Toeristische toekomst
van Zeeland in kaart
Regels fnuiken groei
van Zeeuws toerisme
Drukke zomers,
saaie winters
Strand, gebakken vis, bier en klederdracht
Zeeuwse wegen kunnen
meer toeristen aan
Toerisme voorbeeld voor provincie
Meer wensen voor minder
'Gemeentelijke
jachthavens
verpesten markt'
Geen plaats voor
attractiepark
De groei van het toerisme in
Zeeland stagneert al enkele
jaren. In het recent gepubli
ceerde rapport 'Economi
sche ontwikkelingskansen
toerisme Zeeland' stelt de
Kamer van Koophandel
tientallen maatregelen voor
om de voor Zeeland zo be
langrijke toeristische sector
een impuls te geven.
Campings mogen uitbrei
den, bijzondere locaties
moeten ruimte bieden aan
chique hotels, attracties
moeten bereikbaar worden
per boot en ook 's winters
moet Zeeland een vakantie
oord worden.
De makers benadrukken
dat de aanbevelingen uit
het rapport discussie moe
ten losmaken. Hoog tijd om
de vele partijen te vragen
naar hun visie op de toe
komst van het toerisme in
Zeeland. Op deze pagina de
meningen van de Kamer
van Koophandel, onderne
mers, milieubeschermers,
toeristen en andere deskun
digen.
lA/oensdag 5 mei 2004
de Faam
Pagina 17
Watersport vormt in deze
toch waterrijke provincie
slechts een klein deel van de
totale toeristische omzet in
Zeeland. Dat kan en moet an
ders, vindt de Kamer van
Koophandel.
Het aantal ligplaatsen en com
merciële jachthavens moet
groeien, attracties moeten beter
bereikbaar worden per boot en
er moet meer geïnvesteerd
worden in de promotie van
Zeeland als watersportbestem
ming.
Gemeentelijke jachthavens,
vaak in beheer van watersport
verenigingen zoals in Brou
wershaven en in Sint-Anna-
land, zouden zo snel mogelijk
geprivatiseerd worden. De
goedkope ligplaatsen in die
havens drukken, zo vermeldt
het rapport 'Economische ont
wikkelingskansen toerisme
Zeeland', de prijzen en dus de
rendementen van commerciële
jachthavens. Gemeentelijke
jachthavens verpesten de
markt, volgens de vice-voorzit-
ter van de Kamer van Koop
handel Zeeland. Joke de Witte:
"Ze beperken het draagvlak
voor de promotie van de
Zeeuwse watersport en bieden
vaak geen ligplaatsen voor pas
santen."
Juist vanwege het geringe aan
tal ligplaatsen pleit de Kamer
van Koophandel voor uitbrei
ding van bestaande jachtha
vens. Oude vissers- en werk-
havens die hun functie hebben
verloren kunnen omgebouwd
worden tot havens voor de ple-
ziervaart. Een andere maatre
gel om de watersport een im
puls te geven, is het stimuleren
van watersport onder de eigen
bevolking. De Witte:
"Zeeuwen leven te veel met
hun rug naar het water." Een
grotere lokale markt zal vol
gens De Witte een zuigende
werking op toeristen hebben.
De Kamer van Koophandel wil
dat de overheid blijft investe
ren in openbare voorzieningen
als trailerhellingen, want dat is
bepalend voor de aantrekkings
kracht op watersporters.
Ook moeten er 'watersportbe
drijventerreinen' komen en
moet de samenhang tussen
jachthavens en dorpskernen en
stadscentra versterkt worden.
Want met de Randstad, weste
lijk Noord-Brabant, Vlaande
ren en Duitsland als achterland
en de unieke kwaliteiten van
Zeeland voor sportvissers en
duikers, is de potentiële markt
enorm groot, zo valt in het rap
port te lezen.
Tot grote spijt van De Witte
zijn bezienswaardigheden en
attracties slecht bereikbaar per
boot: "De watersporter kan
geen gebruik maken van recre
atiemogelijkheden aan wal. Al
leen in Middelburg is relatief
gemakkelijk aan te meren om
de stad te bezoeken." Het zijn
de eenvoudige dingen die aller
eerst verbeterd moeten wor
den. "Zeeland kent geen enkele
supermarkt aan de waterkant,
terwijl varende toeristen toch
ook boodschappen doen", al
dus De Witte.
Zeeuwse hotels zetten steeds vaker stuntprijzen in als concurrentiemid
del in de strijd tegen accommodaties in mediterrane landen. Tegelijker
tijd stellen toeristen hogere eisen aan kwaliteit en luxe, meldt de Kamer
van Koophandel in haar rapport. Hotels moeten dus meer bieden tegen
lagere prijzen. Hoe gaan hoteliers hiermee om?
Het Middelburgse Hotel du Commerce merkt dat zijn gasten meer
comfort wensen dan vroeger. "Dit hotel heeft geen centrale verwar
ming op de badkamer en dat eisen mensen wel tegenwoordig", zegt IJs
brand McNelly, momenteel een van de vijf bedrijfsleiders van het oud
ste hotel - 140 jaar - van Middelburg. "De klant is koning, dus zit er
niets anders op dan draagkacheltjes van kamer naar kamer te versle
pen."
Toch stijgt de gemiddelde bezettingsgraad nog altijd, vertelt McNelly:
"Zeeuwse hotels doen het nog beter dan in de rest van ons land." Ook
Cees Dogger, directeur van hotel De Zeeuwse Stromen in Renesse, is
tevreden over zijn bezettingsgraad, hoewel hij zijn hotel buiten de zo
mer alleen tegen lagere prijzen vol krijgt. "Zo werkt het ook in andere
delen van Nederland. Dat ligt niet aan Zeeland."
's Zomers lijken de toegangs
wegen naar de steden de
drukte niet aan te kunnen.
Maar de Zeeuwse infrastruc
tuur kan de stroom bad
gasten toch redelijk goed ver
werken en zou zelfs een groei
van het aantal toeristen, zoals
bepleit door de Kamer van
Koophandel, aankunnen. Dat
blijkt uit een rondgang langs
de verantwoordelijke instan
ties.
In principe levert een groter
aantal toeristen geen verkeers
problemen op, laat Dieder van
Essen van provinciale afdeling
Verkeer en Vervoer weten. Als
voorbeeld geeft hij de A58, de
snelweg waarover de meeste
toeristen Zeeland binnenko
men. "Gemiddeld maken onge
veer 35.000 motorvoertuigen
per dag gebruik van de A58 ter
hoogte van Rilland. In de zo
mer zijn er dat zevenduizend
meer."
Daar kunnen we nog veel meer
verkeersbewegingen verwer
ken zonder dat er files ontstaan,
zo luidt zijn oordeel. Edwin de
Feijter van Rijkswaterstaat, de
beheerder van de snelweg, be
vestigt het verhaal van de pro
vincie. "De capaciteit is over
de hele snelweg ruim 64.000
bewegingen per etmaal."
Ook provinciale wegen kunnen
de zomerdrukte 'prima' aan,
weet Van Essen. Of hij ooit ge
probeerd heeft 's zomers met
de auto een stad als Middelburg
binnen te komen? "Ja, op piek
momenten kan het af en toe
best druk zijn, maar dat is al
leen in een zomers weekend
wanneer het kwik dertig graden
aangeeft." Het aantal filemel
dingen bewijst zijn verhaal
meent Van Essen. In 2002
stonden er in Zeeland 48 files,
waarvan veertig in de zomer.
"Daar lacht de rest van Neder
land om", aldus Van Essen.
"En op incidenten, de zoge
noemde piekmomenten, kun je
geen beleid maken."
"We hebben een areaal aan we
gen waar je je vingers bij af
likt," zegt Cornelis Slabbe-
koorn van het Waterschap
Zeeuwse Eilanden. "Met hier
en daar natuurlijk problemen.
Daar ontkomen we niet aan,
zoals in De Poel bij Goes. Maar
dat gaat voornamelijk om
woon-werkverkeer".
Echte problemen ontstaan aan
de kust, zegt Slabbekoom: "Op
Walcheren en op de kop van
Schouwen-Duiveland is het
veel drukker en moeten we
extra investeren in bijvoor
beeld nieuwe fietspaden."
Maar hoeveel toeristen de we
gen in totaal kunnen verwer
ken, durft Slabbekoorn niet te
zeggen: "Dat is koffiedik kij
ken."
Het provinciebestuur moet
duidelijker keuzes maken
voor de toekomst van Zee
land. En het liefst beslissin
gen die in het voordeel van de
natuur, het landschap en het
milieu uitvallen. Daar profi
teert ook het toerisme van
zegt Gijs van Zonneveld van
de Zeeuwse Milieufederatie
(ZMF).
Het beleid kenmerkt zich nu
nogal eens door twee
slachtigheid, meent Van Zon
neveld: "Een provincie die de
Westerschelde Container Ter
minal (WCT) wil ontwikkelen
is niet geloofwaardig als groen
blauwe oase." Het stukje na
tuur dat moet wijken voor de
WCT is wellicht niet zo om
vangrijk, maar gevolgen zijn
niet te overzien, denkt Van
Zonneveld: "Wat te denken
van al dat bijkomende goede
rentransport over de weg en het
spoor." Fouten die in het verle
den zijn gemaakt, zoals in na
tuurgebieden aangelegde bun
galowparken, komen tegen
woordig veel minder voor. 'ie
dereen begrijpt dat we geen
speedbootbaan in de Ooster-
schelde moeten creëren, maar
rondom het Veerse Meer gaat
het dan weer niet goed." Wo
ningbouw en verkeer krijgen
voorrang ten opzichte van de
natuur, of zoals Van Zonneveld
het omschrijft: "Er zijn te veel
rode plekken en te weinig
groen. Dat leidt tot een oneven
wichtig beeld." De opstelling
van ondernemers in het toe
risme en de recreatie oogst
meer lof van Van Zonneveld:
"Ze zijn zich volledig bewust
van hun waardevolle omge
ving." Het bewijs voor dit be
wustzijn is volgens Van Zon
neveld het in 1996 door onder
andere Horeca Nederland, Re-
cron en Vekabo ondertekende
convenant. "Toen hebben we
met zijn allen gezegd dat een
mooi landschap en een schoon
milieu waardevol en belangrijk
voor hel toerisme zijn," aldus
Van Zonneveld. Kritiek vanuit
de Recron (zie elders op deze
pagina, red.) dat de vele mi
lieuregels de concurrentieposi
tie van het Zeeuwse toerisme
verslechteren, begrijpt hij dan
ook niet: "Natuurcompensatie
kost inderdaad geld, maar le
vert erg veel op. Ook voor het
toerisme." Zijn vrouw ving
laatst een oranjetipje. Van Zon
neveld: "De aanwezigheid van
die vlinders, daar kan ik echt
blij van worden. Ook dat is van
grote waarde voor het toe
risme."
De grote hoeveelheid wetten,
bepalingen en richtlijnen
frustreert de groei van cam
pings en daarmee de ontwik
keling van de recreatie en het
toerisme in Zeeland. Dat stelt
Philip Northolt, eigenaar van
camping Scheldeoord in Baar
land en voorzitter van de Ver
eniging van Recreatieonder
nemers (Recron) Zuid-Beve
land.
Door Jacco van Maldegem
"We lopen achter de feiten aan",
stelt Northolt. De toerist heeft
meer ruimte nodig voor de
steeds groter wordende caravan
en de uitdijende slaaptentjes. De
campinghouder kan echter niet
mee groeien. "Uitbreiding is
noodzakelijk om de huidige
kwaliteit te kunnen waarborgen,
maar de overheid werkt met
mee. Zes jaar wachten op de be
nodigde vergunningen is niet
uitzonderlijk", aldus Northolt.
Dat wekt niet alleen frustratie
op. Zeeland zou zich ook uit de
markt prijzen. Northolt: "Ver
plichte randbcplanting en na
tuurcompensatie, de Vogel- en
Habitatrichtlijn en het voorge
schreven archeologisch bodem
onderzoek: stuk voor stuk dure
grappen die de toerist uiteinde
lijk betaalt." Volgens hem is een
caravan-vakantie aan de Oost
zee nu al vijftien euro per dag
goedkoper dan in Zeeland. Het
wordt tijd, zo vindt hij, dat de
provincie haar verantwoordelijk
neemt voor de regionale econo
mie: "Want minder toeristen in
Zeeland betekent ook dat de
bakker minder brood verkoopt
en de horeca minder bier afzet.
Heus, het raakt ons allemaal."
Ook minicampings moeten uil
kunnen breiden, zegt secretaris
Jopie Dingemanse van Vereni
ging Kampeerboeren (Vekabo)
Zeeland. Het maximale aantal
van vijftien staanplaatsen in het
hoogseizoen is te laag: "Met
vijfentwintig plaatsen in de zo
mer blijven we klein, maar
Het aantal toeristen dat Zeeland 's zomers verwelkomt, staat in
schril contrast met de enkeling die de provincie in de winter be
zoekt. Buiten de zomerperiode liggen volgens de Kamer van
Koophandel dan ook veel groeikansen. Een groter aantal vakan
tieparken zou seizoensverlening in de hand kunnen werken, want
een tent of caravan is tenslotte vooral leuk met mooi weer.
Het streven naar een langer toeristenseizoen past in het beleid van de
provincie. Toon Peters van de afdeling Economie: "De toeristische
sector wordt dan minder gevoelig .voor het zomerweer. Ondernemers
en personeel in de horeca krijgen meer zekerheid en dat is weer goed
voor de economie." Heeft Zeeland toeristen buiten het hoogseizoen
wel iets te bieden? Zij moeten zich immers ook kunnen vemiaken als
de zon niet hoog aan de hemel staat.
Peters verwijst naar de grote nazomerse evenementen Small Sail Vlis-
singen, het Zeeland Nazomer Festival en Film by the Sea, die elk voor
behoorlijk wat extra toeristen in het najaar zorgen.
"Natuurlijk", zo vertelt Sonja van der Voet van het Bureau voor Toe
risme Zeeland, "zijn de bekende Zeeuwse attracties als Miniatuur Wal
cheren, het Arsenaal en Waterland Neeltje Jans ook tijdens schoolvak
anties buiten het hoogseizoen geopend." Maar Van der Voet zegt, op
de door Peters reeds genoemde evenementen na, 'snel klaar te zijn met
publiekstrekkers buiten de zomer.
Na enig zoekwerk kan ze toch nog enkele zaken noemen. Maar veel
verder dan een kerstrit van de stoomtrein Goes-Borssele, activiteiten in
enkele musea, winterzeillessen in Wolphaartsdijk en de zwemparadij
zen in Domburg en Kamperland komt ze niet. Helaas voor het Bureau
voor Toerisme en de provincie laat Ruud van Meijel van het Zeeland
Nazomer Festival bovendien weten Zeeuwen als de primaire doel
groep voor zijn festival te zien: "Het principe dat we toeristen moeten
trekken, hebben we in 2001 overboord gegooid. Dat werkte niet goed."
wordt het een stuk rendabeler
voor onze leden." Door tal van
overheidsvoorschriften - denk
aan preventie van brand of legi
onel labesmetting - staat de
winstmarge van de kampeerboe
ren volgens Dingemanse ernstig
onder druk. "We worden ge
dwongen klein te blijven, maar
het houdt een keer op. Als mini-
campings geen geld meer ople
veren, zullen boeren voor ande
re, minder fijne activiteiten kie
zen om extra inkomen te verga
ren. Intensieve veehouderij bij
voorbeeld."
In Zeeland is geen plaats voor
grote attractieparken of grote
house-evenementen om jongeren
te trekken. Deze provincie is niet
aangetast door de tand des tijds
en dat moeten we verkopen aan
de toerist, meent Gerard van
Keeken van het Bureau voor
Toerisme Zeeland die onderzoek
doet naar het imago van Zee
land.
Niet dat hij wil dat alles blijft zoals
het is - innovatie met respect voor
tradities en cultuur is uitstekend -
maar Zeeland moet zich hoeden
voor een te commerciële uitbating
van haar rijkdommen. "Hoe kun
nen we het Zeeuws meisje moder
niseren? Dat is de vraag waarop
we een antwoord moeten formule
ren", aldus Van Keeken. Als voor
beeld noemt hij ringrijden: "Hel is
prachtig om te zien, maar velen
snappen er geen snars van. Je kan
bijvoorbeeld de spelregels van het
ringrijden in het Nederlands en het
Duits kunnen uitleggen. Dan wordt
ringrijden, zonder dat het spel
wordt aangetast, een stuk toegan
kelijker."
Bovendien moet Zeeland 'groen'
blijven. Van Keeken: "Mensen uit
de Randstad hebben grote behoefte
aan rust en ruimte. Immense va
kantieparken uit de grond stampen
is dus een verkeerde insteek." De
ze provincie moet zich met haar
fysieke kenmerken en haar eigen
cultuur blijven onderscheiden van
andere delen in Nederland, bepleit
Van Keeken: "De wereld is ten
slotte al zo eenvormig."
Vaak wordt bij een Zeeuw gedacht aan, zo blijkt uit onderzoek
van de provincie, een oudere man die werkzaam is geweest in
de landbouw, het toerisme of de recreatie die weinig van cul
tuur begrijpt. Dat imago van Zeeland en zijn inwoners zit het
provinciebestuur dwars. Tot en met 2007 wordt jaarlijks bijna
een miljoen euro vrijgemaakt voor de campagne 'Welkom in
Zeeland'. Het doel is om Zeeland neer te zetten als een groene
regio om te wonen en te werken. De provincie spreekt al van
een succesvolle campagne, maar bij toeristen is de boodschap
nog niet overgekomen. Zij komen vooral om genieten van zon,
zee en strand.
"Wat Zeeland voor ons betekent? Zeeland is de caravan achter de
auto hangen en weg zijn uit de dagelijkse sleur. Gewoon even rust
aan het hoofd en ontspannen. En als het kan, hebben we het liefst
een zonnetje aan de hemel, lekker fietsweer en af en toe een terras
je met een lekker potje bier of een gebakken visje. We zoeken het
Bourgondische leven van Limburg, zonder echt thuis te zijn." Frits
en Maritha de Bruin, Simpelveld
"Het water, de zee, het sfeertje hier in Zeeland. De kinderen kun
nen lekker op het strand spelen. Zeeland biedt ons de ruimte die wij
thuis missen. Een vakantie in Zeeland doorbrengen is gewoon
compleet. Als het weer tenminste meewerkt. Alleen is er een na
deel aan Zeeland: het is overal zo duur!" Tanja Koch en Sylvia
WirthmüUer, Aken (Did.)
"Bij Zeeland denk ik aan strand, ja dat is logisch. Het is toch ten
slotte de scheiding tussen de zee en de vaste wal. Het heet zelfs zo.
Alle gekheid op een stokje: bij Zeeland denk ik aan vakanties, er
op uit gaan, genieten van het weer. Gezelligheid, oudeiwets met de
kinderen op vakantie, de uitgestrektheid van de polders. Het onein
dige zicht. O ja, en die plaatselijke klederdrachten zijn ook zo
mooi!" Derkje van Veen, Ommen
"Zeeland is vakantieland. Heerlijk als ik er aan denk. Alles is mooi
hier. Als ik wat jonger was, wilde ik hier misschien wel wonen.
Helaas, ik ben er te oud voor. Dan moetje alles zo maar achterla
ten. Het heerlijke klimaat, dat is het toch wat mensen hier zoeken?
Ik in ieder geval wel." Sien Kóremans, Alkmaar
"Ik wil lekker kunnen uitwaaien aan zee. Dat is de totale vrijheid,
maar de lucht is hier ook zo zuiver. Veel gezonder dan in Duits
land. En voor de kinderen is het natuurlijk leuk. Ze kunnen altijd
en overal spelen. En dan is de vakantie goed, althans dat vind ik."
Otto Schmadtke, Euskirchen (Did.)
Gijs van Zonneveld (foto: Frank Husslage)
