490 VERGADERING VAN DEN 17 AUGUSTUS 1866.
De meeste secten ontstonden door den invloed der philosophie
(wereldwijsheid) wier streven was en is, de godsdienst met de
rede in overeenstemming te brengen.
In dezen zin is de alhier bestaande bijzondere school bepaaldelijk
geene secteschool. Het doel waar zij naar streeft, is, het on
derwijs te doordringen met het catholijk, d. i. algemeen christe
lijk element, zooals dit door die kerken der christenheid wordt
erkend, al liet de praktijk veel te wenschen over. De gebrek
kige toepassing lag niet in het beginsel, maar in het verwaar-
loozen van dat beginsel.
De christelijke bijzondere school is positief, in tegenstelling
met het neutrale karakter, dat de wet aan de openbare school
voorschrijft; dit voorschrift is echter in ons oog iets denkbeel
digs, een onbereikbaar ideaal.
Er is dus een schijn van waarheid in de qualificatie der bijzon
dere school door de schoolcommissie, namelijk in zoover het evan
gelisch christendom, even als voor 1800 jaren, wordt genoemd
eene secte die overal wedersproken wordt. Even als toen ontbreekt
het doorgaans aan ernstig onderzoek daardoor wordt de uitspraak
partijdig.
Een 1800jarig bestaan dezer als secte beschimpte godsdienst
heeft hare inwendige levenskracht betoond, door de geheele ver
andering, ja herschepping, der zamenleving b. v. de onderlinge
betrekking tusschen man en vrouw, ouders en kinderen, overheid
en volk. Onderwijs en opvoeding, armenzorg, verpleging van
kranken en ouden van dagen, zijn bijna uitsluitend door haar
ontstaan.
Deze inrigtingen zijn allengs onmisbaar geworden. Daarom
wil, ja kan de staat al verklaart ze zich, ten aanzien van
de godsdienstneutraaldie inrigtingen niet missen. In-
tusschen ligt het in den aard der zaak, dat, waar de staat of
de overheid deze instellingen beheerschenhet karakter van den
heerschenden tijdgeest teruggeven, en dienstbaar worden aan de
verbreiding eener zich christelijk noemende godsdienstloosheid.
Ik wil echter de eerste zijn om mijne overtuiging te verklaren,
dat bij zeer velen de strekking van hun streven, op hun stand
punt, het voorkomen heeft van waarheid te zijn. Hierdoor, maar
ook alleen hierdoor, heb ik het voordeel dat ik volstrekt niet
buitensluit goede trouw hunner zijds in hunne meeningen. Doch
in het licht des evangelie's is die meening eene verderfelijke
dwaling.
