1880. N°. 113.
Donderdag 23 September.
671
Jaargang.
ste
Een afgedwongen verklaring.
llEVGELVVEItli
Da familie Czaroisky.
GOES, 22 September 1880,
GOESCHE
nttgave dezer Ceur&nt geschiedt Hiikuio-, Wuaaamo- en Veijdao rvomd
uitgezonderd op feestdagen.
Prijs per kwartaal, zoo binnen als buiten Goes, 1.76,
Aikonderlijke nommers 6 et. met bijblad 10 ct.
COURANT.
Gewone advertentiün worden a 10 ct. per regel geplaatst.
Geboorte huwelijke- en doodberichten en de daarop betrekking hebbende
dankbetuigingen ran 1—8 regels a ,1.
Dienstaanbiedingen, niet moer dan 4 regels bedragende en contant betaald, 20 ct.
By directe opgaaf van driemaal plaatsing derzelfde advertentie wordt de prjjs slechts tweemaal berekend.
Agenten voor het buitenland zijn: A. STEINER en HAASENSTEIN VOGLER, te Hamburg.
In ons land vervoege men zich voor Rotterdam aan het Algemeen Advertentiebureau v«vNIJGH Se VAN DITMAR en verder bij alle boekverkoopers en postdirecteuren.
Wie zich tegen 1 October op «Ie
Goesclie Courant abonneert, ont
vangt «Ie nommers van 16 Septem
ber af kosteloos.
Een berichtgever uit Goes in het Zuiden schijnt
veel belang te stellen in ons gevoelen over de
opbrengst der collecte, in Augustus gehouden
voor de scholen met den bijbel. Wij weten
niet, waaraan wij die eer te danken hebben
en nog veel minder in hoever die belangstelling
voor ons wel een eer is. De berichtgever be-
schouwe het dus niet als een compliment aan
zijn adres, dat wij ons gedwongen gevoelen onze
meening te zeggen.
In zijn bericht ligt echter eene poging om
ons hatelijk te wezen niet alleen, maar tevens
eene zijdelingsche beschuldiging, alsof wij, over
bluft en terneergeslagen door het buitengewoon
succes, dat die collecte behaalde, liever daar
over nu zouden zwijgen. En tegelijkertijd is het
alsof hij ons wil doen gevoelen, dat die uitslag
ons vroeger schrijven over die collecte tenietdoet.
En niets is minder waar.
Onze meening met opzet te verbergen, zelfs
waar het geldt ongelijk te bekennen, is wezen
lijk onze gewoonte niet. Daartoe bezitten wij
moed genoeg. Maar even prijzenswaardig als
wij het van onze regeeriug vonden, dat ^ij zweeg
in haar Bluitingsrede over de invoering der
schoolwet, die ook een vrucht was van het af
gesloten parlementaire tijdperkeven noodig
vonden wij het eene quaestie te laten rusten,
die nu reeds jarenlang de gemoederen in rep
en roer brengt ten genoegen van eenige voor
name personen en predikanten, die zoo ijverig
en slim weten te speculeereu op de bekrom -
pen opvattingen vau de groote menigte. De
aristocratie, voor wie hét chique staat het volk
in bedwang te houden met orthodoxie; eenige
ijverige speculanten in theologie, die in het
drijven een middel zien om zeiven vooruit te
komen groote ijveraars voor het geloof, dat
zij in gevaar meenden, en dergelijken zij heb
ben jarenlang ons reeds minder verkwikkelijke
tooneelen doen aanschouwen en woorden doen
booren, dan dat wij niet reikhalzend zouden heb
ben uitgezien naar het einde en meegewerkt
om dat einde te bespoedigen.
Dat einde zal niet komen, nu minder dan
ooitdit bewijst de opbrengst dier collecte, zoo
roept de berichtgever ons als het ware toe, en
hij dwingt ons -daardoor tot de verklaring, die
wij hier laten volgen.
De strijd tusschen voor- en tegenstanders der
1)
Naar Mokitz Von Reichenbach.
Dwars door een wanhopig eentonig dennenbosch
liep een weg, welks diepe wagensporen men had
getracht to verbeteren door hier en daar groote
stukken steen neer te werpen. En toch reden in
het jaar 179. waarin de thans nog bestaande weg
geen haar beter was dan nu, toch reden toen ter
tijd dagelijks verscheidene rijtuigen over dien on
mogelijker! straatweg, en wel rijtuigen met hoog-
adeljjke dames en heeren die anders gewoon zijn
over ullerlei kleinigheden den neus op te halen.
Maar slechte wegen behoorden van eeuwen her
tot de eigenaardigheden van het land en alles, wat
bepaald karakteristiek i9 voor zijn geboortegrond,
beschouwt de Pool als heilig. Om die reden trok
ken de groote heeren den neus niet op, als zij
door het dennenboseh reden en het horten en
stooten van hun rijtuig deerde hen niets. De weg
leidde naar Cerwionka, de bezitting van den in
Polen zeer gezienen graaf Amgnd Czaroisky, een
der leiders van de altijd ontevreden Patriotten.
Vroeger dachten de adelijke heeren, die dezen
weg opreden, aan niets anders dan aan bun on
gelukkig vaderland" en deze treurige overpeinzin
openbare school over de hoofdquaestie in dezen
zal nu wel door de verkregen oplossing haar
grootste kracht verliezen en, zij het dan niet
voor altoos, dan toch zeker wel voor geruimen
tijd uit het politiek strijdperk treden.
Wat wij echter reeds vroeger schreven is
even waar, dat nl. wij herinnerden daarom
en met het oog op ons volgend betoog met
opzet aan de hoofdelementen, die den strijd aan
blazen de tegenstanders der openbare school
toch niet hun oppositie zullen laten vareo en
evenmin, welke eoncessiën men ook doet, welke
groote -toegevendheid en welwillendheid de re
geering harerzijds ook aan deu dag legt, zoo
als met den bouw der bijzondere scholen c. s.,
van hun streven tot het zaaien van tweedracht
zuilen afzieu.
Zij, die den strijd aanvuren, hebben te veel
belang erbij om tot handhaving van eigen pres
tige en invloed daarmee voort te gaan, terwijl
de voortgezweepteu, de gemoedsbezwaarden niet
ontwikkeld genoeg zijn of te verblind om te
begrijpen tot welk spel zij zich laten gebruiken.
En daarmee in verband staat ouze meening
over den uitslag der gehouden collecte.
Er is veel geofferd. En evenmin als wij den
collectanten het recht tot vragen ook in het minst
wilden betwisten, evenmin willen wij den gevers
den lof onthouden van offervaardigheid.
Doch over die opbrengst hebben wij ons geen
oogenblik verbaasd.
Zij kou, zij mocht niet minder wezen.
Er zijn zaken, die moeten slagen, liet kostte
wat het wil, dat weet een ieder, die uit kracht
van een beginsel iets op touw zette.
Eu zoo was het hierbij.
Stel u voor dat al liet geraas, al die ver
dachtmaking, al dat herhaaldelijk beweren hoe
een groot deel der natie gebukt giug en onrecht
leed niet anders had teweeggebracht dan een
bedrag, geringer dan liet vorig jaar, wat dan?
Voeg daarbij dan den ernst van het oogen
blik de invoering der nieuwe wet.
Dan zou er immers terecht door de vrienden
der openbare school verkondigd geworden kun
nen zijn, dat al die bezwaren geen waarde bezaten.
Dan zou het drijvend spel in al zijn naaktheid,
tot schande van de drijvers, tentoongesteld zijn
geweest.
En dat mocht, dat kon, dat zou niet.
Daarvoor moest gewaakt worden
Daarop was immers reeds al dat tromgeroffel
en dat outeerend verdachtmakingssysteem ge
baseerd. Daarvoor was voor blaadjes als de
Unie niets heilig.
En zoo de opbrengst van het eigenlijke volk
gering ware geweest, dan zouden er genoeg
gen werden hoogstens een enkele maal opgevroo-
lijkt door de herinnering aan den voortreffelijken
wijnkelder of de prachtige stoeterij van Cerwionka.
Sinds eenigen tjjd echter verdrong een andere
gedachte de droeve overpeinzingen over het lot van
het «ongelukkige vaderland", en behalve het uit
zicht op heerljjken wjjn en vrooljjke jachtpartijen
was het de schoone Saschade eenige dochter
van graaf Csaroisky die zooveel bezoekers naar
Cerwionka lokte.
Cerwionka lag eigenlijk niet aan liet einde van
het bosch dit verdeelde zich bier in twee armen
en omsloot zoodoende het landgoed en eenige ge
brekkig bebouwde landerijen.
Toeh placht men te zeggen wanneer men de
verlichte plek genaderd was«Goddank, wij zijn
het bosch door 1"
De zwaar gebaarde koetsiers zwaaiden dan hunne
lange zweepen over de kleine maar toch flinke
paarden en in weinige minuten had men het kasteel
bereikt, dat er bijna als een vesting uitzag, met
zijn dikke grauwe muren, waarin hoog boven den
grond kleine vensters onregelmatig waren aange
bracht. Vroeger kon het slot ook ia staat van
tegenweer gebracht worden, maar dit was nu niet
meer noodig.
De schoone Sascha behoefde ook geen verdedi
gingsmiddelen om hen, die haar het hof maakten,
op eerbiedigen afstand te bonden. Men beschouwde
haar als onneembaar en haar vader lachte vaak,
milde en rijke handen geweest zijn, bereid om
te off .ren op het altaar tot redding van eer
en scliiju. Dat is waarlijk geen schande; in
tegendeel, dat strekt den gevers tot, eer.
Wij weten natuurlijk niet in hoever dit bij
deze gelegenheid het geval is geweest maar
wel ziju er groote giften ingekomen en dat
doet in onze oogen wel eenigszins afbreuk aau
het voortdureud slaan op het aambeeld der volks-
conscientie. Het volk, aan welks belangen zoo
zeer wordt tekort gedaanheeft geen middelen
om zulke groote gaveu te storten.
Die moeten dus komen van hoogere personages.
Dat men gewend is aan groote giften bewijst het
geloof, dat direct geslagen is aan het zeer laak
bare bericht uit Schiedam. Behoorden giften van
f 10,000, zooals er een werd aangekondigd, tot
de hooge, hooge zeldzaamheden, dan had men
waarlijk wel nog eerst eens goed geïnformeerd
vóór men geloofde, wat geschreven werd.
Ter juiste waardeering nu van de opbrengst
zou ons een blik achter de schermen vergund
moeten wezen. Dan eerst zouden wij kunnen
oordeelen, hoeveel gevers tot de leiders behooren,
voor wie het geven slechts een middel is om een
drijfkracht in gang te houilea, die zij niet kunnen
missen. Eu trekken wij die dan af vau het totaal,
dan eerst zouden wij kunnen oordeelen hoeveel
er blijft voor het echte volk van Nederland,
dat jpvv'n behoefte beeft om te protesteeren,~naar
men' beweert.
Zeeland daarenboven met zijn 188,635 inwo
ners bracht slechts 2356,091/a bijeen.
Is dat nu ook vooral met het oog op het
bovenstaande zoo aanmerkelijk
Toch blijft het totaal een belangrijke som en
hebben de gevers, hetzij zij gaven uit liefde voor
huu beginsel, hetzij om andere redenen, getoond
wat over te hebben voor hun zaak.
Wij zijn het volkomen eens met hetgeen het
Volksblad, orgaan van de vereeniging tot bevor
dering van het Volksonderwijs en het Schoolbe
zoek in Nederland schrijft, dat daaruit voor
anderen te leeren valt
Het schrijft«de voldoening onzer tegenstan
ders over liet verkregen resultaat is niet misplaatst.
«Want al vergeet ineu niet, dat er nauwelijks
een sterker prikkel is dan de (zij het ook geheel
ongegronde) overtuiging, onrecht te dulden al
meenen wij ook, dat de uitkomst voor een goed
deel verkregen is door min loffelijke middelen
al ziet men daarin met ons een bewijs temeer
van de macht van kerkelijke geestdrijverij, vaa
deu invloed van hen, die met hemel en hel der
meuschen gemoed treffen en hun rede in 't nauw
brengen kunnen toch legt het cijfer van
f 70,000 (thaus ƒ74,291,II), al brengt men in
wanneer zij den eenen minnaar vóór, den anderen
na, beleeft maar onverbiddelijk de deur wees.
niZij is evenals ik placht hij dan te zeggen
zij geeft niemand het recht haar«heer en meester"
te zijn. Onbeperkte onaf hankelijkheiddat is het
hoogste goed, en als ik een vrouw was geweest
dan had ik ook nooit getrouwd 1"
Dus redeneerde Amand Czaroisky, maar tegelijk
dacht hij dan aan een der voornaamste jonge lieden
uit het land, die hem juist geschikt voorkwam
te eeniger tijd zijn schoonzoon te worden.
Tot dusver was de jonge prins nog niet op zijn
kasteel geweest, maar hij zou komen, spoedig ko
men zelfs, dit wist graaf Amand en lachte erover
dat zijn dochter al haar minnaars zoo den zak gaf.
«Binnenkort komt mijn Duitsehe neef ook op
het kasteel" dacht hij en maakte zich daarbij vol
strekt niet bezorgd over de mogelijke gevolgen, die
de komst van den jeugdigen Wenzel Czaroisky
voor zijn dochter zóu kunnen hebben. Dat deze
ooit met oen Duitscber zou kunnen huwen was
ondenkbaar, ja onzinnig, want was zij niet de
dochter van Amand Czaroiskyden besten, hef-
tigsten patriot en bij de Poolsche vrouwen is
de vaderlandsliefde veel sterker ontwikkeld dan
bij de vrouwen van eenige andere natie. Ea Wetl-
zel Czaroisky was een Duitscber, trots ziju Pool-
schen naam en zijne Poolsche afkomst. Zijn vader
was in Pruisen gaan wonen, bad zich daar laten
I naturaliseeren en was zelfs gutrcuwd met een
mindering van die som hetgeen op rekening van
het daareven genoemde moet worden gesteld,
een veelzeggend getuigenis af van offervaardi
gen ijver.
«Het bestaan van dien ijver en van die offer
vaardigheid te loochenen, is dwaze struisvogel
politiek. Wij hehhen dan ook uooit ons daaraan
schuldig gemaakt, maar integendeel steeds den
onzen toeroepen Leert van uw tegenstanders
en doet zooals zij, voorzoover hun voorbeeld
navolgenswaard is. Verwerpt sommige der mid
delen, waarmede zij arbeiden, als oneerlijk en
onwaardig; maar tracht hen te evenaren in een
toewijding, die zich plichtmatige offers getroost,
en in een krachtsinspanning evenredig aan het
hooge belang, dat op het spel staat."
Ziedaar onze meening over den uitslag der
gehouden collecte. Onzerzijds hebben wij dus
waarlijk geen reden gehad om dat gevoelen te
verbergen, alsof wij niet gaarne eene zege, door
de tegenpartij behaald verkonden, of wijl wij
zei ven door die opbrengst teleurgesteld ons zou
den gevoelen.
In ons nommer van den 17en Augustus heb
ben wij duidelijk genoeg doen blijken, hoe wij
een goeden Gogst verwachtten.
Meer dan hoog noodig over dit onderwerp
schrijven ligt waarlijk niet meer in ons plan. Wij
hadden daarom ook liever ditmaal gezwegen
zoo wit niet gedwongen ons achtten te spreken,
teneinde ons zwijgen niet verkeerd zou worden
uitgelegd.
Naar we vernemen hebbel reeds enkele
handelaars te Middelburg zich aangemeld om
behondens nadere toelichting toe te treden
tot de Nederlandsche Vereniging «de contante
Betaling" te Rotterdam. Ia de eerste week van
October zal de heer U. Stigter alhier, agent
voor Zeeland, te Middelburg eena algemeene
vergadering beleggen vau alle belanghebbenden
om de zaak in te leiden, inlichtingen te ver
strekken enz. Zjo noodig zal aldaar spoedig
een hulpkantoor worden aangewezen. Later
zal de plaats waar ea de tijd waarop de bij
eenkomst zal plaatshebben worden gepubli
ceerd. Moge het weldra blijken, dat de Ver
eeniging den strijd tegen de maatschappelijke
kwaal het koopen en verteren op crediet
niet te vergeefs beeft aanvaard
Bljjkens de Standaard is de luitenant Tl.
Seret door de anti-revolutionairen candidaat
gesteld voor de Tweede Kamer in het kiesdis
trict Gorinchem.
Duitsehe, de moeder van graaf Wenzel.
«Weg met de afvalligen", zeide graaf Amand,
als hij over zijn neven sprak, «wee over hen, want
zij hebben onzen goeden Poolschen naam naar die
Duitsehe roovers overgebracht."
De graad van bloedverwantschap met graaf Wen
zel was zoo ver, dat deze moeielijk was uit te
maken, maar niettemin droeg hij denzelfden naam
en dientengevolge stond de poort van Cerwionka
voor den onwelkomen Duitscber" open, maar juist
hierdoor kon graaf Amand zijn jongen neef niet
aanzien zonder te denken «Een Czaroisky te zijn,
en tegelijk Duitscber welk een smaad
Bij graaf Wenzel trad zijn Duitsehe afkomst
weinig op den voorgrond. Wel is waar had bij
het blonde haar en de blauwe oogen van zijn moeder
geërfd, wat in deze streken wel in het oogvallend
was, maar hij sprak vloeiend Poolsch en zijn le
vendige gebaren evenals zijn bevallige bewegingen
deden toch weer meer aan zijn Poolsche bloedver
wanten denken.
In de eerste plaats was hij naar Cerwionka ge
komen om met zijn neef op de wolvenjacht te gaan,
vervolgens had bij diens paarden bereden en nu
maakte hg aan de dochter het hof; zoo dachten
de naijverige buren, maar toch kon \nsn niet zeggen,
dat bij dit deed. Hij was beleefd jegens Sasch t,
evenals iedereen, maar nog moit had hij haar in
het geheim een bloem geschonken oï een verliefd
vers in handen gespeeld. Wordt vervolgd i
