mMBMÉM
De Faam ALTIJD ACTUEEL: DEWEEKKRANT.NL Woensdag 25 november 2009 - Pagina 65
Herstel
Bodem moet rust krijgen
De boeren van de zee
De Waddenzee is één van de
oudste en meest gevarieer
de natuurgebieden in Ne
derland. De laatste echte
wildernis van ons land. Af
gelopen eeuw ging er echter
veel rijkdom verloren. Tal
van problemen baren zor
gen: het verdwijnen van
mosselbanken en zeegras
velden, minder helder wa
ter, stijging van de zeespie
gel, afnemende aantallen
wadvogels en minder varia
tie in vissen. Het ministerie
van LNV werkt samen met
natuurbeheerders en ande
re overheden aan een pro
gramma 'Rijke Zee' om de
natuurwaarden verder te
versterken. Begin oktober
zijn de eerste voornemens
aan minister Gerda Verburg
aangeboden. In de maan
den daarna werken de ver
schillende partijen stapsge
wijs de plannen uit. Het
programma heeft gevolgen
voor de Zeeuwse mosselvis
sers, zoals Jos van Damme
uit Yerseke. Hij kweekt, net
zoals zijn vader en grootva
der dat deden, mosselzaad
op de veranderlijke Wad
denzee.
Het is al donker als mosselvisser
Jos van Damme zijn schip '19
Ichtus 95' de haven van Den
Oever uit loodst. Hij zet koers
naar Breesem waar volgens de
berichten heel veel mosselzaad
op hem ligt te wachten. Het
plan is te ankeren op de plek zo
dat hij morgenochtend als het
hoog water is vroeg samen met
zijn zwager Ko op tijd kan be
ginnen met het vangen van het
mosselzaad. „Als alles volgens
plan verloopt, haal ik morgen
mijn quotum", zegt Jos die rus
tig kan praten omdat hij zijn
schip op de automatische piloot
heeft gezet. „Dan moet ik sa
men met een collega 150.000 ki
lo binnenhalen."
De stuurhut van het schip van
Jos is ingericht met hypermo
derne apparatuur. Alleen zo is
het mogelijk voor Jos om samen
met zijn zwager het schip te be
mannen. „Normaal gesproken
hebben we er nog een mannetje
bij. Dan gaat het wel een stuk
gemakkelijker. Maar goed, zo
kunnen we het werk ook aan.
We moeten alleen
harder lopen."
Op één van
beeldschermen
die flikkert in
de schemeri
ge stuur
De Zeeuwse mosselvissers vissen op zee zoals ze hebben geleerd van hun vaders en grootvaders. Er is echter een verandering op komst die de mosselvisserij wezenlijk
zal doen veranderen. "We moeten gaan werken met de zogenaamde mosselzaadinvanginstallaties", zegt visser Jos van Damme uit Yerseke. foto s: elus van wees
hut, staan de mosselpercelen
aangegeven. „Een jaar geleden
hebben we op deze plek inge
zaaid. Morgen halen we het
zaad op en brengen het naar
een perceel vlakbij Terschelling.
Over een jaar kunnen we de
mosselen oogsten", zegt de
mosselvisser. „We zijn de boe
ren van de zee. Veel mensen
weten niet dat er veel tijd en ge
duld bij komt kijken voor ze uit
eindelijk hun mosselen op hun
bord hebben liggen."
Overweldigend
Zwager Ko en schipper Jos drin
ken nog een rood wijntje voor
het slapen gaan. Ze kunnen
ontspannen want het schip ligt
voor anker op de plaats van be
stemming. Zo rond een uur of
half elf is het mooi geweest en
duiken de mannen hun kooi in.
De stilte van een rustige Wad
denzee is overweldigend, alleen
het zacht klotsen van de golven
tegen het schip is hoorbaar.
Om half zeven 's ochtends dou
chen de twee mannen en eten
een broodje in de moderne
kombuis. Jos loopt naar boven
en start in de stuurhut de moto
ren, zwager Ko hijst zich in een
oranje waterdicht pak en be
geeft zich aan dek. Na de inten
se stilte van de nacht, brullen de
motoren over de Waddenzee.
Niet alleen het schip van Jos laat
zich horen, ook zeker dertig an
dere mosselvissers op andere
schepen, die in de buurt liggen,
hebben de motoren gestart. In
opperste concentratie bedient
schipper Jos de panelen. Keer
het schip in de
rondte om zo met netten de
percelen met mosselzaad leeg
te schrapen. Af en toe schudt de
schipper zijn hoofd als een col
lega mosselvisser een onhandi
ge manoeuvre maakt die daar
door bijna tegen een ander
schip op botst. De schippers
op het gezicht van de schipper.
Ondertussen trekt Ko aan dek
een net aan boord van het
schip. Automatisch hijst de
schipper ze op en leegt ze. Een
spoelsysteem maakt de lading
mosselzaad zo goed als moge
lijk schoon. Vandaag werken de
weest. „Ik ben tevreden over het
resultaat van de overeenkomst
met het ministerie van LNV en
de natuur en milieuorganisa
ties", zegt hij. „De mosselsector
wordt niet om zeep geholpen,
maar krijgt- de kans te blijven
voortbestaan. Wel vind ik het
van de Elizabeth of Janny draai
en telkens weer hun schepen,
zwaaien naar elkaar en vullen
hun druipende netten met
mosselen, zeesterren, krabben
en zeewier. Het lijkt wel een
feestje op zee met dansende
mosselschepen.
Leeg gevreten
„Het gaat niet goed", roept Jos
van Damme. „De mosselen zien
er niet goed uit. Veel schelpen
zijn leeg gevreten door zeester
ren." Een diepe frons verschijnt
mosselvissers op zee zoals ze
hebben geleerd van hun vaders
en grootvaders. Er is echter een
verandering op komst die de
mosselvisserij wezenlijk zal
doen veranderen. „We moeten
gaan werken met de zogenaam
de mosselzaadinvanginstalla
ties (mzi's, red.)", zegt de schip
per. In de Waddenzee worden
daar nu proeven mee gedaan.
Het is de bedoeling dat we in
2020 stoppen met bodembe-
roerende mosselzaadvisserij en
overstappen op deze nieuwe
methode."
Voor de kust vlakbij de afsluit
dijk drijven honderd zwarte
boeien in het water. „Dat zijn de
mzi's", zegt Van Damme. „Tot
nog toe zijn de resultaten hoop
vol. In drijvende constructies
met netten en touwen kunnen
mossellarven zich vastzetten en
ontwikkelen. Met deze metho
de kunnen we de verliezen aan
bodemzaad compenseren.
Daarnaast kunnen we flexibeler
inspelen op najaarszaadval. Nu
verlopen procedures zo traag
dat er pas in november kan
worden gevist, terwijl het mees
te zaad in september visbaar is."
Van Damme is als voorzitter
van de vissersvereniging Yerse
ke en bestuurslid van het PO
Mosselcultuur bij de besprekin
gen over de mzi's betrokken ge
onderzoek erg belangrijk dat
wordt gedaan naar de gevolgen
van mosselvisserij naar de bo
dem. Het is nog helemaal niet
duidelijk of de zestig mosselvis
sers, die nog bestaan wel zoveel
schade aanrichten."
Afgelopen jaren zag de mossel
visser veel op de Waddenzee
veranderen. „We hebben als
mosselvissers steeds minder
ruimte gekregen op de Wad
denzee. Vroeger voeren we tot
aan Delfzijl. Nu komen we niet
verder dan tot Terschelling. Er
zijn steeds meer beperkingen
vanwege natuurbeleid.' Daar
door zijn er minder mogelijkhe
den om opgevist mosselzaad op
te kweken tot volwassen mosse
len."
Aan dek loopt Ko ondertussen
van de rechterkant van het dek
naar de linkerkant om de netten
aan boord te trekken. Hij steekt
een duim omhoog naar de
schipper en laat weten dat het
mosselzaad er goed uitziet. „Ik
snapte het al niet", zegt een op
geluchte Jos van Damme. „We
hebben van tevoren de mossel
bestanden bekeken en alles leek
er goed uit te zien." Nog even en
dan kan het volgeladen schip
vertrekken naar de sluizen bij
Kornwerderzand, waar Van
Damme op het IJsselmeer zoet
water wil laden. „Dat hebben
we nodig om met zoet water de
zeesterren te doden. Anders
eten ze het mosselzaad op."
De mosselvisser weet behendig
zijn schip door de sluizen te lei
den. In een mum van tijd heeft
hij zoet water geladen uit het
IJsselmeer geladen en kan weer
terug. „Op naar Terschelling",
zegt hij. „Daar moeten we ons
mosselzaad uitzetten."
„Het is geen vast getimmerd plan", zegt Kees van Es van het mi
nisterie van LNV over het natuurherstelprogramma voor de
Waddeneilanden. „Samen met vissers, natuurorganisaties,
wadvaarders, overheden en andere gebruikers willen we staps
gewijs werken aan plannen voor een rijkere Waddenzee. Inzet is
een rijke Waddenzee waar de natuur kan floreren, maar waar
het ook goed toeven is voor vissers, wadvaarders, toeristen en
inwoners."
Een van de eerste positieve resultaten is het convenant met de
mosselsector. Afgesproken is dat de mosselsector investeert in
duurzame vangst- en kweekmethoden en stapsgewijs de bo-
demberoerende mosselzaadvangst in de Waddenzee beëin
digd. "Zo krijgt de bodem van de zee weer rust, waardoor mos
selbanken en zeegrasvelden de kans krijgen terug te keren."
Het is volgens hem meer dan duidelijk dat er nog meer maatre
gelen nodig zijn om het Wad te beschermen. „Het gebied staat
onder druk", zegt Van Es. „Van binnenuit, door visserij, bagger-
werkzaamheden, recreatie en bedijkingen." Daarnaast heeft de
klimaatverandering mogelijk grote gevolgen. „We hebben te
maken met versnelde stijging van de zeespiegel, een hogere
temperatuur van het zeewater en een andere zuurgraad. Wat de
effecten zijn, weten we niet precies. Feit is wel dat de Wadden
zee is verarmd. Meerjarige mosselbanken en zeegras zijn verd
wenen en ook is sprake van minder soorten vis."
