N% 94.
Donderdag den SI November.
1844.
GOESSCHE
COURANT,
De Gouverneur-Generaal Merkus.
NIEUWSTIJDINGEN.
ZhiitscIiOutb.
De uitgave dezer Courant geschiedt Maandags namiddags en Don
derdags avonds. De Prijs per Kwartaal isf 1,75; franco per Post/ 1,90.
Gewone Advertentien worden a 20 ets, de regel geplaatst Gehoor-
te-, Huwelijks-en Doodberigten van I o regels a j,2o.
In dezelfde maandwaarin over eenige maatregelen
van dezen landvoogd van Nederlands Oost-Indische
bezittingen over zijne staatkunde en antecedenten een
niet van warmte ontbloote redetwist werd gevoerd
bezweek hijen betaalde alzoo in hetzelfde jaar op
Java den tol aan de natuur, waarin een zijner groot-1
ste voorgangers, de graaf van den Bosch, in het
vaderland was ontslapen.
Welügt dat het spoedig niet aan eene bepaalde le
vensbeschrijving van den Heer Merkus zal ontbre
ken wij beijveren ons intusschen eene schets daar
van te geven.
Mr. Pieter Merküs werd geboren te Naar Jen
den 18 Maart 1787; zijn vader was aldaar predikant.
Na zijne studiën volbragt te hebbentrad de Heer
Merküs vroeg als beambte in 's lands dienst; maar
het was eerst na de omwenteling van 1813, te we
ten den 9 Februarij 1815, dat hij zich, als ambte
naar van de 3de klasse, naar Oost-Indie begaf. Twee
jaren daarna werd hij tot adjunct secretaris-generaal be
noemd tijdens bet bewind van Commissarissen-Ge
neraal; nogmaals twee jaren later, in 1819, tot pro
cureur-Generaal bij het Hoog-Geregtshof eil advocaat-
fiscaal voor de land- en zeemagt in Neêrlands-Indie
en in ï8ai zag hij zich bevorderd tot algemeen-secre
taris der hooge regering. Het jaar daarop werd hem
het gouvernement der Moluksche Eilanden toever
trouwd, welke betrekking hij van 182a tot 1828 ach
tereenvolgend bekleed heeft. Hij erlangde, gedurende
die bewindvoeringr'e ridder-orde van bet Legioen
van Eer. Het was in dien tijd ook dat hij zich
eere handeling veroorloofdewelke zijne bestrijders
hem zeer euvel hebben geduiddoch waardoor hij
zelf bij de Indische regering het eerst uitkwamhij
hielp een vriend, die zich ongelukkig vergrepen had,
ontsnappen. Hij had de inspraak van zijn hart ge
volgd en wel terwijl de justitie werkeloos was; maar
hij bood dir regering aan, zoo hij hierdoor misdreven
had al de gevolgen daarvan te willen dragen. De
edele ziel van den baron van der Capellen waar
deerde dit edelmoedig gedrageen manzoo regt-
schapen als de Heer Merkus. en die zich meer en
meer met de Indische hoofd-aangelegenheden had ver
trouwd gemaakt, werd niet verwijderd. De kennis,
die de Heer Merküs had opgedaan bad hem zelfs
doen optreden, als een der wederstrevers van sommige
denkbeelden van den graaf van den Bosch; niet dat
hij tegen het stelsel zelye van dien genialen staatsman
wasmaar tegen de wijze van toepassing daarvan op
Java. Toen hij evenwel geen gevolg aan zijne mee
ning zag geven achtte de Heer Merkus zichin
'slands belangverpligt eene beknopte, doch zake
lijke memorie aan ,den Koning te rigten waarin hij
aan de eene zijde onbeschroomd zijn gevoelen bloot
legde, aan de andere zijde die buide aan den graaf
van den Bosch bragt,, waarop 's mans diepe ken
nis en vaderlandsliefde aanspraak hadden. Hoe min
zulk eene door gronden gestaafde weerstreving den
edelen graaf zeiven ongevallig was, is latei- gebleken,
toen de lioogere verheffing van den Heer Merkus
volgdeen toen dezen de meer of min gewijzigde
toepassing van net stelsel des graven werd toever
trouwd.
Volgen wij thans den bewindvoerder verder, op de
onderscheidene voorname schreden van zijne loopbaan.
In het midden van 1829 tor raad van Indië verheven,
zag hij zich in het volgende jaar den last opgedragen,
na afloop van den inlandschen oorlog, als commissaris
de zaken in de Vorstenlanden te regelen. Na afloop
van die taakwerd hem wegens de goede vervulling
daarvande bijzondere tevredenheid der Regering be
tuigd. In 1836 erlangde hij een tweejarig verlof. Het
was in Nederlanddat hij zijne benoeming bekwam
tot commissaris van Sumatra's westkust, en hem werd
stellig «voorgeschreven dat hij in geen geval, die com
missie mogt opgevenvoor en aleer die geheel was
ten einde gebragt.
De kennis van die bijzonderheid is, voor hetgeen
verder gebeurdeniet zonder belang.
Het was in 1838, dar de raad van Indie en com
missaris aan boord van de, Sara Lydianaar Indie
terug keerde.
Tijdens de waarnemingvan zijn commissariaat (op
Sumatra), viel de dood van den Gouverneur-Generaal
de Eerens voor. Wat kon, wat moest de heer Mer
kus onder zoodanige omstandigheden doen
Als oudste raad van Indie, had hij de regtmatigste
aanspraak op het waarnemend gouverneur-generaalschap,
en vermogt hij alzoo die betrekking voor zich te re
clameren; als commissaris van Sumatra's Westkust
moest hijingevolge des ministers uirdrukkelijken last,
die commissie rot den einde toe volbrengen. De
Heer Merkus deed dit en reclameerde niet.
Eerst nadat die commissie geheel en natjr wensch
was afgeloopen begaf hij zich naar Batavia en recla
meerde hij aldaar voor zich het oppergezag.
Dit was inmiddels aan den grave van Hogendorp
opgedragen en het stond te vreezendat bij de vor
dering van den Heer Merkus ernstige botsingen over
het gezag zouden hebben kunnen plaats grijpen, ware
niet juist ter passé de beslissing uit het vaderland
ontvangen. De Heer Merkus, was namelijk den 30
October 1840 tot vice president van de N. I. raad
verheven met bepa'ing dat hijin afwachting van
Zr. Ms. nadere beschikking de functien van gouver
neur-generaal zou waarnemen. Den 6 Januarij 1841
aanvaardde hij het bestuur. Later bepaaldelijk met
de hooge betrekking van gouv.-gen. bekleed aanvaardde
hij den 14 Febr. 1843 die waardigheid, en zag hij
zich tevens door Z. M. onderscheidendoor de be
noeming tot kommandeur der orde van den Neder!.
Leeuw.
Geen maatregel van den gouv.-gen. ondervond zulk
eene felle gisping bier te landedan nu onlangs het
besluit nopens de openbaarmaking of liever het gebruik
en het behouden van stukkenuit de Indische archie
ven. Wij achten dien maatregelzoo als hij geno
men is, te streng, te vergetrokken, en voor ieder
voorstander van nuttige publiciteit over de Indische
aangelegenheden heeft die maatregel op zich zeiven
iets stuitends; doch onpartijdig moeten wij erkennen,
dat het hoofddoelde instandhouding van 's lands ar
chieven niet kan misprezen worden dat er grove
misbruiken schijnen te hebben plaats gehad, bij het
verlaten van ambten waardoor stukkendie onmis
kenbaar aan den lande toekwamenin handen van
bijzondere personen zijn geraakt. Eene gepaste tem
pering van het besluit zou welligt beter her doel doen
treffen.
De aard dezer Vlugtige schets laat niet toe-, in het
breede hierover, of over andere maatregelen des land-
voogds uit te weiden. De cultures werden onder zijn
bestuur meer en meer uitgebreidde suiker-bereiding
op nieuwen voet ingerigtde theebouw zeer bevorderd.
Handelsblad
Weenen, den 10 November. In Bohemen bedroeg
de bevolking in 1786, 2,8x3,075 zielen, en volgens
de laatste volkstelling 4,467,120 zielen. Onder deze
zijn 2,131,727 van het mannelijke en 2,325,393 van
het vrouwelijke geslacht. In de 3 laatste jarenis de
bevolking met 159 905 zielen toegenomen, dus in elk
jaar met 53,301 personen. Bohemen bezit 22 gymna-
sien met 5398- leerlingenen 5388 scjto'en.
Berlijn den 14 NovemberOns gouvernement
is voornemensde Pruissische marine te vergrooten
en tot dat einde in het volgende jaar een fregat en twee
oorlogsstoomschepen te docti bouwen.
Frankfort, den 15 November. Blijkens een al
gemeen verslag van de hoofddirectie van het Gustaaj
Hdolf-Genootschap tot ondersteuning der Protestan
ten in Duitschland telt het reeds 42 onderafdelingen.
Van 1843—1844 werden 7000 thl. ontvangen, waar
van 4000 werden uitgegeven tot ondersteuning van
geloofsgenootenin onderscheidene steden verspreid
ajs ook aan eene gemeente in Noord-Amerika. De
overige gelden zijn ter beschikking van het algemeen
bestuur gesteld.
Londen, den 13 November. Gisteren heeft alhier
op den Teems bij Blackwall, een ongeluk plaats gehad,
hetwelk het leven van zeven personen gekost en vijf
andere zwaar gewond heeft. De stoomboot Gipsy Queen,
een onlangs door het huis Samuda Co.vervaar
digde ijzeren vaartuig, was tot naar Woolwich gestoomd
om zijne twee machines, ieder van 150 paardenkracht,
te beproeven. Alles was zeer goed en volkomen ten
genoegen van de Ingenieursden kapitein en de ove-
nge personen aan boord afgeloopen en het vaartuig
ging voor,Blackwall aan eene boei vast liggen. Toen
bet stil lagwerd de temperatuur van den stoomdie
op eene drukking van 20 ponden per vierkante duim
was gehouden, tot op 25 duim gebragt, zijnde de
stoomketelsvervaardigd om eene drukking van 40
ponden te kunnen verdragende veiligheidsklep was
in gereedheiden men scheen niet in het minst voor
een ongeluk beducht te zijn.
De heer Samudade machinist, de meesterknecht
der fabriek en onderscheidene werkliedenwaren in de
machine-kamer vereenigdom de werking te zien
toen'plotseling de uitbarsting plaats had. De ontplof
fing is, naar het schijnt, niet zeer luid geweest, doch
werd gehoord door onderscheidene personen, die zich
op de kade van Blackwall bevonden. Aller oogen wend
den zich dadelijk naar de Gipsy Queenwaar men het
gesis 'van den stoom hoorde, die met geweld uit al de
uitgangen der machine-kamer ontsnapte.
Al de te Blackwall zich bevindende booten, werden
onmiddelijk naai de stoomboot afgezondenspoedig
kwamen twee derzelve terug met vijf menschenop
eerre gruwelijke wijze misvormd. Zij waren zoo ge-;
lukkig geweest, om te kunnen ontvlugtendoor op.
het oogenblik der ontploffingde ladder der machine
kamer op te klimmen maar allen waren wreed mis
handeld en de smart deed hen een hartverscheurend
geschreeuw uiten. Men wist, dat die ongelukkige!!
niet de eenige slagtoffers warendat zich nog zeven
personen in de machine-kamer bevondenen evenwel
maakte de stoom die bij stroomen uit de machine
stoof, alle nadering onmogelijk. Men hakte gaten in
de planken van het dekom nieuwe uitgangen aan
den stoom te verschaffenen eerst toen de atmosfeer
der machine-kamer een weinig gezuiverd waskonde
men zich zonder gevaar er in wagen..
Een ontzettend schouwspel vertoonde zich toen
voor de oogen dergenendie tot het verleenen van
hulp waren toegestroomd. Zeven lijken lagen uitge
strekt op den grond, allen deerlijk misvormd, de ge
laatstrekken door den doodstuip krampachtig zaamge-
trokkenf sommige badende in het bloed, hetwelk hun
uit oorenneus en mond was gestroomdhet vleesch
was los gegaan van de beenderen. Het was als of
het vleesclj eene wijl in kokend water had gelegen.
De lijken werden aan wal gebragt en in eene der berg
plaatsen van den Blackwallschen spoorweg nederlegd.
De slagtoffers waren de Heer Samudatwee rnaclii-
nisten, een machinist gezeleen leerjongen, een sto
ker en een handwerksmandie eerst sedert eenige
uren aan de fabriek was.
Her onderzoek nog niet plaats gehad hebbende, kan
men de oorzaak van het voorval niet met juistheid op
geven maar men vermoedt, dat de voornaamste sroom-
buis verstopt geraakt zijnde de stoom eene ontploffing-
moest veroorzakenen de machine-kamer dadelijk vulde.
De heere Lowe, eersre Ingenieur van her huis Samuda
is op eene bijna wonderdadige wijze gered. Hij had even
te voren de machine-kamer verlaten om een hem door
zijnen patroon gegeven bevel te volvoeren en was op
