1880. N°. 128.
Donderdag 28 October.
67ste Jaargang.
Bij dit nommep behoort een bijvoegsel,
De Finaneiëele verhouding lusschen
moederland en koloniën.
SPUIT'YVATERFABRIEK.
OFFICIEELS MEDEDEELMGEN.
Mededeeliügeu op verschillend gebied.
GOESCHE
0« uitgave dezer Courant geschiedt Maandag-, Woensdag- en Vrijdagavond
uitgezonderd op feestdagen.
Prijs per kwartaal, zoo binnen als bniten Goes, 1.76,
Alzonderlijke nommers 6 et. met bijblad 10 et.
COURANT.
Gawone advertentie» worden a 10 et. per regel geplaatst.
Geboorte huwelijks- en doodberichten en do daarop betrekking hebbende
dankbetuigingen van 18 regels a ƒ,1.
Dienstaanbiedingen, niet moer dan 4 regels bedragende en contant betaald, 20 et.
Bg directe opgaaf van driemaal plaatsing derzelfde advertentie wordt de prgs slechts tweemaal berekend.
Agenten voor het buitenland zijn: A. STEINEB en HAASENSTEIN VOGLER, te Hamburg.
In ons land vervoege men zich voor Botterdam aan het Algemeen Advertentiebureau van NIJGH VAN DITMAB en verder bij alle boekverkoopers en postdirecteuren.
bevattende het verslag der raadsvergadering,
Maandagavond te Goes gehouden, Tweede kamer.
Landbouw en veeteelt, Kerkelijke zaken en on
derwijs en het Lijstje van verkoopingen en ver
pachtingen.
ii.
Om den oorsprong op te sporen van de fi
naneiëele aangelegenheden tussehen Nederland
en zijne koloniën moeten we een groot eind in
de geschiedenis teruggaan.
Zooals men weet werd in 15 80 Portugal met
Spanje vereenigd, zoodat de Hollanders, die toen
in den 80jarigeu oorlog met laatstgenoemd land
waren gewikkeld, genoodzaakt werden de ko
loniale productendie zij tot nutoe van de
Portugeezen verkregen, direct zelf te halen. Uit
verschillende geschiedkundige bronnen weten wij,
dat de Hollanders tussehen 1585 en 1595 dan
ook beproefden den weg naar Indiëdoor de
Portugeezen zeer geheim gehouden te vinden
en in 1595 rustte eene vereeniging van Amster-
damsche kooplieden eene vloot uit van vier sche
pen, om de eerste Nederlanders naar Indië over
te brengen. Deze expeditie bereikte Indië, en
ofschoon zij meer menschenlevens kostte dan
producten meèbrachtde weg was gevonden.
Toen de Hollanders de eerste kennis met Java
maakten, vonden zij dat eiland geheel onder
de heerschappij der inlandscha vorsten, die door
middel van regenten en deze weder door onder
geschikte hoofden het land regeerden De toe
stand, waarin land en volk onder deze vorsten
verkeerdenkwam vrij wel overeen met de
middeleeuwsche lijfeigenschap en het leenstelsel
in Europa. De vorst was despoot. Zijne onder
danen hadden geene vrijheid, geene persoonlijke
of eigendomsrechten. Tussehen rechterlijke, ad
ministratieve, wetgevende en uitvoerende inaclit
was geen verschil. Het individu was met al
wat hij bezat ter beschikking van den potentaat.
Voorwaar, daar was een ruim veld ter bear
beiding voor hendie tot eene beschaafde natie
behoorden! Hoe volvoerden de Hollanders die
schoone taak Toen zij eenmaal den weg naar
de Oost hadden leeren kennen, vergaten zij hem
niet. Het kwam er vooral op aan de verkregen
handelsvoordeeien te bestendigen en uittebreiden.
De Algemeene Staten der Vereenigde provinciën
waren daartoe door de oorlogsbeslomoteringen
niet in staat. Daarom verleenden zij in 1602
aan de juist opgerichte Oost-Indische compagnie
een octrooi van alleenhandel, met het recht om
oorlog te voeren en verdragen te sluiten.
Deze Compagnie heeft Indië ongeveer twee
eeuwen geregeerd. Zestig bewindhebbers waren
hare wetgevers, een Kamer van Zeventienen hare
uitvoerders in Nederland.
In 1609 werden een Gouverneur-Generaal met
een Raad van Indië hare agenten in Indië. De
dienaren der Compagnie waren verplicht een eed
van trouw te zweren aan de Algemeene Staten
en om de 10 jaren rekeniog te doen.
Dit handels- tevens staats-lichaam is de oor
spronkelijke oorzaak van de finaneiëele relatie
tussehen Nederland en Indië. De O -I. compagnie
liet de uitzuiging van den minderen Javaan door
zijne hoofden bestaan onder voorwendsel van
niet aan den «adat" (oud gebruik, oude gewoonte)
te willen raken. Vele behoudslui van den te-
genwoordigen tijd vertoonen nog zekere piëteit
voor dien adat, als daarmêe behoud van stof
felijke voordeelen in verband staatniettegen
staande zij de inconsequentie begaan van wel te
tornen aan den heiligsten adat van den Javaan,
zijnen godsdienst.
Het past niet in ons betoog daarover thans uit-
teweiden. Wellicht bespreken wij dit punt later.
Thans bepalen wij ons tot de Oost-Indische
compagniedie al zeer spoedig groote voor
rechten wist te verkrijgen. Zij zou dan ook eene
schoone roeping hebben vervuld, als zij hare
verplichtingen zoowel jegens Holland als jegens
den eenvoudigen en onbeschaafden Javaan ware
nagekomen; maar in stede daarvan was zij dik
wijls den hoofden in hunne despotische haude-
liugen behulpzaammits deze hen hielpen aan
producten kosteloos of tegen zeer lagen prijs.
Met machtige vorsten ging de compagnie hiervoor
een traktaat aan; met mindere potentaten sprong
zij gemakkelijker om en eiscfite zij de levering
eenvoudig onder den naam van contingenten.
Toch werd voor een en ander nog iets be
taald, b. v. 9 cents voor een pond koffie, 5 l/a
cents voor een pond peper. Tegenwoordig be
taalt het gouvernement plusm. 14,vooreen
picol koffie van 125 Amst. ponden, dus nog niet
zooveel meer dan in den tijd der Compagnie,
maar thans krijgt de bevolking dat geld vrij
wel uitbetaald, althans wanneer de kassen in het
bÏLnenland van geld voorzien zijnterwijl ten
tijde der Compagnie picols van 180 pond tegen
125 pond werden betaald.
Bovendien werden de regenten als tusscheu-
personen gebruikt om de betaling aan den recht
hebbende te doen toekomen, en daar de regenten
hiervoor geene bezoldiging ontvingen staken
deze zoo niet alles, dan toch een groot deel in
den zak, terwijl ieder der verdere tusschenper-
sonen nog wat voor zijne moeite nam. Op die
wijze kwam er niet veel bij de bevolking te
recht en men ging daarenboven nog zdo despotisch
te werk, dat, indien door overvoer van product
de kostenmet inbegrip van het transport
dreigden niet te kunnen worden goedgemaakt,
eenvoudig een gedeelte van des inlanders aan
plant uitgeroeid en de inkoopprijs der producten
nog verlaagd werd.
De bevolking had dus al zeer weinig voor
deel van de eerste aanraking met de Hollanders.
Zij genoot ook niet de weldaden van een ver
licht Europeesch bestuur, want de binnenlandsche
regeermacht bleef aan de inlandsche regenten
overgelaten. Ja, de onderstelling is niet gewaagd,
dat de bevolking er erger aan toe was dan
voorheen, want nu werden zij door tweeërlei
machten geëxploiteerd en afgezet.
Doch al nam de O.-I. compagnie de willekeur
der vorsten onder hare bescherming, zoo nam
dit niet weg, dat zij op hare beurt de vorsten
en regenten bedroog als zij er de kans toezag.
De Compagnie mengde zich in de menigvuldige
twisten, die de vorsten onderling hadden, en
daarvan maakte zij gebruik tot uitbieiding van
grondgebied of tot het opleggen van nieuwe
verplichtingen.
Van een besehavenden invloed op de bevol
king kwam dus niets. En hoe volvoerde de O.—I.
compagnie hare verplichtingen jegens het moe
derland? De dienaren der Compagnie bestalen
hunne lastgeefster met onvermoeiden ijver. Van
de hoogste tot de laagste ambtenaren deden
nagenoeg allen mede aan oneerlijkheid op groote
schaal. Zij stortten de gelden der Compagnie
soms doodeenvoudig in hun eigene kas; zij
maakten gebruik van overwiehten, spillage, ge
schenken en omkooperijen bij publieke verpach
tingen; zij maakten stille winsten door handel
in verboden waren enz. enz. Het traktement
zelf was niet hoog, maar toch waren er ver
scheidene beambten der compagnie, die met
onmetelijke eigen kapitalen naar Nederland ver
trokken, terwijl het deficit in de kas der Com
pagnie grooter en grooter werdTegenover hare
aandeelhouders volgde de brave instelling de
politiek, die Pincofs zeker van haar heeft af
gezien. Zij keerde groote dividenden uit, terwijl
reeds enorme deficitten aanwezig waren. In
1693 was er een voordeelig saldo van 48 mil-
lioen; in 1733 was er een tekort van 64 mil-
lioen en tegen het jaar 1800 verzonk de O.-I.
compagnie met een schuldenlast van 134 mil-
lioen gulden in den afgrond, dien zij zichzelf
gegraven had.
«Eu zoo heeft dit lichaam" gelijk eeo onzer
tijdgenooten daarvan zegt „rijn 200jarig
«aanzijn besteed om allen, die erineë in aan
raking kwamen, te benadeeleu en te bedriegen
«de bevolking, door baar op listige wijze uit
«te zuigen;
«de vorsten, door hun onder het masker van
«eerbied en vriendschap, hun land te ontnemen;
«de aandeelhouders door ze leugenachtige
winsten op de mouw te spelden;
«het gemeenebestdoor valsche rekeningen
«en misbruik van de toegekende voorrechten
«het nageslacht eindelijk, door den naam van
«Hollander bij de inlandsche bevolking in mis-
«crediet te brengen."
Het gehalte der Gouverneurs-Generaal van dien
tijd was ook niet altijd van dien aard, dat zij
een zedelijk tegenwicht aanboden. Zoo wordt
verhaald van een Cr. Cr., die een Raad van Indië
en daarna diens beminde met rottingslagen af
ranseldeen van een ander, die audiëntie gaf,
het naakte bovenlijf eenvoudig met een kabaai
bedekt
Aan dat alles is na het vergaan der Compagnie
een einde gemaakt en sinds zijn betere toestanden
in werking getreden, maar de schuld van 134
millioen, die de Compagnie naliet, was niet zoo
spoedig opgeruimd en 't is deze schuld, die de
finaneiëele band tussehen Nederland en Indië in
't leven heeft geroepeu, gelijk wij in een volgend
no. zullen zien.
BURGEMEESTER en WETHOUDERS van GOES
brengen ter openbare kennis, dat door hun college in
de vergadering van heden voor een proeftijd van veer
tien dagen na het in werking ,brengen vergunniog is
verleend aan JAGJBUS BALJÉ Jz. voor de inrichting
van een Spuitwaterfabriek in het perceel wijk A no.
110 in de Schoolstraat alhier.
Geschiedende daarvan aankondiging ingevolge art. 8
der wet van 2 Juni J875 (St.bl. no. 95.)
Goes, den 23 October 1880.
Burgemeester en Wethouders voornoemd,
J. G. DE WITT HAMER.
De Secretaris,
HARTMAN.
Met ingang van 27 dezer zal het Rijkstelegraaf
kantoor te Walsoorden op werkdagen opén zijn van 8
uren voor- tot l2l/3 uren namiddags en van l1/* tot 4
en 6 tot 7 uren namiddags. De dienstijd op Zon- en
feestdagen blijft onveranderd.
De Minister van tinancien heeft bij resolutie van
14 October jl. bepaald: a dat in 1881 of later, naar
gelang van het ontstaan van vacaturen, 20 commiezen
na afgelegd examen kunnen worden aangesteld als com
mies-verificateur voor den actieven dienst derdirecte
belastingen, invoerrechten en accijnzen; 6 dat in den
aanvang van genoemd jaar, op nader te bepalen plaats
en dagen, zai worden afgenomen het bij art 19 lit
van het kon. besluit van 20 Mei 1869 voorgeschreven
examen, overeenkomstig het programma, vastgesteld
bij resolutie van 31 December 1869, no. 24, waarbij echter
alJéen commiezen zullen worden toegelaten, die een
voldoend examen als roeier der dranken heboen afge
legd; c. dat zij, die een bedoeld examen wenschen deel
te nemen, zich vóór I December 1880 door tusschenkomst
van hun controleur met een daartoe strekkend verzoek
moeten wenden tot den Minister van financiën d dat
deze verzoekschriften, voorzien van het advies van den
controleur en den provincialen inspecteur, door laatst
genoemde vóór of op 15 December 1880 aan het Depar
tement van financien zullen worden ingezonden.
Evenals dit den vorigen winter geschiedde, zal ook
ditmaal op last van den Minister van oorlog gedurende
de maanden November, December, Januari en Februari
e. k. een vei lof van twee maanden verleend worden aan
die miliciens der infanterie, die in geoefendheid niet
achterlijk geraakt zijn, en zich door hun gedrag het
toestaan eener gunst niet onwaardig hebben getoond,
wanneer door hen ol te hunnen behoeve in aen ver-
eischten vorm verlof verzocht wordt en het tevens
deugdelijk gebleken is uit verklaringen, daartoe door
bevoegde autoriteiten afgegeven of op liet verzoekschrift
gesteld, dat hunne aanwezigheid in het gezin, waartoe
zij behooren, noodzakelijk ia, of althans kan geacht
worden wenschelijk te zijn.
De toekenning var> bedoelde verloven moet echter
zoodanig worden geregeld, dat bij de korpsen steeds
dienstdoende manschappen in genoegzaam aantal onder
de wapens zijn tot een behoorlijke voorziening in den
geregelden gang van alle diensten. Ingeval dus de
verzoeken om verlof bij eenig korps ol eenig onderdeel
daarvan te talrijk mochten zijn, zullen de gevraagde
verloven niet alle gedurende denzeifden tijd maar hij
beurten verleend worden.
GOES, 27 October 1880.
De heer G. Krol Van der Hoek heeft
met goed gevolg afgelegd het sami-ktndidaats-
examen, d. i. het examen ia natuurwetenschap
pen, dat het theoretisch en practisch apoth i-
kers-exainen voorafgaat.
Sint-Maartensdijk. Bg de gehouden
herstemming voor een lid van den gemeente
raad zgn uitgebracht 11'2 stemmen, waarvan
2 van onwaarde. Gekozen is de heer I. HALiE,
met 61 stemmen.
De heer A. HollestelU bekwam er 49.
In het laatst der volgende maand zal het «Na-
tnurkundig Genootschap" te Middelburg zijn 100 jarig
bestaan herdenken, terwijl zich al laar eene schaak
vereniging heeft gevestigd, ouder voorzitterschap van
den heer P. WPan de Kamer.
Gedurende Augustus werden niet minder dan
ruim dertien milliosn bushels graan uit de haven van
New-York verzonden. Om deze hoeveelheid graan over
den Oceaan te voeren, had men 325 schepen noodig,
bestaande uit 146 stoomschepen, 24 groote zeilschepen,
144 barken en 11 brikken, la de volger de maand
zouden waarschijnlijk vjjfiien millioen bushels ver
scheept worden.
Afloop Aanbestedingen en Verkoopingen.
Ten behoeve van het weeshuis is door het
burgerlijk armbestuur alhier gegund de leve
ring van 1 of 2 vette varkens ad 250 kilo elk
aan P. De Koster, te Heinkensiand, voor ƒ0,90
per kilo.
KERKELIJKE ZAKEN ONDERWIJS.
Door het Comité tot wering van schoolverzuim
te Goes ts bepaald, dat de bekroningen o er 1879
zullen plaatshebben op Donderdag 4 November des
namiddags te twee en te half vier uren, op beide
uren telkens voor de leerlingen van twee scholen.
D-ze plechtigheid zal gehoudsu wovdan in het school
gebouw op de vlasmarkt. De net bewerkte getuig
schriften, waarvan wjj reeds eene beschrijving gaven,
zulleu dan worden uitgereikt, terwijl om verschillende
redenen dit jaar geen boekjes als cadeaux worden
geschonken.
Uit oute gemeente schrijft men aan de Zierikzee-
sche Nieuwsbode het volgende, dat zeker velen met
ons zal verbazen Door eenige „weldenkende" in
gezetenen zijn pogingen iu hel werk gesteld en hand-
teekeuingen op een adres aan de commissie der bij
zondere schoot Verzameld, om bet ontslag te he-
werken van den hoofdonderwijzer dier school, den
heer H. Poolmejer, die naar haar meening niet ge
noeg bijzonder onderwijzer is. Het resultaat van die
pogingen is geweest een vo'alageo fiasco. Dit bleek
o. a. Vrijdag 22 Oct., toen de heer P. zijn 50en jaar
dag vierde. Van de commissie zijner school en van
een aanzienlijk deel der ouders van zjjne leerlingen
ontving de geachte jubilaris talrijke bewijzen van har-
teiyue belangstelling; zeker wel een bewijs, dat de heer P.
bij de werkelijke wcldenkenden nog hoog staat aange
schreven. Indirect hebben alzoo de drijvers reeds bij
voorbaat antwoord op hun verzoekschrift.
(Zie verder het bjvoegtel
RECHTZAKEN.
Arrondissements-rechtbank te Middelburg.
Doo- de rechtbank zijn Dinsdag II. gewezeu de
volgende vonnissen tegen
lo. J. P. V., 10 j. en J. V., 8 jbeiden te Wisse-
kerkewegens diefstal en bedelarij veroordeeld lot
opzei dirg naar een verbeteringsgesiicht tot hun 17e
jaar.
2o. M. C. E., 28 j., te Middelburg, wegens mis
bruik van vertrouwen veroordeeld tot eene maand
cell. gev. straf en 3 boeten van 12,50 ieder.
So. W. J. M. H., 28 j kapriaau te Vlissingen,
wegens laster veroordeeld tot 16 boete e. e.
4o. F. H. S., 61 j., drukker eu uitgever van de
Vlissingsche courant te Vlissingen eveneens wegens
laster veroordeeld lot 8 boete c. e.
5o. J. V., 33 j,, arbeider te Sslzaete (Belgie),
wegens mishandeling veroordeeld tot 15 dagen cell,
gev. en 2 boeten van 8 itder c. e.
6o. A. De W., 40 j., smid te Selzaete wegens
hoon veroordeeid tot 8 boete o e
(Voor de zaken onder sub 3 en 4 zie men d» rtt.
hriek Rechtzaken in Ons nommer van Zaterdag 23
i Oo obei.j
