Suitenfanö.
zoo laag te stellen wavedat liet voorschrift tot heffing illusoir
wierd. Overigens scheen de ophef, dien men van de uitbreiding
van het kosteloos onderwijs maakte, overdreven. Van de 1136
gemeenten ijlden lande waren er in 1861 slechts 238, waar geen
schoolgeld gpheven werd terwijl onder deze gemeenten er niet
meer dan 41 waren, waar gelegenheid tot bijzonder onderwijs
bestond. In dat jaar werd in 103 gemeenten het schoolgeld af
geschaft of verminderd, maar daarentegen in 123 de heffing van
schoolgeld ingevoerd. Dat de vrijheid van onderwijs thans hier
te lanïle volkomen isbewijzen de menigvuldige besluiten tot
erkenning als regtspersoou van vereenigingen, die het geven van
bijzonder onderwijs ten doel hebben. Eindelijk mogt bij de be
oordeeling van dit vraagstuk niet uit het oog worden verloren
dat het onderwijs op de openbare scholen in den regel in deug
delijkheid dat op de bijzondere overtreftde eerste scholen zijn
over 't algemeen beter ingerigt en voldoen meer aan de voor
schriften der wet.
Tegen dit alles werd aangevoerd, dat de zaak, die het hier
geldt, niet als van gering belang beschouwd moet wordenvoor
een groot aantal ingezetenen in den lande is de rigting van
het lager onderwijs eene gewetenszaak, en waar godsdienstige
overtuiging gekwetst kan worden, is althans behoedzaamheid pligt.
Deze leden hielden zich overtuigd, dat in zeer vele gevallen tot
de invoering van kosteloos onderwijs op de openbare school
besloten wordt, met het bepaalde doei om de bijzondere scholen
te weren. Maar die bedoeling laat zich niet wel bewijzen en
het bijbrengen van bepaalde feiten is dus uiterst moeijelijk. Men
wijst evenwel op de omstandigheid, dat bij de invoering der wet
van 1857 de burgemeesters in het graafschap Zutphen overeen
gekomen waren, om in hunne gemeenten het kosteloos onderwijs
te doen invoeren. Dit kosteloos onderwijs, anders dan aan on-
vermogenden strijdt intusschen met den geest der wet, gelijk
ook uit de daaromtrent gewisselde stukken blijkt. Het vond
bij de vaststelling slechts bij een klein aantal leden der Kamer
verdediging en werd door de groote meerderheid met nadruk
bestreden, ook en vooral omdat daardoor het bijzonder onderwijs
zou worden gedood. Indien bet tegenwoordig art. 33 der wet,
in afwijking van vroegere ontwerpen, de beffing van schoolgeld
facultatief maakt, dan is dit alleen met bet oog op den bijzonderen
toesiand van sommige gemeenten geschied. De toenmalige Minister
van Justitie heeft bij de verdediging der wet uitdrukkelijk liet
gevoelen voorgestaan, dat kosteloos onderwijs wel gegeven kon
worden door bet bezigen van bijzondere fondsen voor de bestrijding
van de uitgaven der openbare schoolniet door daarvoor de
opbrengst der gewone belastingen te gebruiken. Indirect wordt
het kosteloos onderwijs bevorderd en worden de bijzondere scholen
achteruitgezet door toe te laten dat de openbare onderwijzer ook
andere betrekkingenzoo als die van voorzanger doodgraver
en dergelijke, bekleedt. Daardoor toch wordt de gemeentekas
wat de kosten van het openbaar onderwijs betreft, ontlast. Dat
de regering bet kosteloos onderwijs niet regtstreeks kan verbieden,
geeft men gaarne toe; maar zij kan toch tot eene rigtige uit
voering der wet van 1857 medewerken door het weigeren van
subsidie aan gemeenten waar geen schoolgeld geheven wordt
en door het tegengaan der cumulatie van het openbaar onder
wijzerschap met andere betrekkingen. Wanneer de regering aan
gedeputeerde staten hare zienswijze omtrent die beide punten
',eer bepaald kenbaar maqkte zou reeds veel grond tot billijke
klagten weggenomen worden. Overigens ontkenden deze leden,
dat zij de stelling, waarin het openbaar onderwijs thans tot
het bijzondere staat, zouden willen omkeeren en door het laatste
het eerste vernietigen. Zij wilden niets meer dan de door de
Grondwet gewaarborgde vrijheid van onderwijs die noch regt
streeks, noch zijdelings mogt worden belemmerd.
De Tweede Kamer der Staten-Generaal zal op 8 November e. k.
hare werkzaamheden hervattenten einde eenige ontwerpen te
behandelen nog voor de begrootingswetten.
Dingsdag avond is H. M. de koningin van hare buitenlandscke
reis te 'sHage teruggekeerd.
De provinciale staten van dit gewest zullen Dingsdag 1 No
vember bijeenkomen tot het honden der najaarszitting, waarvan
wij bereids de agenda hebben medegedeeld.
Tot ons leedwezen vernemen wijdat Mevr. van Calcar niet
heeft kunnen voldoen aan het verzoekdoor ons departement
der Maatschappij tot nut van het algemeen aan haar gerigt, om
ook hier eene spreekbeurt te vervullen.
In de vergadering van den gemeenteraad is mededeeling ge
daan dat de verkoop der stedelijke schilderijen zuiver heeft
opgebvagt 584,08.
Is ingekomen een verzoek om afschrijving van hoofdelijken
omslag van de erven Johannes Goossen.
Nog ingekomen zijnde eenige sollicitatien om in aanmerking
te komen bij de benoeming tot hoofdonderwijzeres aan de armen-
bewaarschool, wordt de benoeming tot onderzoek aangehouden.
Het verzoek om eervol ontslag als secretaris penningmeester
van het burgerlijk armbestuur, door den heer J. Risseeuio gedaan,
is toegestaan en navolgens de verordening den heer II. C. Pilaar
de waarneming van die betrekking opgedragen.
Daarna is in behandeling genomen de gemeente begrooting
voor 1865, welke is ten einde gebragt en gearresteerd in ontvang
en uitgaaf op 68715,055.
Het gewoon verslag in of bij ons volgend nummer.
Het eerste winter-concert gisteren avond door de zangver-
eenigingonder leiding van den heer Kirwald gegeven, is eene
waardige opening geweest van het muziekaalsaisoen. Breidt de
vereeniging zich in medewerkende leden uit, zij wint ook ge
durig in kracht, en onze ijverige muziekdirecteur mag de gelukkige
■ervaring smaken, dat hij belangstelling en lust heeft opgewekt
■en met vrucht werkzaam is. Het publiek is hem dankbaar
voor die onvermoeide aanwending zijner talenten en heeft door op
komst en bijvalsbetuiging gisteren daarvan een nieuw bewijs
gegeven. Die bijval was in booge mate verdiend. Wij meenen
in deze korte lofspraak alles te mogen zamenvatten en vertrouwen,
dat zij eene aanmoediging zal zijn tot volharding. De kiesch-
heid verbiedt om in het breede van de solisten of van dezen
of van genen onder hen afzonderlijk te spreken. Hunne gaven
behoeven onzen lof niet en onze hulde betreft allendie tot
het vertolken van zooveel schoons zamenwerkten.
Naar men verneemt heeft de heer F. Er,nering zijn eervol ontslag
gevraagd, als ontvanger der directe belastingen te Heinkenszand c. a.
Men schrijft uit Vlissingendat in den aanstaanden winter
eenmaal 's weeks weer gelegenheid zal zijn, om van daar naar
Breskens en terug te varen.
Heden is eene algemeene vergadering gehouden van de Hoofd
commissie voor het monument 1813 met de afgevaardigden uit
de sub com missiën. Met 97 tegen 5 stemmen is het preeadvies
der hoofdcommissie aangenomen, strekkende tot aanbeveling aan
den prins voorzitter van het ontwerp Ebenhaëzer, voor bet mo
nument opterigten in bet Willemspark, behoudens die verande
ringen welke de prins voorzitter in overleg met de ontwerpers
raadzaam zal achten. Men zal zich berinneren dat dit, nu gekozen
ontwerp, afkomstig is van de heeren van de JTaaijer, Pietergen
en Koelman te 's Gravenhage. Per telegraaf.)
De tenor Naudin ontvangt bij de groote opera te Parijs
12,001) francs 's maands en eene schadeloosstelling van 200,000
francs als de endernemer zijn contract verbreekt. Wat men met
zijne stem kan verdienen is uit de volgende opgaven af te lei
den. Malibran krijgt van bet theater in Drury-Lane 150 p. st.
zoo dikwijls zij optreedt. Grisi voor eene aria die zij op eene
soiree musieale voordraagt 400 p. st. en 5000 pond voor een
soiree die zij te Londen gaf. Lablache ontving in Londen om
tweemaal te zingen 150 pond en 80 pond om een uur voor
koningin Victoria te zingen. Mario en Alboni werden in hunne
beste dagen met 2000 en Tamberlich niet 25000 fr. gehono
reerd. In Italië bood men aan den componist Rossini voor een
saizoen (zes maanden) 1 milioen fr., wanneer hij de partij van
Figaro wilde vervullen. Van duitsche instrumentisten maakte
de pianist Hummel het meeste fortuin; hij liet een vermogen
van 100,000 t.haler na en eene collectie kostbare geschenken,
waaronder 26 prachtige diamanten ringen, 34 gouden tabaksdoozen
en 114 kostbare horologien. Frans Liszt, de piano-virtuoos, ver
diende op zjjnen triomftogt door Europa buitensporige sommen.
Een kabinet op den Altenburg bij Weimar, waar hij woonde,
bevatte eene rijke verzameling geschenken van allerlei aard, welke
even kostbaar als zeldzaam door hunne kunstwaarde zijn. Pa-
ganini liet zich voor elk uur 2000 fr. betalen. Herz en Thalberg
bragten op eene kunstreis door Noord-Amerika elk meer dan
300,000 fr. bijeen, en fabelachtig zijn de sommen, die Jenny
Lind van daar medebragt.
Volgens de berigten uit Tanger is aldaar en in andere
steden van Mavocco namens de Suez-kanaalmaatscbappij door mid
del der openbare omroepers bekend gemaaktdatal wie aan
de werken der maatschappij zou willen arbeiden, voeding en
arbeidsloon (naar den maatstaf van omstreeks vijftien stuivers
eiken dag) benevens kosteloozen overvoer zou ontvangen en, na
een jaar op dien voet te hebben gearbeid, op kosten der maat
schappij naar Mekka en van daar teruggebragt zou worden. Deze
laatste belofte is uitlokkend voor vele Mohamedanen die gaarne
door eene bedevaart naar het graf van den profeet een van de
hoogste godsdienstpligten vervullen en den titel van hadschi ver
dienen willen, maar de reiskosten niet kunnen betalen.
Een zeventigtal moorsche arbeidslieden hadden zieh dienten
gevolge bij den agent der Suez-kanaalmaatsehappij te Tanger aan
gemeld, en waren door hem te scheep naar Alexandrie gezonden.
Indien er van deze lieden gunstige berigten in hunne woon
plaatsen kwamen, en het bleek dat de voordeelige voorwaarden,
die hun zijn aangeboden, werkelijk vervuld wierden, zou de Suez-
kanaalmaatschappij denkelijk kunnen rekenen op eenen belang
rijken toevoer van arbeiders uit Barbarye, waaraan zij behoefte
heeft sedert het leveren van arbeiders door de egyptiscbe rege
ring heeft opgehouden.
