Keerpunten in de slag om
Zuid-Beveland en Walcheren
De Noren zijn
in aantocht
Oorlog door argeloze kinderogen
Held door Britten miskend
Woensdag 27 oktober 2004
Speciale editie van De Faam
Zestig jaar geleden kwam een eind aan een bit
tere strijd om de Westerschclde. Een ongemeen
lelie slag met vele slachtoffers. In sommige ste
den was nog nauwelijks een ongeschonden
pand te vinden. De in het nauw gedreven
Duitsers verdedigden zich tot het hittere eind.
Bloed vloeide rijkelijk onder dc geallieerden,
dc Duitsers en de Zeeuwen zelf, dijken werden
verwoest, hele stukken van Walcheren liepen
onder water. En toch is dc strijd 0111 Zeeland
een onderbelicht stukje geschiedenis, zegt Adri
Meerman van het gemeentearchief in
Vlissingen. "De geschiedschrijving is vooral
gericht op dc Randstad. Terwijl hier verschrik
kelijk is gebombardeerd."
EXTRA
EXTRA
Ilcl is 3 oktober 1944, even voor
tweeën in de middag wanneer er
een lichtspoor neerdaalt hoven de
Westkappelse dijk. Nog geen kwar-
tier later zit hij op drie vierkante
meter samengepakt met zijn vader
en moeder in hun zelfgemaakte
schuilkelder achter het ouderlijk
huis en beginnen de Britten met
hun aanval. Ruim 1200 ton aan
bommen vinden hun weg richting
dijk en dorp. terwijl kris
Minderhoud. toen 23 jaar oud, niets
rest dan hopen op een goede afloop.
3 oktober: De geallieerden willen de
Duitsers op Walcheren onder druk
zetten door liet eiland onder water
ie zeilen. rocg in de middag hom-
harderen 24~ Lancasters en
Moscpiiio's de zeedijk bij
Westkapelle. Dentallen hurgers
komen hij de overstromingen om
het leven, Later worden ook dijken
hij V lissingen en Vee re gebombar
deerd.
24 oktober: om 4,30 uur zetten de
Canadezen de aanval in op de
Kreekrakdam. de toegang tol
Zuid-Beveland. De volgende dag
wordl Rilland-Balli bevrijd.
26 oktober: Schepen zetten Schotse
troepen vanuit lerneuz.cn in de
vroege oelilend op de kust van de
Zak van Zuid-Beveland. De
Duitsers bieden weinig weerstand.
29 oktober De Canadezen en de
Schotten treffen elkaar hij "s-
Cravenpoldcr. De bevrijding van
Cues is een kwestie van lijd
3(1 oktober: De Duilse generaal
Daser irekl zijn iroepen terug op
Walcheren. Zuid-Beveland is
bevrijd.
31 oktober: De aanval op de
Sloèdam wordt ingezet De Duitsers
weren de Canadese troepen keer op
keer terug te slaan. In de vroege
ochtend landen geallieerde troepen
wel op l ncle Beacli' bij lissingen
1 november: Landing hij
Westkapelle. "s Middags is liet
plaatsje bevrijd Domburg volgi al
snel.
3 november: Verzetsman
kloosterman uil Nisse geel'i de
geallieerden een sluiproute om do
tot dan loo onneembare Sloedam
heen. De Duitsers worden compleel
verrast. De opmars naar
Middelburg kan beginnen. De
Royal Seols nemen inilissen in
lissingen liet Duitse hoofdkwar
tier in. Vlissingen is bevrijd.
6 november: na hevige gevechten hij
Oostkapclle leggen de Dnii.-eis de
wapens neer. Zeeland i.- bevrijd
Pas op 1! november worden echt de
laatste verzetshaardon opgerold.
Door Jacco ran Malclege/n
Hei bombardement van Westkapelle
was aangekondigd. Op paibflelten
die. een dag eerder door de geallieer
den werden uitgeworpen, stónd bel
duidelijk. 'Het. is de vurigste werisch
van bet geallieerde oppercommando
dal de burgerbevolking zal worden
gespaard Houdt u verwijderd van
laagliggend grondgebied totdat do
vijand van uwe eilanden is verdre
ven.' Ja. we waren inderdaad
gewaarschuwd zegt Minderhoud
terugkijkend op de meest ingrijpende
uren van zijn leven. 'Maar. door de
wind kwamen die pamfletten voor
namelijk buiten bet dorp neer. Veel
inwoners hebben die waarschuwin
gen dus nooit gezien Hij zelf wel.
maar zijn ouders waren vasi van
plan hij hun schoenmakerij annex
boerderijtje te blijven. Daardoor
bleef ook Minderhoud uiteindelijk,
"lil verantwoordelijkheidsgevoel,
denk ik nu.
Inslagen
Al enkele dagen hing er een gespan
nen slëer in het dorp en nu zat hij
daar in een schuilkelder, eigenlijk
niel meer dan een gestut gat in de
achtertuin, zonder eten. zonder drin
ken en buiten de kleding die hij
droeg, zonder bezittingen. De insla
gen van de bommen deden de aarden
w anden van de ondergrondse kamer
keer op keer dansen. Minderhoud:
Ln dat aanzwellende, brommende
geluid van bommenwerpers bleef
maar in de lucht hangen.
Tol tweemaal loe verstomde bet
bombardement. Tijdens de tweede
adempauze klauterde Minderhoud
uit de provisorische kelder en stond
terstond stokstijf. "Ik keek vanuit
onze achtertuin via de door de bom
men geslagen bres in de dijk rechtst
reeks de zee in. Tussen waar eens de
dijk was en ons huis, stond geen
gebouw meer overeind vertelt
Minderhoud bewogen. Een veelzeg
gende stille valt.
Nadat de laatste geallieerde vogels
huiswaarts keerden, kruipt hij voor
de iwee.de keer die middag uit de
schuilkelder Zijn vader en moeder
volgen. Direct roept de buurman om
hulp Zijn vrouw zil beklemd in haar
schuilplaats. De mannen omzeilen
haar. maar later op de dag overlijdt
ze alsnog. Minderhoud spoedt zich
vervolgens zo snel mogelijk richting
het huis van zijn jongste zus die in
hel Kloosters! raatje, achter de dijk
woont Alles is weggevaagd, ook de
molen waarin zij zou schuilen voor
de hommen Van zijn familie geen
spoor.
Verdronken
Tegen cle avond vertrekt Minderhoud
samen met zijn ouders naar
Aagtekerke. zijn dorp en zijn vermis
te naasten achterlatend. Zijn oudste
zus komt hij een week later tegen iu
Oostkapclle: zijn jongste zus zou hij
nooit nicer zien. Zij verdronk in
molen De Roos, samen mei haar man
en hun zoontjes van lien en twee jaar
oud. Begin 1946 is Minderhoud een
van de eerste bewoners die terug
keert naar Westkapelle De Duitsers
zijn verdwenen, maar mei ben drie
kwart van liet nndo Westkapelle. Dal
was de prijs voor de vrijheid.
Door de bombardementen op de (lijken liep een grnoi deel van Walcheren onder
water. Ook Oosl-Soiibijjfg vierde de bevrijding mei natie voelen, (foto. gemeen
march iel' lissingen)
Amerikanen. Canadezen, Britten.
Fransen, ja zelfs Polen. Belgen en
Nederlandse soldaten hielpen
mee aan de bevrijding van
Nederland. Bat ook Noren een rol
speelden in de bevrijding van
Zeeland, weten maar weinigen.
I Iet No. 5 Froöp van liet No 10
(IA) Commando bestond uil 97
Noorse soldaten onder liet
bevel van kapitein Rolv I lange.
Oyer de Noren is niet veel
bekend. Wel dal ze betrokken
waren bij de inname van
Domburg. Halverwege de mid
dag van 2 november 1944
kreeg cle groep Noorse soldaten,
geholpen door enkele Belgen,
de opdracht Domburg ie zuive
ren van Duitse sluipschutters
en mitrailleurposten. Hei werd
een hevige en moeilijke strijd.
Pas de volgende middag lukte
bet de Noren om Domburg vol
ledig iu të nemen. Bij de bevrij
ding van Walcheren lieten vier
Noren het leven. Dertien Noren
werden gewond afgevoerd.
As de bommen dreunend neerslae...
liet geluid van de bombardementen
en hel luchtafweergeschut draagt
hij als een schaduw met zich mee.
"In Vlissingcn zaten we gevangen
onder een paraplu van luchtdoel-
granaten, een pandemonium", ver
telt de 73-jarige Cees van der
Btirgld. 'Tn toch was de oorlog voor
hem als negenjarig jochie één groot
avontuur. De ontberingen, maar ook
de schaviiitenslreken. legde hij vast
in prachtige tekeningen.
Van der Burglii haalt liet zieli nog
helder voor de geest, op de avond
van H mei 1940 trekken Duirsers
Vlissingcn binnen. 'De voorhoede
bestond mi fietsers. Niel zo maar
een armzalig stelletje die de stad
binncnkaclieldc, maar geharde
kerels.' Kleine Lees had bewonde
ring voor die mannen. Tot iu de
puntjes verzorgde soldalen en ze
konden strijdliederen zingen als
geen ander. Bij de charmante
vrouwelijke soldalen viel zijn
mond open van verbazing. "Die
waren zo mooi. Ik besefte (oen ook
wal voor een onbenullig ventje ik
was mei mijn oud jasje, houten
klompen en mijn belui.
I lel figuurtje Lees op de tekenin
gen- klein ventje met die enorme
belui op zijn knar. "Ik scharrelde
overal rond, schóól bestond niet
meer I lollandse soldaten luidden
aan hel begin van de oorlog alles
achtergelaten. In de blikfabriek
lagen I lollandse helmen keurig
opgestapeld, daar heb ik een helm
gejat, Die hel» ik de hele oorlog bij
me gehouden," Voor GeéSje en zijn
vriendjes was de stad een grote
spechiiin. Spelen mei gasmaskers
en munitie, hel kon wel eens ver
keerd aflopen, "Een gasi was mei
handgranaalontstekers aan hei
spelen, een knal en zijn vingers
zaten in zijn haar. Het katten
kwaad bracht ook zijn ouders in
de problemen. 'In het stationsge
bouw lag munitie van de Duitsers
opgeslagen. Wc zijn liet pompsta
tion binnengeklommen en hebben
kogels gepakt. Mijn vriendje moest
'Strijd om Zeeland onderbelicht9
Door Drums lli/sbrrgcn
Eén gebeurtenis bepaalde in 1944
het lot van Zeeland. Op 3 septem
ber viel de Antwerpse haven in
banden van de geallieerden en tol
bun verbazing in vrijwel onge
schonden toestand. Alle andere
kiistbavens waren verwoest, dus
Mn werpen was van orischarbare
waarde voor de aanvoer van mate
rieel. Er was echter een probleem:
de Duitsers domineerden beide
oevers van cle Westerschekle. Voor
het Geallieerd Commando was het
duidelijk: Zeeland moest hoe dan
ook bevrijd worden.
Prijs voor vrijheid
Begin oktober bombarderen cle.
geallieerden de dijken bij
Westkapelle, Vlissingen en Veere.
Walcheren loopt, onder. I lel was
sende water dwingt de Duitsers
hun stellingen iu de polders te ver
laten, bet is precies de bedoeling
van de geallieerden. Dat tientallen
burgers verdrinken, is de prijs
voor de vrijheid.
Vanuit Wést-Brabant rukken troe
pen op en soldaten van vele natio
naliteiten landen op de kusten van
Zuid-Beveland en Walcheren. 'Bij
de Sloedam stokte cle aanval
zegt Meerman. "Heel w at solda ten
beten daar bet leven. Vliegtuigen
bestoken de bunkers en kanonnen
aan de Walcherse kust. 'De
opstellingen van hel gesel ml zijn
onvoorstelbaar vaak gebombar
deerd. - Met uiteindelijk minimale
schade aan de kanonnen. I lel
beteken I een verhelen i nan -tot -
man-geveehi in de duinen Zo ook
plassen en ging naar builen.
Opeens hoorden we: 'I lalt. ball,
stelten bleiben! Lecsje belandde
met zijn vader bij dc
Sieherheitspolizei. "Mijn vader
moest een verklaring onderteke
nen dat hij voortaan verantwoor
delijk was voor de streken die ik
tegen rle Duitse Wélirmaclu uil-
haalde. I lel concentratiekamp was
niet ver weg. Ik had dal niel door.
Ik was een argeloos kind. naïef.
Na de bevrijding werd het Speel
terrein van de kwajongens alleen
maar gevaarlijker. Niel opgeruim
de it lijnen op liet strand en overal
blindgangers. Bij café-dancing
Victoria vonden we een vlammen
werper mei volle tanks. Ik draaide
de kraantjes open en opeens spoot
ik de hele muur vol mei brandba
re zwarte smurrie. Gelukkig deed
de ontsteking hel niel I lel was een
krankjorume lijd.' In het
gemeentearchief van lissingen
aan de Helle-
bardierstaat is lol december de
expositie van Van der Butglii ie
zien. I lel is mijn manier van ver
tellen. Al kun je de schokgolven,
bet gekerm, de angstkreten en hel
rinkelen van de deurbel bij een
bominslag nooit overbrengen. En
toch... ondanks de angst en geva
ren had ik die periode niet willen
missen.
Het was doodstil in die donkere nacht van 3 november 1944. Geen geluid
mochten de Schotten maken, terwijl ze, soms tot luin middel in de blub
ber wegzakkend, de moddervlakte van liet Sloe overstaken. Fcn harre
tocht, maar ook een succesvolle. De Duitsers op de zeedijk werden volko
men verrast door een aanval uit deze hoek. Zonder de informatie van ver
zetsman l'ietcr Kloosterman uit Nisse was het misschien wel heel anders
gelopen...
in de si raten van Vlissingcn. Een
stadsoorlog van bet ergste soort.
De Duitsers waren natuurlijk in
paniek en wisten dat ze W alcheren
tol de laatste man moesten verde
digen. liet waren vooral de
scherpschutters die zich tot bet
einde bleven verzetten.
Menselijk leed
I let zijn droge cijfers: honderden
doden. 2.2 19 bonibardcinents-
vlucliten in anderhalve maand
strijd. 10.219 ion bommen en in
één uur voor de landing bij
Vlissingen alleen al z.o'n 36.000
granaten op die slad. Brooddroge
cijfers die hel menselijk leed ver
hullen. "Hel isl lel is schandalig
dal deze strijd door de historici in
Nederland zo wordt onderbe
licht loeren Gees van der
Btirghl, die als jochie de strijd
voor zijn ogen zag gebeuren. I let
wordl hoog tijd dat ook de rest
van Nederland weet wat er in
oktober en november '44 in
Zeeland is gebeurd.
L. Hollestelle van bel Zeeuws
Archief ziel bel wal genuanceer
der. "Er zijn heel wat publicaties
over de strijd in Zeeland. Nee,
onderbelicht zou ik bel niel noe
men. Meerman is bet echter mei
Van der Burglu eens. Wal hein
betreft past de slag om de
Westerse helde in liet rijtje mei
gebeurtenissen als de Slag om
Arnhem en het Ardennen
Offensief. Hel enige verschil met
die beroemde operaties:
I lollywood maakte er lilms over.
'Maar wal bier in Zeeland
gebeurd is. is ook onvoorstelbaar.
M vanaf oktober 1940 verzamelde
liet Zeeuwse verzet militaire infor
matie over bijvoorbeeld bruggen
gescliulsslellingen en dé diepte van
de havens. In hei diepste geheim en
mei gevuai voor eigen leven, zon
der moderne eórnlfiu
meatiemiddelen en
met de liei? als enige
vervoei middel Een
belangrijke rol daarbij
>peeldc l'ietcr
Kloosterman 1393-
I9»5) Kloosterman vvas
vrijwel de hele oorlog
actief iu hei verzet, als
triëtscoriiniaridam en chef
staf van de ÓD
(Ordedienst) en als com
mandant van de ID
(Inlichtingendienst) op
Zuid-Beveland
Als ispori i tgsa rn I u en aar
bij cle prijsbéheersing - een
specialist in prijzen van artikelen,
die werd ingezet legen de zwart
handel - mocht hij vrij reizen door
heel Zeeland Zo legde hij de con
tacten voor een verzots rietwerk op
bet eiland én kon hij binnen de
Duilse stellingen konten om re
spioneren. Bij de bevrijding, van
Zeeland kon de verzetsman cle
geallieerden nog meer cruciale
informatie verschaffen: in septem
ber 1(H4 had hij een stafkaart van
cle Duitsers, met alle Duitse posi
ties, stellingen en bunkers op
Walcheren, gestolen,
ln zijn pogingen contact te maken
mei cle geallieerden in oktober '44.
belandde bij als vermeend Duits
spion in een cel. Een kortstondige
vergissing Kloostermans inhrh-
tingen waren ook van
bfflang voor cle verove
ring van Zuid- én
o ord- B e vel a n cl
Daarnaast wees hij cle
gi al lieerden op n
vrijwel onbekende
doorwaadbare plek door
het Sloe al> alternatief
voor vruchteloze aanvallen
op de door de Duitsers zwaar
verdedigde Sloedam. De
j Britten kozen uiteindelijk
j voor een iets andere route,
al had die wel hetzelfde
i begin- en eindpunt:, het
haventje Zn id-Kraai jerl
bij Nie.uvvdorp en de zeedijk
bij de Bijlcveldpolder. Een Britse
onderscheiding licefi Kloosterman
nooit ontvangen. De Britten stelden
cle route zélf te hebben ontdekt.
Prins Bemhard. Eisenhower en
Montgomery sluiteden liern echter
een dankbetuiging, Van de
Nederlandse nuiorileilen ontving
Kloosterman voor zijn verzetsacti
viteiten het Verzetshcrdenkings-
kruis en liet Bronzen Kruis. Dc
laatste onderscheiding mede voor
rle inlichtingen die hij over het Sloe,
verstrekte.
Geallieerde soldaten maken een zegetocht door lid bevrijde Goes, (l'oto: Gemeentearchief (iocs)
