1874. N°. 93. Zaterdag 8 Augustus. 613te jaargang.
ZENDINGSFEESTEN.
BINNENLANDSCHE BERICHTEN.
«OESCHE
«0I1MT.
De uitgave dezer Courant geschiedt Maandag, Woensdag
en Vrijdag avonduitgezonderd op feestdagen.
Prijs per kwartaal zoo binnen als buiten Goes f 1,75.
Afzonderlijke nommers 5 c. met bijblad 10 c.
Gewone advertentiën worden, a 10 c. per regel geplaatst.
Geboorte-, huwelijks- en doodberichten en de daarop be
trekking hebbende dankbetuigingen van 18regels a/1,—
Dienst-aanbiedingen, niet meer dan 4 regels bedragende
en contant betaald 20 c.
ii.
Wat wij omtrent de gehouden redevoeringen j
en toespraken op het zendingsfeest op te merken
hebben is in de eerste plaats dit, dat vele spre
kers daarmede getracht hebben een karakter aan
het feest toetekennen, dat o. i. eene miskenning'
van de geschiedenis is. De sprekers doen het
meermalen voorkomen, alsof de zendingsfeesten
gelijk zijn aan de Hagepreeken der zestiende
eeuw. En niets is minder waar dan dat.
Er is bij de zendingsfeesten onzer dagen geen
schijn of schaduw van vervolging, molestatie of
belemmering, zooals bij de werkelijke Hage
preeken het geval was. üe punten van over
eenkomst, wij zeggen het een ander blad
na, zijn inderdaad zoo weinige en zoo on
beduidend, dat men even goed den tocht der
Israëlieten door de woestijn, de Wodansfeesten
der Germanen of zoo menig ander historisch feit
er bij kan halen.
De eenige overeenkomst tusschen de Hage
preeken en de zendingsfeesten is deze, dat zij
beide in de open lucht worden gehouden. Maar
wat bij de eerste noodzakelijk was, is bij de
tweede slechts liefhebberij.
Door de zendingsfeesten met de Hagepreeken
der 16e eeuw gelijk te stellen, nemen de spre
kers als 't ware den schijn aan van martelaars, van
pioniers op eenig gebied en er zal wel niemand
gevonden wordeu, die in de meening verkeert,
dat de verschillende sprekers op de zendings
feesten eenig gevaar loopen of door hun op
treden aldaar een eigenlijken zendingstocht, vol
moeite en gevaren, ondernomen hebben.
De tocht naar de Hollandsche hoeve zelf, de
zorgvolle inrichting van het terrein, waar zelfs
voor de noodige ververschingen is gezorgd, zijn
trouwens de welsprekendste bewijzen, dat het
hier veel meer eene uitspanning, eene uitspan
ning, die redelijk en goed kan zijn, geldt, dan
opoffering en strijd.
Die voorstelling kan bij sommige minder ont
wikkelden het denkbeeld doen geboren worden,
dat wij nog leven in de tijden der 16e eeuw,
dat nog het geloof een punt van vervolging kan
zijn, terwijl wij ons toch bewegen in een tijd
van volkomen godsdienst- en geloofsvrijheid, en
iedereen die vrijheid bij de Grondwet gewaar
borgd is. Wij nemen nu wel aan, dat de
sprekers niet juist de bedoeling hebben, dit be
grip der zaak uit te lokken, maar dan kan het
er toch huns ondanks door ontstaan.
In de tweede plaats en hier vereenigen
wij ons tot op zekere hoogte met de bezwaren
van den correspondent der N. liott. Cour.
vinden wij het ongepast om de zendingszaak zóó
voor te stellen, als zou het de roeping der Pro
testanten zijn de zending op onze Roomsche en
Israëlitische landgenooten toe te passen.
Er is omtrent de laatsten zelfs gezegd, dat
wij hen als „materieel" te beschouwen hadden,
dat we bewerken moeten, terwijl ook niet on
duidelijk is te kennen gegeven, dat wij de Room-
schen tot het Protestantisme moeten trachten
over te halen.
Wij begrijpen niet hoe het in onzen tijd mo
gelijk is, dat Protestanten redeneeren kunnen in
dergelijken geest. Men moge andersdenkend zijn,
men moge de gebruiken en gewoonten bij onze
Roomsch-Katholieke landgenooten afkeuren, men
moge het betreuren, dat de Israëlieten, die een
en hetzelfde Opperwezen als de Christenen erken
nen, niet tegelijk den naam van Christenen voe
ren, maar wij vragen of men niet steil Protestant
wezen moet^ als men in onzen tijd gelooft, dat
niemand uit een ander kerkgenootschap gelukkig
zou kunnen zijn, en dat het daarom noodig
wezen zou eene soort van bekeerings-agitatie als
in vroegere eeuwen op touw te zetten? Boven
dien veronderstel, dat het noodig was om
Roomschen of Israëlieten tot het Protestantisme
over te halen, dan nog vragen wij tot welk der vele
Protestantsche genootschappen zouden zij moeten
overgehaald worden? Dat men den geest van
het Christendom tracht te bevordereu is goed
en schoon, maar een jacht in 't groot tot over
haling tot eenig kerkgenootschap past niet in
onzen tijd.
Wij voor ons kunnen in onzen op godsdienstig
gebied andersdenkenden landgenoot geen voor
werp zien, om daarop den zendingsijver toe te
passen. Dat men in 't algemeen op de zendings
feesten opwekt en zelfs gaven inzamelt om
de zending onder de heidenen te bevorderen,
komt ons aannemelijk en van een Christelijk
standpunt verdedigbaar voor. Maar dat men
onze eigene goede landgenooten zoo eenigszins
als heidenen zou beschouwen, omdat zij een
anderen vorm voor hunnen uiterlijken godsdienst
hebben, dat komt ons noch redelijk, noch ge-
wenseht voor.
t Onze tijd beleeft op velerlei gebied al ge
noeg beroering. Laat men nu niet in openbare,
door duizenden menschen bezochte bijeenkom
sten, een veldtocht tegen andersdenkenden gaan
aanraden, maar laat men, vooral in godsdienst
vormen, de leer der verdraagzaamheid predi
ken. Zoo licht kan 't gevolg zijn, dat deze of
gene zoo'n overgaugs-methode begint op eene
wijze, waardoor andersdenkenden niet anders
dan gekrenkt kunnen worden en die voor de
rust van het land verderfelijk wordeu kan. In
ieder geval meenen wij, dat het aftekeuren is
om, terwijl leden van allerlei kerkgenootschappen
onder het gehoor zijn, op zoodanige wijze strijd
leuzen op te werpen, en het vuur des geloofsijvers
op verkeerden weg aan te wakkeren.
Wat ons in de derde en voornaamste plaats
onaangenaam getroffen heeft is, dat ook thans
weder van het zendingsfeest is gebruik ge
maakt om proselieten te maken voor de bijzon
dere school, en het te doen voorkomen, als of
deze in een staat van de grootste onderdrukking
verkeert. Wij erkennen met genoegendat
de spreker, die het thans voor de bijzondere
school opnam, ds. Verhoefzich onthield van
die heftigheid ten opzichte der openbare school,
waarvan de rede van ds. Van Dijk ten vorigen
jare zoo onaangenaam overvloeidemaar juist
dat strijden voor de bijzondere protestantsche
school, in verband met den aanbevolen tocht
tegen andersdenkenden in den lande, leidt ons
tot de gevolgtrekking, dat wij hier niet te doen
hebben met eene onschuldige feestviering, waarbij
ook nog voedsel voor den geest is op te doen,
maar met eene zeer eenzijdige anti-revolutionaire
demonstratie, waardoor de bekoorlijkheid van
het feest geheel verloren gaat. Wij worden te
meer in dat denkbeeld versterkt als wij er op
letten, dat de sprekers allen tot de zelfde rich
ting behooren, dat met zorg de commissarissen
en het verdere personeel dat tot het feest be
trekking heeft, gekozen worden wederom uit per
sonen van dezelfde richting. In dien geest houdt
het op een feest, een christelijk, broederlijk feest
te zijn, dat, zooals ds. lïuet verleden jaar zeide,
in de plaats moet treden van de „gruwelijke
bacchanalen, die op de onzedelijke kermissen
plaats hebben". Het karakter wordt daardoor
minder onschuldig dan het scheen en, om kort
te gaan, wordt het gansche zendingsfeest niets
anders dan eene reproductie van datgene, wat
in protestantsch orthodoxe en anti-revolutionaire
organen dag aan dag wordt verkondigd.
Dat kunnen wij niet goedkeuren.
Het houden van dergelijke bijeenkomsten
waarbij als 't ware den hoorders bet denkbeeld
opgedrongen wordt, dat ze door den drang der tij
den noodzakelijk zijn; het ijveren voor zaken, die
èn in de politiek èn op kerkelijk gebied tot de
strijdquaestiën van onzen tijd bebooren, dat keu
ren wij bij zulke bijeenkomsten af. De me
nigte wordt op die wijze eenzijdig bewerkt
en het denkbeeld, dat men hier met het wer
kelijk schoone doel zou te doen hebben, om de
behoefte aan uitspanning, die ieder mensch bezit,
ten goede te leiden, verdwijnt geheel en al.
Het wordt zoodoende, onder sehoonen schijn,
het bevorderen van bijoogmerken. De plaats
daarvoor is dan gelukkig gekozen. Eene aan
gename stemming en de schoonheid der natuur
maken vatbaar voor indrukken, en ofschoon wij
niet vreezen, dat in den strijd tusschen reactie
en vooruitgang, de eerste het op den duur win
nen kan, zoo neemt dit niet weg, dat dan toch
de menigte iets anders te hooren krijgt dan zij
verwachten mag en dat van het oogenblik af
dat dergelijke bijeenkomsten worden aangewend
om bijoogmerken te bevorderen, men dan ook
maar onbewimpeld daarvoor behoorde uittekomen.
Wij zouden nog meer punten kunnen aan
roeren om de verkeerde inrichting der zendings-
feesten, indien die soort van demonstratie, die
soort van proselieten makerij althans niet in de
bedoeling der zendingsmannen ligt, aan te toonen.
Wij zouden o. a. kunnen wijzen op den aan
val van den heer Esser tegen de Hoogere Bur
gerschool, op de tegenspraak, wat sommige punten
aangaat, tusschen de sprekers onderling, op de te
hooge entree die geheven wordt enz., maar wij ach
ten het geschrevene voorloopig voldoende om aan
te toonen, dat tot bereiking van het goede, dat
de zendingsfeesten zouden kunnen teweeg bren
gen, opzettelijk of onwillekeurig den verkeerden
weg wordt ingeslagen. Is 't opzettelijk, dan verliest
het denkbeeld van zendingsfeesten onze sympathie
en zeker ook die van vele anderen. Is 't onwille
keurig dan moet het deq commissarissen van
't feest aangenaam zijn er op gewezen te worden.
Wij waren geneigd om in het organiseeren
der zendingsfeesten eene goede bedoeling te zien
en prolesteeren dus tegen den kenmerkenden geest,
die in vele der gehouden toespraken heerschte.
Wil men een fatsoenlijk uitstapje met geoor
loofd vermaak, en waar tegelijk voedsel voor
den geest is te vinden, wil men opwekken tot
ondersteuning van de zending onder de heidenen
en van goede inrichtingen in ons vaderland, en
daarbij trachten beschamend en beschavend te
werken op de minder ontwikkelden, hen terug
te brengen van het buitensporig vermaak op
kermissen, dan juichen wij zulk eene poging toe.
Maar dan moet het daarbij ook blijven; dan
moet het woord van den heer Huet eer worden
aangedaan: dan moetende „valscheopwekkingen"
achterwege blijven. Dan zal de moreele invloed
der zendingsfeesten niet achterwege blijven, maar
kunnen zij in de rij der volksfeesten eene eervolle
plaats innemen, terwijl zij nuop
den weg zijn om sekten- en partijhaat in de hand
te werken.
GOES, den 7 Augustus 1874.
Men schrijft uit 's-Hage dat Z. M. de
Koning aldaar den 2(Rten dezer van Montreux
wordt terug verwacht.
