De Ramp in de ogen van kinderen
'Overal waar ik keek was water'
EVENEMENTEN
BRACHT VERHALEN QEZim BIJ EIKAAR 7
ffl
KINDEROPSTELLEN UIT 1953 EN DE MENING VAN KINDER
svx -WRÏ -X
SCHOUWEN-DU IVELAND - Kinderen schreven
geschiedenis in de ramptijd van 1953. Ze schreven in
keurig handschrift hun opstel over de watersnoodramp.
Misschien kregen ze ook wel een cijfer voor 'net schri'
jven'. Net schrijven over een overweldigende gebeurtenis.
Over het moment dat je kinderwereld instort. Vertellen dat
je ziet, dat je ouders radeloos zijn omdat het water ieder
minuut verder stijgt. Kinderen van de Evacuatieschool in
Renesse schreven geschiedenis. De opstellen van klas 6,7
en 8 van schooljaar '53/'54 werden bewaard en gebundeld.
Ze leveren nu een uniek stukje geschiedenis op.
Door Anja Romijn
yfCt-
Op zaterdag op 31 januari 1953
hing er al een angstaanjagende
dreiging in de lucht. Iedere Zeeuw
die opgegroeid was langs de water
kant bespeurde
het. Het water
stroomde niet
goed terug met eb
en daarbij loeide
een zware storm.
Het ging niet
goed, maar nie
mand durfde dat
rechtstreeks uit te
spreken. Mannen
liepen zorgelijk
langs de waterkant.
Vrouwen en kinde
ren bleven in huis,
want de kinderen
zouden van de straat
afwaaien, zo geweldig
ging de storm te keer.
's Nachts, twee dagen
na volle maan, werd
om 5.00 uur spring
vloed verwacht. De
storm woedde met
windkracht 11 en 12
uit het noordwesten.
Op sommige dorpen liep het water
over de vloedplanken heen. Uit
voorzorg waren ze in de dijkcoupu-
res geplaatst. Wie had dat ooit mee
gemaakt, dat het water over de
vloedplanken heen stroomde? Het
water bleek niet te keren en met
een immense oerkracht baande het
zich een weg door het Zeeuwse
land.
„De avond viel en de wind nam
nog meer toe, het stormde gewoon.
De pannen klapperden op het dak.
Tegen vier uur in de morgen werd
er op de luiken gebonsd. Mijn vader
ging
-i
Femke de Jonge, Riclmd Kosten»Ylonka Linders, Tom Boot en Bjom Ummels
hebben de spannende opstellen uit 1953 over de Ramp gelezen. Dat geldt ook voor
Johan Hart die niet aanwezig was toe nde foto werd gemaakt.
FOTO Marijke Mandemaker
naar beneden en deed de deur
open. Ze zeiden tegen hem, dat hij
moest komen, want het water stond
zo hoog, dat de dijk wel door kon
breken. Mijn vader ging eens op de
dijk kijken en weldra kwam hij
terug met het bericht: het water
staat zo hoog, zo heb ik het nog
nooit gezien," schreef Loe Louwerse
in zijn opstel. Iman den Boer
schreef: „Het was zondagmorgen 1
februari. Mijn opa kwam me wakker
maken. Hij zei: Sta gauw op, want
de
dijk bij dè Schclphoek is doorge
broken. Ik stond natuurlijk gauw
op. Ik ging naar beneden en daar
zaten mijn vader en moeder en
mijn broertje. We gingen eten.
Toen we gegeten hadden, gingen
we alle spullen naar boven doen."
In de meeste opstellen wordt H. de
Jonge genoemd als degene die hen
waarschuwde. Aanzegger De Jonge
liep langs de huizen en wekte de
gezinnen met het bericht vol ramp
spoed: „Wakker worden! De dijken
zijn doorgebroken!" Willy Steen-
land schreef: „We
zaten voor de ramen
te kijken. Toen zei
Hanna: Kijk eens
s^r~zrt' wat een mist. Toen
zei mijn moeder: Er
lopen allemaal
koeien en paarden
over de weg. Daar
kwam een man
voorbij en mijn
vader vroeg: Wat
is er aan de hand?
En de man zei.
Weet je dat niet?
De dijk is doorgebroken. Hanna
en mijn moeder brachten de stoe
len en tafels naar boven." Jannie
Bezuijen schreef: „Het paard, het
varken, de konijnen, de kippen en
alle andere dieren werden in de
schuur gedaan. Toen moesten we
naar boven, want het water stond al
op de tramrails. Zo ging de nacht
voorbij, terwijl het water rond het
huis klotste, 's Maandags kapte
vader een gat in het dak en hees
daar een wit laken door. Dinsdag
ochtend zweefde er een helikopter
boven ons huis. Er werd een lus aan
een stalen draad naar beneden gela
ten." Ze vertelt hoe haar familie
naar boven werd gehesen. Op het
moment dat haar vader boven het
water hing, brak de draad. „Geluk
kig kon hij nog worden gered."
Femke de Jonge, Richard Kostense,
Ylonka Linders, Johan Hart, Tom
Boot en Bjom Ummels hebben de
spannende opstellen uit 195.3 over
de Ramp gelezen. Ze zijn leerlingen
van openbare basisschool Het
Meetje in Ellemeet.. „Twee broers
van mijn opa hebben toen een
opstel geschreven," vertelt Ylonka.
„Ik vraag nooit naar de ramp. Ik wil
het misschien niet weten. Ik vind
het zo zielig voor al die dieren en
mensen. Daar wil ik eigenlijk niet
te veel aan denken. Het is te ver
drietig." Femke vertelt dat haar
oma 9 jaar was met de Ramp en dat
zij boeken heeft, die Femke wel
eens mag bekijken. De kinderen
verwonderen zich erover dat de
mensen eerst nog gingen eten. „Als
er brand is ga je ook niet eerst
eten," vindt Femke. Dat de mensen
de ernst van de situatie aanvanke
lijk niet doorhadden vinden ze ech
ter wel begrijpelijk.
Richard vindt het erg, dar de men
sen eerst de Tweede Wereldoorlog
mee moesten maken en toen ook
nog de Watersnoodramp. Tom: „Ik
vind het zo zielig dat het midden in
de nacht gebeurde, zo in het don
ker." Bjom vindt het slim, dat ze
witte lakens uit de ramen hingen
om op te vallen bij de redders.
Eén ding zouden ze terug willen uit
die tijd, namelijk het trammetje dat
voor de Ramp over het eiland reed
en dat genoemd wordt in de opstel
len. De kinderen voelen zich veilig
en denken niet dat er hier nog zo'n
ramp kan gebeuren. „Het Delta
plan is bedacht en de dijken zijn nu
heus wel stevig genoeg," meent
Johan.
iii
isiil
SCHOUWEN- DU IVELAND - Bijna vijftig jaar na de
Watersnoodramp kunnen vele Schouwen'Duivelanders nog
steeds niet praten over de dingen die ze toen meemaakten.
Evenals als de kinderen Deurloo uit Oosterland zagen ze
overal om zich heen water, met daarin drijvend meubels,
kadavers en soms lijken. Maartje Stuut'Deurloo uit Zierik-
zee schreef de verhalen van haar broers en zussen op en
bracht ze samen in een boek. 'Overal waar ik keek was
water'.
Door Wil Obbink
Het gezin Deurloo woonde ten tijde
van de ramp aan de Sint-Joostdijk
in Oosterland. Maartje was net drie
en een half en kan zich uit die tijd
heel weinig herinneren. "Mijn
ouders hadden een meubelwinkel
met werkplaats en van de acht kin
deren woonden er nog zeven thuis.
Ik was de jongste."
In de jaren na 1953 werd in het
gezin weinig over de ramp gespro
ken. Moeder Deurloo vertelde wel
eens wat, maar Maartje was te klein
om dit te begrijpen. Nu moeder bet-
niet meer vertellen kan wordt het
item slechts sporadisch aangekaart.
"Tijdens verjaardagen, vooral die
van Cor op 31 januari, worden soms
herinneringen opgehaald aan de
tijd dat her huis omringd was door
het water. Maartje luisterde tot nu
toe en vroeg zich af wat er werkelijk
omging in de hoofden van haar
broers en zusters. "Verbaal waren er
geen emoties, maar ik voelde de
spanning."
De Zierikzeese liep al een poos rond
met het idee de verhalen op te
schrijven. "Het was nu of nooit met
de vijftigjarige herdenking van de
ramp in het vooruitzicht. En nu
konden al mijn broers en zussen het
nog vertellen. Tegen de tijd dat de
ramp weer grootschalig herdacht
wordt zijn we tien jaar verder. Wij
zijn van de laatste generatie die het
heeft meegemaakt en kan opschrij
ven." Een andere reden was dat
Maartje nog nooit een boek zag
waarin de ervaringen van mensen
staan beschreven van de ramp tot
heden. "Mij interesseert hoe het
verder ging met die mensen en hoe
ze de ramp verwerkt hebben".
Maartje vroeg haar broers en zussen
om medewerking en Adrie zegde
die op een gegeven ogenblik toe en
kwam met zijn verhaal. "Toen ging
ik ervan uit dat de rest ook wel luk
ken zou."
Het boek beschrijft de ervaringen
van de elf mensen die vluchtten op
een zolderkamertje. Adrie (20)
Maartje Stuut-Deurloo (midden) tussen broers en zussen aan wie. ~e het eerste exemplaar van 'Overal waar je keek was water' overhandigde.
FOTO Marieke Mandemaker
bracht meubelen weg naar de hoger
gelegen westhoek van het eiland en
zag bij de Schelphoek dat hei reeds
hoog water was tijdens eb. Hij ver
trouwde er op dat de dijkwachters
dit ook gezien hadden en zouden
reageren als het nodig was.
Cor was op zaterdag negen jaar
geworden en had een prachtig
cadeau gekregen: een echte bouw
doos. Hij mocht zijn cadeau niet
meenemen naar zijn slaapkamer
boven, maar moest het beneden op
de schoorsteenmantel zetten. In de
daaropvolgende nacht kwam het
water en Cor heeft zijn bouwdoos
nooit meer gezien. Beter verging
het wat dat betreft Adrie, die in die
tijd zijn hondje Jippie twee keer
kwijtraakte en terugvond.
In de dagen dat het gezin Deurloo
in het zolderkamertje zat was het
huis omringd door het zoute en
koude water.
De omliggende huisjes zakten een
voor een in en ze vroegen zich af
wanneer hun huis aan de beurt was.
Ze waren onzeker, wanhopig, rade
loos en machteloos.
Drinkwater en voedsel werden
schaars. Het water kwam steeds
hoger, van alles dreef in en om het
huis. De etalageruiten waren met
veel lawaai gesprongen en door de
openingen zwommen gillende var
kens naar binnen, die wanhopig
probeerden houvast te krijgen. Het
water kwam hoger en de varkens
werden stil. Het huis deinde heen
en weer. Net op tijd werd het elftal
gered.
Het boek volgt de familieleden in
de tijd na de ramp, tijdens de eva
cuatie en na de terugkeer.
Ook positieve gevolgen van de
ramp komen aan de orde. De ramp
veranderde veel aan het leven op
het eiland. Behalve alle verdriet en
vernietiging bracht ze ook open
heid. Mensen die geëvacueerd
waren leerden ideeën, en soms ook
een partner, kennen buiten Schou
wen. De Deltawerken werden gere
aliseerd en het eiland raakte uit
haar isolement. De 'Hollandse'
partners zorgden voor nieuw bloed,
En dat was geen overbodige luxe.
Maartje schreef de verhalen van op
van haar broers en zussen en vond
er foto's bij in een album van een
broer. Een nichtje zorgde, samen
met haar partner, voor de lay-out.
Theo Spinnewijn van Boekhandel
De Vries in Zierikzee gaf het boekje
in eigen beheer uit en ook Commu
nicatiecentrum De Vries werkte
volledig mee. De broers en zussen
ontvingen de eerste exemplaren in
het restaurant 'De Vier Bannen'.
Het boek is te koop bij de boekhan
dels, o.a. Boekhandel De Vries in
Zierikzee.
Tentoonstelling Dynamiek in de Delta
16-11-2002 t/m 23-03-2003
Oostkapelle. Zeeuw Biologisch Museum
Zeeuw Biologisch Museum
ln hei Zeeuws Biologisch Museum te Oostkapelle ver-1
telt de expositie'Dynamiek in de Delta, Zeeuwse na
tuur door de tijden heen' het verhaal over het zoeken
naar een evenwicht tussen natuur en mens in Zee
land. Kaarten, foto's, een dia- en computerpresentatie
laten zien hoe het Zeeuwse landschap erin het verle
den uit zag. In vitrines staan vogels en zeedieren uit
de museumcollectie met meer informatie hierover.
Niet alleen de Deltawerken veranderden het Zeeuwse
landschap, maar ook herverkavelingen, deaanlegvan
de VVesterscheldetunnel en andere herinrichtingen.
'Dynamiek in de Delta' is bedoeld voor publiek van
12 jaar en ouder.
Onthulling monument, boekpresentatie en bijeen
komst van oud-militairen
12-04-2003
OudeTonge
De Koninklijke Marine herdenkt op 12 april 2003 de
militaire deelname aan de watersnoodramp 1953 met
een bijeenkomst in OudeTonge.Tijdens deze bijeen
komst wordt een boek gepresenteerd dat is uitgege
ven door het Instituut Maritieme I listorie. Auteur is
de heer Van Geneste, oud-woordvoerder van de Ko
ninklijke Marine. Kolonel b.d. I lameete heeft een
stichting in het leven geroepen om een monument
ter ere van de hulpverleners op te richten nabij het
gemeentehuis van Oostflakkee, Oude Tonge. Dit
monuimentzou 12-04-2003 onthuld moeten worden
Met is nog niet geheel duidelijk, of deze actie daad-
werkelijkgaat plaatsvinden, omdat de initiatiefnemer
afhankelijk is van subsidies
Herdenking: Nationale herdenking wa tersnoodramp
01-02-2003
OudeTonge en Ouvverkerk
Hare Majesteit de Koningin is zaterdag 1 februari op
Goeree-Overllakkee en Schouwen-Duiveland aamve-
zig bij de nationale herdenking van de watersnood-
ramp van 3953, In Oude Tonge woont zij de
I lerdenkingsbijeenkomst bij (13.00 uur) en legt zij een
krans bij het monument op de begraafplaats voor
slachtoffers van de ramp. In Ouwerkerk bezichtigt zij
het MonumentWatersnoodramp 1953 van beeldend
kunstenaar Gust Romijn
Daarna bezoekt zij het Museum Watersnoodramp
1953, en spreekt /.ij met slachtoffers en nabestaan
den uit de door de ramp getroffen gebieden in Zuid-
Holland, Zeeland en Noord-Brabant. Dedemissionnir
Minister-president, mr.dr. I.R Balkenende, zal even
eens de nationale herdenking bijwonen.
m
Concert, Herdenkingscantate
01-02-2003
Oude-TongeNederlands Hervormde Kerk
De koren van de "Koninklijke Christelijke Zangers
Bond" en daarvan de kring Flakkee geven 1 februari
2003 om 20.00 een herdenkingsconcert in de Neder
lands Hervormde kerk van Oude-Tonge. Als gastkoor
is aanwezig bet kamerkoor "Magnificat" uit
Middelbands, ook is er medewerking van sopraan
Marijke Nieuvveweg. Organist is Paul Kievit. Er wordt
een herdenkingcantate uitgevoerd, die speciaal voor
deze koren is gecomponeerd door Arie Keijzer, Deze
componist en organist is geboren in Nicuwe-Tonge
en heeft ook zelf de ramp van 1953 meegemaakt. In
de cantate is de gehele beleving zoals bij dal heeft
meegemaakt hoor- en voelbaar. De componist heeft
ook de algehele leiding van de avond.
Concert, herdenkingsconcert
07-02-2003
Oude-Tonge, R.K. KerkO.LV Hemelvaart
Fanfareorkest'Vooruit' en Oecumenische Werkgflfep
Oude-Tonge Goerce-Overtlakkee geven deze dag
een gezamenlijke uitvoering Ier herdenking van de
watersnoodramp. Het concert begint om 20 uur
Herdenking watersnoodramp
01-02-2003
Ouwerkerk: Caissons en Nieuwerkerk: dorpshuis en
begraafplaats.
Het gemeentebestuur van Schouwen-Duiveland legt
op 1 februari 2003 's morgens omstreeks 9.30 uur een
krans bij het nieuwe monument bij de caissons te
Ouwerkerk. In Nieuwerkerk wordt vervolgens een
herdenkingsbijeenkomst gehouden waaraan burger
lijke en kerkelijke organisaties een bijdrage zullen le
veren. Aansluitend gaat het gezelschap in stille tocht
naar de begraafplaats in Nieuwerkerk om kransen en
bloemen te leggen bij de graven van de slachtoffers
van de watersnoodramp. In de verschillende kernen
van Schouwen-Duiveland vinden op deze ochtend
ook herdenkmgsplechtigheden plaats.
Rcimerswaal
7 januari tot en met 24 januari
Alle dorpskerenen van reimerswaal
Rondom de watersnoodramp is er in de
Reimerswaalse dorpen een expositie ingericht, ter
herinnering aan de Watersnoodramp 1953; Bij de ex
positie hoort ook een video met authentieke beelden
van vooral Kruiningcn. Na24 januari wordt in bet ge
meentehuis van Kruiningen een grote expositie in
gericht. Die expositie is te bezichtigen tijdens de
openingstijden van liet gemeentehuis, tol en met 28
maart. Plaatsen en openingstijden:
Yerseke - bibliotheek Paardenmarkt tijdens openings
tijden
Krabbendijke - dorpshuis De Meiboom op werkda
gen van 13.00 - 17.00 uur
Kruiningen - gemeentehuis tijdens openingstijden
Hansweert - dorpshuis Kaj Munk op werkdagen van
13,00- 17.00 uur
Waarde - dorpsbuis maandagen donderdag van 13.00
-16.00 uur
Oostdijk - dorpshuis Apeldoorn 22 en 23 januari van
15.00 - 17.00 uuren van 19.00 - 21.00 uur.
Rilland - dorpshuis Luctor et Emerge, werkdagen,
behalve dinsdag, en zaterdag van 9.00 - 17.00 uur.
Excursies en wandelroutes
01-01-2003 t/m 31-12-2003
Boswachterij Schouwen-Duiveland
In de loop van 2003 zullen diverse excursies en rond
wandelingen van Staatsbosbeheer worden aangepast
aan het thema voor 2003: wederojibouw na de
watersnoodramjx I Iet doel hiervan is wandelaars niet
een andere blik naar de omgeving te laten kijken. Dit
is met name interessant ter plekke van de grote litte
kensvan de ramp (Schelphoek, Dijkwateren kreken-
gebied Ouwerkerk).
