MAG MEN AL ZOO DE GESCHIEDENIS
DES VADERLANDS BEHANDELEN
N°. 59.
Maandag den 35
G0E8SCHE
De uitgave clezer Courant geschiedt Maandags namiddags en Doiir
derdags avonds. De Prijs per Kwartaal is hi.75 franco per Post/'i.Qo.
ifZ
COURANT.
Gewone Advertentien worden a 20 ets, deregel geplaatst Gehoor»
van 1óregels a 1,20.
te-, flu wei ijIjs- en Doodberigten
De Groninger Onderwijzersvereeniqing. heeft
uitgeschreven deze prijsvraag
Daar sommige daadzaken der vaderlandschc ge
schiedenis bezwaarlijk voor kinderen van Protestanten
en R. Katholijken, op onze lagere scholen'vereenigd
kunnen behandeld worden daar het ongepast en hoogst
schadelijk isde staatsgeschillen vroeger in 011s Land
gtvoerd, ter kennis' der schooljeugd te brengen en
aan haar onrijp oordeel te ondei werpendaar tot het
doel der lagere scholen niet schijnt te behooren, de
leerlingen een wetenschappelijk overzigt der vaderland-
sche historie te doen verkrijgen daar het evenwel
hoogst wenschelijk isdat de jeugd met het bestuur
der Goddelijke Voorzienigheid over Nederland en met
de deugden der voorvaderen bekend worde strekkende
dit ter bewaring en veredeling van bet aloude gods
dienstige en deugdzame Nedcrl. volkskarakter: zoo
wordt gevraagd eepe vaderlandschc geschiedenis voor
kinderen, waarinmet vermijding der aangewezene
klippeneen zooveel mogelijk zamenhangend verhaal
der gebeurtenissen wordt gegeven doch bij voorkeur
en uitvoerig zulke partije n opgenomen en zoo voorge
steld wordenals strekken kanom de jeugd met
Gods voorzienig bestuur over Nederlanden met de
deugden des voorgeslachts bekend en haar vatbaar te
maken voor volksroem voor gehechtheid aan het va-:
derland, en op te wekken tot het najagen van dei-
voorouderen deugden en geloof aan God."
Reeds van onderscheidene kantén is er aan deze Prijs
vraag lofspraak gegeven en is het doel van dezelve toe
gejuicht. Wij kunnen zulks niet in alle opzigten doen
daar wij in dezelve een onbereikbaar doel zien voorge
steld. "Wij gelooven dat de geschiedenis bij eene be
handeling, ais hier gevorderd wordt, noodzakelijk lij
den moeren, en de jeugd cr eene te onvolledige kennis
van krijgt.; die altijd later nadeelig is. Wij zien daar
enboven" tegenstrijdigheid in de vraag zelve. Wij wil
len van dit ons gevoelen rekenschap geven.
Vooraf echter willen wij he; -goede in dezelve op
merken.
De onderwijzers vereent ging wil van de lagere scho
len eene te hooge wetenschappelijke behandeling van
«Ie geschiedenis, geweerd hebben. Zij oordeelt hierin I
1 1
De twisten tusschen Roomsch en önroomsch kun»
nep op gemengde scholen niet behandeld worden
daarvan moet., zoo het ernst is met de toepassing van
de beginselen der ^Schoolwet van 1806* op de lagere
scholen worden gezwegen. Een'Roomsch vader kan
voor zijn vroom gevoel en zijn kinderlievend hart niet
verantwoorden dat zijn kind op eene school gaatwaar
Philips II, een gemoedelijk voorstander van het R.-
K. geloof, in een ongunstig licht gesteld, en van de
woeste Watergeuzen die bever'1 Turksch dan Paapsch
wilden- zijn met verschooning, zoo niet met achting
gesproken wordt; waar de voortgang der Hervorming
met ppn» 1! !- »-
wil verder op de deugden der vaderen gelet hebben
ter bewaring en veredeling van het aloude godsdiens
tige en deugdzame-volkskarakterdoch juister blonk
uit in omstandighedendie men mot stilzwijgen wil
voorbijgaan. Overigens vereenigen wij ons ten op-
zigte dezer beide punten met den ongenoemden schrij
ver, wiens woorden wij hierboven vermeldeden, doch
die zich zclvcn in het onderstaande, waarin wij het
met hem eens zijnniet consequent schijnt te blijven
en ons dus toeschijnt, ook in het. vorigewaarin wij
van.hem verschillen, ons te moeten bijvallen.
UT 1
uw iKivuiinnig Wij meenen echter zoo schrijft hij" in deze prijs-
met eene, al is 't ook onwillekeurig, doorstralende vraag gevaarlijke strekkingen op te merken, waartegen
vreugde en ingenomenheid wordt verhaalt." I wij ons geroepen gevoelen dadelijk te waarschuwen.
Doch zoo als deze schrijver iich uitdrukt, behoeft i 1.) Er wordt gevraagd eene vaderlandsche geschie
de geschiedenis onzes Vaderlands van de helft der 16e I denis, waarin bij voorkeur zulke partijen opgenomen
eeuw af niet behandeld te wordenal is het veeltijds cn zoo voorgesteld zijnah strekken kanom de
gedaan. Maar er is nóg een middenweg tusschen zulk jeugd met Gods voorzienig bestuur over Nederland
-- - bekend te maken. Dit zal, vreezen wij, daartoe lei-
«v. v_iv,m ujiu.ucu tussuien üuii
eene behandeling, en tusschen geheel zwijgen van al
les, wat op dit onderwerp betrekking beeft. Dóet
men toch het laatste, wat wordt dan de geschiedenis
Dan mogt men wel het heerlijkste tijdperk onzer ge
schiedenis uitmonsteren.' Doch er is nog eene an dp re
wijze van behandeling.
Men leereden kinderen, wat hier te lande reeds lang
yoor dc hervorming is voorgevallen. Men wijze aan het
goede, dat in vroegere tijden door liet Christendom
onder den toen. besraanden vorm is tot stand gebragt
Pn'Hrwa'
ij 9 vff.ui i.UL JC1"**-
den dat die partijen onzer geschiedeniswaar Gods?
voozienig bestuur donker is en verborgen voor ons
oog, worden voorbijgegaan of in de schaduw gesteld.
Dar zulke partijen in onze geschiedenis, gelijk in de
geschiedenis van elk ander volkvoorkomenzal n'e-
mand ontkennen er zijn jatijdstippen waar wil
ziendat alles uitliep op de uit het Evangelie ons
bekende doeleinden van Godn\aar er zijn ookwaar
-
j s«ijti vvu 2 VV lUU
,UIUI ia wit outuu gcuragc1 wij dit niet zien, waar wij zonder te zien, moe-
en hoe zulks toen voor die omstandigheden goed wasten geloovendat alles wijsselijk door God tot Zijne
maar men wijze verder aan hoe er hier bij goede j doeleinden is geleid Wij behoeven voor een' Christen
Katholieken een geest van vooruitgang zich openbaar- die aandachtig den loop der wereldsche zaken g.ide-
de, hoe zij op .echt Christelijke wijze de misbruiken j slaat, hierover niet uit te weiden; de geschiedenis zij
1 de kerk ook hier verbasterd ren KrKi- Sn A J
7e regtwant kinderen kunnen toch niet doordringen
7 ot datgene, wat naauwelijks op den mann dijken leef
tijd begrepen wordt wat zij dus hiervan zouden lee
ren, is memoriewerk en schaadt'omdat zij het niet
begrijpenen dat, zoo het hen bijblijft, hen daarna
hindert om een eigen en helder inzigt te verkrijgen.
Hf t cliënt echter wel bepaald te worden wat bier te j
boog wetenschappelijk is. Pragmatische behandeling
oer geschiedenis wil de verceniging niet buitengeslo
ten hebbenen het is eene hoogst wenschclijke zaak
de geschiedenis naar de vatbaarheid der kinderen prag
matisch te behandelen. Het bekend maken met het
Voorzienig bestuur en de deugden der Vaderen geeft
zij hiertoe uitsluitend op. Ons schijnt het toe,' dat
dit onbepaald, onvolledig en met het bovengemelde
onvereenigbaar is waarover straks nader. Wij geven
rog eerst eene lofspraak aan dit doel der vraag waar
door men vereeniging tusschen de. kinderen van ver
schillende geloofsbelijdenis wil bewerken, door ze
allen- liefde voor bet gemeenschappelijk Vaderland in
tc boezemen ze óptcwekktri tot geloof aan God en
het i ajagen van der Vaderen deugden. Wij huldigen
dit c'odmaar niet op de voorgestelde wijzeals of
daartoe sommige daadzaken zouden moeten verzwegen
wordendie men zegtdat bezwaarlijk voor kinderen
van Protestanten en li. Katholieken op onze lagere
scholen vereenigd, kunnen behandeld wqrden. Dit
geven wij geenszins toe. War van de daadzaken niet
kan behandeld worden voor het R. Katholieke kind,
is ook niet geschikt ter behandeling voor het Protes-
tantschc kind. Maar wat beiden kunnen begrijpen,
moeren beiden leeren omdat bet gebeurd is. Wij ge
voelen welwat men bedeeltgelijk een schrijver üit
Assen die dit doel der vraag in het Mengelwerk der
t'ror.irger'Courant (23JuUj 110 tóèjuljphte, opmerkt;
schrijvende
f w V./IU tvuwnjivc VV CIC lliltÜUi UlKCIl
en gebrekenwaardoor de kerk ook hier verbasterd
werdaantasteden cn hoe sommige brave Vorsten juist
ons Vaderland hebben beschermd tegen aanmatigingen
van Pauselijk en geestelijk 'gezag, en alzoo aan hun
ne onderdanen onze Voorvaderenverlichtingvrijheid
en zelfstandigheid bezorgden. Dit moeten en mogen
de kinderen van verschillende geloofsbelijdenis weten.
Komt men aan het tijdperk van den opstand tegen
Spanjedan wijze men aanhoe Roomsch en On-
roomschr zich eerst vereenigde tegen 'è'ehen Vorst die
'sriands privilegiën schond, cn die willekeurig en on
wettig wreed was jegens de voorstanders der nieuwe
leer, zoo als zelfs vele Katholiek blijvenden dit afkeur
den want bij al de gemoedelijke gehechtheid van
Filips aan de Katholieke kerk is toch zijn karakter
zeer te lakeneven als vele zijner handelingenwaar
bij hij alleenlijk dachtdat het doel de middelen hei
ligt en wettigt. Dit moetenRoomschen weten en
leeren afkeuren. Zij zouden anders geene Christenen
zijn.
Het is goed dat zij verder weten, hoe er bij som
mige Katholieken üit vaderlandsliefde Christelijke
verdraagzaamheid en bij Hervormden standvastigheid
en moed was. Zoo leert de jeugd achting voor eigen
gcloofsgenooten en voor andersdenkenden tevens. En
waar men verder onderling begon te verschillen, en
hatelijk werd, daar wijze men aan, hoe er van beide
zijden gezondigd isen bij bet natuurlijke daarvan
onder zulke omstandighedenwijze men het verkeerde
hiervan aan, om zulks in 'tvervolg te voorkomen,
maar juist daaronder worde de jeugd weder opmerk
zaam gemaakt op diegenen onder Roomschen en On-
rodmschen, die vrede zochten te bewerken, en op
daadzaken, die weder toenadering daarstelden, zoodat
ook de Roomschenals zij goede burgers wilden zijnin
ons Vaderland, hoewel de Hervormde godsdienst de gods
dienst van den Staat wasjgcwórdeh voorregten en vrij
heden kregendie zij elders mistenen daarom her
waarts kwamen en hier bleven. Men behoeft dus van
zulke daadzaken én geschillen (in wier aard men daar
om niet diep moet indringen} niet te zwijgenof ze
fYQrNl/'lïfr J 1---' 1
9 ^vuvnicucintrt j
een licht in wat gij wilt, omtrent Godswil en bedoe-,
lingen licht zij ons niet in maar moet zij licht ont
vangen uit het Evangelie. Zoo nu die puntenwaar
Gods bestuur duister is, voorbijgegaan worden, zal
het gevolg zijn dat .de kinderen de mcns'chelijke kovt-
zigtigheid vergeten, dc ontschatbare waardij van het
Evangelie niet leeren kennenen niet leeren gelooven zon
der te" zien Een hoofddoel der Voorzienigheid is (hier
in zijnde Christenen eenstemmig) de zuivering en vol
making der Christelijke Kerk. Wat echter de Prote
stant als een' vooruitgang der Kerk beschouwt en dus
als een blijk van Gods voorzienig bestuur dankbaar er
kent dat betreurt de Roomsch-Katholijk als bederf cn
achteruitgang dat rangschikt hij onder de duistere pun
ten waar Gods bestuur onbegrijpelijk is en in den
geloove geëerbiedigd'moet worden. Hieruit blijktdat
hij, die Gods voorzienig .bestuur in de geschiedenis
wil opmerken en aanwijzen, een bepaald godsdienstig
standpunt kiezen moet; dat van dit standpunt zijn oor
deel over de voornaamste zaken zal afhangen en ein
delijk dat hij nimmer op eene aan alle godsdienstige
gezindheden voldoende wijze Godsbestuur in 's Lands
historie zak aanwijzendaar elke gezindheid die historie
op hare eigene wijze beschouwt. (Wij merken hierop
echter aan dat er ook eene algemeen geldende beschou
wingswijze isdoor namelijk aantewijzen hoe de ge
schillen krachteloos werdenhoede hervorming voor
allen nuttig werkt een ons vaderland zelfs de vrijheid
gaf, gelijk vele. Katholieken toestemmen.)
2.) Er wordt gevraagd eene vaderl. geschiedenis,
waarin bij voorkeur zulke partijen opgenomen en zoo
voorgesteld zijn, nis strekken kanom de jeugd met
de deugden der voorvaderen bekend te maken. Dit zal
vreezen wijdaartoe leidendat der voorvaderen on
deugden wórden vootbijgegaan of in schaduw gesteld.
Dat zij ondeugdengroote ondeugden haddendat
hunne deugden veel onreins aankleefdebehoeft niet
te worden herinnerd. Als die ondeugden verzwegen cm
die deugden als rein voorgesteld wordendan zal het
gevolg zijndat de kinderen zich (die) menschep tot
voorbeeld stellendat zij eene blinde voorliefde voor
,„jBVU, ui ac j vuuiDeeiu stenen; ciat zij eene blinde voorliefde voor
partijdig behandelen. Van de wijze van behandeling hunne natie opvatten ;<o/) dat zij. als hun later de scha-
liangt alles af. I duwzijde des voorgeslachts onder 'toog komtdc goede
Wil nu de Onderwijzers vereeniging de Gods- j zijde geheel uit het oog verliezen. - Wil men de deug-
dienstige verschillen geheel buitensluiten dan begrijpen |'den van een volk beoordeelen, dan moet men vooral
wij niet, boe hij, die de vraag beantwoordthet stel- vragen: namen zij hunne pligten als christenen en all
ien zal met het aanwijzen aan Gods voorzienig bestuurj burgers waar? Maar op deze vraag moet het antwoord
Dit is eene tegenstrijdigheid in de vraag: want juist verschillend, uitvallen naar de godsdienstige en staar-
In datgene-, wat uit de godsdienstige geschillen5s voort-, kundige denkwijze, die men aankleeft, en kan men
gekomenis dit bestuur op tem erken. De vereeniging niet antwoordenten zij men eene bepaalde godsdien-
