N°. 88. Donderdag; den 31 October. 1844. GOESSCHE COL' 11 A N T. DE XXXI" OCTOBER. N113 U WSTUD1NG EN. De uitgave dezer Courant geschiedt Maandags namiddags en Don derdags avonds. De Prijs per Kwartaal is/1,75; franco per Post 1,90. -pr"- 1 Gewone Adveiientien worden a 20 cts.de regel geplaatst. Gehoor- (f Ie-, Huwelijks- en Doodherigten van 6 regels a 1,20. De altijd gedenkwaardige- herinneringsdag van den eersten grooten openlijken stap tot de kerkhervorming, geeft ons aanleiding om het oordeel over die gebeur tenis en hare gevolgen onlangs uitgesproken door een' Katholiek van naam mede te deelen. De beroemds Hoogleeraar von Rotteck, schrijft, (YVelt'Gesch. fur alle stande B. IV s, 89. f. f.) Is de invloed der hervorming heilzaam of ver derfelijk geweest Zeker is datgenewat van de gevolgen der hervor ming het eerst in het oog valtmeestal bedroevend en schrikkelijk. Woeste tweedragt en de losgelaten woede der hevigste hartstogten, langdurige verwoes ting der landen en gansche stroomen menschenbloed hierop slagvelden, daar op scha voeten vergoten oijna alle rijken van Europa vol van de jammerlijkste be roerten bij afwisseling door burgeroorlog en dweep zieke dwingelandij get! isterd door dit alles eindelijk in den hoopvol begonnen voortgang op den weg der beschavingwetenschap en vrijheid gestremdja veel- zins teruggeworpen. Doch wij mogen wel. vragen: zouden dan zonder de godsdienstoorlogen de tijden vreedzaam zonder de kerkelijke scheuring vrijheid en reg't onbedreigd geweest zijn, en zonder de gewelddadigheden der ge- ïoofswoede de Muzen niet verdreven zijn? Het tijdstip der hervorming was juist dar der drei gend zich verheffende Europische koningsmagt. Bijna alle monarchen streefden zegevierend naar inwendige onafhankelijkheid, bijna allen naar vergrooting van buitendoch de magrigsten waren op weg0111 ge heel Europa in hunne heerschzuchtige plannen te om vatten. Wat liet zich bij dezen staat van zaken an ders verwachten, dan dat een langdurige, twijfelach tige strijd tusschen vorsten en volkeh, tusschen rijken en rijken, Europa met puinhoopen zou vervullen, en dat, zelfs wanneer de vrijheid de niet zeer waarschijnlijke overwinning behaaldeeene dood- sche stilte zich over de bevolkte landen zou versprei den; of dat de vrijheidmisschien reeds na korren strijd, zou bezwijken, en dan voor langen tijd of voor altoos Aziatische geestesdood, Chinesche verne dering liet lot des Europischen menschdoms zou wor den De hervorming heeft het oorlogsvuur bloot eene andere rigting en stof gegevei.maar de door haar verwekte oorlogen waren minder bedroevend omdat zij in aard en doel edeler waren dan de gewone oorlogen der heerschzuchtige vorsten, en ook of schoon zich zeker veel onzuivere staatkunde in het spel mengde nog altijd in de gevolgen weldadig ja heilzaam. De inwendige cn uitwendige vrijheid ei er volken, het evenvvigt in het Europische staten- stelsel werden er door verkregen en op een' diepen grondslag gevestigd. Ook naar den vreedzamen kant van liet geleerde onderzoek en,de wetenschap lieefr de hervorming de wegen tot vrijheid gebaand. Het gronddenkbeeld, der hervorming was de vrijheid, want zij was opstand tegen een ondragelijk juk. De voorstanders der vrij heid waren de natuurlijke vrienden der hervorming, tn zij taf hun.een uiterlijk vereenigingspunr. Maar de vrijheid in <?ehen kring is niet die in alle anderen verwant. Ook zijn de leerstellingen der vrij heid onderling verwanteven als de gevoek-ns. Welke zijn de grenzen der pauselijke, welke over 't algemeen die der kerkelijke uiagt Deze vraag hadden de hervormers cn hunne aanhangers te beantwoorden. Maar zij konden dit niet, zonder tevens den kring te trekken, die de bnrgetlijke magt omsluit. De bepa ling van beider, gebied iiing af van het onderzoek van beider aardoorsprong en bedoelingenen dit leidde noodwendig tot .het inzigt van de regten der onder danenen zoo werd dc weg geopend tot vrije be werking van etu wetenschappelijk staatsregthetwelk wel eerst in een' veel la teren tijd tot volkomenheid zou geraken, maar dat reeds in den vrOegereii tijd de kostelijkste vruchten dioég. Wanneer wij de hervorming als redster der staat kundige en burgerlijke zoowel als der kerkelijke vrij' hdd aiogen beschouwen- dan hebben wij daardoor met één woord reeds onberekenbaredoor haar te weeggebragte zegeningen genoemd wier meer uitvoe rige opsomming dus overtollig is, of niet een paar vlugtige trekken geschieden kan. .Het is hier eerst het lot der wetenschapwat onze aandacht trekten hier zeggen wij vrijmoedigzon der hervorming had Europa nimmer de vruchten der hoogere kennis gesmaakt. Juist in dien tijd was er reeds eene geduchte zaïnenzwering tegen her doorbre kend licht gesmeed. Geestelijke en wereldlijke hoof den deszelfs toekomstige gevolgen voorziendehad den berouw over de aanmoediging, die zii vtoegcr aan de wetenschap gegeven haddenen besloten haar zooveel mogelijk te beperken. - En liet was er verre van .daan, dat deze handelwijze bloot terug werking zijn zou tegen den dreigenden, aan de mis bruikte wetenschap te last gelegden gang der hervor ming. v Ware de magt van den Paus onbetwist en over de geheele Latijnsclie kerk uitgebreid geblevenwelk toevlugtsoord zou dan nog voor de vervolgde weten schap opengestaan hebben De lief vorming heeft zelfs hare tegenstanders gedwon - genzich ten minste op ue geleerdheidzoo al niet op de vrijzinnige wetenschaptoe te leggen. Ook hadden de hervormers een beginsel vastgesteld vrij onderzoekhetwelk, hoezeer ook door zijne eigene grondleggers en derzei ver leerlingen en aanhan gers maar al te dikwerf vergeten of miskend, uogtans als heimelijk levensbeginsel van het Protestantismus voortduurde, en het palladium der wetenschap en des regis onder de mcnschen in stand en in eere deed blijven, Het is echter onmogelijk, dat eene enkele weten schap met liefde en goed gevolg kan beoefend worden, zonder dat ook alle anderen daarbij winnen; want de eenmaal in ééne rigting bewogene en vrijwerkende geest, vervult weldra alle banen met even levendige en vrije werkzaamheid. De vreessclijke stormen die de her vorming vergezelden, vertraagden wel de ontwikkeling van dit alles, maar zij doodden de levenskiem niet, en na het uitwoeden van het om-veder legde zij alom hare vruchtbrengende kracht aan den dag. Van nu af was het voor ieder land onmogelijk voor de wetenschap geheel gesloten te blijven. Wat de geest der menschen ergens uitdenkt, behoort aan het geheele geslacht... Eindelijk is het vooral aan de hervorming toe te schrijven, dat de levende talen tot weiktuigen der wetenschap gemaakt werdenen daardoor de weten schap zelve een algemeen volk spoed werd. De lier- vormeis, en vervolgens ook hu mie vijanden, moesten op liet volk werken, hetgeen niet in doodtnvaan al leen in levende taal geschieden kor.. Zoodoende wei den de 'verschillende landstalen zorgvuldig beoefend en snel volmaakt: de wetenschap, tot hiertoe slechts in de talen van ondergegane volken.n sprekende, en daarom slechts voor eene klasse van ingewij ien toe gankelijk opende thans haren tempel voor eiken vriendzij werd zaak des volks. Met de vrijheid en den voortgang der wetenschap in engeren zin staat de bloei der staten liet burger- Ijk welzijnde volkskracht en de zedelijke waarde in naauvv verband. Ook de vriendschapsbanddie door den opge- wejiten ijver voor denkbeelden tusschen de geloofsge noot en van verschillende volken ontstond of versterkt werd en die menige staatkundige verdeeldheid weg nam of verzachtte, den echt wereldburgerlijken zin en de beschaving aai kweekte, en een plaatsbekleder van den verslapten algemeen Chris'dijken band werd, behoeft voor den nadenkende slechts een enkele aan wijzing. Ten slotte' doen wij nog de vraagof dan werke lijk de hervorming, d. i. hare grondleggers en vrien den het kwaad behoeven te verantwoordendat bij 0Uier.kenbaar veel goeds ook op ham gevolgd is dan of de njeuwe leerop zich zelve het goede be doelende alleen door den tegenstanddien men haar bood, verderfelijk is géworden? De Roomschen hebben ten laatste door hunne vredes!uitingen met de Protestantsehe kerken erkendhetgeen van een louter verstandelijk standpunt zeker overbodig is dat het ge lijktijdig bestaan van deze nieuwe en de oude kerlc van regtswcge mogelijk is: zij hebben dus onregtvaar- dig de opkomst dei nieuwe kerk met. geweld tegenge gaan omdat hetgeen tegen het regt niet inloopt, mee regt zijn bestaan handhaaft. Over 'r algemeen heeft elke leer als zoodanig aanspraak op vrijheid. Zij mag behoudens regt alleen weder/egdmaar niet onderdrukt worden en eene leer die door mi lli oenen beschaafde menschen beleden wordtkan alleen vermetelheid ver doemen. l)e Protestanten (even als de liberalen van den laaisten tijd, ja met nog veel blijkbaarder regtom dat het geweten al rijd en wezenlijk vrij is, terwijl staatkundige omstandigheden op stellige regtsgronden kunnen berusten) verlangden oorspronkelijk niets dan hun regtnamelijk dat men hen ongemoeid liet in hun xdoen hetwelk geenzins 'tegen het regt inliepomdat liet op redelijke overtuiging steunde. Mogt men hun perken stellen zoodra zij het regtsgebied der oude kerk of des staats te nakwamenmen mogr hen niet zeiven buiten het reet verklaren, omdat zij anders geloofdendan Rome VVie billiik is, zal erkennen dat het bij de Protestan ten om zelfbehoud bij de Roomschen om heerschappij te doen was, en dat niet de zeer redelijke stellingen, welke L u t li e r te Wittenberg aanplaktemaar dat de banvloek van den Paus en nog meer de te Worms uitgesproken ri jksban het vuur ontstoken heefthetwelk Europa met verwoesting vervulde." De schrijver voegt hierbij nog dit merkwaardige woord De schrijver dezer geschiedenis is zelf Katholiek, en heeft bij verschillende gelegenhedende regten en belangen zijner kerk vrijmoedig verdedigdmaar hij zou inecnen liet karakter van den geschiedschrijver en den man te verlochenen, zoo hij om de eene of an dere reden immer aarzelde voorde waarheid, of zijne overtuiging uu te komen." (Mogien zulke onpartijdige gevoelens eens meer algemeen ingang vinden België» Brussel, den 2.6 October. De beide wetgevende kamers hebbenna eene korte woordenwisselingde adressen van antwoord op de troonrede aangenomen, die weinig van die troonrede zelve yerschillen. Dat van den senaat is den 25sten October aan Z. M. aan geboden. Men merkt daarin de zinsnede op: In dien eenige nieuwe uitgave noodzakelijk wierd geacht, vertrouwen wij, dat door de pogingen der regering daarin zal kunnen voorzien worden, zonder nieuwe opofferingen aan het volk op te leggen." De Ko ning had gezegdEr is echter eenige inspanning noodig tot dekking der nieuwe uitgaven die het ai- gemeen belang zou kunnen vereischen." Het adres van de kamer van vertegenwoordigers verklaart zich niet regtstreeks tegen nieuwe lasten» Bij de beraadslaging daarover hebben sommige leden zich beklaagddat het ministerie het vaststellen van dit adres doordreef, zonder dat men gelegenheid had daarover na te denken. Ook hebben eenige sprekers klagten over der. ongunstigen toestand der nijverheid i 1 Vlaanderen en over de slechte werking der suiker- wet doen h00ren. Op de Londensche beurs van den 25Sten Octo ber is een berigt van de Gebroeders Rothschild open baar gemaakt, inhoudende, dat zij, ten gevolge van den aan hen gedanen afstand van het Nederlandsch aandeel in de Bdgische schuldik percents certifies*

Krantenbank Zeeland

Goessche Courant | 1844 | | pagina 1