1877. N°. 114.
Donderdag 27 September.
64s,e Jaargang.
EENE VERKENNING.
BINNENLAND.
Zij, die zich met 1 October op de Goesche
Courant abonneeren, ontvangen die reeds
van dit nommer af.
UITVOERIG Ei\ BEREDENEERD VERSLAG
-tan j mm*
GOESCHE
l>e uitgave rlezor Courant geschiedt Maandag-, Woensdag- en Vrijdagavond,
uitgezonderd op feestdagen.
Prijs per kwartaal, zoo binnen als buiten Goes, 1.75.
Afzonderlijke nommers 5 et., met bijblad 10 ct.
COURANT.
Gewone ad verten tien worden a 10 ct. per regel geplaatst."
Geboorte- huwelijks- en doodberichten en de daarop betrekking hebbende
dankbetuigingen van 18 regels a ƒ,1.
Dienstaanbiedingen, niet meer dan 4 regels bedragende |en contant betaald, [20 ct.
By di recte opgaaf van driemaal plaatsing derzelfde advertentie wordt de prijs slechts tweemaal berekend.
Agenten voor het buitenland zijn: G. L. DAUBE Co., te Parijs. A. STEINER en HAASENSTEIN VOGLER, te Hamburg.
In ons land vervoege men zich voor Rotterdam aan liet Algemeen Advertentiebureau van NIJGH VAN DITMAR, en verder bij alle boekverkoopers en postdirecteuren.
Er is gesproken.
Aan de eene zijde stond de Regeering, die op
de gebruikelijke wijze door Z. M. aan de
Kamers liet verkondigen, dat wij in ons land leef
den als in een Eldorado, waarin bijna niets ineer
te wenschen overbleef; aan den anderen kant was
de Tweede Kamer, die zich heeft gehaast om
aau die misleiding een einde te maken. Trou
wens, men zou wel geheel onbekend moeten ge
weest zijn met den tegeuwoordigeu. toestand,
om zich door de woorden van het ministerie
te laten misleiden. Nog gemakkelijker zou het voor
de Regeeriug zeker geweest zijn, wanneer zij tot
voorbeeld Spiridio's rede uit Vorstenschool bad
gekozen, en slechts gezegd had
„De toestand is perfekt, het vleesch goedkoop.
De burgers zien er flink eu vroolyk uit.
De burgeressen idem. Nyverheid
Eu handel idem, Landbouw idem
Het idem had kunnen worden uitgestrekt tot
alle takken van nijverheid of nationaal belang.
Wij zijn het is waar in de laatste jaren
niet gewend aan vele beloften, maar magerder
dan ditmaal de troonrede was, is zij toch zelden
geweest. En niet alleen was zij buitengewoon
sober, maar ook in het zwijgen over gewichtige
aangelegenheden vond zij haar wederga niet.
Er waren onder de liberalen, die eene der
gelijke waterachtige begroeting goedkeurden en
wensehten, dat ook de Kamers dit voorbeeld
zouden volgen. «Het gold louter een vorin
onze Koning moest niet lastig worden gevallen
met quaestiën tusschen politieke partijen. Hij
stond daar geheel buiten."
Wij gaan met hen op dat punt niet geheel
mee. De eenige gelegenheid, waarbij onze Ko
ning in aanraking komt met onze Kamers, is
deze. De Vertegenwoordiging van zijn volk mag
gerust hem kenbaar maken hetgeen zij meent,
dat tot het geluk van zijne onderdanen zou
kunnen meewerken, en flinke mannen behoeven
zich niet te verschuilen achter laffe en niets
beduidende vormen.
Wij herinneren aan hetgeen in een vorig
zittingjaar is voorgevallen. De heer Heemskerk
wist ons na elk votum van wantrouwen te zeg
gen, hoe het Z M. had behaagd hem een stellig
weigerend antwoord te geven op zijn aanvraag
om ontslag. Wij eerbiedigden dit koninklijk
besluit, want het zal berust hebben op de over
tuiging, dat onze premier de onmisbare man
was voor ons land. Maar eene volksvertegen
woordiging heeft toch ook recht van spreken,
en mag van haar gevoelen toch even goed doen
blijken om elk misverstand te voorkomen en
Z M. voor te Jichten in hoever bij,eene vol
gende gelegenheid liet in 's land's belang is, om
nogmaals een stellig weigerend antwoord te geven.
Eenzijdige inlichting kan niet anders dan schaden
en het nemen van een besluit voor een vorst
in dergelijke moeielijke omstandigheden nog
moeielijker maken. Nu is de eenige gelegenheid
voor de Vertegenwoordiging om van haar ge
voelens tegenover de Regeeriug te doen blijken
die, welke haar bij het aanbieden van een adres
van antwoord direct in aanraking brengt met
den Koning; en dan te zwijgen over de tekort
komingen kan onzen Vorst niet aangenaam
wezen. Hij zal voorzeker in de eerste plaats
vragen naar oprechtheid en niet verlangen, dat
men achter loutere vormen de waarheid voor
hem verbergt.
Een vorst staat boven de partijen, dit stem
men wij toe. Hem lastig te vallen met de
eischen van de verschillende vertegenwoordigers
zou even onhandig en onkiesch wezen, als van
hem te verlangen, dat hij daarin partij kieze.
Maar waar in een land bij een groot vraagstuk
door het gansche volk dringend herziening wordt
verlangd, in welken geest ook, daar zien wij er
niets onparlementairs in, wanneer het aan het
geëerbiedigd hoofd van den Staat wordt mee
gedeeld, zoo de Regeering, aan wie hij meent
zijn vertrouwen te kunnen schenken, daarin
tekort schiet.
Op dat standpunt heeft zich dan ook de
Tweede Kamer geplaatst. Hare zuster moge zich
slechts bepaald hebben tot een weerklank op
de troonrede, zij achtte het noodzakelijk, om getui
genis af te leggen van de teleurstellingen, door
liet Nederlandsche volk ondervonden, nu het
nog steeds blijft wachten op eene goede rege
ling van het lager onderwijs.
Haar antwoord luidde als volgt:
„Sire!
1. De Tweede Kamer der Staten-Generaal
is erkentelijk voor den welkomsgroet, door Uwe
Majesteit aan de vertegenwoordigers van het
Nederlandsche volk, bij de hervatting hunner
werkzaamheden, gericht.
2 De algemeene deelneming in den rouw
van Uwe Majesteit en van h°t Vorstelijk Huis
over den dood van Nederlands geliefde Konin
gin bewees opnieuw de verknochtheid der na
tie aan het regeerend vorstengeslacht en tevens
hoezeer zij Koninklijke deugden weet te waar-
deeren.
3. Aangenaam was ons de verzekering, dat
de betrekkingen met de vreemde mogendheden
niets te wenschen overlaten en dat de oorlog-
in het Oosten daarin geen stoornis brengt.
4. Mogen niet alle takken van volksbestaan
in dea laatsten tij l even welig bloeien, de toe
stand des vaderlands biedt toch menig lichtpunt
aan. Ook wij koesteren de hoop, dat de vol
tooiing van het in het vorig jaar geopend Noord
zeekanaal, de verbetering der haven te Harlin-
gen en het krachtig voortzetten der werken aan
den Nieuwen Maasmond aan handel en scheep
vaart nieuw leven zullen schenken.
5. Wij lieten niet onopgemerkt, dat de toe
stand der geldmiddelen door Uwe Majesteit be
vredigend wordt genoemd.
6. Terwijl wij van de getuigenis van ge
trouwe plichtsbetrachting door Uwe Majesteit
aan de zee— en landmacht gegeven, met genoegen
kennis namen, volgen wij steeds de verrichtin
gen van beiden in het Noorden van Sumatra
met de meeste aandacht. Onze strijders aldaar
hebben alle aanspraak op lof en dank, en ook
wij deelen in de hoop, dat hun inspanning spoe
dig tot het gewenschte doel moge leiden.
7. Al hetgeen tot bevordering der volkswel
vaart in Nederlandsch-Indië kan strekkeu
en dus ook de aanleg van nuttige openbare
werken op Java, wekt en verdient onze belang
stelling.
8. Evenzoo zou het ons een voldoening zijn
maatregelen te kunnen helpen beramen om Su
riname uit zijn kwijnenden toestand op te
beuren.
9. Op onze bereidwilligheid om nuttige en noo-
dige verbeteringen in onze wetgeving te helpen
tot stand brengen kan ten allen tijde worden
gerekend. Aan zoodanige verbetering echter heeft
voor alles de wet op het lager onderwijs be
hoefte. Dat een zoo gewichtig volksbelang schade
lijdt door het gemis aan overeenstemming tus
schen Regeering en Vertegenwoordiging wekt
algemeene en diepgevoelde teleurstelling op.
10. Moge in het ingetreden zittingjaar, onder
Hoogerea Zegen, onze arbeid strekken tot bevor
dering van het welzijn van het dierbaar vaderland!"
Uit dit antwoord spreekt meer mannelijkheid
dan uit de troonrede zelve, en het was niet
anders t verwachten dan dat de negende pa
ragraaf den heer Heemskerk niet welgevallig zou
wezen.
Zijne vrienden zagen daarin een motie van wan
trouwen. Doch verdiende hij op dit punt nog vertrou
wen, hij, die de behandeling van dit vraagstuk, van
de voornaamste quaestie van deu dag, telkens
verschoof en geen gehoor gaf aan het verlangen,
dat sinds jaren zich zoo krachtig uitte? Eerst
was het hooger onderwijs aan de beurt, en dan
zou het lager verbeterd worden. Daarop heb
ben wij gewacht, en toen er eindelijk een wet
werd ingediend, is de behandeling onder aller
lei voorwendsels verschoven en leverde het ant
woord der Regeering op het voorloopig ver
slag geen uitzicht op eene voldoende oplossing
van dit groote vraagstuk Integendeel; zooals
de heer Rutgers Van Rozenburg nog bij de
behandeling van het bewuste adres aanhaalde
schreef de heer Heemskerk in het verslag dui
delijk: „Men verwachte niet, dat de Regeering
wijzigingen van ingrijpenden aard in haar voor
stel zal brengen."
Zoo ging er eene zitting voorbij, en bij het
begin der volgende verwachtte niemand zeker,
dat deze quaes'ie totaal genegeerd zou worden
Met geeu enkel woord werd er over gesproken;
geeu enkel lichtpunt werd er geopend, dat eeni-
gen grond gaf om met goede verwachting de
toekomst tegemoet te gaan. Het moest thans
tot eene opheldering komen, er moest eene ver
kenning plaats hebben, en nu die heeft plaats
gehad, hopen wij, dat deze eindelijk den weg
zal openen tot eene gewenschte oplossing van
de onderwijs-quaestie.
De Rig sering kan blijven mits zij in de
eerste plaats geeft, wat wij reeds lang hebben
gewacht. De Tweede Kamer verdient een
woord van lof, dat zij thans alle dubbelzinnig
heid voor de toekomst heeft onmogelijk gemaakt
en duidelijk haar gevoelen heeft gezegd. Ziet
echter de Minister Heemskerk geeu kans om
aan haar verlangen te voldoen, hij verberge
zich niet langer achter schijngronden, maar hij
verklare zich ruiterlijk onmachtig om te geven,
wat het Nederlandsche volk bij de stembus
zoo duidelijk te kennen gaf, te verlangen: Eene
goede wet op het lager onderwijs."
EES EX ASDER UIT HET
vau desa toestand der gemeente
4*oes over 1876.
De bevolking bedroeg op 31 December 1875
3000 mannen en 3196 vrouwen, totaal 6196
personen, en op 31 December 1876 2926 man
nen en 3137 vrouwen, totaal 6063 personen, zoo
dat zij met 133 personen is verminderd.
Eén gezin vertrok naar Amerika, een ander
Daar Oost-Indië.
De bevolking was verdeeld in de volgende
godsdienstige gezindten
Nerderlandsch Hervormden4351
Evangelisch Lutherschen23
Doopsgezinden4
Christelijk Gereformeerden319
Evangelisch Christelijken71
Roomsch Cathoüeken1222
Nederlandsch Israëlieten51
Tot geen der genoemde gezindten behoorende 22
Het aantal kiezers bedroeg:
Voor leden van de Tweede Kamer 239
u h Provinciale Staten. 239
,i den Gemeenteraad .39 8
In het kiesdistrict voor de Tweede Kamer,
waarvan Goes de hoofdplaats is en dat Zuid-
Beveland, Noord-Beveland en Tholen omvat,
waren volgens de ingeleverde lijsten 1612 kiezers,
en in het district voor de Provinciale Staten,
waarbij Tholen niet behoort, 1177 kiezers.
In dat jaar werd de school voor Middelbaar
onderwijs voor meisjes geopend.
De gemeenteraad hield 25 openbare en 9
besloten vergaderingen en het dagelij ksch bestuur
61 bijeenkomsten.
Aan het rapport van gemeente-geneesheeren
ontleeneu wij het volgende
ffDe algemeene ziektetoestand van onze ge
meente was in het afgeloopen jaar, evenals in
de geheele provincie, zeer gunstig en het ka
rakter der ziekten zeer goedaardig.
In dien algemeenen gunstigen ziektetoestand
deelden ook de zeer ongezonde gedeelten, zooals
de Bocht van Guinea, Molendijk, Afrit naar de
's-Heer Hendrikskinderens'raat, Stoofstraat met
hare verlenging, de Boudewijn De Wittestraat
(Cornelis Eversdijkstraat) tot aan den Wal, al
len buurten, waarop wij in vorige verslagen vaak
uwe aandacht vestigden als zeer noodzakelijk
om de riolen aldaar te verbeteren, wat wij
nog steeds uit volle overtuiging en zorg blijven
aanbevelen."
De openbare gezondheidscommissie meldt o. a.
het volgende
„Bij missive van 23 Maart 1876 A 203 deel
den wij aan burgemeester en wethouders het
prseadvies onzer scheikundige subcommissie mede,
als antwoord op de ons door den gemeenteraad
gestelde vraag naar de oorzaken van en de mid
delen van verbetering in den voortdurenden ach
teruitgang van het drinkwater iu de gemeente;
de daarin uitgedrukte meening kwam hierop ne
der, dat alleen eeu tijdroovend en zeer kost
baar onderzoek, door middel van grondboringen,
kans zou kunnen geven om een afdoend ant
woord op de gestelde vragen te geven. Het is
ons aangenaam hier te kunnen mededeelen, dat
in den loop van den zomer bij vernieuwing een
onderzoek plaats heeft gehad van het water uit
de pomp rij het stadhuis en de goede hoeda
nigheid daarvan onverminderd is bevonden.
De scheikundige subcommissie heeft ook in
het afgeloopen jaar weder verscheidene levens
middelen en dergelijke onderzocht. Zoo leverde
een onderzoek naar het brood en meel, dat in
deze gemeente verkocht wordt, het resultaat op,
dat in geen der onderzochte monsters schadelijke
bijmengselen werden gevonden; wel werd ont
dekt, dat bij een paar bakkers een minder soort
brood werd verkochtmaar naar het bleek zon
der schadelijke bestanddeelen. Bij gelegenheid
der kermis werd suikergoed uit kramen en eenige
winkels onderzocht en zuiver bevonden."
Wij bevelen vooral de lezing aan van Het ver
slag van de commissie voor statistiek van het
Comité van Schoolverzuim te Goes."
Het is onmogelijk daarvan een uittreksel of
enkele belangrijke regels te lezen te geven, daar
alles in verband staat met de bijgevoegde sta
ten, en een deel te veel aan het gewicht van
het geheel zou ontnemen.
Alleen constateeren wij, dat de meeste ver
zuimen ontstonden uit veldwerk en te huis op
jongere kinderen passen.
GOES, 27 September 1877.
Door de uitgevers van ons blad is beslo
ten aan het bewuste Gedenkschrift van het
Blaaubeenfeest" een lithograpbisch portret van
den geaehten jubilaris toe te voegen. De heer
Blaaubeen gaf daartoe bereidwillig zijne toe
stemming, en de firma wed. E. Spanier fy Zoon, te
's-Hage, zal voor de uitvoering zorgen. Het
gedenkschrift zal daardoor zeker nog meer in
waarde winnen, terwjjl de prijs toch op ƒ1,
blijft bepaald.
Weiueldinge. Dinsdagmorgen kwart voor
8 uur arriveerde Z. E. de Commissaris des
Konings in het met vele vlaggen versierde dorp.
Z. E. werd door den ganschenj raad opge
wacht. Na de gemeentezaken in orde te
hebben gevouden, bezocht Z.E. de kerk, de ge
meente- en bewaarschool, onderhield zich zeer
minzaam met den predikant, de onderwijzers en
de onderwijzeres, zelfs met de kinderen, die
hem een welkomstlied toegezongen hadden, en
vertrok ruim 9 uur naar Yerseke, een zeer
gunstigen indruk bjj de ingezetenen achter
latende.
