HOOFDSTUK. XV.
AMBACHTS- en FABRIEK-NIJVERHEID.
Dc voornaamste fabrieken in dit gewest zijn
De calicots-weverijen, de garancinef'abrieken en de meestoten.
De calicots-weverijen zijn aanwezig in de gemeenten Mid
delburg v VlissingenVeere, Zierikzee, Goes, Arnerauiden,
DomburgWest-Kapelle en Wilhelminadorpzij hebben in
het afgeloopen jaar eene vermeerdering van voortbrengselen
opgeleverd.
Het getal daarin vervaardigde stukken calicots, was:
Van 5/4 breedte68162 stuks.
«6/4 71831
'Te zamen. 139993 stuks.
Daarvoor is aan werkloon de belangrijke som van 104378,00|
uitgegeven.
Zijnde erbij vergelijking met 1849meer vervaardigd
Stukken 5/4 21156
Doch daarentegen minder aan 6/4 15934
Blijvende er alzoo meerder vervaardigd over 5222 stuks,
met eene vermeerdering van werkloonten bedrage van
2466,88.
Een duizendtal personen, van de behoeftige volksklasse,
erlangen daardoor werk en broodterwijl anders nijpende
armoede, bij gebrek aan arbeid en lediggang, hun lot
zoude zijn.
Twee garancine fabrieken bestaan in dit gewest als
1 te Middelburg, 1 te Zierikzee.
Van de eerste zijn wij, ten gevolge van hare nog slechts
kortstondige werking, niet in staat mede te dee!enof en
in hoever hare werking aan de verwachting beantwoordt.
Omtrent de andere hebben wij aanleiding tot eenen goeden
dunk.
Die fabriek schijnt in bedrijvigheid toe te nemen.
De meestoven, ten getale van 59, bestaan in 37 gemeenten.
De hoeveelheid der in dezelven gereede meekrap, gedurende
den reed tijd van Jfli kan. ^ier n,et worden vermeld, uit
hoofde de opgaven van de verschillende plaatselijke besturen
dienaangaande, nog niet allen zijn ingekomen.
Men treft in dit gewest overigens aanwind- en water-,
koren-, mout- en pelmolens bierbrouwerijenazijnmaker ij en
zoutziederijenzeepziederijensteenbakkerijenstijfsel-fabrij-
kengrofsmederijenhuiden-bereiderijenkoper-slagerijen
lijnbanensmelterijen van vet en andere stoffenook eene
ijzergieterijen nog andere inrigtingeh lot de nijverheid
hehoorende-
In het verleden jaar is de garancine fabrieken eene
■ijzergieterij te Middelburg" nieuw opgerigtterwijl de be
staande fabrieken en trafijken, of inrigtingen, vermeerderd
zijn met de volgende, als:
Met 2 meestoven, 1 te Poortvliet en 1 te St. Annaland
1 steenbakkerij te Aardenburg; 1 Gestfabriek te Koewacht;
4 wind-korenmolens, te OudvossemeerPoortvliet, Hein-
kenszand en Rilland.
Voorts is 1 bierbrouwerij te Aardenburg, tevens tot eene
azijnmakerij ingerigt; terwijl eindelijk in het Laboratorium
eens Apothekers te Middelburg, eene stoomketel, ter ver
vaardiging van camphine is daargesteld.
Voor al die inrigtingen zijn, naar mate de bestaande wet
ten en verordeningen zulks voorschrijven, de vereischte ver
gunningen verleend. Geene vergunningen zijn ingetrokken.
Het aantal stoom werktuigenbij fabrieken in gebruik
bedraagt 5 als
Twee garancine fabrieken
Een olie-molen
Een koren-molenen
Een Pel-molen
het aantal arbeiders in de fabrieken werkzaam, kunnen
wij niet vermelden.
Nopens andere inrigtingen ontbreken ons de opgaven.
Geene nieuwe werktuigen zijnzooveel ons bekend is
met betrekking tot het fabriekwezen, in 1850 ingevoerd,
noch aan de bestaande verbetering aangebragtof het zou
in eenige meestoven in Sehouwen moeten zijn, alwaar, van
zoodanige verbeteringsprake schijnt te zijn.
HOOFDSTUK XVI.
HANDEL en SCHEEPVAART.
a. Binnenlandsche Handel:
De Binnenlandsche handel kon gunstiger zijn. Hij verkeert
in geeneu opgewekten staat.
De kleinhandel moge hier en daar al eenige lëvendigheid
opleveren, menig winkelier heeft nogthans gröote zorgen en
moeitenom zich op den duur staande te houdenhooge
lasten en de mededinging van vreemde leurders en uitpak-
kers, vooral die van manufacturen, drukken hem zeer.
b. Buitenlandsche handel
De voornaamste handels-betrekkingen met het buitenland
zijnin dit gewestdie met Engeland en Belgie.
De voornaamste artikelen van invoerzijn steenkolen en
twist voor de callicots-weverijen.
De uitvoer bestaat hoofdzakelijk uit granen.
De koloniale producten uit de Oost-Indische bezittingen,
worden voor rekening der Handel-Maatschappij, aangebragt.
c. Binnenlandsche Scheepvaart.
De binnenlandsche scheepvaart heeft steeds behoefte aan
opwekking.
Het aantal schepen, benevens derzelver tonnenlast, voor
de binnenlandsche vaart, in gebruik, kunnen wijbij ge
brek aan bouwstoffenniet mededeelen.
Stoomsleep-diensten bestaan in dit gewest niet.
Werven voor den scheepsbouw bestaante Middelburg
Vlissingen, Arnemuiden, Zierikzee en Neuzen, (en te Goes?)
De arbeid bepaalt zich aldaar echter meestal tot het her^
stellen van vaartuigenkalefaten breeuwen enz.
d. Buitenlandsche Scheepvaart.
Het getal in- en uitgeklaarde zeeschepen, bij'de navol
gende havens, bedroeg, volgens de bij ons ingekomené in
lichtingen als volgt
a. Zeeschepen.
Inklaring 91 schepen. Uitklaring 54 schepen.
b. Rivierschepen.
Inklaring, 116 schepen. Uitklaring 73 schepen.
Nopens het belangrijke Bathvoor de vaart op Belgie
bezitten wij geene aanteekeningen.
Langs Veere en Brouwershavenbeide zeehavens, zijn
geene schepen naar die havens bestemd, uit zee of Belgie
ingekomen.
Aan de laatstgemelde plaats, zijnde tevens eene eersteen
uiterste wacht, voor het binnenkomen en uitgaan van zee
schepen uit zee, naar Zuid-Holland bestemd, en omgekeerd,
zijn intusscben iri 1^50.
Ingekomen206 bodems.
Uitgezeild47
De tonnen-inhoud van al die schepen, is ons onbekend.
Werven voor den scheepsbouw i vindt men te Middelburg
en Zierikzee.
HOOFDSTUK XVII.
INRIGTINGENIN VERBAND STAANDE MET DE UITOEFE
NING VAN HANDEL EN ANDERE BEDRIJVEN,
a. Maten en Gewigten
De op dat stuk bestaande verordeningen worden behoor
lijk gehandhaafd. De ijk en herijk is op den daarvoor be
paalden tijd bewerkstelligd.
De Arrondissements-ijkersbenevens de overige daartoe
bevoegde policie-ambtenarenwaken zoo veel mogelijkte
gen overtredingen van de bestaande wetten en verordeningen.
In het laatstleden jaar ister zake van dusdanige over
tredingen slechts één persoon voor de Arrondissements-
Regtbank te Goes behoeven te worden vervolgd. Hij is
tot de daartoe staande geldboete veroordeeld.
De ijk heeft in hetzelfde jaar opgebragt 4073,32.
b. Middelen van vervoer te water.
Stoombooten zijn in de vaart
Te Middelburg 2 op Rotterdam, en tusschenliggende plaatsen.
Te Vlissingen eene, mede op voormelde stad en plaatsen.
Zij vaart ook, op de tusschendagen, eenmaal 'sweeks naar
Antwerpen. Daarbij wordt tevens de haven van Neuzen aan
gedaan. Voorts bedient eene andere het veer van Vlissin
gen op Breskens.
Te Zierikzee eene op Rotterdam en tusschen beide gele
gene plaatsen.
Op de dienst dezer middelen van vervoer, zijn ons geene
aanmerkingen voorgekomen.
De dienst der beurtschepen en van de vaartuigen, in de
overzetveren in gebruikgeschiedt in overeenstemming met
de daaromtrent bestaande verordeningen. Op den goeden
staat en het onderhoud dier vaartuigen wordt, met naauw-
gezetheidtoegezienen het jaarlijks onderzoek geregeld
bewerkstelligd
Veranderingen in die dienstenhebbenten voorleden
jaregeen plaats gehad.
c. Middelen van vervoer te lande.
De middelenwelke tot vervoer van reizigers en goederen
bestaanbewegen zich alleen langs de gewone wegen
spoorbanen bestaan in Zeeland niet.
Het getal der verleende concessien voor de nieuw aange
legde diligences, of postwagendiensten, bedroeg in 1850,3,
namelijk voor het aanleggen van eene nieuwe postwagen-
dienst tusschen Breskens en Oostburg over Schoondijkeen
van twee dergelijke, tusschen Hulst en St. Nicolaas (Belgie).
Eene der postwagen-diens ten tusschen Goes en het
Katsche veer, heeft hare werking gestaakt.
De postwagen-dienst tusschen IJzendijke en Gent (Belgie)
is, ónder eenige wijziging, op naam van eenen anderen
concessionaris overgegaan.
d. Broodzetting.
Het werk der broodzetting is, in dit gewest, geregeld
door plaatselijke verordeningen, gegrond op het Koninklijk
besluit van den 15 April 1843 (Staatsblad N°. 13)
De zetting geschiedt door de plaatselijke besturenen
verandert telkens, wanneer de prijs van het graan eene
genoegzame rijzing of daling ondergaat, om den prijs van
het brood per pond met eene halve cent of meer te ver
meerderen of te verminderen het hoofdbeginsel isdat
de zetting van het brood in een maximum, waar niet boven,
doch wel beneden, mag verkocht worden.
Waar geene graanmarkten bestaan zijn voor de prijs
regeling van het graan, de meestgeschikte naburige markt
plaatsen aangewezen.
In het 2«3e district van dit gewest, ook te Zierikzee. heb
ben onderscheidene gemeente-besturen goedgevonden de
broodzetting, met onze bewilliging, af te schaffen, behou
dens bet gewone poli tier toezigt, tot voorkoming van verkoop
van brood metvoor de gezondheid schadelijkebestand-
deelen bezet
Men denkt hierdoor eene meerdere mededinging tot de
levering van goed en goedkoop brood open te stellenen
alzoo het belang der ingezetenen te bevorderen.
Proefbakkingen hebben in het laatstleden jaar, niet plaats
gehad-
e. Verordeningen op de Botervaten en dergelijke.
Verordeningen van den eerstbedoelden aard bestaan in
dit gewest niet-
Het andere vaatwerk, bij de bedrijven en neringen in
gebruik wordtvolgens de bestaande verordeningente
zijner tijd geijkt of herijkt.
Klagten over de werking dier verordeningen, zijn ons
niet bekend, vooral nude bezwaren, omtrent den ijk van
oude vaatwerk, ten dienste der bierbrouwerijen, welke
hebben bestaanmeerendeels uit den weg zijn geruimd.
Aldus gearresteerd te Middelburgden 28sten Junij 1851.
De gedeputeerde staten van de Provincie Zeeland
VAN VREDENBURCH.
Ter ordonnantie van dezelve,
SLEGT.
Te GOES, bi.i F. KLEF.UWKNS ZOON.
