N°. 98.
Donderdag den 8 December
GOESSCHE
1842.
COURANT.
rl
-
r,u llOOg
-
(6) Wegens onzedelijkheid afgezet.
De uitgave dezer Courant geschiedt Maandags namiddags en Don
derdags avonds. De Prijs per Kwartaal is fj,75 franco per Vosl/ifyo.
frr
:z •je#/
W
1 n*
VT :'iü
VS,
r\
V?
Gewone Advertentien worden a 20 ets de regel geplaatst Gebé,®»
te-. Huwelijks- eu Doodberigten van 1 6 regels af 1,20
Aan 'den Schrijver", van het artikel in
de Vlissingsche Courantover de be
maling van art4 vierden Titel
ontwerp Wetboek van Stf afregtvoor
komende in het No. 132 van Vrijdag
den Ofden November 1842, met in
achtneming van het antwoord in de
Catholyke Ncderl. Stemmen van 19
November 1842, No. 47.
Met belangstelling heeft Schrijver dezes den loop
van het verschil tusschen UEd. en den Steller van
het artikelDe Vlissingsche Courant en de Gods-
diénst-vrijheidvoorkomende in do'Cat hol. Neder l.
Stemmen van 19 November 184a, gadegeslagen. Wij
achten, dat beide de bedoeling hebben om door voor
lichting van den wetgever, mede te werken tot de
11'tvt1i*"" "fj
de vrijmagtige beschikker over alle lande 1 der aarde.
Zij. herinnert aan het anathema der F ra sche vcuga-
dering, aan het herc/icis non servanda fides (aan
ketters behoeft men zijn woord niet te houdente
Constanzaan die inquisitie, welke duizenden ten
vure,, zwaard, galg en water heeft gedoemd. Hier
bij gevoelt de Protestante dat aan hen die gewetens-,
halve, verpligt zijn te gehoorzamen (pag. 378) en
dit doenvrijheid te geven in hunne werking naar
buitendat zoodanige vrijheid derzelver dood en ont
binding zou te weeg brengen maar waarlijktot die
hoogte van zeifsverlochening heeft de protestant het
nog niet gebragtom dood en ontbinding over zich-
zelven vrij willig te brengen. Dat Protestantisme is
hem ook nu nog even dierbaar, als het in 1566.
zijnen vaderen is geweest.
De Protestanten vreezen de staat vreest het Ro-
mano-catholieismus zij vreezen hen die gewetenshalve
11-..
v 7 Vi matio-cathc
volmaking der Nederl. Wetgevingzonder aan beide j de b d - gecste]ij] opperhoQfd moëten"ge-
zijden toe te geven ngezogene vgnrdedtn, om hooraa uiet vcrza\ing yJan £Le eigene rede? (1)
daarnaar te spreken en degen te besturen. I Zjj vreeze om dat die bevelcn Z0Q b£ dj zjjn \1
Bi., deze neiging is bet een zonderling versclujnse j uitvoer gebragt en vragen' van hunne regering'
rp zipn. bnp brppd de meenin^en verschillen. T erwnl 1 s K
te zien, hoe breed de meeningen verschillen. Terwijl
de een het regt van den Staat betoogt, klaagt de an
der over schending van de Godsdienst-vrijheid door
art. 4 der nieuwe redactie. Wat mag wel de reden
zijn? Zekerlijk geen vooroordeelgeene verzaking
van het gezónd verstand of gemis aan liefde voor het
regt. Wij achten de reden gelegen te zijn in het on
derscheiden standpunt waarop beide zich hebben ge-
■t 1 1 1. 1 n 7
■yyc-t'j tayo no oj jjuuuow uc*/ utit>
pi at Czie toe dat de Staat gccnc", schade lij de.)
De toepassing dezer beide beginselen moet wel ver
schillende resultaten opleverenwant die het eerste
vragen van hunne regering waar
borgen tegen de alles ovtrheerschende rnagt van het
geestelijk Rome. Zij zijn het hunnen vaderen hun
nen kinderen hun zei ven verpligten hebben regt het
van hunnen souverein te eischen:
Of is deze vrees ongerijmd De schrijver toone
ons de bul van den Heiligen stoel welke al het vroe
ger uit de geschiedenis opgesomde ook slechts van ter
zijde afkeurt. Hij zegge den protestant, welke waar-
u~i--- 1
borg biedt hem d opvolging
opperbisschoppen dat geen Innocentius de 111,00
geen Gregórius de VII(3) geen Alexander
de VI(4) geen Leo de X(5) geen Johannes
vvttt /-xn 1 t 1 -
standpunt voor het ware houdtgaat uit van het be- Yv TTT4?u!r'w tE Xc ï8^'1 /0HAN,VE:
grip het Catholicism,,sals goddelijke inrigting.be j De Scbr]d del. jjj |^B^klc^nï"£
V^t. piets dan goeds en deszelfs algehcele toepassing nnoo£
kan niet schadenook niet in deszèlfs betrekking naar
buiten." En die het laatste standpunt vasthoudtrigt
vê*w t''fr-
het oog naar de geschiedenis en meentdat aan hare
hand, datzelfde Catholicism usin deszelfs betrekking
tot oncatholicke staten ja zelfs tot de individuen
zich dikwerf betoont heeft ais rustversforend en ge-
wetenöwingendzoodat geen zoodanige staat die wer
king geheel vrij kan latenzonder een deel van des
zelfs onderdanen bloot te geven. De een stelt de
gunstige de ander de ongunstige zijde des Catholi-
cismus zich voor den geest.
Wij willen met onpartijdigheid en op Catholiek [alge
meen]! standpunt het een cn ander herinneren ten einde
den schrijver van de Cathol. Nederl. Stemmen te doen
gevoelenhoezeer het vooroordeel bij hemzelven ge-
1.1 r i tv 111
op in hetzelfde nummer van hetgeen in Frankrijk ge
schiedt; [pag 383] het zij ons vergunt ook een paar
voorbeelden aan te halen. Ifi Beijeren waar, ingevolge
van het concordaatde geestelijkheid die gewenschre
vrijheid geniet, waar de kerk boven den staat is ge
plaatst worden daar de Protestanten niet gedwon
gen het sanctissimum te venereren door kniebuiging?
Plebben niet dc organen \an de geestelijkheid in
(1) Niet alle Catholijken stemden dat toe. On
danks het int er dieet in 1207 uitgesproken over E ngc-
landging de Cisterienscr orde voort in het behar
tigen van de eerdienst (cultus'). Ja de Bisschop
pen van Winchester en Norwich verklaarden zich
opcntlijk tegen de onrcgtmaiighcid der handelingen
I van den Heiligen Vader. De Bisschoppendie in
werkt heeft, om vis vis de Protestantenwelke de de pragmatieke sanctie hielpen vaststellen
Cathol. Stemmen zelf bl. 384 op de helft der bewo- j jachten ook anders. In 1511 hielden eeuige cardi-
Cathol. Stemmen zelf bl. 384 op de helft der bewo
ners van Nederland schattenden eisch t3 doen wel
ke in zijn stuk voorkomt. Wij willen het doen op
gevaar af van te moeten beweren dat eene godsdienst-
gezindheiddie meendedoor de Grondwet (dit zal
echrer, geliik wij straks zullen opmerken, moeten
wezenweO in hare heiligste regten te zijn gekrenkt
herzelfde regt zou hebben om hare reater. te doen
geldenals de On'roomsche (en Roomsche) Neder
landers in de XVI eeuw haddenzelfs op gevaar der
nadedendie zoodanige stelling in onze dagen zou
-kunnen hebben.
De Schrijver heeft zijn betoog op het gebied der
geschiedenis geplaatst. Wij meeucndat dit juist
ecne wending was, welke niet anders dan nadeel kan
toebrengen aan zijn beweeren. Die geschiedenis roch
bewaart daadzakenwelke de vrees der Regeringen
en der Protestanten wettigt. 'Zij herinnert aan de
Kruistogten door de Pausen uitgelokt en begunstigd
waarbij voisten hunne volken verlieten om ze fe laten
uitzuigen door vasallenwaardoor het land geduren
de anderhalve eeuw van bewoners werd beroofd, de
landbouw veriaten en de grootste verwarringen wer
den veroorzaakt. Zij herinnert aan het interdictaan
het onts'aan der volken van den eed aan hunne" vor
sten gezworenaan het wegschenken van landen en
volken; want de opperstedehouder van Christus was
- - - -o-- -~—ö"
tl alen eene kerkvergadering ter beteugeling van ju-
Lius II en de kerkvergadering van Const an tz zette
Johannes den 23 af.- Bleven niet de Jesuiten geves
tigd ondanks de bulwelkein dc vorige eeuw
het bestaan dier orde vernietigde?
(2) Deze ontsloeg door eene bul in 1211 alle on
derdanen van den eed van trouw den Koning van
Engeland gezworen en bevaldat elk óp straf van
den ban hem zoude mijden.
In eene vergadering van Carclinalen en Bisschop
pen zette hij Johannes afverklaarde den troon
ledigschonk 'het land, aan Frankrijk en legde aan
I Philips Augustus den last op dit vonnis te volbren
gen. In eene andere bul drong hij alle Versten om
daartoe mede te werkenbelovende denzelfden aflaat
als diewelke gegeven werd aan hendie tegen de
ongeloovigtn in Palestina streden.
(3) Hij schreef aan Philippus Koning van
Frankrijk zijn Koningrijk en ziel stonden onder
de heerschappij van den H. Petrus die dc magt
had hem te binden en te ontbinden in Hemel en op
aarde.
(4) In eene bul verdeelde hij Amerika tusschen
de Portugezen en Spanjaarden.
(5) Bekend door de uitbreiding van den aflaat.
het nabinige Catholijke Belgie beweert: dat er gem
onderwijs is afgescheiden van opvoedingen geene
opvoeding zónder godsdienst-onderwijs. Zal daarom
het godsdienst-onderwijs niet een deel dtUir uitmaken
var, het school onderwijs Hebben zij verder riet
beweerddat de minderheid der Onroomschen zich
daarin naar de meerderheid der Roomschen moest
voegen? Was het daarentegen niet de Room
sche geestelijkheiddie hier klaagde over inbreuk op
I godsóienst-regtenals vroeger de protesranten hetzelf»
de bevveerdenen betuigen zij thans hier nietdat
de godsdienst begrippen vreemd behooren te zijn aan
I het schoolonderwijs? Is de vrees der Protestanten zoo
ongerijmd bij zoodanige voorbeelden? Dit in 'talge
meen. Wij hebben meer bijzonder aangaande het schrij
ven. UEds. heeft, zegt de schrijver, aan die arti
kelen onzer grondwet, waarop men zich gewoon is
ten voordeele der godsdienst-vrijheid te beroepen eene
uitlegging gegeven die men zelfs in Spanje tijdens
de inquisitie daaraan zon hebben kunnen geven. Zijn
Ed. heeft echter hierop niet wel nagedacht. Ten
minste niet gelet op de instellingbedoeling en werk
zaamheid dier geestelijke regtbauk. UEd. maakte die
artikelen betrekkelijk tot de vrijheid der geloofsbe
grippen voor ieder [voor het individu] maar niet tot
de massa [de gezindheidwelke gezindheid zij ondec
geschikt heeft willen maken aan de wet. De tegen-
schrijver achtdat zoodanige vrijheid van godsdienst
begrippen waarlijk niet door eene grondwet behoefde
gewaarborgd te wordendaar zij geheel en al buiten
I het gebied van den aardschen wetgever [Ijgtomdat
1 zij tot het onzigtbare binnenste van de consciëntie be
hoort. En de eerste en de laatste beweering is niet
verdedigbaar. Er ligt toch in het begrip van cons
ciëntie vrijheid en inquisitie eene tegenstrijdigheid.
De laatste dringt door tot dat binnenste, hetwelk
niet i;i het gebied van den aardschen wetgever ligt
getuigen die duizendendie door marteling beleden
war zij welligt nooit geloofden. Maar misschien houdt
UEd. tegcnschrijver ce, op de goedkeuring van den
Heiligen StoeJ steunendegeestelijke regtbank hiertoe
in staat en ook bevoegd. Althans zij heeft het ge
daan Is het dan zoo ongerijmd in de grondwet
hiertegen te waarborgen? Was het voor den Nedcr-
iandschen wetgever wel in zonderheid zoo ongerijmd
ZEd. herinnere zich dc verdrukking der Catholijken
tijdens de heerschende Kerkwelke in karakter inqui-
sitorisch was. Nimmer was er voor hen gewetens
vrijheid, zelfs niet in dien zin, welken ZEd. nu
wraakt. Er was in den geest des Protestantschen
volks ln 1814, eene strekking om de beperkingen
van de heerschende godsdienst intevoeren. De wet
voorkwam dat en stelde de Catholijken in hun regt.
Daar tegen bij het erkende grondbeginsel van de
Ca'holijke kerk, hetwelk zij niet (tan noch mag op
geven, hetwelk zelfs door den Heiligen Stoel inliet
wecner Congres werd geprofesseerd dat zij geene an
dere scismatieke kerk nevens zich dulden mag en elk
artikel, hetwelk vrijheid der scismatici verkondigt,
haar hoontwas het aan de andere 'zijdevoor de
Prorestanten behoefte tegen de gevolgen vau dit grond
beginsel gewaarborgd te worden door een artikel, het
welk de viijheid der godsdienstbegrippen waarborgt.
Wij ontveinzen ons nier, dat de Wetgever hier een
zeer slec'ite keus van uitdrukking heeft gedaan in het
woerd Godsdienst. Hij volgde daarin de beteekenis
van het woord in het spraakgebruikzonder te let
ten op de Etymologische beteekenis. Wij stemmen
het den Ed. Schrijver toedat culte eeredienst met
uitdrukt, wat door godsdienst uitgedrukt wordt, af
wijkende van het spraakgebruik. Eeredienst is slechts
de uitwendige zijde dei godsdienstige gezindheid van
den mensch. Godsdienst bevat en de godsdienstige
begrippen en de Eeredienst. Danofschoon wij dit
toestemmen, houden wij het er voor, dat de bedoe
ling des Wetgevers nooit kan geweest zijn eene vrijheid
van godsdienstige begrippen tevens met vrije naar buiten
zich openbarende (vrije eeredienst (culte) te verkenen.
Waarom toch gebruikte hij het woord culte (eere
dienst) nietals alleen geschikt, om het naar buiten
zich openbarende aan te duidenen wel het woord
godsdienst, ofschoon wetende, dat slechts de inquisitje
