1878. N*. 7.
65'" Jaargang.
Afstand van puhlicken Grond.
IJk en Herijk der Maten en
Gewichten.
Hoofdelijke Omslag.
POSTERIJEN.
Vertrek der brievenmail naar OosUndië.
VAN NADERBIJ BEZIEN.
OKKIUKKUi UEDEDEEI.IVI.EA.
GOES, 14 JANUARI 1878.
GOESCHE
De uitgave dezer Courant geschiedt Maandag-, Woensdag- en Vrijdagavond,
uitgezonderd op feestdagen.
Prijs per kwartaal, zoo binnen als buiten Goes, 1.75.
Afzonderlijke nommcrs 5 ct., met bijblad 10 ct.
coi it i\r.
Gewone advertentiën worden a 10 ct. per regel geplaatst.
Geboorte- huwelijks- en doodberichten en de daarop betrekking hebbende
dankbetuigingen van 18 regels a 1.
Dienstaanbiedingen, niet meer dan 4 regels bedragende en contant betaald, 20 ct.
Bij dir ecte opgaaf van driemaal plaatsing derzelfde advertentie wordt de prijs slechts tweemaal berekend.
Agenten voor het buitenland zijn: G. L. DAUBE Co., te Parijs. A. STEINER en HAASENSTEIN VOGLER, te Hamburg.
In ons land vervoege men zich voor Rotterdam aan het Algemeen Advertentiebureau van NIJGH VAN DITMAR, en verder bij alle boekverkoopers en postdirecteuren.
OPENBARE VERGADERING
van den
BI til der GK3IEK1ÏTE GOKS,
op DINSDAG den 15 JANUARI 1878,
des avonds te half 8 uren.
Goes, den 12 Januari 1878.
De Secretaris,
HARTMAN.
Punten van Behandeling:
I. Mededeelingen, ingekomen stukken.
II. Verzoeken van mr. J. W. Lasonder en D. Stigter
betrekkelijk het onderwijs in het boekhouden aan
de inrichtingen voor middelbaar onderwijs voor
jongens.
BURGEMEESTER en WETHOUDERS van GOES
brengen ter openbare kennis, dat door het bestuur
van het Gasthuis een adres is ingediend, om aan die
instelling nog in eigendom aftestaan ongeveer 8 centi
aren grond aan de openbare straat bij den Oostwal,
benoodigd voor de afschutting van het nieuw gebouwde
gedeelte van dat gesticht,
en noodigen diegenen uit, welke tegen den afstand
bezwaren mochten hebben, die aan hun College ken
baar te maken vóór of op Zaterdag den 19 Januari
1878, zullende het er anders voor gehouden worden,
dat geene bedenkingen daartegen bestaan.
Goes, den 12 Januari 1878.
Burgemeester ec Wethouders voornoemd,
M. P. BLAAÜBEEN.
De Secretaris,
HARTMAN.
BURGEMEESTER en WETHOUDERS van GOES
brengen ter openbare kennis, dat de jaarletter, zoo
wel bij den IJK als bij den HERIJK, gedurende het
jaar 1878 te bezigen, zal zijn de letter L in den
gewonen drukvorm, schuins gesteld; bij den ijk der
Weegwerktuigen, voor gewoon gebruik, de Koninklijke
kroonvoor fijnere wegingen een vijfstralige ster; en
tevens, dat het merk van het kantoor, waar de eerste
stempeling heeft plaats gevonden, voor Middelburg, waar
onder de gemeente Goes ressorteert, blijft bepaald op
het cijfer 13.
Goes, den 12 Januari 1878.
Burgemeester en Wethouders voornoemd,
M. P. BLAAÜBEEN.
De Secretaris,
H A RT M A N.
BURGEMEESTER en WETHOUDERS van GOES
brengen ter openbare kennis, dat het TWEEDE SUP
PLETOIR KOHIER VAN DEN HOOFDELIJKEN
OMSLAG over dit jaar op heden door hen voorloopig
is vastgesteld, en dat dit kohier ter Secretarie voor een
ieder ter inzage zal liggen van Dinsdag den 15 Januari
1878 tot en met Dinsdag den 29 Januari 1878, op eiken
werkdag van des voormiddags 9 tot des namiddags
2 uren; alsmede,dat ieder aangeslagene gedurende dien
tijd tegen zijnen aanslag bezwaren op ongezegeld papier
bij den gemeenteraad kan indienen.
Goes, den 12 Januari 1878.
Burgemeester en Wethouders voornoemd,
M. P. BLAAÜBEEN.
De Secretaris,
HARTMAN.
Via BRINDISI, 18 Jan 9,20 'e morgens.
Via MARSEILLE, 25 Jan., 9.20 's morgens.
De Fransche pakketbooten doen Riouw, Banka
en Palembang niet aan.
Er bestaat gelegenheid tot verzending der cor
respondentie naar Nederlandsch-Indië doormiddel
van het stoomschip Torringtonvan de Rotter-
damsche Lloyd, waarvan het vertrek uit Vlis-
singen op den 16 Januari a. s. is bepaald.
Behalve voor Batavia zal met deze gelegenheid
mede een brievenmaal voor Padang worden ver
zonden. Da gedrukte stukken en monsters van
koopwaren behooren uiterlijk in den avond van
15 Januari, en de brieven den daarop volgenden
dag per eersten trein te Vlissingen aangekomen
te zijn.
II;
Het ia niet de eerste, maal dat de anti
revolutionaire partij een programma in het licht
I geeft. Of nu het nieuwe meer levenskracht zal
bezitten dan de vorigen, die spoedig onvoldoende
bleken, betwijfelen wij zeer. En welke kracht
kan er bovendien van zulk een stuk uitgaan,
wanneer elk lid der fractie het voorbeeld volgt
der redactie van haar orgaan, den Standaard,
en zich het recht voorbehoudt van vrije uit—
legging? Eilieve, op die voorwaarde zullen ook
wij dit programma op vele punten kunnen onder
schrijven. Maar niet 't minst gevaarlijk wordt
zulk een voorbeeld, wanneet èn de vrije uit
legger en een der ontwerpers, tevens onder
teekenaars, in zulk een nauw verband tot elkaar
staan. Dr. A. Kuijper is redacteur van den
Standaard en als lid ian het centraal-comité
prijkt zijn naam onder het geloofsformulier der
partij. Weik een ziekelijk produet moet het
dan toch wezeu, wanneer een der drie onder
teekenaars reeds dadelijk begint met eene min
of meer vijandige houding aan te nemen 1 Blijkt
daaruit dan niet reeds voldoende, hoe moeielijk
het voor eene partij valt om hare beginselen
zoo te forinuleeren, dat zij als een rots kunnen
blijven staan en een vasten grondslag aanbieden
voor eiken aanhanger Dit geldt niet alleen
voor de christelijk—historische partij, maar voor
alle fractiën op staatkundig gebied. Welke
schakeeringen zijn er in de conservatieve en
in de liberale partijenHet is onmogelijk
om tot in bijzonderheden een vast formulier
ter neer te schrijven en de huldiging daarvan
te vorderen van eiken aanhanger. De omstandig
heden maken denzelfden dag, waarop het formu
lier wordt geteekend, wellicht wijziging noodig.
Neen, in plaats van kracht, moet onmacht voort
komen uit zulk eeu keurslijf van formules, waarin
men de gansche partij als 't ware vastrijgen wil.
Ziet dan de anti revolutionaire partij niet in, dat de
grootste doodsteek voor haar kerk zal zijn de
strenge letter, waaraan men blijft haugen, waar
door men zich niet vrij meer mag bewegen?
En datzelfde brengt zij nu op staatkuhdig gebied
in toepassing. Neen, twee beginselen zijn er
slechtsdie als alsemeene geloofsbelijdenis
kunnen gelden, en die zijn: vooruit of achteruit.
Stilstaan of voorwaartsschrijden op de baan
van ontwikkeling, op den weg der verbetering
van sociale toestanden, dat zijn de twee hoofd
punten, waarrond zich alle mogelijke quaestiën
verdringen. Wie het eerste niet wenseht, schare
zich onder de banier van den vooruitgang,
hetzij hij die zoekt onder liberalen of radicalen;
en hij, die wil blijven staan, hij voege zich bij
de clericalen. Onder de vooruitgangsmannen
zal hij verschil vinden omtrent den weg, dien
men moet inslaan, omtrent de middelen, welke
dienen aangewend te worden ter bereiking van
het doel. Maar dat alles kan hem niet afschrikken;
hij weet, dat door verschil daarover het doel
slechts te beter gediend kan worden. Zij, die
stilstaan, zouden nu gevoegelijker tot eenheid
kunnen geraken, maar uit het bewuste pro
gramma blijkt nu al te zeer, hoe er op dat punt
toch nog samenwerking moet worden verkregen.
Dit is voor ons een bewijs, dat de christelijk-
historische richting eigenlijk niet veel meer is
dan een fictie.
En ditzelfde blijkt bij nadere beschouwing
van enkele artikelen uit de bewuste achttien nog
veel meer.
In art. 3 leest men: Ook op staatkundig ge
bied belijdt zij de eeuwige beginselen van Gods
woord, terwijl in artikel 1 wordt verklaard, dat
zij den grondtoon van ons volkskarakter ver
tegenwoordigt en ditovereenkomstig dm ge-
wijzigden volkstoestand wenseht te ontwikkelen in
een vorm, die aan de behoeften van onzen tijd
voldoet. Nu weten wij, en uit het woord eeuwige
blijkt het vooraldat de christelijk-historische
mannen de beginselen van Gods woord onver
anderlijk achten. Heiligschennis zou het in hunne
oogen dus zijn, een tittel of jota daarvan te
willen wijzigen. Maar dan vragen wij: is 't niet
nog onheiliger en zedelijk voor hen onmogelijk,
om die te brengen in overeenstemming met den
gewijzigden vokstoestand Of die beginselen zijn
eeuwig dezelfde, en dan kunnen zij op maat
schappelijk en staatkundig gebied, waarop dage
lijks de toestanden veranderen, geen dienst doen,
óf zij zijn wel te veranderen, maar dan mogen
wij zulk eene belijdenis niet verwachten van
hen die steeds de onveranderlijkheid ervan
huldigen. Men ziet dus: het geheele programma
berust reeds op een verkeerden grondslag.
Wij gelooven echter, dat zulk een dubbel
zinnige en steeds meer en meer onbestaanbare
houding met opzet door die partij wordt aan
genomen om zooveel mogelijk haar onmacht
als regeerkraciit te verbergen en velen harer
aanhangers de oogen nog te verblinden door
godsdienstige termen. Als behoefte voor het
gemoed voor hoogere belangen wenseht het
grootste deel van het menschdom godsdienst, zij
het dau ook in verschillenden vorm.
De aanhangers op kerkelijk gebied van dë
anti-revolutionaire richting zijn lang niet allen
afkeerig van dë zegeningen der moderne maat
schappij; de stroom, die uitgaat van de be
weging ter bevordering dièr voorrechtenkon
hen wel eens geheel en al meesleepen en ook
uit de kerk voeren. Daarvoor moet gewaakt!
Het begrip godsdienst, zooals zij dat koesteren,
moet ook in verschillende votmen hun op staat
kundig gebied voorgehouden worden, maar aan
de andere zijde ook hun niet de medewerking
worden ontzegd aan den vooruitgang. Uit dat
oogpunt alleen kunnen wij de dubbelzinnigheid
der christelijk-historische partij verklaren, die
ook thans zoo duidelijk uit het programma
spreekt. En menig goedgeloovige, die niet verder
doordenkt, wordt meegesleept op dien weg, altijd
verblind door geijkte termen zooals: eischen van
Gods woord en ordonnantiën Gods. Maar het ver
leden heeft in den persoon van den achtbaren
mr Groen Van Prinsterer, en na zijn tijd in
zoo menig ander, bewezen dat hunne theorieën
niets meer zijn dan theorieën, die in de
practijk onuitvoerbaar zijn De godsdienst, zooals
zij dien huldigen, is binnen de kerk wellicht
heilzaam, en daar buiten moge hij dienstbaar zijn
ter voldoening aan behoeften van het hart voor
staatkundige doeleinden, tot verbetering van de
wonden onzer maatschappij is hij onbruikbaar
en totaal machteloos. Noem desverkiezende
in eigen kleineu kring een vrucht van hun
arbeid voor het publieke levenwijs ons op
éen enkel bewijs van steun, door de aanhangers
dier richting aan zuiver maatschappelijke, goede
zaken verleend. Het zal u moeilijk vallen dit
te doen. Alleen dan is medewerking van hunne
zijde mogelijk, wanneer zij daardoor propaganda
kunnen maken voor hunne godsdienstige be
grippen, en voor uitbreiding daarvan werken zij
gaarne onder elkander mede.
Binnen de kerk zij dus hun werkkring Op
sociaal gebied is hun kracht negatief. Wat
baat 't, om slechts éen voorbeeld aan te halen,
of men ter verheffing van de lagere standen
der maatschappij, ter verbetering van den toe
stand der arbeiders, hun slechts voorhoudt, dat
Gods ivoord het richtsnoer moet wezen, waaraan
de verhouding tusschen de verschillende maat
schappelijke afstanden zooveel doenlijk beant
woorde? Alweer is men dan verzeild in een
doolhof. Neen, verschaf hun liever goed gebakken
brood, verbeter hun toestand door practische
middelen, wek hen op tot zelf-help, prikkel
hun energie, en dan, als zij daarmee geholpen
zijn, dan zullen zij vatbaarder wezen voor de
zegeningen van het brood des levensdat hen,
zoo men daarmee eerst begint, hongerig laten zal.
Doch genoeg om aan te toonen, hoe weinig
practisch nut de anti-revolutionaire partij op
staatkundig en sociaal gebied tot nutoe heeft
gesticht en uit den aard van haar karakter ook
kan stichten. Maar zij verberge dan hare machte
loosheid niet, zooals zij nu doet, achter een gods
dienstig en sluier, waarvan misleiding door middel
van hun godsdienst, het voornaamste borduursel
is. Zij bekenne dan eerlijk, dat stilstaan haar
devies is, en vennoeie zich niet om eene staat
kundige partij te willen worden. Hij, die niet
begrijpt, dat de stichter van den christelijken
godsdienst in zijn dagen hervormer is geweest,
ook van maatschappelijke wan-verhoudingen,
zonder zich te storen aan vroegere toestanden;
hij, die niet durft gelooven, dat diezelfde stichter,
als hij in onze dagen leefde de wonden der
maatschappij zou peilen en ze niet door woorden,
maar door het aangeven van middelen, zou
trachten te verbeteren, zonder aan onverander
lijkheid van vroegere toestanden te gelooven;
hij, die niet overtuigd is, dat diezelfde stichter
met zijne woorden en daden den vooruitgang
zou dienen en die zou inkleeden naar de
tegenwoordige toestanden zonder angstvallig
te blijven hangen aan de letter van \roegere
wetten, hij begrijpe dan wel dat hij als staats
man onmogelijk is.
In een volgende beschouwing bespreken wij
ten slotte enkele artikelen van het programma
afzonderlijk.
Z. M. heeft, met ingang van 1 Februari, aan dr.
IV. Kapteyn. op verzoek, eervol ontslag verleend als
leeraar aan de Rijks-hoogere burgerschool te Middel
burg, en als zoodanig op een nader door den Minister
van Binnenlandsche Zaken te bepalen tijdstip benoemd
dr. H. Japikse, te Goes.
Met den 21sten dezer wordt de scheepsklerk D.
G. Krol Van der Hoek geplaatst aan boord van Zr. Ms.
opleidingsschip Admiraal Van Wassenaer.
De Commissaris des Konings in Zeeland is ge
machtigd tot bijeenroeping van de Staten dezer pro
vincie in de laatste dagen dezer maand, in buitenge
wone vergadering, teneinde daarin aan de orde te stellen:
het ontslag van mr. A. .R. Arntzenius, al« griffier der
Staten en de benoeming van zijn opvolger; en de vast
stelling van regelen op liet omkaden en bemalen van
laag gelegen gronden.
Z. M. heeft aan ihr. mr. P. J.A.M. Van der Does
De Willebois, afgetreden Minister van liuitenl. Zaken,
een pensioen verleend, ten laste van den Staat, groot
ƒ4000 's j aars.
Ingevolge de bevelen des Konings zal het Hof
den rouw aannemen voorden tijd van drie weken, wegens
het overlijden van Z. M. Victor Emmanuel I, Koning
van Italië.
De opbrengst der middelen (hoofdsom en opcenten)
over de maand Dec. 1877 bedroeg ƒ7,596,692,151/. tegen
7,808,016,67'/a over dezelfde maand io 1876.
De raming voor twaalf maand, bedraagt ƒ89,389 038,
voor éen maand 7,449,086,43. Opbrengst over de twaalf
eerste maanden van 1877 94,7S3,255,99'/s ld. over de
twaalf eerste maand, van 1876 95,811,257,47'/,.
In de maand Maart a. s. zal te 's- rravenliage een
vergelijkend onderzoek plaats hebben van personen,
die wenschen te dingen naar de betrekking van klerk
bij de Rijks-telegraaf. Nadere bijzonderheden bevat de
Sl- Ct.
Wij maken de leden van de afdeeling
Heinkenszand der Maatschappij tot bevordering
van Landbouw en Veeteelt, in Zeeland, opmerk
zaam op de tegen morgen (Dinsdag) middag te
12 uren uitgeschreven vergadering Die bijeen
komst zal in de»Prins van Oranje"plaats hebben,
en het groote belang van het punt, ter be
handeling voorgedragen, noopt ons tot eene
getrouwe opkomst aan te sporen.
De Statistiek van den handel en de scheep
vaart in ons landgedurende November 1877,
kan men aan ons bureau lezen.
Kapelle. Zaterdagavond gaf de rederijkers
kamer Oefening baart Kunst," van Biozelinge,
alhier hare eerste opvoering. De leden ver
vulden hunne rollen goed, en het was zeker
de wensch van alle aanwezigen hen meerma
len in ons midden te zien. De zaal was tame-
ljjk goed bezet, doch nog te weinig voor de
opofferingen en moeiten, die de leden der
kamsr aan de opvoering besteedden. Wjj
hopen, dat bij eene volgende gelegenheid er
meer toeschouwers zullen zjjn, want wjj geloo
ven dat ieder voldaan naar huis ging. Het
geheel werd opgeluisterd door fraaie muziek.
De heer Th. Persant Snoep, van Kapelle,
is benoemd tot gemeente-arts te Wageningen.
Krufningen. De Vrouwenvereeniging
Gezelligheid en Hulp betoon" hoopt aanstaan-
