'Door het oog van de nacht'
Van Brave Hendrik
tot Pietje Bel
Kinderboekenweek
ü,p.
Kinderboekenweek begint
i
Activiteiten
Kinderboekenweek
woensdag 1 oktober 2003
pagina 21
MIDDELBURG - Zeeland is een kinderboeken
schrijfster rijker. Yet Baas (43), woonachtig in Middel
burg, presenteert zaterdag 4 oktober haar eerste jeugd
boek 'Door het oog van de nacht' in de Drvkkerij,
Middelburg. Het genre van het boek is fantasie, volgens
Baas een genre waar je alle kanten mee op kan. Zo komt
Jochem, de hoofdpersoon in het boek, in aanraking met
een angstaanjagende draak.
VEERE - Ooit begonnen als onderwijzer in Arnemuiden
en Veere, inmiddels kinderboekenschrijver met vier
titels achter zijn naam. Ben Slingenberg, geboren 1 mei
1954 in Oosterbeek, had nooit verwacht dat zijn boe
ken een succes zouden worden. "Ik had nog nooit wat
geschreven, wist niets van schrijven af en nu kan ik niet
meer zonder."
Voor het oudste Nederlandse kinderboek moeten
we diep in het verleden teruggaan.Toen rond 1455
de boekdrukkunst uitgevonden werd, hielden kin
deren, als ze konden lezen, zich bezig met Latijnse
teksten. Naarmate de druktechniek vorderde en de
boeken goedkoper werden, kwamen er meer hulp
middelen zoals ABC-boekjes. Er stonden alfabet
ten in, verschillende soorten letters en gebeden.
Kinderboeken waren heel anders dan nu. Leefde
je in 1521 dan las je geen Harry Potter, maar een
'hanenboekje' met gebeden. De boekjes begonnen
altijd met een plaatje van een haan, om kinderen
aan te sporen vroeg op te staan en naar school te
gaan.
Stoerdoenerij en zorgzaamheid
Perron 9 3/4 en middelpunt Aarde
Er was eens... een Kinderboekenweek
Woensdag 1 oktober
Middelburg, Binnenplein de
Drvkkerjj Markt 51, Schrijfster
Ditte Merle vertelt over een
kinderboekenproject en presenta
tie van schrijver Roberto Piumini,
aanvang 15.00 uur. bol
Oostkapelle, Zeeuws Biologisch
Museum, Drie educatieve op
drachten, van 9.15-17.00 uur. bol
Oostkapelle, Zeeuws Biologisch
Museum, Twee rondleidingen
door boswachters van Staatsbos
beheer, van 9.15-10.15 en 10.30-
11.30 uur. Bol Goes, Bibliotheek,
Voorleesuurtje, van 14.00-15.00
uur. Bol Oost-Souburg,
Bbliotheek, Uilenballen pluizen,
van 14.00-15.30 uur. Bol
Vlissingen, Bibliotheek, Voorlezen,
knutselen en liedjes zingen, van
10.15-11.30 uur enl4.00-15.30 uur.
Donderdag 2 oktober
Oostkapelle, Zeeuws Biologisch
Museum, Drie educatieve op
drachten, van 9.15-17.00 uur.
Vrijdag 3 oktober
Oostkapelle, Zeeuws Biologisch
Museum, Drie educatieve op
drachten, van 9.15-17.00 uur. Bol
Goes, Bibliotheek, Voorleesuurtje,
van 14.00-15.00 uur.
Zaterdag 4 oktober
Middelburg, Binnenplein de
Drvkkerij Markt 51, Presentatie
boek van Yet Baas 'Door het oog
van de naald' en Janos Kooien
zingt liedjes, presentatie van
14.00-16.00 uur, liedjes van 15.00-
16.30 uur. Bol Kapelle, bibliotheek,
Schrijfster en illustratrice Mylo
Freeman leest voor, van 13.30-
15.30 uur. Bol Oostkapelle,
Zeeuws Biologisch Museum, Drie
educatieve opdrachten, van 9.15-
17.00 uur. Bol Vlissingen, Biblio
theek, wandeling met boswachter,
aanvang 6.00 uur.
Zondag 5 oktober
Middelburg, Binnenplein dé
Drvkkerij Markt 51, Interview met
illustratrice Gerda Dendooveh,
van 14.00-16.00 uur. Bol
Oostkapelle, Zeeuws Biologisch
Museum, Drie educatieve op
drachten, van 9.15-17.00 uur.
Maandag 6 oktober
Oostkapelle, Zeeuws Biologisch
Museum, Drie educatieve op
drachten, van 9.15-17.00 uur. Bol
Goes, Bibliotheek, Voorleesuurtje,
van 14.00-15.00 uur.
Dinsdag 7 oktober
Middelburg, Zeeuwse Biblio
theek, lezing van Annejet van der
Zijl over Annie M.G. Schmidt, aan
vang 20.00 uur. Bol Oostkapelle,
Zeeuws Biologisch Museum, Drie
educatieve opdrachten, van 9.15-
17.00 uur. Bol Goes, Bibliotheek,
Voorleesuurtje, van 14.00-15.00
uur.
Woensdag 8 oktober
Goes, De Koperen Tltin, Lieneke
Dijkzeul leest voor, van 14.00-16.00
uur. bol Middelburg, Binnenplein
de Drvkkerij Markt 51, illustraties
maken en gedichten schrijven,
16.00 uur. Bol Oostkapelle, Zeeuws
Biologisch Museum, Drie educa
tieve opdrachten, van 9.15-17.00
uur. Bol Goes, Bibliotheek,
Voorleesuurtje, van 14.00-15.00
uur. Bol Vlissingen, Bibliotheek,
uilenballen pluizen, van 14.00-
15.30 uur. bol Oost-Souburg, Bibli
otheek, Voorlezen, knutselen en
liedjes zingen, van 10.15-11.30 uur
en 14.00-15.30 uur.
Donderdag 9 oktober
Oostkapelle, Zeeuws Biologisch
Museum, Acht rondleidingen door
boswachters van Staatsbosbeheer,
van 9.15-10.15,10.30-11.30,13.00-
14.00,14.15-15.15 uur. Bol Middel
burg, Binnenplein de Drvkkerij
Markt 51, illustraties maken en ge
dichten schrijven, 16.00 uur. Bol
Oostkapelle, Zeeuws Biologisch
Museum, Drie educatieve op
drachten, van 9.15-17.00 uur.
Vrijdag 10 oktober
Middelburg, Binnenplein de
Drvkkerij Markt 51illustraties ma
ken en gedichten schrijven, 16.00
uur. Bol Oostkapelle, Zeeuws Bio
logisch Museum, Drie educatieve
opdrachten, van 9.15-17.00 uur.
Bol Goes, Bibliotheek, Voorlees
uurtje, van 14.00-15.00 uur.
Zaterdag 11 oktober
Goes, Het Paard van Troje. Carry
Slee signeert haar boeken, van
14.00-16.00 uur. Bol Middelburg,
binnenplein de Drvkkerij Markt 51,
Knutselen met Maria Rademaker,
aanvang 16.00 uur. Bol Middel
burg, Binnenplein de Drvkkerij
Markt 51illustraties maken en ge
dichten schrijven, 16.00 uur. Bol
Oostkapelle, Zeeuws Biologisch
Museum, Drie educatieve op
drachten, van 9.15-17.00 uur.
Druppels drakenbloed en
eigenzinnige zwaarden
Door Mieke Valk
Het schrijven zat er vroeg in bij
Baas, op haar achtste lag het eer
ste verhaaltje klaar. Een aantal
jaren later stuurde ze een paar
verhalen op naar uitgerij Kluit
man, maar dat leverde niets op.
Halverwege de jaren negentig
ging ze verschillende schrijvers
cursussen volgen. "Van alge
meen tot schrijven voor kinde
ren, dat leek me het leukst",
vertelt Baas. Als kind las ze
graag boeken met fantasie
verhalen. "Realistische verha
len trokken me niet zo, nu ook
niet. Ik heb er meer moeite
mee." 'Door het oog van de
nacht brengt de lezer in een
fantasiewereld, waarin de
twaalfjarige Jochem druppels
drakenbloed moet verzamelen
voor zijn moeder. Samen met
zijn betoverde zwaard Draak-
bijter, die hem de weg wijst,
gaat hij op reis. Haar boek is
voor kinderen van tien jaar en
ouder. Zelfheeft ze geen kinde
ren, maar ze haalt haar inspi
ratie uit de omgeving en fami
lie. "Ik heb een nichtje van tien
en leer daar veel van." Het
schrijven voor kinderen trekt
haar meer dan de doelgroep
volwassenen. "Kinderen zijn
meer onbevangen, denken nog
niet in hokjes zoals volwasse
nen doen." Nog steeds leest ze
veel kinderboeken. "Vooral die
van Guus Kuijer en Roald Dahl
vind ik erg leuk en ook dat is
een inspiratiebron."
Met haar debuut is ze in de ja
ren tachtig begonnen. Oor
spronkelijk was het een strip
verhaal. Een vriendin vertelde
haar dat ze er een gewoon ver
haal van moest maken. Daar is
ze vele jaren later aan begon
nen. "In totaal heb ik drie of
vier jaar echt goed doorge
werkt aan het boek. Daarvoor
was ik met een heleboel andere
dingen bezig." Naast het
schrijven, werkt ze drie dagen
in de week in De Kruidentuin
en bij het Zeeuws Landschap
en schildert ze als hobby. De
eerste zeven hoofdstukken van
het boek stuurde ze naar vijf
verschillende uitgeverijen.
"Gottmer was de eerste die ook
graag de andere hoofdstukken
wilde lezen, dus heb ik beslo
ten via die uitgeverij mijn boek
te publiceren."
De tekenaar van het boek is
Marcel Engels en hij is haar
Yet Baas houdt niet van realistische verhalen. Haar debuut is dan ook een puur fantasieverhaal.
foto: mieke valk
door de uitgeverij toegewezen, woont, vertelt de schrijfster.
De communicatie verliep wat "Het contact ging via de e-
stroef omdat hij in Duitsland mail, maar het beschrijven van
Twee lichtgevende groene
ogen schenen als lampen
over de rotsen. Langzaam
maar zeker kwam hij over
eind, briesend en snuivend,
met vlammende neusgaten
en glinsterende tanden. Zijn
klauwen schraapten over de
rotsen en deden de vonken
opspatten en ineens was hij
helemaal niet zielig meer.
Jochem kon zichzelf wel
slaan. Waarom had hij niet
gedaan wat Draakbijter
wilde? Het toverzwaard had
geweten dat de draak niet
gewond was. Waarom had
hij niet geluisterd? Het
zwaard zou hem helpen,
voor hem vechten, had de
smid gezegd. Nu was het te
laat, door zijn eigen stomme
schuld. De kop van de draak,
zwaaiend op een griezelig
lange nek, draaide traag naar
de steenhoop waarachter
Jochem zich schuilhield. Die
dook in elkaar en kroop weg
onder zijn schild. Met dreu
nende passen kwam de draak
naderbij. De lucht werd heet
en rokerig, een schaduw viel
over lochem heen, een piep
geluidje ontsnapte aan zijn lip
pen... en opeens werd hij ver
schrikkelijk boos op zichzelf.
Waarom kroop hij weg als een
bange muis? Wilde hij zijn
moeder niet redden? Was hij
haar held niet? Dus moest er
bloed vloeien, zoals Draakbij
ter al duidelijk had gemaakt en
als het even kon niet hij
zijne! Zwetend kwam hij on
der zijn schild vandaan en
zette zijn helm recht. Juist
wilde hij het weggerolde
toverzwaard oprapen toen
een geweldige slag van de
puntige drakenstaart het
voor zijn neus weg zwiepte.
Hij viel naar achteren. Het
scheelde niet veel of de
staart had hem geraakt. "Wat
moet je toch met dat
zwaard?", donderde een
stem. Jochem krabbelde
overeind en slikte. De draak
torende levensgroot boven
hem uit en leek de halve grot
te vullen. Beverig hief hij zijn
schild op. "Ik wil u geen
kwaad doen", bibberde hij.
een monster of een draak is
toch wel moeilijk zo." Baas
hoopt dat het contact in de
toekomst iets makkelijker gaat,
want ze is heel tevreden met
zijn tekeningen.
Van haar eerste boek zijn drie
duizend exemplaren in Neder
land uitgegeven. Er gaan meer
dere delen verschijnen. Op dit
moment schrijft ze het tweede
deel getiteld 'De cirkel van Pat-
aan'. Over ongeveer twee jaar ligt
dat in de winkels. In de toekomst
hoopt de Middelburgse van het
schrijven te kunnen leven. "Dat
zou echt ideaal zijn." Baas streeft
in haar boeken naar humor en
spanning. "Dat mis ik vaak in an
dere kinderboeken, het moet niet
zo cliché zijn." Het schrijven van
haar tweede verhaal gaat al snel
ler dan het eerste. "Als ik tijd en
zin heb, ga ik schrijven. Een dag
niet geschreven en ik mis echt
iets." In de kinderboekenweek
presenteert ze haar werk in De
Drvkkerij. Ze leest stukjes voor en
signeert het boek. Ook hangen de
originele illustraties van het boek
op. I-Iet programma begint 14.00
uur.
De onderwijzer die per
ongeluk schrijver werd
In de tijd als leraar heeft hij
naar aanleiding van een sterf
geval onder een van de leerlin
gen, de cursus rouw en rouw
verwerking gevolgd. "In die
cursus moest een verhaal ge
schreven worden en mijn stuk
werd alsmaar dikker tot het in
eens een boek was. Mijn fami
lie en leerlingen waren na het
lezen zo enthousiast dat ik het
opgestuurd heb naar uitgeve
rij Callenbach."
Daar is het meteen raak, de uit
geverij is geïnteresseerd en zijn
eerste boek 'Een e-mail van
Lumie' is een feit. Vanwege zijn
gezondheid is hij ruim drie jaar
geleden op school gestopt.
"Door klachten aan mijn hart
ben ik snel moe, mijn baan als
directeur van de school in
Veere moest ik opgeven." Vanaf
dat moment richt Slingenberg
zich volledig op het schrijven.
Het vierde boek 'Alleen' is net
uit. Net als bij zijn vorige boe
ken heeft dit verhaal een spe
ciale aanleiding. Op internet
zag hij een nieuwsbericht over
een man die veroordeeld werd
voor moord. Stel dat je de zoon
van die man bent, hoe zou je
je dan voelen? bedacht
Slingenberg zich. De vader van
hoofdpersoon Jens zit in de ge
vangenis. Hij en zijn moeder
verhuizen naar een nieuwe
stad. Omdat hij zich schaamt
voor zijn vader wil hij niet dat
de leerlingen op school dit we
ten. Hij probeert een nieuwe
Jens te zijn en zijn geheim ver
borgen te houden.
Jens is een brugklasser en
Slingenberg vertelt dat het de
eerste keer is dat hij voor kin
deren ouder dan twaalf jaar
schrijft. Wat hem aanspreekt in
het schrijven voor kinderen
zijn hun gedachten en emo
ties. Het werk van Slingenberg
is realistische van aard. "Ste
vige emoties komen vaak uit de
realiteit en die verwerk ik graag
in mijn boeken." Hij vindt dat
zijn verhaal moet kloppen.
Voor 'Alleen' ging hij naar de
gevangenis in Middelburg om
de sfeer te proeven. "Die erva
ring gebruik ik, zodat ik weet
dat ik geen onzin opschrijf."
Hij vertelt de dat de kunst van
het schrijven van een boek het
afmaken van een boek is. "Bij
het eerste boek had ik het ver
haal van a tot z in mijn hoofd,
maar bij het laatste kreeg het
verhaal steeds andere wendin
gen." Slingenberg werkt niet
met strakke schema's maar ziet
wel hoe het uitkomt. "Ik kan 's
nachts een idee krijgen en dan
vlieg ik naar mijn laptop. Dat
gebeurt overigens alleen als ik
in de eindfase van het boek
ben." Het boek waaraan hij nu
bezig is, gaat over een
vluchtelingenmeisje uit Zaïre,
maar de schrijver heeft nog
geen idee hoe het gaat aflopen.
Ook voor dit boek is een aan
leiding uit de praktijk. Achter
op de VPRO-gids staan stukjes
van kinderen met problemen.
Slingenberg las er eentje over
een vluchtelingenmeisje. Zijn
dochter werkt bovendien in
een buurthuis voor
vluchtelingenkinderen.
Op dit moment volgt de schrij
ver de vierjarige cursus Schrij
ven voor kinderen van Script in
Amsterdam. "Ik zit in mijn
vierde jaar, maar het is zo
boeiend dat we er met de groep
een vijfde jaar aan vast
plakken." Op die cursus delen
de schrijvers hun verhalen en
geven kritiek. "Een van de din
gen die je leert op de cursus is
het schrappen van delen uit je
verhaal. Dat vind ik nog steeds
het moeilijkst." Bij gebrek aan
inspiratie gaat hij wandelen in
zijn woonplaats Veere of uit
waaien op het strand. "Een
slechte eigenschap is dat ik
stop als ik niet meer verder
kan, af en toe moet ik dan het
humeur creëren om te schrij
ven." Een goed boek is volgens
Slingenberg een boek waarmee
een kind zich kan identifice
ren. "Als je de gedachte van
kinderen in de vingers krijgt,
ben je een heel eind." Volgens
de schrijver vinden kinderen
een simpel boek met een hij
perspectief het fijnst en het
mag niet te dik zijn. Want wie
pakt nu als eerste het dikste
boek uit de kast?
GOES - De Kinderboekenweek start vandaag. Tot 11 okto
ber is er volop aandacht voor dit jaarlijks terugkerende
evenement.
Dit jaar is het thema'Diep in het bos...Van Ko de Boswach
ter tot Roodkapje en Robin Ilood'. In veel kinderboeken
speelt het verhaal zich af in het bos. Zoals de avonturen
van ridder Tiuri in het Wilde Woud, Hans en Grietje die in
het bos verdwalen en het geheimzinnige woud waar Harry
Potter niet mag komen. Tijdens de KinderboeKenweek zijn
activiteiten georganiseerd die te maken hebben met het
thema. Maar niet alleen de verhalen ook de auteurs staan
in de belangstelling. Kinderboekschrijfster Yet Baas brengt
haar eerste jeugdboek uit en Ben Slingenberg presenteert
zijn vierde boek. Beide schrijvers vertellen in de inter
views op deze pagina over hun ervaringen en ideeën. Waar
de een van fantasie houdt, trekt de ander meer naar de
realiteit in het verhaal. Daarnaast komt de geschiedenis
van het kinderboek aan de orde. Van Brave Hendrik tot
belhamel Pietje Bell.
De voorlopers van de kinderboeken zoals wij die kennen,
ontstonden pas in de achttiende eeuw. In de boeken moest
opgevoed worden. Hieronymus van Alphen was de eerste
Nederlandse schrijver die speciaal voor kinderen schreef.
Zijn vers 'Jantje zag eens pruimen hangen als eieren zo
groot' uit 1778 was erg opvoedend. Het begin van de ne
gentiende eeuw bracht een golf van keurige, opvoedende
verhaaltjes. De beleefde Brave Hendrik deed zijn intrede.
Met kinderen die een kleine misstap begingen, gebeurden
de verschrikkelijkste zaken. Deugdzame kinderen daaren
tegen zouden het ver brengen in de wereld. In de tweede
helft van de negentiende eeuw ontstonden de avonturen
verhalen en de fantasieverhalen als 'Alice in Wonderland'
van Lewis Carroll. Die ontwikkeling zette zich voort en de
twintigste eeuwzag de geboorte van de bengel met het gou
den hart (DikTrom, Kruimeltje, Pippi Langkous, Pietje Bel,
Ciske de Rat). De opvattingen over hoe het kind zich moest
gedragen, waren veranderd. Het kinderboek werd niet min
der opvoedend, maar groeide mee met de opvattingen over
opvoeding. Zo werd ook de verzuiling in de boeken merk
baar. Na de Tweede Wereldoorlog zijn de meeste pogingen
ondernomen om kinderen te behandelen als gelijkwaardig.
Baanbreker was Anrtie M.G. Schmidt (191 1-1995). De
schrijfster uit Kapelle werd beroemd met kinderversjes die
in de krant Het Parool stonden. Er volgden honderden vers
jes, verhalen, boeken en musicals: Jip en Janneke, de spin
Sebastiaan, Minoes, ga zo maar door. Haar figuurtjes wa
ren grappig, ondeugend en bijdehand en na de oorlog was
dat heel vernieuwend.
Vroeger waren de verschillen tussen jongens- en meisjes
boeken veel groter dan nu. Jongensboeken werden geschre
ven door mannen en waren stoer en avontuurlijk. Verre rei
zen, spannende ontdekkingen, heldendaden, stoerdoenerij
en een wetenschappelijk tintje waren belangrijke kenmer
ken. Meisjesboeken waren lief en romantisch. Ze werden
uiteraard door vrouwen geschreven en legden de nadruk op
vrouwelijke emoties of specifiek aan vrouwen toegeschre
ven kwaliteiten als zorgzaamheid, hartelijkheid en
meegaandheid. Ze benadrukten de levensproblemen en de
gezelligheid. Na de Tweede Wereldoorlog werd dit onder
scheid minder.
Wat opvalt is dat dieren vaak een hoofdrol spelen in kin
derboeken. Vroeger vooral in fabels (verhalen met een wijze
les), maar ook nu nog. Wie kent de honingveelvraat Winnie
de Poeh niet? En de prentenboeken van Nijntje zijn ook po
pulair onder de kleine kinderen. De meeste dierenhelden
in kinderboeken gedragen zich net als kinderen. Vaak heb
ben ze kleren aan. Micky Mouse, Kikker en Babar zouden
zich erg bloot voelen zonder broek. Verder wordt er heel wat
afgereisd in kinderboeken. Jules Verne neemt je mee naar
het middelpunt van de Aarde en vervolgens kun je met
Michaël Strogoff naar Siberië. Daniël Defoe stuurt Robinson
Crusoë naar een onbewoond eiland, Selma Lagerloff laat
Niels Holgersson sprookjesreizen maken, 1 larry Potter reist
vanaf het magische perron 9 3/4 naar Zweinstein, en Alice
belandt via een konijnenhol in haar wonderland.
De eerste Kinderboekenweek was in 1954. Tijdens de ope
ning werd 'Lawines Razen' van An Rutgers van der Loeff tot
'kinderboek van het jaar' uitgeroepen. Traditiegetrouw is de
officiële opening van de Kinderboekenweek op woensdag,
steeds op een andere plek in het land en wordt georgani
seerd door de Stichting Collectieve Propaganda van het Ne
derlandse Boek (CPNB). De kinderboekenweek krijgt een
bepaald thema dat als leidraad dient bij de organisatie van
de activiteiten. Ieder jaar is er een Kinderboekenweek
geschenk. Dit boek krijg je gratis in de winkel bij besteding
van een bepaald bedrag aan kinderboeken. Een belangrijk
onderdeel van de week zijn de boeken die een prijs hebben
gekregen. Het best geschreven boek krijgt de gouden grif
fel, het best geïllustreerde boek krijgt de gouden penseel.
Daarnaast is er een aantal zilveren griffels en penselen voor
die boeken die volgens de jury ook een prijs verdienen. De
boeken die op het laatste moment toch niet in de prijzen
zijn gevallen, krijgen een eervolle vermelding in de vorm
van een 'vlag en wimpel'.
Slingenberg: "Als je de gedachte van kinderen in de vingers krijgt, ben je een heel eind." foto: mieke valk