ft Nationale militie
ft. Scholen voor het lager onderwijs
HOOFDSTUK Y
GEMEENTE-EIGENDOMMEN, WERKEN
en 1NRIGTIAGEN.
ft. Gemeente gebouwen
Deze worden in goeden staat onderhouden.
b Gemeente gronden:
Na daartoe bekoraene autorisatie is afgestaan aan kerkmeeste-
ren der Israëlitische bijkerk in deze gemeente, ter vergrooting
hunner begraafplaats, bij acte van den Maart 1860,135 ell
en bij eene van 15 Augustus 1860, 165
Zamen gemeente-grond 300 ell
en bij acte van den 3 september 1860, verkocht aan
Johannes Dekker Lz 160 el gemeente-grond, voor 25,
De openbare verpachting hierna vermeld strekt op nieuw
ten bewijze van de hooge pachtwaarde der landerijen
Dc tuin achter de stadsschuur was verpacht aan Frans
Rcijerse, voor f 21,
Die achter de Korenbeurs is na bekomen magtiging
onder de hand verpacht aan den heer mr J J van Deinse,
voor tien jaren ingegaan den 1 juJij 1860, voorde vroegere
pachtsom van 3,in 'l jaar.
De oude haven vroeger verpacht voor 125,in het
jaar is deu 25 augustus 1860 in het openbaar verpacht
aan C Cornu, jaarlijks voor 175,
De pacht van het Ravelijn achter de Beestenmarkt, aan
Jan Koens, voor 14 jaren tegen 280,'sjaars, is na
bekomen magtiging verlengd tot uit december 1880, en
de pachtsom verminderd tot 200,— onder voorwaarde
dat de pachter op dat perceel een nieuw huis zal bouwen,
zoo als heeft plaats gehad-
Op cijns is uitgegeven aan den heer P A Hochart Sr.
bij acte van den 14 januarij I860, 85 ellen grond aan
den Wal, voor 1,in het jaar.
Op erfpacht zijn uitgegeven:
Aan dhr. dr. C A. van Renterghem bij acte van 28 januarij
I860, tot vergrooling zijner garancine fabriek tl ellen
gemeente-grondom niet
Aan Willem van Riet, bij acte van den 28 maart 1860
voor 99 jaren ingegaan den 1 januarij i860, 175 ellen
grond op den wal, voor 2,'s jaars
Aan Johannes van Aerde, bij acte van den 5 September
1860, 60 ell 8 palm grond aldaar, voor 98 jaren inge
gaan 1 januarij 1860, om 1,— 'sjaars
Aan de heeren Franssen van de Putte en C°. bij acte
van den 15 Augustus 1860, voor 95 jaren, ingegaan den
1 januarij I860, 80 el., grond, bij hunne fabriek aan de
oostzijde van de haven, voor 1,— 'sjaars.
Aan Bartel Meijer, bij acte van dezelfde dagteekening
voor 93 jaren, ingegaan den 1 januarij 1860, 103 ellen
grond op het plein buiten de Ganzepoort, voor ft,'sjaars
Aan dhr J J. van den Broeke, bij acte van denzelfden dag,
voor 99 jaren, ingegaan den t januarij I860, 28 r. fö et
grond van de Stoofweide, bij.de Gaz-fabriek, voor ƒ28 'sjaars
Terwijl bij resolutie van den gemeentraad van 25 October
1860, aan L. Meijler is vergund, gebruik te maken van 60
ellen grond tegen over zijne wagenmakerij, tegen betaling van
ƒ1,in het jaar.
c. Straten en Pleinen
De stralen zijn in 1860 door de geheele gemeente herhaalde
malen opgebroken geworden tot het leggen, herleggen en ver
anderen der buizen voor de gaz-verlichting, en dat werk is nog
niet naar behooren afgedaan; van wege de gemeente heeft men
dus daaraan niets kunnen doen dan kleine en onvermijdelijke
herstellingen
HOOFDSTUK Y I.
MEDISCHE POLICIE.
Het verslag van den openbaren gezondheids-toestand in
deze gemeente, over het jaar 1860, luidt als volgt
«Hadden wij het voorregtom u in ons vorig verslag
«den gezondheids-toestand als gunstig te kunnen vermelden,
«wij hebben ook in dit verslag weder het genoegen dien
«toestand als nog meer gunstig te kunnen berigten.
«Was het ziekte-karakter in de laatste maanden van 1859,
«catarrhaal rheumatiscb, gedurende het geheele jaar 1860
«hield het catharrale ziekte-karakter aan en werd in het
«voor- en najaar met rheumatisme vermengd. Is toch
«veelal in den zomer het gastrische en gaslrisch-bilieus
«ziekte-karakter hcerschende, de aanhoudende regens, ge
durende de zomermaanden en het totale gemis van
«warmte (eenige weinige dagen uitgezonderd) deed bij
«voortduring bel catharrhaalziekte-karakter heerschendaarna
«wijzigden ook de ziekten In de drie eerste maanden waren
«verkoudheden, keelpijnen, roos, enkele febres catbarrhalcs
«en nervoste de beerschcnde daarbij kwamen nog eenige
«recidiven van kwarfaal-koortsen van bet vorige jaar.
«In april tot julij zag men bij kinderen vele gevallen van bot
«(angina parotidea), zelfs bij eenige volwassenen, welke echter
«gunstig afliepen en eenige verschijnselen van kinkhoest
«welke kinderziekte volgens gerucht reeds den geheelen winter
«in het oostelijk gedeelte van ons eiland bad stand gehouden.
«Wij kunnen dan ook niel ontkennen, dat er in de zomer-
«maanden vele kinderen hoesten, maar zagen slechts bij weinige
»echte verschijnselen van kinkhoest, vóór en in julij en augus-
«tus; daar bij voegde zich in september en october bij vele
«kinderen diarrhese De gastrische en intermitterende koortsen
«in den regel in augustus, september en october min of meer
«heerschende, waren er dit jaar niet of minstens hoogst
■gering in aantal. De laatste maanden van het jaar kenmerkten
«zich even als het geheele jaar, door een hoogst gering cijfer
«van zieken, en die, welke er waren, van een catarrhaal, cat
«tarrhaal-rheumatisch karakter. Het sterfle-cijfer doet ons
«ook de gunstige gezondheids-toestand der gemeente opmer
«ken. Er stierven in 1860, 158 personen, de bevolking was
«31 december 5807, derhalve 1 van de 36,7.
«Wij ontvingen van de geneesheeren, heel- en verloskun-
«digen geene berigten van belangrijke ziekten, heel- of ver
«loskundige kunstbewerkingen.
«Het valt ons mocijelijk, ja, ondoenlijk, een uitvoerig verslag
«te kunnen geven van onze verrigtingen, en wel, om dat wij
«weinig of niets hebben kunnen doen; wij kunnen alleen mei
«den, dat wij met naauwgezetheid en bij herhaling ons hebben
«overtuigd van den goeden toestand der apotheken en genees-
«middelen en daarover allen lof kunnen beluigen."
Voorts wordt aan het einde van dat verslag gewezen op
de noodzakelijkheid tot vaststelling eener verordening in
hel belang van de openbare gezondheid, en op de daarbij
te bepalen verpligtc vaccinatie, aangezien de dagelijksche
ondervinding leert, dat het bezoeken der openbare ge
meente-scholen vermindert en de kinderen zich begeven
naar de bijzondere scholen, waar ze kunnen worden toege
laten zonder gevaccineerd te zijn of de kinderziekte gehad
te hebben Hierdoor vermindert van jaar tot jaar het getal
gevaccineerde kinderen welk Ireurig verschijnsel bij eene
épidémie van kinderziekte de noodloltigste gevolgen kan
hebben, en bel verlichte gedeelte der ingezetenen zoude
blootstellen aan eene ziekte, zoo moorddadig, als afschu
welijk in hare gevolgen.
HOOFDSTUK YII.
NATIONALE MILITIE
Voor de ligting van 1860 zijn ingeschreven 73 lotelingen.
Het gewoon kontingent bedroeg 17 man, terwijl er geene
buitengewone ligting werd gevraagd.
b. Schutterij.
Het jaarlijksch ontslag en de aanvulling had weder plaats
met den 15 augustus 1860, zonder eenig bezwaar te hebben
opgeleverd.
De oudste eerste luitenant is op zijn verzoek, bij koninklijk
besluit van den 6 januarij 11 no. 67 eervol ontslagen. Uithoofde
van gebrek aan geschikt personeel is de daardoor ontstane
vacature niet vervuld maar de voordragt daartoe vooreerst
aangehouden
HOOFDSTUK YIIÏ.
KERKELIJKE ZAKEN
Op 29 januarij 1860, is de oudste leeraar der hervormde
gemeente alhier ds. W. L. van Oosterzee overleden en
zeer onlangs is ter zijner vervanging beroep gedaan. De
keuze van den kerkeraad is gevallen op den wel eerw*
heer J Drost predikant te Rhenendie de beroeping
heeft aangenomen.
De wel eerw heer Johannes Schoermankapellaan bij
de roomsch-kalholijke gemeente alhier, met der woon ver
trokken zijnde is in den loop des jaars 1860 opgevolgd
door den wel eerw. heer H. "W. J. van Hertum,
HOOFDSTUK II.
ONDERWIJS, KUNSTEN en WETENSCHAPPEN.
In 1859 is het schoolwezen in deze gemeente geregeld
overeenkomstig de wet van den 13 augustus 1857 (Staatsblad
no 103) en daarin is in 1860 geene verandering of wijziging
gekomen.
Er is in het jaar 1860 weder eene bijzondere school in
deze gemeente opgerigtwaarvan tot hoofd-onderwijzer is
aangesteld H Bloemendaal en tot hulp-onderwijzer
A. J. Bloemendaal.
De scholieren hebben bestaan in
Op de fransche jongensschool
den 15 janujrij 1860, 14
15 julij 20 I
zonder kostleerlingen.
Op de fransche meisjesschool
den 15 januarij 1860, 26 I
15 julij 25 j
zonder kostleerlingen.
Op de openhare school van de eerste klasse 5
den 15 jauuarij 1860, 73 jongens, 39 meisjes.
15 julij 66 n 34
Op de openbare school van de tweede klasse,
den 15 januarij 1860, 105 jongens, 80 meisjes
15 julij 84 63
In de avondschool kwamen 26 jongens, waarvan 18 ook de
dagschool bezochten
Op de weezen- en armenschool
der. 15 januarij 1860, 59 jongens 58 meisjes.
15 julij 50 57
Op de 1ste bijzondere school, ten koste van particulieren,
opgerigt en onderhouden
den 15 januarij 1860, 98 jongens, 78 meisjes.
15 julij 89 76
Op de 2de bijzondere school
den 15 januarij 1860 nog niet geopend.
15 julij 22 jongens, 24 meisjes
Op de burger bewaarschool waren gemiddeld 3 jongens
en 3 meisjes en op die voor minvermogenden: 48 jongens
en 40 meisjes.
b. Scholen van bijzonderen aard en strekking
Er bestond in 1860 alhier eene kleine kinder of zoo
genaamde matressen school waarop gemiddeld waren
56 kinderen voorts
Eene school voor vrouwelijke handwerken, doorgaans met
35 leerlingen.
Eene naai- en brcischool voor minvermogenden met
30 leerlingen.
De zondagschool werd bezocht door 16 mannelijke en
31 vrouwelijke leerlingen.
Op de gymnaslieschool waren er 42.
Nopens den loop van het onderwijs, de werking der wel en
van de plaatselijke verordeningen, onlleenen wij het volgende
aan het jaarverslag der plaatselijke school-commissie, hetwelk
Ier voldoening aan art. 64 der wet op het lager onderwijs, aan
den gemeenteraad ingezonden is.
«Het onderwijs in de verschillende leervakken bij art. 1 der
«wet bedoeld, was vrij bevredigend, en wel in het lezen en
«schryven over het algemeen zeer goed; hel rekenen werd bij
«de onderwijzers van den Bree, Swart en van Hiele uitmun
«tend bij Cromjongh, van Ralen en mej van Braamheek
«slechts middelmatig onderwezen; de beginselen der vormleer
«werden mei meer ijver en met blijkbaar meerder goed gevolg
«vooral op de lagere scholen behandeld; wat de beginselen der
«nederduilsche taal der aardrijkskunde en der geschiedenis be-
«treft, het onderwijs daarin was over het algemeen zeer goed
«en oordeelkundig, terwijl dat in de kennis van de natuur bij
«onderwijzers van den Bree van Hiele en Swart niets te wen-
«schen overliet, bij een middelmatig onderwijs in dat vak op de
«overige scholen
«Op de scholen voor het meer uitgebreid lager onderwijs
«werden de beginselen der kennis van de levende talen en die
«der wiskunde, voor zoo verre dit kan worden nagegaan, zeer
«goed onderwezen; alsmede de gijmnastiek, terwijl in de hand-
werken voor meisjes voldoend onderwijs wordt verstrekt.
«Wat aangaat dekennis der landbouwkunde en het teeke-
«nen hierin werd op geene der scholen in i860 onderwijs
«gegeven.
«Wat de toestand der schoollokalen betreft, moet de com
«missie met leedwezen opmerken datdat van dhr Swarl
«door de lage verdieping en door min goede sluiting der ramen
«en deuren te veel onderhevig is aan logt tol nadeel der
«scholieren en van den onderwijzer, en het zeer wenschelijk
«moet geacht worden dat daarin verbetering konde gebragt
«worden
«Het lokaal der school voor minvermogenden heeft, door
«het aanbrengen van glazen deuren die de verschillende klassen
«afscheiden, eene belangrijke verbetering ondergaan; terwijl
«het lokaal der armenschool nog a! veel le wenschen overlaat,
aMet genoegen kan de commissie in dat haar verslag het
«gunstigste getuigenis afleggen, nopens de bekwaamheid, den
«ijver en het gedrag van het onderwijzend personeel; vooral
«ban zij dit wat de hoofd-onderwijzers betreft, en mogen hulp-
«onderwijzers en kweekelingeri zich in een en ander minder
«onderscheiden een blijkbare vooruitgang bij de meesten ver-
«biedt haar om een, welligt te voorbarig, ongunstig oordeel
«le vellen.
«Door geene vreemdelingen werd onderwijs gegeven en
«werden geene personen aangetroffen bedoeld bij art. 7 all. c en
«d der wet Ook deden zich geen gevallen voor waarin art. 8
«en 9 der wet moest worden toegepast, noch waarin de be-
«voegdheid tot het geven van onderwijs is verloren gegaan of
«verkregen
«Er bevond zich in de gemeente eene herhaling school,
«waarvan hel getal leerlingen gemiddeld 18 mannelijke en
«24 vrouwelijke bedroeg, die allen kosteloos werden onder-
«wezen en voornamelijk bestonden uit jongelieden die in het
«weeshuis verpleegd worden en des daags werkzaam zijn.
«Het onderwijs op die herhaling school en in de gijra-
«naslie werd dooi den onderwijzer Cromjongh gegeven.
«In algemeene beschouwingen le treden omtrent de werking
«der wet acht de commissie voor alsnog gevaarlijk, dewijl
«het kort tijdsverloop harer invoering een beslissend oordeel
«onmogelijk maaktzij durft echter als haar gevoelen mede-
«deelen dat zij reden heeft te veronderstellen dat de werking
«zich v.eldra van eene gunstige zijde zal doen gevoelen".
«De heer districts-schoolopziener had de beleefdheid aan
«dit collegie mededeeling te doen van zijn verslag van den
«toestand der oefenschool voor onderwijzers-kweekelingen
«in het 4de district van Zeeland te Goes, over hel jaar
ul860. Waaraan wij het navolgende ontleenen
«De oefenschool, eene der schoonste inrigtingen, verbonden
«aan de Zuid-Bevelandsche onderwijzers-vereeniging, die
«sedert het jaar 1845 alleen door de vereeniging cn de be-
«langlooze bemoeijingen der les gevende onderwijzers had
«bestaan, is met den aanvang van het jaar I860 een geheel
«nieuw tijdperk ingetreden.
«Ter uitvoering van art 12, 2de lid der wet van den
«13 augustus 1857, (staatsblad no. 103) werd haar van wege
«het rijk eene subsidie verleend ten bedrage van 500,00
«terwijl het gemeente-bestuur van Goes, van zijne roede-
«werking en belangstelling deed blijken, door het kosteloos
«verschaffen van een lokaal en verwarming.
«Door deze ondersteuning werd de mogelijkheid geboren,
«om het aantal lessen beduidend te vermeerderen, de ver-
«schillende hulpmiddelen tot het onderwijs aanteschaffen
«de kweekelingen van de noodige leerboeken le voorzien en
adaardoor de oefenschool beter aan hare bestemming te doen
beantwoorden.
«Over den ijver der kweekelingen in het bijwonen der
«lessen, kan niet dan met den moesten lof worden gesproken.
«In weerwil dat velen, soms in het guurste weder, belang-
r(jke afstanden ter bereiking der oefenschool te voet moesten
«afleggen, zijn gedurende hel gansche jaar slechts twee
«kweekelingen, ieder van één les afwezig gebleven, en dat
«om zeer geldige redenen,
e% Kunsten en wetenschappen.
Eene tentoonstelling van landbouw-werktuigen had in deze
gemeente plaats in de maand augustus I860, bij gelegen
heid van den wedstrijd, gehouden in den naburigen Wil-
helmina-polder. (Vervolg later)
Goes, drukkerij van F. Kleeuwens en Zoon, uitgevers der Goesschb Courant.
