BIJVOEGSEL
GOESCHE COUBANT.
ZATERDAG
24 FEBRUARI 1883.
No 24.
Een paar kantteekeningen op de rede van
ds. Pierson te Kloetinge.
gr&ATS&KE in&II.
Wetenschap, Kunst en Letteren.
Posterijen.
Marktberichten.
lourosg.
Niet over het onderwerp, dat hij bij die gelegenheid
behandelde, willen wij in debat treden; daarvoor is
onze plaatsruimte voor het oogenblik te beperkt, maar
tegen eenige van de uitdrukkingen en beweringen,
welke ds. Pierson toen uitsprak, teekenen wij ernstig
protest aan.
lo. «Men is der overheid gehoorzaamheid schuldig,
maar niet in alles. Als God tusschenbeiden treedt,
moet naar Gods ordonnantiën, niet naar de bevelen
van den Staat worden gehandeld!" Ons dunkt, dat
deze eerste phrase niet weinig revolutionair is vooral
voor hen, die meenen dat de overheid door God is
gesteld, en het komt ons onwaarschijnlijk voor, dat
het ook éen van Gods ordonnantiën zou kunnen zijn
om eene dergelijke revolutie te prediken. Bovendien
hoe hier te onderscheiden? Treedt God tusschen beiden
als b. v. ds. Pierson komt spreken?
2o. Het is Gods wil, dat de ouders zeiven hunne
kinderen opvoeden. Wij stemmen dit gaarne toe, doch
opvoeden en onderwijzen is niet hetzelfde. Kinderen
opvoeden is: kinderen tot brave, eerlijke en vooral
verdraagzame en oprechte mensclien te vormen. Kin
deren onderwijzen is het ontwikkelen van hun verstand
opdat zij, eenmaal menschen geworden, elkander zou
den kunnen behulpzaam zijn in het vervaardigen en
verkrijgen van wat nuttig en noodig is om de stoffe
lijke belangen van de geheele menschheid te bevorderen,
en daarom juist behoort de opvoeding grootendeels
thuis bij de ouders en bij de godsdienstleeraars, het
onderwijs echter hij de onderwijzers op de school.
Nu weten wij wel, dat, ook het onderwijs opvoedend
moet zijn, maar wij maken bovenstaande onderschei
ding, omdat dhr. Pierson met opvoeding kerkelijke
opvoeding bedoelt en deze behoort niet op de school
thuis.
3o. »Eert uwen vader en uwe moeder staat er in de
tien geboden." Wij lazen dit daar ook meermalen,
maar beschouwden het steeds als een gebod voor kin
deren, niet voor ouders; hoe de spreker het dus in
verband brengt met de vorige aangehaalde zinsnede
en het daardoor toepast op de opvoeding der kin
deren, die, zooals wij zeiden, aan de ouders moet
opgedragen zijn, is ons, ook na zijne rede, niet duidelijk.
4o. Ds. Pierson spreekt telkens van het Christen
volk ter onderscheiding van andersdenkenden, die hij
eenvoudig voor ongeloovigen uitmaakt. Werd hem,
die beweert alles uitsluitend door God te ontvangen,
dit woord door dien God ingegeven of door Jezus, die
leerde: »Hebt uwe naasten lief als u zei ven."?
5o. »De nieuwe schoolwet is pas vier jaren oud,
maar vol gebreken, zooals de eerlijke liberalen erken
nen", en hierop volgt in enkele woorden de inhoud
van een gesprek van ds. P. met den minister Pijn-
acker Hordijk. Het doet ons goed uit den mond van
ds. P. te hooren erkennen, dat er «eerlijke" liberalen
bestaan, maar wij veroorloven ons de vraag of ge
noemde minister hem vergunning gaf dit gesprek aan
ieder te verkondigen?
6o. »De tien geboden houden het langer uit dan
eene Nederlandsche schoolwet, want die bestaan reeds
3000 jaren." Ds. P. heeft daarin volkomen gelijk,
doch het is van geloovig standpunt eene zoo profane
vergelijking, dat wij die het allerminst hadden ver
wacht uit den mond van een man zoo geloovig, als
ds. P. zich wil toonen. Hij verloor toch, toen hij dit
zeide, geheel uit het oog, dat volgens de geloovigen
de tien geboden werden gegeven door God, dat is dooi
den Eeuwige, den Onsterfelijke, en de schoolwet door
menschen, die evenals hij, «kunnen struikelen in velen".
De mensch is stof en tot stof zal hij wederkeeren en
zou ds. P. dan willen dat die stof iets eeuwigs, iets
onsterfelijks voortbracht?
7o. »De toestanden zijn tegenwoordig zoo geheel
anders dan vroeger en er bestaat tegenwoordig zooveel
meer afscheiding tusschen de verschillende secten der
Christelijke kerk." Het eerste zal zeker niemand te
genspreken, en ook al had ds, P. dit niet verkondigd,
dan zou toch niemand daaraan hebben getwijfeld. Het
laatste valt evenmin te ontkennen, doch zou dit, zon
der andere partijen te verontschuldigen, niet ook ruim
schoots bevorderd worden door eene redevoering als
die van ds. P., die allen protestantschen andersden
kenden den naam van christenen onthoudt
Het is wel eenigszins naïef van ds. P. om ons hierbij
te vertellen, dat zijn grootvader, een «predikant te
Alkmaar, en andere collega's met den pastoor een
kransje hielden"; dat eenige jaren later ds P. zelf met
den pastoor te 's-IIertogenbosch slechts een beleefd
heidsvisite wisselde. En tegenwoordig Zou ds. P.
hier een bewijs hebben willen leveren, dat het niet
de openbare school is die verdeelt, maar dat de minder
goede verstandhouding tusschen de verschillende kerk
genootschappen gelijken tred houdt met het meer en
meer oprichten van bijzondere scholen
8o. De jongere onderwijzers zijn beslist ongeloovig.
Nu wij weten, wie ds. P. zooal ongeloovig noemt, is
het gemakkelijk te beslissenwelke waarde wij aan
die bewering hebben te hechten. Wij hebben reeds
hierboven aangetoond, dat er onderscheid bestaat tus
schen opvoeden en onderwijzen en wat wij onder die
beiden hebben te verstaan. Hieruit volgt onmiddelijk,
dat het leeren van den godsdienst en de uiterlijke
vormen daaraan verbonden niet op de school thuis
behooren, maar in het gezin en in de kerk. Bovendien,
is godsdienst eigenlijk wel iets wat «geleerd" moet
worden
9o. «De Unie is eene machtige partij geworden
getuigen de 300,000 handteekeningen, die het petitio-
nement onderschreven. Men had slechts op 6 a 7000
handteekeningen gerekend en men kreeg er 300,000.
Nu kan men wel zeggenJahet is gemakkelijk
genoeg om handteekeningen te krijgen, maar het ver
schil tusschen 6000 en 300,000 is dan toch nogal groot."
Dat verschil is ook grootmaar door deze bewering
weerspreekt ds. P. toch niet de meening, dat het ge
makkelijk genoeg is handteekeningen te krijgen, m.
a. w. dat zijne partij tal van handteekeningen heeft
verkregen, zonder dat de personen, die ze gezet hadden
of wier naam er althans stond, de meening in het
petitionnement vervat, voor de hunne verklaarden.
Ds P. heeft dit niet wederlegd en dit is toch eene
meening, die indertijd door verschillende personen is
verkondigd. Wanneer wij daaruit moeten besluiten,
dat deze beschuldiging waar is, dan heeft «de Unie",
met die wetenschap toegerust, het petitionnement aan
onzen Koning overhandigd en hem in den waan gelaten,
dat alle onderteekenaars het verzoek tot het hunne
hadden gemaakt en dan was ditmisleiding.
1 0o. Ds. P. bewondert het verstand van het dienst
meisje, dat den (ongeloovigen?) dokter antwoordde,
dat zij liever behoorde tot het nadenkend, dan tot
het- denkend gedeelte der menschheid". Vele menschën
koesteren van nature grooten eerbied voor hetgeen zij
niet begrijpen en aangezien een groot deel der hoo'i -
ders op 12 dezer deze fijne onderscheiding tusschen
denken en nadenken niet zal liebben begrepen, zal
hunne bewondering van de kunde van ds. P. daardoor
niet weinig zijn toegenomen. Misschien had hij het
daarop wel aangelegd. Wij willen echter liever eene
meer gunstige opinie omtrent ds. P. koesteren door
aantenemen, dat hij zelf over het verschil tusschen
denken en nadenken niet heeft nagedacht. Had
hij dit gedaan, dan zou hij niet zoo wegloopen met
het weinig doordachte antwoord van het (onna
denkende meisje? Wij betreden hier even het ge
bied der taaleen vak dat volgens het leerplan
van ds. P. wel niet bovenaan de lijst der te onder
wijzen vakken zal staan, doch waarvan wij hem per
soonlijk op de hoogte veronderstellen. In dit geval
beteekent denken hetzelfde als nadenken. Zegt men in
de gewone spreektaal«ik denk dit of dat", dan
wil dat zeggen«Mijne meening omtrent dit of dat
is"en zegt men«ik denk over iets", dan wil
dat zeggen«ik denk na over iets." En een man
als ds. P. moet begrepen hebben dat toen de dokter
sprak vau het denkend deel van het volk hij wel
degelijk het oog had op het nadenkend deel, het deel,
waartoe niet, zooals ds. P. beweerde, het onnaden
kende dienstmeisje behoorde.
11 o. Ds. P. beweert dat wij de boeken afkeuren,
waarin iets van God staat of de naam van Jezus
wordt genoemd". Weinigen echter van ons zullen
betwisten, dat de boeken van Schmidt, Andriessen,
Gerdes en zoovele andere uitstekende kinderlectuur
bevatten, evenals de werken ;van Bosboom Toussaint
onder de beste lectuur voor oudere menschen mag
gerekend worden. En worden in al deze boeken niet
tallooze malen de namen van God en Jezus met eer
bied genoemd Ds. P. heeft ons dus ook hier weder iets
ten laste gelegd, wat ten eenenmale onwaar was.
12o. Het antwoord van het meisje op de bijzon
dere school te Amsterdam was verre van gepast.
Doch gaat het aan om naar dit enkele feit Je neu
trale school te beoordeelen Zouden wijomdat ds.
P. zegt, dat 's lands wetten niet altijd geeerbiedigd
behoeven te worden, mogen besluiten, dat zijne aan
hangers alle de revolutie prediken
13o. Wij hebben er niets op tegen, dat den kin
deren op school geleerd wordt, dat Willem de Zwijger
gezegd heeft een verbond met God den Heer te heb
ben gesloten, en gaarne zelfs zullen wij onze kinderen
zenden naar eene opvoering van Joan Woutersz, waar
zij Prins Willem zullen hooren zeggen
«'k Bezit éen bondgenoot, dien niemand durft trotseeren
Ik sloot een vast verbond met God, den Heer der Heeren!
KOERS DER AMSTERDAMSCHE BEURS
van Donderdag 22 Februari 1883.
NB. Het tusschen haakjes achter enkele soorten ge
plaatste cijfer duidt het aantal onbetaald ge
bleven coupons aan, bij die stukken behoorende.
EUROPA.
PCt.
PCt.
Hongarije, Obl. Leening 1867
5
94%
dito, Goudleening
Italië, 1881.
5
79%
5
83%
Nederland, Cert. N. W. S.
2%
64%
dito, dito dito
3
77%
dito, dito dito
4
•100%
Oostenrijk, Obl. in papier Mei-Nov.
5
65
dito, dito zilver Jan.-Juli
5
65
dito, dito goud
4
81
Portugal, Obl. Btl. 53/80
3
53
dito, dito 1881
5
89
Rusland,
Obl. Hope Co. 1798/1815
Cert. Inschrijv. 5e serie '54
5
97%
5
54%
dito dito 6e '55
5
77%
Obl. 1864 ƒ1000
5
94%
dito 1866 £100
5
90%
dito 1872 gecons.
5
85
dito 1873 dito
5
84%
dito 1877 dito
5
89%
dito Oostersche leening le serie
5
54
dito 1850 le Leening
4%
87
dito 1860 2e dito
4%
84
dito 1875 gecons.
4%
76%
dito 1880 gecons.
4
67%
dito Leen. 1867/69 (Nicolaï)
4
755{6
dito dito 1859
3
66
Spanje, dito Btl. 1867/75
1%
26%
dito dito dito 1876
2
44
dito dito perp. Schuld
4
59&
dito Leening Binnenland Pes. 1M0/S000
1%
25
Turkije, dito Alg. Schuld 1865 geregistr.
22
dito dito 1863/1865 (12)
6
dito dito 1869 geregistr.
19%
AFRIKA.
Egypte, Obl. leening 1876
4
71&
dito Spoorwegleening 1876
5
93%
Maar de conclusie, die ds. P. uit dit gezegde wil
getrokken zien, behoort door den godsdienstleeraar
te worden aangetoond, niet door den onderwijzer.
14o. Opvoeding in huis en school moeten elkander
aanvullen zegt ds. P. Goed, wij stemmen dit toe,
doch dan valle ook den onderwijzer alleen de vermel
ding der feiten ten deel, de toepassing kome ten laste
der ouders.
15o. Ten slotte wekte ds. P. zijne hoorders op
om de zaak te onderzoekenwij hopen van harte,
dat zij dit grondig zullen doen, want wij twijfelen
niet of zij zullen bemerken, dat de waarheid niet aan
zijne zijde is. Wel hadden zijne hoorders gelijk, toen
zij na zijne rede het «dat 's Heeren zegen op u dale"
voor ds. P. aanhieven. Immers valt het te betwijfe
len of die zegen wel rustte, op eene zoo onliefderijke
en weinig verdraagzame redevoering, uitgesproken
door iemand die schijnt school gegaan te hebben daar
waar christelijke nederigheid niet in de eerste plaats
in het leerplan stond. V. d. M.
Afsluiting der kasboeken en restantenlijst bij de
coöperatieve voorschotvereeniging en 'spaarbank te
Goes, voor de maand Januari 1883.
ONTVANGSTEN
Reservefonds f 2804,55%
Storting aandeel - 11935,80
Terugbetaling op schuld
vordering - 162863,20
Interesten daarvoor en
ger. interest - 4747,69
Opgenomen gelden - 78580,33
Onkosten-
Gezamenlijk bedrag200931,57
UITGAVEN
Reservefonds f
Terugbetaalde aandeelen - 901,26
Verleende voorschotten -213300,06
Terugbetaalde interesten - 749,31
Terugbetaalde opgeno
men gelden - 42985,33
Interesten van opgeno
men gelden - 1045,01
Onkosten- 257,16
Gezamenlijk bedrag-259238,13
Kas-saldo
f 1693,44%
STATISTIEK
Comité tot wering van Schoolverzuim te Goes.
OVER JANUARI 1883.
Op de School A waren gedurende deze maand
125 kinderen. Onder dezen waren:
95 kinderen, die geen enkelen schooltijd verzuimden,
30 van 110 verzuimen, en
geene meer dan 10 verzuimen hadden.
Het gemiddeld verzuim was l'/10 percent op het
geheele aantal scholieren en schooltijden, tegen l5/io
percent over dezelfde maand in 1882.
Op de School B waren 258 kinderen, waaronder
233 zonder eenig verzuim,
22 die van 110 verzuimen hadden, en
3 met meer dan 10 verzuimen.
Het gemiddeld verzuim was 1 percenttegen
9/io percent over dezelfde maand in 1882.
Op de School C waren 192 kinderen, waaronder
132 zonder verzuim,
43 met 110 verzuimen,
17 met meer dan 10 verzuimen.
Het gemiddeld verzuim was 8 percenttegen
7 percent over dezelfde maand in 1882.
PCt. PCt.
IVO ORD-AMERIKA.
Vee. Staten, Obl. 1876 4%
ZUID-AMERIKA.
Brazilië, Obl. 1865 100 5
dito dito 1875 100 5
Columbia, dito (12) 4%
Peru, dito leen. 1870 (15) 6
XHM7Sm U ÏB. «MStXNS&lffl.
N.-Afrik. Handelsv. aand.
Gemeente Crediet Obl. 4%
Maats. Fijenoord Aandeelen.
Rott. Hypotheekbank, Pandbr. 4%
Stoomvaart Zeeland Aand.
dito dito Obl. 5
Rusland, Pandb. Hyp. Bank 5
Nederl., Holl. IJzer. sp. Obl. 1871 5
Maats. Expl. Staatsspw. dito 1873/81 5
Ned. Centraal spw. gust. dito
Hongarije, Theisspw. dito 5
Italië, Zuid Ital. spw. dito 3
Polen, Wars. Bromb. aand. 4
dito, Warschau-Weenen aand.
Rusland, groote spw.maatsch. aand. 5
dito hypoth. Obligatiën 4%
dito dito dito 4
Baltische spoorwegaandeelen 3
Charkow Azow. Oblig. 5
Jelez Griasi dito 5
Jelez Orel dito ƒ1000 5
dito dito 100 5
Morschansk-Sysran Aand. 5
Mosk.-Jaroslaw Oblig. 5
Orel Vitebsk dito 5
Poti-Tiflis dito ƒ1000 5
dito dito £100 5
Zuid-Westelijke Spoorw. maatsch. aand. 5
AMERIKA
Centr. Pac. Obl. 6
dito Californië-Oregon Obl. 6
Chicago N. W. Cert. Aand. Preferred
dito Mad. Extension Obl. 7
111%
99
98%
29%
lö-Hs
100%
60
100%
87
101
77%
100
106
71 lHe
83%
50
60%6
12554
88 i5f6
49 isfe
84%Ü
87
62
99
85%
86%
83
57%
112
103
143
118%
Op de School B waren 66 kinderen, waaronder
43 zonder eenig verzuim,
16 met '110 verzuimen,
7 boven de 10 verzuimen.
Het gemiddeld verzuim was 8 percenttegen
12 percent over dezelfde maand in 1882.
Op de bijzondere School waren 147 kinderen,
waarvan 116 zonder eenig verzuim,
29 met 110 verzuimen,
2 boven de 10
Het gemiddeld verzuim was 27io percent tegen
47,0 over dezelfde maand in 1882.
Het verzuim op al de scholen te zamen van 1
Januari af tot ultimo Jan. 1833 belroeg 37/,pjrejai,
tegen 5 percent over 'tzjll'li tjiva'c in 133 2.
De Etoile Beige maakt met groote ingenomen
heid melding van eene voorstelling, door mevr. Beers-
mans in het Alhambra gegeven. De «Vlaamsche Ris
tori", zooals het blad haar noemt, vervulde de titelrol
van Marie Antoinette en, hoe middelmatig, ja akelig
dit stuk ook wezen moge, van het derde bedrijf tot
het slot hielden de toejuichingen niet optranen vielen
bij stroomen, tot men niet meer weenen kon, en bij
het tooneel, waar Marie Antoinette haar zoontje aan
Simon tracht te ontrukken, werden eenige dames onwel
van aandoening. Zij is een waarachtige, een groote
tooneelspeelster, wie men slechts zou kunnen verwijten
een al te groote oprechtheid.
In de laatste vier jaren werden in ons land
uit het Duitsch vertaald 381 boeken, in Engeland 323,
in Frankrijk 277, in Denemarken 143, in Italië 88'
in Spanje 52, in Zweden 33, in Noorwegen 21. In
ons land worden voornamelijk belletristische werken
vertaald: 119 tegen 94 in Engeland, 59 in Dene
marken, 35 in Frankrijk; daarna volgen de kinder
boeken, waarvan wij 44 gebruikten, tegen Engeland
slechts 23, maar Frankrijk nam er 147.
Vertrek der brievenmail naar Oost-Indië
Via AMSTERDAM, 27 Febr. 1,— 's avonds.
Via MARSEILLE, (Maatsch. Ned.) 27 Febr. 5.30' s av.
Via NAPELS, (Fransche mail) 3 Maart 12.30 'si/.
Via BRINDISI, 9 Maart 12.30 's avonds.
De Fransche pakketbooten doen Riouw, Banka en
Palembang niet aan.
MIDDELBURG, 22 Februari 1883.
De aanvoer, uit Walcheren alleen, was van Tarwe
en Paardenboonen redelijk, van Witte boonen zeer
klein, en van Bruine boonen werd niets aangeboden
Goede en middelbare Walehersche Tarwe werd voor
verbruik f 0,16 a f 0,40 hooger betaald. Rogge prijs
houdend. Walehersche Wintergerst f0,15 lager Dito
Zomergerst prijshoudend. Goede Walehersche Witte
boonen gevraagd en f 0,50 hooger betaald. Walehersche
Bruine boonen werden algemeen gevraagd doch niet
aangeboden. Harde Walehersche Paardenboonen onder
vonden veel vraag eu zijn ruim prijshoudend gekocht
Dito Plattte boonen begeerd en stijf prijshoudend af-*
gedaan. Walehersche Groene Kookerwten weinig meer
aangeboden en door veel vraag weder f 0,25 hooger
betaald Riet-kokende minder gewild. Winter- en
Zomer-koolzaad niet getoond.
Goede Walehersche Tarwe f 9, f9.25 a f9 50 Min.
dere soort f8,25 a f8,76. Rogge fti,90 a f7. Waleher
sche Wintergerst f5,6a a f5,7i. Dito Zomergerst f5 30
a f 5,50. Goede Walehersche Witte boonen f 15 75 a
f 16. Zachte en gevlakte naar rato Walehersche Paar
denboonen i 7, f 7,10 a f 7,25. Dito Platte boonen f7
cao5?' ?'0t?n'iloCne Kookerwten f 10,50. Nietkokende
f8 25 a f8,50. Raapolie f42, Patentolie f44, Lijnolie
7 \fert ,V/ltuP,° wlL00?^nt f 1 Coring. Lijnkoeken
Zachte f 13, Harde dito til per 104 stuks.
Botsr f 1,35 a f 1,45 per K. G. Eieren per 100 stuks f 3,60.
PCt.
Chicago Menomonee Obl. 7
dito N. W. Union dito 7
dito Winona St. Peter dito 7
Chicago South-Westh. dito 7
Illinois Cert, van Aand.
Illinois Springfield Obl. 6
Louisv. en Nashville (le hyp.) Obl. 6
dito dito (2e dito 3
Milwaukee (in goud) dito 7
Missouri-Pac. South dito 6
St. Paul Minn, en Manitoba dito 7
dito dito (2e hyp.) dito 6
Southern Pacific dito 6
Un. Pac. Hoofdlijn dito 6
Un. Pac. Coll. Trust Bonds dito 6
TBAOTXCMUJWSCaArHnn.
Amst. Omnib.-Maatsch. Obl. 6
Arnh. Tramwegm. Aand.
Gooische dito dito
Nederl. dito dito
Rotterd. dito dito
rMftUHUHHUMWH.
Nederland, stad Amsterdam a 1000
dito a 100
Stad Rotterdam
Gemeente-crediet
België, Antwerpen 1874
dito Brussel 1879
Hongarije, Theiss Regul. loten
Oostenrijk, Staatsleening 1860
Stad Weenen 1874
Rusland, dito 1864
Spanje, St. Madrid '68 (gest.)
Turkije, spoorwegleen. (14)
PCt.
116%
117%
118
147
110%
101%
49%
116
102%
108
106%
102%
113
10d%S
87
101
73%
105%
3
1Ü4B(6
109%
3
101
3
94%
3
95
3
96
4
91%
5
109
104%
5
132%
3
43%a
3
12
Oost.papier
zilver
Diverse in
Fransche
Belgische
ƒ21,00
-21,00
-11,67'
- 47,50
-47.50
Pruisische ƒ58,45
Russen in Z. R, - 1,17*
Spaansche Buit. - 47,50
Kun. - 2,29 i
Amerika in doll. - 2,46
Druk. F. Kleeuwens 85 Zoon.
