de man, die in
de optreding van den heer Kappeyne als minister de
eenige oplossing van de tegenwoordige ministeriëele
crisis zag.
De heer De Kanter vroeg den heer Van Houten
openlijk opheldering. De heer De Kantor zeide «wij
«kennen nog geen anderen Kappeyne dan dien van
«1877'79; wij hebben toen met u en naast u zijn
«toenmalig beleid afgekeurd in 1879 kondt gij hem
«noch als geestverwant, noch als practisch wetten-
«maker waardeeren. Op uw verlangen naar algemeen
«stemrecht heeft hij geantwoord adat nooit"; eilieve,
«zeg ons, waarom hij voor u de man van het oogen*
«blik is geworden. Wat heeft u bekeerd De natie
«heeft tegen Juni a. s. behoefte aan eenheid. Wil
«ons helpen wat u bekeerd heeft zal zeker ook de
«natie bekeeren."
Het antwoord van den heer Van Houten is niet
uitgebleven. En wat blijkt? Dat er voor den heer Van
Houten redenen bestaan om Kappeyne te steunen,
wijl deze afschaffing van den census zou voorstaan.
Tusschen deze afschaffing zonder meer en algemeen
stemrecht ligt, men gevoelt het, slechts eene enkele
schrede. Is eenmaal deze barrière weggenomen, dan
zal algemeen stemrecht spoedig in werkelijkheid bestaan.
Het is dus te begrijpen, dat de heer Van Houten deze
hulp om tot zijn doel te geraken aanvaardt. Kan
echter Kappeyne zich dien steun laten aanleunen,
wetende, dat beider einddoel uiteenloopt? Of is de
heer Kappeyne op den weg om zijn «dat nooit" opte-
offeren?
«De sphynx, die sedertl879 heeft gezwegen", zwijgt
nog, en mr. Van Houten is niet de (Edipus geweest,
die het raadsel heeft opgelost.
Het is niet gebleken, of Kappeyne andere grondsla
gen van kiesrecht in de plaats van den census stellen
wil en, zoo ja, welke? Zoolang men dit niet weet,
brengt de polemiek tusschen de heeren De Kanteren
Van Houten ons niet veel verder. Ook is het te ver
wachten, dat, wanneer de heer Kappeyne den weg
van algemeen stemrecht, zooals de heer Van Houten
wenscht, niet opwil, de entente cordiale tusschen beide
staatslieden niet lang duren zal. Van dit eenigszins
onverwachte bondgenootschap schijnt, afgescheiden nog
van het verschil op ceconomisch gebied, dus niet veel
heil te verwachten, wijl het niet te denken is, dat de
heer Van Houten zijn beginsel omtrent algemeen stem
recht aan dat bondgenootschap zal ten offer brengen.
Eéne zaak schijnt echter uit de gevoerde polemiek
te blijken, namelijk, dat, niettegenstaande sommige
bladen beweerden, dat de liberale partij «gereed stond",
de klove tusschen de 7 of 8 Kappeynianen en de 40
andere liberalen niet gedempt is. De eersten schijnen
slechts dan met de laatsten mede te willen gaan, wan
neer deze tot hen komen, terwijl de 40 eischen, dat de
7 hunne meening omtrent eenige punten van landsbelang
aan de eenheid der liberale partij ten offer brengen.
Vooral is dit te betreuren nu de verkiezingen voor
de deur staan. Hadden de hoofdpersonen der liberale
partij zich, tijdens de crisis, kunnen verstaan omtrent
de wijze van grondwetsherziening en de daarmee in
verband staande, meer en meer op den voorgrond tre
dende, gewichtige volksbelangen, dan had de natie
daarover bij de stembus uitspraak kunnen doen. Nu
zal de verkiezing voor een groot deel door persoonlijke
sympathie of antipathie worden beheerscht.
De heer De Kanter verdient dank, dat hij getracht
heeft vóór Juni licht te verkrijgen. Het is niet zijne
schuld, dat bij het verkregen licht de volkomen een
heid der liberale partij niet gebleken is. Het is struis
vogelpolitiek dat gebrek aan eenheid te willen ont
kennen. Het kwaad te constateeren en de gevolgen
daarvan te overzien kan wellicht aanleiding geven, dat
de weg, die tot eenheid voert, wordt ingeslagen.
Een heuglijk verschijnsel noemen wij het in
ons vorig nommer medegedeelde feit, dat de kerkeraad
van de Ned. Herv. gemeente alhier, uit een oogpunt
van maatschappelijk belang, stappen tot bevordering
van Zondagsrust wil doen.
De voordeelen, uit de beperking van den arbeid op
Zondag voortvloeiende, zijn zoo dikwijls aangetoond,
dat wij die niet nader behoeven in 't licht te stellen.
Het initiatief, door den kerkeraad in dezen genomen,
begroeten wij met blijdschap. Om tweeërlei redenen
lo. Om de zaak zelve, die het hier geldt.
2o. Omdat de kerk blijk geeft tot bevordering van
het maatschappelijk welzijn te willen werkzaam zijn.
Wij drukken den wensch uit, dat de ingezetenen,
onverschillig tot welke richting zij behooren, het ver
zoek van den kerkeraad zullen steunen.
Moge deze dan in de adhaesie, die hij ondervindt,
aanleiding vinden, om de verkrijging van meerdere en
verder strekkende maatregelen in het belang der Zon
dagsrust te bevorderen.
In October van bet vorige jaar wendden zich een
viertal geneeslieeren te Middelburg tot de ingezetenen
dier gemeente, om financiëelen steun voor het tot stand
brengen van eene inrichting voor ziekenverpleging aan
welke een zeker getal (minstens 3) beschaafde, be
hoorlijk onderwezene, geëxamineerde, of in ziekenin-
richtingen gevormde verpleegsters zoude worden ver
bonden. Aan dit plan werd door de Middelburgsche
burgerij voldoende medewerking verleend, om het te
verwezenlijken.
Uithoofde van hunne vele bezigheden hebben de
heeren doctoren, die de hierbovenbedoelde inrichting
tot stand brachten, eenige dames uitgenoodigd de ver
dere leiding en dbelangen der zaak op zich te willen
nemen, terwijl zij zeiven zich met bet practiscbe toe
zicht blijven belasten.
Deze dames, zijnde mevr. J. E. Van Citters-Ermerins,
mevr. J. A. Keiser-Van Sonsbeeck, mej. A M. Spren-
ger en mej. A. M. De Man, hebben eene circulaire
verspreid, waarin zij mededeelen, dat sedert 4 Januari
in meer dan een huisgezin te Middelburg de vereischte
hulp kon worden verschaft en dat zelfs eene aanvrage
buiten Middelburg (naar wij meenen was die van een
onzer ingezetenen) hij exceptie gevolg gegeven kon
worden.
De dames zijn van oordeel, dat dit laatste zoo niet
moet blijven, dat de uitzondering regel worden en de
inrichting voor gansch Zeeland werken moeten daar
om hebben zij eene circulaire verspreid, waarin zij
voor de verwezenlijking van dit plan den steun dei-
Zeeuwen vragen.
Wij ondersteunen gaarne haar verzoek. Het geldt
hier een hoogst menschlievend werk, dat algemeene
medewerking verdient en vereischt.
Het tarief' der inrichting toch bevat een viertal klas
sen, waarin de verpleegden zich naar eigen taxatie
kunnen rangschikken, terwijl onvermogenden gratis
verpleegd worden.
Mevr. De Jonge van Ellemeet alhier heeft zich wel
willend belast met bet verstrekken van verdere in
lichting betreffende de Middelburgsche hopen wij dat
wij spoedig schrijven kunnen: de Zceuwsche inrich
ting voor ziekenverpleging.
's-Heer Abtskerke. De nieuwbenoemde burgemeester
dezer gemeente, de heer Z. D Van der Bilt La Motthe,
zal op Vrijdag 20 dezer, des voormiddags te half elf
ure de bij de wet gevorderde eeden afleggen. Te drie
uren des namiddags zal een openbare raadsvergadering
gehouden worden, waarin de heer La Motthe als hoofd
der gemeente zal worden geïnstalleerd.
Het geschenk van de Nederlanders te Londen
aan Z. M. den Koning bestaat uiteen reusachtig album,
dat circa veertig Engelsche ponden weegt. De band
is van groen Marokkijnsch leder met gouden versier
selen. Het bestaat uit dertig bladen in groot folio,
meerendeels keurige photografische gezichten uit Londen
en zijn omstreken. Doch zijn voornaamste kunstwaarde
ontleent het aan stukken van Alma Tadema, Koek
koek Jr. en Benoit Hollander. Eerstgenoemde heeft
een Romeinsch meisje, de hetr Koekkoek een voor
stelling van «de Valk" en de iaatstgemelde een mu
zikale bijdrage geleverd.
Etsen van den heer Leopold Lowenstam stellen in
een smaakvolle omlijsting den Koning en de Koningin
voor. Deze etsen zijn verdienstelijk uitgevoerd en even
zoo de tallooze bloemschilderingen, welke de meeste
der aanvangsbladen tooien. Vooral moet worden be
wonderd het titelblad, waarop een bloeiende oranjeboom
staat afgebeeld. Middenin leest men: «Ter herinnering
aan het bezoek van Hunne Majesteiten Koning Willem
III en Koningin Emma aan Londen in 18821883."
Dit prachtige album, in hoofdzaak een geschenk
van de Hervormde Kerk en de Nederlandsche Ver-
eeniging te Londen, moet en zal altoos een duurzaam
gunstigen indruk achterlaten.
Op een verzoek van omtrent 400 leerlingen der
hoogere burgerscholen voor jongens en meisjes te Am
sterdam om tegen een abonnementsprijs van tien gulden
per persoon toegang tot de Internationale tentoonstel
ling te bekomenis door het hoofdcomité voor de
tentoonstelling afwijzend beschikt. Het comité ver
klaart alle sympathie voor de leergierigheid der adres
santen te koesterendoch aan hun verzoek niet te
kunnen voldoen, met het oog eensdeels op het geldelijk
belang der onderneming, anderdeels op de moeielijk-
heid om, bij toestemming, een gelijk verzoek van leer
lingen van alle andere instellingen van onderwijs in
Nederland af te wijzen.
Zondag 13 en Maandag 14 Mei e. k. (leen 2e
Pinksterdag) wordt te Zwolle de jaailijksche algemei ne
fii.il. lïünBT-T- 1 - lil
vergadering van het Algemeen Nedeilandsch Werk
liedenverbond gehouden.
Op de agenda komen, de navolgende punten voor:
Rapport van de commissie voor het oprichten van
een algemeen Nederlandsch Pensioenfonds.
Bestaat er vooruitzicht dat het opterichten werk-
liedenpensioenfonds tot stand komt?
Zoo neen zou het dan niet wenschelijk zijn dat
het verbond zelfstandig optrad en een werklieden
pensioenfonds in het leven riep op den grondslag van
onderlingen waarborg
Welk standpunt zal- het verbond innemen bij een
eventueele herziening der grondwet, ten opzichte der
uitbreiding van bet kiesrecht, in verband met art. 2
litt. a der statuten, luidende
«de verkrijging van het recht van alle lurgers, die
volgens de bepalingen der wet mondig zijnom deel
te kunnen nem< n aan de verkiezingen van leden dei-
volksvertegenwoordiging, der Provinciale Staten en van
den Gemeenteraadmet geheime stemming."
Welke houding zal h<?t verbond aannemen bij een
eventueele grondwetsherziening, ten opzichte van art.
194 der grondwet?
Welke middelen kunnen aangewend worden om de
zoo noodige wet op den arbeid te verkrijgen
In de Rijkspostspaarbank is van 1 tot 10 April jl,
26884,21 meer ingelegd dan terugbetaald.
De zeildag van de «Willem Barents" is definitief
bepaald op Zaterdag den 5n Mei.
Men schrijft ons uit Rotterdam, dd. 15 dezer:
De ijverige strijder voor het Neo-Ma!thusianisme, de
heer O. V. Gerritsen uit Amersfoort, sprak hedenavond
voor de afd. Rotterdam van het Nederl. Werkl.-ver-
bond over: »De beperking van het aantal kinderen
in het gezin als middel ter bestrijding van armoede
en lage loonen." Dat was iets bijzonders, nog nimmer
in de Rottestad vernomen. De heer Gerritsen stelde
zich ten doel den invloed aantetoonen, dien de wet
der bevolking (een natuurwet) heeft op de stoffelijke
en zedelijke welvaart der arbeidersgezinnen.
Met voorbeelden uit het planten- en dierenrijk werd
de waarheid dezer natuurwet aangetoond, om einde
lijk haar aanwezigheid bij de menschen aantetoonen.
De rede stelt den mensch in staat met de werking
dier wet door late huwelijken of in 'tgeheel niet hu
wen of door vroege huwelijken, met beperking van het
gezin, rekening te houden. De bezwaren togen late
huwelijken zijn talrijk.
Vroege huwelijken bevorderen 's menschen geluk,
bezitten de frischheid der jeugd; zij worden in den
regel gesloten uit wederkeerige genegenheid en zijn
minder op berekening gegrond dan de late huwelij
ken. Aan vroege huwelijken moet echter verbondon
zijn beperking van het gezin, want spoedig bereikt
de bevolking de grens der middelen van bestaanen
overschrijdt ze die, dan volgen gebrek en sterfte, vooral
onder de pasgeborenen. De sterfte van kinderen be
neden 3 jaren is dubbel zoo groot bij de lagere klasse
der maatschappij als bij de hoogere. Bij de bespre
king van den invloed der wet op het gezin werd ge
wezen op de toenemende behoefte van den mensch.
Het aan kweeken van meerdere behoeften en het stre
ven naar de voldoening daarvan is geluk en het ken
merk eener beschaafde maatschappij. Het voldoen aan
honger en dorst alleen stelt ons niet tevredenwij
willen ook gezonde woningen, goed voedsel, ver
warmende kleeding en een ontwikkelden geest, om
in staat te zijn met onzen tijd mee te gaan en het
streven onzer medemenschen te kunnen begrijpen en
volgen. Aan de eischen eener zoodanige opvoeding
staat vooral bij den arbeider een groot gezin in den
weg. Zijn loon blijft nagenoeg stationair en waar hij
dus meer geld moet gaan besteden aan voedsel, daar
gaat dit ten koste van woning, kleeding enz.
Onze maatschappij behoort tot uitgangspunt te heb
ben de bevordering van het geluk van het grootst
mogelijk aantal. Om dat geluk te bereiken, trachten
wij de natuurwetten te leeren kennen, en daarvan dat
gebruik te maken, dat zij ons streven naar geluk niet
in den weg staan.
Dat een overgroot publiek was opgekomen is te
begrijpen. Van de gelegenheid tot discussie maakten
eenige sociaal-democraten gebruik, die het aangeprezen
stelsel tot verbetering van den toestand, als niet ge
heel afdoendeverwierpen.
Zondag is de sedert ongeveer vijf jaren open
staande predikantsplaats bij de Hervormde gemeente
te Leiderdorp vervuld door de bevestiging van ds.
J. Kromsigt, van Kortgene, die gèschiedde door zijn
schoonvader ds. Eykman, van Elburg, met een rede
over Phil; 4 17. Des namiddags hield de nieuwe
predikant zijn intreerede naar aanleiding van I Cor.
3 vers 11. (Dagbl.)
Beroepen te Harderwijk ds. C. B. Oortbuys, te
Wuudriehem.
Borsele. Dinsdag werd alhier de ligger van het
predikantstraktement onder nadere goedkeuring vast
gesteld op een totaal bedrag van ƒ902.
In het laatst verschenen nummer van «De
Wekker" komen ruim 160 vacante betrekkingen van
onderwijzers en onderwijzeressen voor.
Zeker zal na afloop der examens dit getal wel aan
merkelijk dalen.
De alphabetisclie voordracht voor de vaceerende
betrekking van onderwijzeres aan de openbare school
te St. Laurens bestaat uit de dames A. A. L. Van
Hecke, H. L. Leupen en M. A. Zegers, allen te Mid
delburg. (M. Ct.)
Z. M. heeft boven de Rijks-vergoeding van 30
pet., bedoeld bij art. 45 der wet van 17 Aug. 1878,
regelende het L. 0„ een subsidie verleend aan de
gemeenten: Klinge 1922, Koewacht -1900, Waarde
400, Westdorpe 600, Westkapelle 1260.
Uitslag akte-examens in Zeeland 17 April. Van
de 17 candidaten, die zich hadden aangemeld, is 1
weggebleven wegens ziekte, 4 werden afgewezen en
12 toegelaten: de heeren A. Den Herder, van Middel
burg; J. D. D. De Smit, van Sluis; W. C. Van de
Stolpe en J. A. A. Den Toom, van Zieriksee; J. J.
Verhulst, G. J. Visser en J. Visser, van Middelburg;
P. J. Vogelaar, van Zieriksee; J. C. Vroegop, van
Goes; A. II. Westendorp, van Middelburg; M. L.
Wiltson, van Zieriksee en A. Wisse, van Vrouwepolder.
De examens zijn afgeloopen.
Middelburg. Heden herdenkt de heer C. Holthuijzen
den dag, waarop hij vóór 50 jaar zich aan bet onder
wijs wijdde. Gedurende een halve eeuw was hij te
dezer stede werkzaam. De gedenkwaardige dag ging
niet ongemerkt voor den jubilaris voorbij.
Arrondissements-rechtbank te Middelburg.
Gisteren zijn de volgende personen veroordeeld:
C. Van de V., 49 j., arbeider te Zaamslag, wegens
diefstal tot 15 dagen cel. L. F. De Th., 22 j.,
wagenmaker te Hontenisse, wegens mishandeling tot
15 dagen cel en boeten van 3 en ƒ8. P. J. Van
de B., 38 j., te Hontenisse, wegens verwonding tot 2
maanden cel en ƒ8 boete. W. A. A., 25 jwerk
man te Philippine, en C Van der W., 20 j., arbeider
te Hoek, wegens diefstal ieder tot 2 dagen cel.
P. IJ., 16 j., zonder beroep te Vlissingen, wegens be
delarij tot 14 dagen gev.
Vrijgesproken zijn
S. N. wed. P. L., 38 j., koopvrouw te Hontenisse,
beklaagd van het te vondeling leggen van een pas
geboren kind, en J. J. J. en P. F. De M., beiden te
Ter-Neuzen, beklaagd van diefstal.
Gaf de eedsvraag in het vorige jaar voor het
Gerechtshof te 's-Gravenhage aanleiding tot moeielijk-
heid, gisteren deed zich een dergelijk geval voor bij het
Gerechtshof te Amsterdam. De heer H., in een overi
gens niet belangrijke strafzaak als getuige opgeroepen,
weigerde den eed afteleggen, op grond dat zijn ge
weten hem verbood de zijns inziens op het denkbeeld
van een wrekend God berustende woorden van het
eedsformulier natezeggen. Vermits hij niet tot bet
Doopsgezind kerkgenootschap behoorde, oordeelde de
advocaat-generaal, mr. Jolles, dat hij niet tot het af
leggen eener belofte kon worden toegelaten. Na her
haaldelijk door den voorzitter tot het voldoen aan den
eisch der wet te zijn aangespoord, werd hij door het
Hof', overeenkomstig het requisitoir van den advocaat-
generaal, in de gijzeling geplaatst, terwijl de verdere
behandeling der zaak tot heden werd uitgesteld Gelijk
men weet, heeft het Gerechtshof uit 's-Gravenhage
in de zaak van den predikant Reijers een gelijksoortigen
eisch van het Openbaar Ministerie afgewezen.
Op het op 9 Mei a. s. alhier te geven concert
der zangvereeniging zullen o. m. optreden in de «Co-
mala" van Niels W. Gade: mevrouw I. WinterPic-
cardt van Zutfen (sopraan); mej. O. Kolff Van Oos-
terwijk van 's-Hage (alt), en de heer J. M. Orelio,
thans te Waddingsveen (bas).
De heer O. trad eenige jaren geleden te Goes op
als «Paulus" in het oratorium van dien naam.
De uitgave van Viotta's «Lexicon der Toonkunst"
is van de uitgevers Bührrnann en Roothaan door de
uitgevers Van Kampen en Zoon te Amsterdam over
genomen, en zal met spoed en geregeld worden voort
gezet. Afl. 13 van het 2e deel is verschenen en met
nog éen afl. zal dat deel zijn voltooid. Het 3e deel
zal spoedig volgen.
Het departement Schouwen der Maatschappij tot
Nut van 't Algemeen heeft besloten pogingen aan te
wcnlen om het standbeeld van Jacob Cats te B-ou-
wersbuven te resfaureeren en te verplaatsen. Door