BIJVOEGSEL
GOESOHE COURANT.
ZATERDAG
24 APRIL 1880.
No. 49.
RECHTZAKEN.
Lezing over de Transvaal,
Donderdag door den heer W. J. Van Gorkom
gehouden.
De heer Van GorJcom is een enthousiastisch spreker,
die door zijn onderwerp zich geheel en al laat mee-
sleepen.
Hij hield dan ook zijn gehoor, dat niet onaanzienlijk
was, bezig van acht tot half tien en daarna van tien
tot over elf uren.
Die tijd was wel wat al te lang, maar wie zal daar
van den heer Van GorJcom een verwijt maken?
Wanneer meD, zooals hij, den ganschen avond me
moriseert, dan wijdt men allicht meer uit dan men
zon doen, wanneer men vooraf een lezing maakt.
Wij zullen ons echter allerminst over die uitweidingen
beklagen, want de heer Van GorJcom heeft, onzerzijds
aanspraak op dank voor zijne boeiende voordracht.
Wel kwam bij ons de vraag op, of hij zich soms door
zijne verontwaardiging niet te ver liet meêsleepen,
en of een kalmer betoog tegenover sommige huichel
achtige, intrigeerende personages hem niet beter zijn
doel had kunnen doen bereiken: belangstelling wekken
voor de goede 7.aak waarvoor hij streed?
Maar evenals hij, door de herinnering aan de heerlijke
natuur in dat verre land, met vuur en opgewondenheid
de verrukking ons schilderdedie zich bij het aan
schouwen daarvan van hem meester maakte, evenzoo
moest de gedachte aan al het booze en slechte, daar
gehoord en gezien, hem wel zoodanig vervoeren.
De heer Van GorJcom was enthousiastisch in zijne
woorden van lof aan het adres van den ex-president
Burgersen scherp in zijne bestrijding van de lasteraars
en vijanden van dien edelengrootent eerlijJcen man,
zooals hij hem noemde.
Maar beproeven wij een kort zeer kort, in be
trekking tot het geheel overzicht te geven van het
belangrijkste, door hem gesproken.
Hij begon met te herinneren aaD het ontstaan der
verschillende staten in Afrika, aan de O. I. compagnie,
die in 1652 het eerst daar zich vestigde; hoe later het
element der z. g. vrije boeren, die over alles vrijheid
hadden behalve over de producten van hun arbeid en
grond, werd vermengd met het Fransche, daar eenige
Fransche en Piëmonteezen wegens godsdiensvervolging
daar zich moesten vestigen.
Dit oude Fransche element vindt men nog hier en
daar in Afrika terug.
Herhaaldelijk hadden conflicten tusschen die O. C.
en de kolonisten plaats, totdat eerstgenoemde insolvent
werd verklaard en in 1806 Engeland zich daar nestelde.
Engeland's tactiek was de kaffers, de inboorlingen,
tegen de boeren in het ongelijk te stellen; was er
quaestie tusschen beiden, dan kregen altijd eerstge*
noemden gelijk. Hierdoor werden de Boers aangespoord
zich vrij te maken van Engeland's heerschappij. Zij
trokken hooger op, en vormden o. a. de staten Oran
je Vrijstaat en Natal.
Ook daar deed Engeland's gezag zich weer gelden, want
wat eenmaal Brit was geweest, bleef eeuwig Brit, dit
was een oude regel, waarin later bij Parlements-acte
verandering werd gebracht, toen ook aan onderdanen
van H M. onder zekere voorwaarden naturalisatie werd
toegestaan.
Zoo bleven de Boers steeds voortgestuwd en voort
gejaagd.
De spreker herinnerde aan de stichting van Potchef-
stroom, naar Hendrik Potgieterwaarbij hij de eigen
aardige afleiding der woorden ons aantoonde en leeide
hoe de Boers veel van verkortingen houdende en
meest weglaten en wanneer dan het stamwoord op een
s of v eindigt ook deze bij voorkeur niet uitspreken.
De eigenlijke geschiedenis van de Transvaal begint
met den grooten man And. Praetorius, die er kwam in
de dagen dat men druk aan htt delibereeren was over
de quaestie, bij wie de souvereiniteit berustte bij den
kommandant-generaal of bij den volksraad Potgieter
beweerde bij den eerstevan anderen kant meende men
terecht dat men dan even goed zonder volksraad zou
kunnen regeeren.
Een zekere Bührmannt een ex-boekverkoopertje uit
Amsterdam, was als scheidsman reeds opgetreden en
had door modderen en schipperen beide partijen een
weinig tevreden gesteld, totdat Praetoriusvoorjwien
de heer Van GorJcom het hoogste respect had in tegen
stelling van diens z on M. W. Preloriust die weinig
energie bezat den knoop doorhakte en beweerde
dat dit bij den volksraad berustte. Hier kwam juist
het zwaartepunt van de gansche quaestie op den voor
grond: die der zelfregeering. Hiervoor waren de Trans
valere niet rijp en zullen dit wel geruimen tijd niet
worden. De Boers missen eendracht en samenwerking
en wanneer wij overwegen, wat de heer Van Gorkom
vooral na de pauze deed uitkomen, dat zelfs de Boers
over het geheel weinig werken, geen idee hebben van
landbouw en veeteelt, dan beklagen wy het prachtige
land, aan hun handen toevertrouwd.
Geen wonder, dat een Burgers schipbreuk heett geleden.
Algemeen bekend is het, dat hij na zijn reis door
Europa bij zijn terugkomst in April 1876 het land ten
prooi rond aan hevige agitatie tengevolge van herhaalde
invallen van Secocoeni en zijne kaffers; hoe er besloten
werd in den volksraad dat opperhoofd den oorlog aan
te doen, hoewel Burgers persoonlijk daartegen was
hoe echter twist en tweedracht werd gezaaid, Burgers
bedoelingen verkeerd werden voorgesteld en velen
weigerden te vechten.
Daarop werd door Burgers voorgesteld door vrij
willigers te laten strijden, terwijl dan de Boers daarvoor
belasting zouden betalen. Door den volksraad werd
dit aangenomen, maar toen het op betalen aankam,
weigerden zelfs leden van dien volksraad. Burgers
verpandde daarop zijne goederen voor 36,000, en
wist zoodoende Secocoeni te dwingen tot vrede. Deze
teekende een acte, door Burgers opgemaakt.
Later, toen ËDgeland SJiepstone zond als vriend zooals
uitdrukkelijk werd verklaard kreeg president Burgers
op een goeden dag een schrijven, waarin gemeld werd
hoe Secocoeni verklaarde van die acte niets te weten.
Er werd een commissie benoemd om die zaak te
onderzoeken, waarbij 3 personen uit Shepstone's staf
werden gevoegd, terwijl ook de heer Van Gorkom deel
daarvan uitmaakte.
Terwijl zij nu den nacht voor den dag, waarop de
onderhandeling met het Kafferhoofd plaats had, in
diepe rust waren, werd de heer Van Gorkom wakker
en zag hij hoe de Engelscbe gezanten met boden van
Secocoeni in het geheim onderhandelden, terwijl later
uit den mond van een der gidsen werd vernomen dat
Secocoeni alles op aandrang van Engeland deed, en
daarom alle vroegere verbintenissen ontkende.
Zoo heeft het perfide Albion langs slinksche wegen
zich daar genesteld om later ook Secocoeni als vijand
te bestrijden en Burgers heeft de schoone taak, waarvan
hij droomde, moeten opgeven. Thans woont hij te Rich
mond, Kaapkolonie, waar hij een hoeve heeft gepacht
en aan struisvogelcultuur doet, waarin hij meer geld
verdienen zal dan als president. Het is waar, dat hij
een pensioen van de Britsche regeering heeft aangeno
men. Eerst ergerde de mededeeling daarvan den heer
Van Gorkom de heer Burgers deed hem die zelve,
maar na de gegeven ophelderingen moest hij het aan
nemen van het pensioen billijken.
Burgers heeft met vrouw en kinderen gebrek geleden;
nooit hebben de Transvalers hem het geld teruggegeven
dat hij ter hunner verdediging op zijne goederen had
opgenomennooit hebben zij lateriets aan hem zich laten
gelegen liggen. Het kost- en leergeld voor zijne doch
ters, die in Utrecht schoolgaan, kon hij niet meer
betalen, en dat alles noopte hem te bezwijken voor
den aandrang van Engeland's zijde om een jaargeld
aantenemen.
Tal van aardige bijzonderheden en onaangename
mededeelingen kruidden de voordracht.
Heftig bestreed de heer Van Gorkom den heer Lion
Cachet die eigenlijk Levy Zegel heet, maar na zijne
bekeering tot Christen zich heeft verdoopt en diens
opruiend en onchristelijk streven, waardoor ook de
heeren Jorissen en Van Gorkom voor hun komst in de
Transvaal waren zwart gemaakt.
De spreker waarschuwde niet te veel waarde te
hechten aan al dat geschetter over onafhankelijkheid
en vrijheid van den kant der Boers. Zoo'n Boer is
wel gaarne vrij wat zich zeiven betreft, maar of zijn
buurman gehangen wordt kan hem niet schelen, en
voor het groote beginsel voor nationaliteitsgevoel
voor vrijheid van zijn volk heeft hij Diets over.
Da hoofdpunten der voordracht hebben wij hierbij
aangegeven. Om in bijzonderheden te treden laat onze
ruimte niet toe.
Wij kregen den indruk, dat alleen eene krachtige
hand in dat land regeeren moet, willen de Boers, ge
demoraliseerd als zij zijn door chevaliers-d'industrie
op allerlei gebied en door bekrompenheid, rijp worden
voor zelfregeering.
De heer Van Swinderen dankte den heer Van Gorkom
voor het gesprokene, en beval hem aan om een vol
gendjaar nog eens terug te keeren, om andere punten
te bespreken, die thans nog onaangeroerd waren ge
bleven.
STATEIN-GENERAAL.
TWEEDE KAMER.
Volgens het afdelingsverslag had de groote meer
derheid met genoegen bemerkt, dat het in de wets-
voordracht ter bescherming van diersoorten, nuttig voor
landbouw of houtteelt, behandelde onderwerp de aan
dacht der Regeering had getrokken. Met instemming
had men bespeurd, dat de Regeering wilde overgaan
tot bestrijding van een kwaad, op welks wering vooral
in den laatsten tijd zoo herhaaldelijk is aangedrongen.
Het wetsontwerp betrekkelijk de militaire pen
sioenen bij de landmacht heeft in de afdeelingen der
Kamer bij zeer veie leden bezwaar ontmoet, vooral wat
de hoofdstrekking betreft. Bij even zoovele andere
leden was het hoofdbezwaar niet overwegend.
Arrondissements-rechtbank te Middelburg.
Heden, Vrijdag 23 April, zijn de volgende von
nissen gewezen, tegen
lo. J. C., 20 j.,arbeider te Wilhelminadorp, wegens
mishandeling veroordeeld tot 8 boete, subs. 3 dagen
gev. straf c. e.
2o. M. E., 43 j. en H. V., 28 j„ arbeiders te
Wolfaartsdjjk, wegens bedelarij in verbinding veroor
deeld ieder tot 4 dagen cell, gev. straf met bevel tegen
den eersten beklaagde om na bet uiteinde dier straf
naar een bedelaarsgesticht te worden overgebracht.
3o. P. G., 41 j., arbeider te Cortgene, wegens
diefstal veroordeeld tot 14 dagen cell. gev. straf o. e.
4o. C. G., 62 j., werkman, P. Pe V., 60 j., werk
man te Middelburg, wegens bedelarij in verbinding
veroordeeld ieder tot 3 dagen cell. gev. straf met
bevel tegen den eersten beklaagde om na bet uiteinde
dier straf naar een bedelaarsgesiicht te worden over
gebracht.
5o. J. H„ B8 j kleermaker te Middelburg, wegens
bedelarjj veroordeeld tot een dag cell. gev. straf c. e.
6o. J. li., 40 jr., huisvr. vao J. la G., te Cadzand,
wegens mishandeling veroordeeld tot 8 boete, subs.
3 dagen gev. straf c. e.
SCHEEP VAARTBERICHTEN
llansweert. Heden (Vrijdag) arriveerde
alhier, met zware averij aan 't achterschip
en water makende, het Belgische schip Marie
Louise, schipper G. Mats, op reis van Rot
terdam naar Brussel, met een lading vitriool-
flesschen en ruwe salpeter. De schipper rap-
