Pa zei nog dat het allemaal wel meeviel
Zeeland na de ramp een
volledig andere planeet
Walcheren en de Stormvloed
EVENEMENTEN
VLISS1NGEN Walcheren ondervond relatief weinig
schade van de waters- noodramp. Toch waren de gevolgen
van het water voor die mensen die wel in getroffen gebie
den woonden erg ingrijpend. De Vlissingse binnenstad liep
vol als gevolg van de gaten die in de boulevardmuur sloe
gen. Janny Sjardijn woonde ten tijde van de water
snoodramp in de Adriaan Brouwerlaan en herinnert zich
de rampnacht nog als de dag van gisteren.
Janny was net 16 geworden en
mocht die zaterdagavond voor het
eerst van haar ouders naar de late
tilm. Een uitje waar zij enorm naar
uitkeek. Gewoontegetrouw bracht
de familie Sjardijn die zaterdagmid
dag een bezoek aan opoe (Suzanne)
Florusse. „Ik zat eigenlijk dag en
uur bij opoe, dat ging toen zo. Ik
deed de boodschappen, hielp haar
wat in huis en zo", vertelt Janny.
Die middag stormde het al flink en
opoe was er niets gerust op. Zij had
de overstroming van 1906 meege
maakt en had het helemaal niet op
slecht weer. Opoe Florusse woonde
destijds in de Nieuwstraat en was
net tijdelijk verhuisd naar een
benedenwoning omdat haar etage
op nummer 58 gerenoveerd werd.
„De hele dag bleef ze maar herha
len dat ze veel liever met dit weer
op haar bovenwoning had gezeten."
Of het de storm was, of de spanning
van het eerste echte uitje, de stem
ming zat er goed in hij het groepje
jongelingen waar Janny mee op stap
ging. „Na de film zijn we de boule
vard opgegaan", vertelt zij. „We
waren een balorig groepje en erg
nieuwsgierig hoe hoog het water
inmiddels zou staan. Op de boule
vard aangekomen vlogen de stuk
ken steen ons rond de oren en spat
te het water met veel geweld dwars
door de gaten die inmiddels in de
muur zaten. Ik wist direct dat dit
niet goed zou gaan." Thuisgekomen
alarmeerde Janny haar ouders over
het water dat volgens haar binnen
afzienbare tijd in de binnenstad zou
staan. Opoe Sjardijn woonde in de
Nieuwstraat en Janny vreesde dat
de woning van opoe vol zou lopen.
„Ik heb wel tien keer gezegd dat we
opoe uit d'r huisje moesten halen,
maar pa zei dat het allemaal wel
mee zou vallen."
Vader Piet Sjardijn - een marine
man in hart en nieren - was niet zo
Hen marinesloetis op weg naar de Nieuwstraat om de bewoners uit hun huizen te halen.
snel onder de indruk en maande
zijn dochter die avond tot kalmte.
„Hij nam me helemaal niet serieus
en zei nog: 'maak niet zo'n drukte,
er is niets aan de hand en die late
uitjes zijn direct afgelopen jongeda
me'. Toch niet helemaal gerust
kropen Janny en d'r zusje die nacht
bij moeder in bed. En al snel klonk
MMHI
ZEELAND - De strijd tegen het water lijkt sinds de uitvo
ering van de Deltawerken voorlopig in ons voordeel te zijn
beslecht. Dankzij het uitgebreide Zeeuwse dijkenstelsel,
diverse dammen en de Oosterscheldekering kunnen we
ons, als de wind loeit en de golven met grote kracht op de
kust beuken, nog eens onbezorgd omdraaien in bed. Sinds
jaar en dag heeft de zee geen vat meer gehad op het
Zeeuwse landschap. De overstromingen van 1 februari
1953 daarentegen betekenden een dramatische metamor-
Overal in Zeeland is het landschap
getekend door het water. Vooral in
Zuid-Beveland, maar ook op andere
Zeeuwse eilanden zijn de sporen die
het zeewater trok duidelijk waar tc
nemen. Walcheren vormt in dat
opzicht een uitzondering. Het is in
de vorige eeuw dan wel voor een
groot deel overstroomd geweest,
maar dit was het gevolg van geal
lieerde bombardementen op de zee
dijken, tijdens de Tweede Wereld
oorlog, met als doel het saboteren
van de activiteiten van de Duitse
bezetter. In de rampnacht van 1
februari 1953 braken de Zeeuwse
dijken op meerdere plaatsen door.
Een zware noordwester storm stuw
de het Noordzeewater op tot
gevaarlijke hoogten en zette de dij
ken onder zware druk, tot zij het
begaven. Met grote kracht perste
het water zich door de ontstane
kolkgaten en in het land erachter
ontstonden diepe kraters. Zij vor
men de directe sporen die de water
snoodramp achterliet. Middelen
om de schade aan de dijken weer in
de oude staat te herstellen waren in
veel gevallen niet voorhanden.
Nieuwe stukken dijk werden om de
gaten heen gelegd. Den Inkel, bij
Kruiningen, is zo'n 'doorbraakweel'.
Ook na overstromingen van vóór
die van '53 werden zeeweringen op
die manier hersteld.
Na De Ramp bleek, dat er niet
alleen veel zand achter de doorge
broken dijken was verdwenen,
maar dat het water ook nog eens
allerlei ongewenst materiaal had
afgezet, zoals schelpen. Het gevolg
van dit alles was, dat de bodem op
deze plaatsen ongeschikt was
geworden voor de landbouw. In
plaats daarvan werden bomen aan
geplant.
Deze boden een mooi, fris aanzien
en de nieuw ontstane bossen kon
den worden benut voor recreatied
oeleinden en bosbouw. De verwoes
tingen in het landschap waren zo
omvangrijk en ingrijpend, dat uit
gestrekte gebieden compleet moes
ten worden heringericht: ruilverka
veling en schaalvergroting gaven
het landschap vervolgens een totaal
ander aanzien. De grillige invulling
ervan en de oorspronkelijke,
natuurlijke lijnen verdwenen en
voor vele Zeeuwen zal de aanblik
van het verwoeste en vervolgens
herschapen landschap die zijn
geweest van een andere planeet.
Dat de herinrichting ten koste is
gegaan van veel landschappelijke
charme hoeft geen betoog.
De voor Zuid-Beveland bijvoor
beeld zo typerende kleine kaveltjes
met hun meidoornomheiningen en
de vele romantische, slingerende
polderweggetjes verdwenen voor
goed. Aan het uitwissen van eeu
wen van landschapshistorie zijn dus
zowel de natuur als de mens, met
zijn bulldozers, schuldig. Ook voor
de flora en fauna had de water
snoodramp de nodige gevolgen.
Vele bomen legden het door het
hoge zoutgehalte van de bodem af.
Typische bosvogels, zoals de ekster
en de kraai, voelden zich in de
voorheen door bomen gesierde
gebieden niet langer thuis en ble
ven er tot ver in de jaren '60 een
zeldzaamheid.
Het geniale Deltaplan, dat voorzag
in de oplossing van een aantal nij
pende veiligheidsvraagstukken, had
ondermeer tot gevolg dat het
eilandrijk dat Zeeland ooit was,
werd ontsloten. Voorheen geïso
leerde gebieden werden veel
gemakkelijker toegankelijk voor 'de
buitenwereld' en Zeeland werd
meer en meer opgestuwd in de vaart
der volkeren. Het massatoerisme
deed zijn intrede, evenals de indus
trialisatie. Zonder twijfel hebben
deze ontwikkelingen de Zeeuwen
de nodige zegeningen gebracht.
Schaduwzijden ervan zijn het ver
dwijnen van een stuk Zeeuwse
eigenheid, drukte op de wegen en
een toenemende druk op natuur en
milieu. Stuk voor stuk zaken die,
om de leefbaarheid van Zeeland
voor zowel mens, flora als fauna nu
en in de toekomst te waarborgen,
vragen om voortdurende zorg- en
waakzaamheid.
toen het geluid van de radiowagen
in de straat.
De bewoners werden gewaarschuwd
en de stem uit de luidspreker vertel
de dat de binnenstad vol water
stond. „Vrijwel op hetzelfde
moment stond mijn oom aan de
deur, die ook bij marine was, om
mijn vader op te halen. Zij zijn met
FOTO: DERT FOTOGRAFIE
roeibootjes de binnenstad ingegaan
om de mensen uit hun huizen te
halen. Ook onze opoe." De vrees
van Suzanne Florusse was niet
ongegrond geweest. Het water nam
meedogenloos bezit van haar
woning. „Na de overstroming raak
te opoe slecht ter been", vertelt
haar kleindochter. „De schrik was
letterlijk en figuurlijk in haar benen
geslagen."
Janny herinnert zich de verhalen
van haar vader nog goed. „De over
stroming en de hulpacties waren bij
ons jaren het gesprek van de dag.
Bijvoorbeeld het verhaal van de
fotograaf die weigerde om de mari
nemensen door zijn winkel te laten.
„Fotograaf Dert zat toen aan de
Nieuwendijk en via zijn winkel
konden de marinemensen zien hoe
de situatie in de Nieuwstraat was,
maar hij wilde mijn vader en zijn
collega's niet door de winkel heb
ben, want dan zouden ze alles onder
de modder lopen!"
De Ramp heeft grote indruk op Jan
ny gemaakt en zeker bij slecht weer
komen de herinneringen terug. „Er
zijn beelden die je nooit meer
kwijtraakt. Op Walcheren zijn er
gelukkig maar weinig mensen
omgekomen in de ramp, maar zo
verdronk bij ons in de stad wel Wil
lem de schoenmaker in zijn souter
rain Ik zie die man nog steeds voor
me, ineens was hij er niet meer
Janny is na al die jaren nog steeds
bang voor storm. „Ik heb jaren een
vluchttasje in huis gehad, als er wat
zou gebeuren had ik al mijn waarde
volle spulletjes bij elkaar. Dat tasje
heb ik nu niet meer, maar ik blijf
wel op als het erg hard waait. En
het klinkt misschien heel gek, maar
ik heb altijd het idee dat het nog
een keer gebeurt."
fmm
WALCHEREN -
De stormvloed van 1953
veroorzaakte op Walcheren
met name heel wat
materiele schade. Nog her-
stellende van de inundatie
van 1944 liep een deel van
Walcheren tijdens de ramp
nacht opnieuw onder water.
De dijken waren niet hoog genoeg
voor het extreem hoge waterpeil.
Op diverse plaatsen stroomde het
water over de dijken heen en ont
stonden er gaten in de dijken. Ook
de duinen konden het water niet
weren, vooral het duin bij het
waterwingebied liep flinke schade
op. In Domburg werd een groot
gedeelte van het duin afgeslagen en
op het strand zelf verdwenen de
strandhuisjes in de razende storm.
Ook de Westkapelse Zeedijk moest
er aan geloven, de nog maar pas
aangebrachte nieuwe beglooiing
liep fikse schade op. Het water dat
over de Vlissingse boulevard sloeg
zette een deel van de binnenstad
blank. En als gevolg van overstro
mingen van de Veersedijk en de
dijk van de Suzannapolder hield
het land rond Arnemuiden en Kle-
verskerke het ook niet droog. Door
het gat in de Poldersedijk kwam
heel Kleverskerke onder water te
staan. Alle bewoners werden door
de brandweer en vrijwilligers geëva
cueerd. Ook het omliggende land
van Arnemuiden kwam blank te
staan en een groot deel van het
dorp zelf liep vol waardoor talloze
woningen werden beschadigd.
De waarschuwing van het KNMI
H
kek
M
Dc Stormvloedkering Ooslerscheltle in iianbnuw
werd 31 januari met recht serieus
genomen. Op Walcheren waren de
dijkwachten al paraat en de schui
ven in de waterkeringen Vrouwen
polder en Nieuwland werden pre
ventief gesloten. Onderhoudsaan-
nemers, militairen, de Nederlandse
Heidemij, de Schelde en vele vrij
willigers werden gemobiliseerd om
de strijd tegen het water aan te
gaan. De gevolgen van de storm
konden zij echter niet voor heel
Walcheren beperken. Al in de
rampnacht zelf en de dagen daarna
werden gaten en weggeslagen stuk
ken van dijk en duin gevuld met
zakken. Op veel dorpen werd de
schooljeugd ingezet om de zakken
te helpen vullen.
Het echte herstel ging gepaard met
enorm veel geld. Geld dat niet
Het o)i Deltahoogte brengen vim Wesiliapcbe zeedijk
FOTO. JAM' WOLTERBEEK
FOTO IAAT WOLTERBEEK
altijd direct voor handen was. De
grootste investeringen voor het
herstel kwamen van rijkswege
Voor de uitvoering werd de Dienst
Dijkherstel in het leven geroepen.
Het eerste Deltawerk (het op Del
tahoogte brengen van de dijken)
was de aanleg van de dijk Zoutelan-
de in 1957. Een andere veiligheids
maatregel was de afsluiting van het
Veerse Gat in 1961.
In eerste instantie was het de
bedoeling dat ook de Oosterschelde
met een dam zou worden afgeslo
ten, maar na veel protest en discus
sie over de nadelige gevolgen van
een dam voor flora en fauna besloot
de regering in 1975 om een storm
vloedkering met beweegbare schui
ven te bouwen. Zo werd de veilig
heid gewaarborgd en de natuur
gespaard.
Pas in 1987 werd de Westkapelse
zeedijk op hoogte gebracht. Waar
mee Walcheren veilig zou zijn.
Recentelijk onderzoek van de tech
nische adviescommissie waterke
ringen doet deze stelling echter
wankelen. Volgens dit onderzoek
zou de kust bij Domburg mogelijk
niet bestand zijn tegen extreem
hoge waterstanden tijdens heftige
noordwester storm. De Deltanorm
zoals vastgesteld na de water
snoodramp zou volgens het onder
zoek niet meer afdoende zijn. Het
ministerie van Verkeer en Waters
taat maakte begin dit jaar in een
uitzending van Zembla bekend de
resultaten van het onderzoek te zul
len checken en na te gaan of de
bevindingen kloppen.
Brielle
Waterschap De Briclse Dijkring geelt een cd-rom
uit die als titel draagt: 1953-2003: terugkijken, le
ren en vooruitzien Hierop is aandacht voor de
watersnoden van vóór 1953 en het ontstaan van de'
waterschappen, voor de watersnoodramp van 1953
op de eilanden Voorne-Putten en Rozenburg, voor
de geschiedenis van het waterschap De Brielse
Dijkring (1953-2003) en voor dc toekomstplannen
op het gebied van het waterbeheer.
De eerste cd-roni zal 31 januari, tijdens een beslo-
ten bijeenkomst, worden aangeboden aan de dijk
graaf, dc heer Monster. Vanaf dat moment kan dc
cd-rom via onder meer het waterschap cn het I lis-
torisch Museum in Brielle worden aangeschaft.
Tentoonstelling'I Jclp!- De dijk bezwijk'!'
01-02-2003 t/m 15-02-2003
Brielle, vvaterscbapsbuis De Brielse Dijkring
In het waterschapshuis De Brielse Dijkring (De Rik
22 te Brielle) wordt van 1 lot 15 februari 2003 de
tentoonstelling "Help! - De dijk bezwijkt! - dijk
doorbraken en rivieroverstromingen in Nederland
door de eeuwen heen" georganiseerd.
Uit deze titel blijkt al dat het gaat om een tentoon
stelling met een nationaal karakter en dat ook over
stromingen van vóór 1953 aan bod komen. Tijdens
deze tentoonstelling wordt veel origineel materi
aal, voornamelijk kaarten en prenten, voor de eer
ste maal tentoongesteld.
Het waterschapshuis is toegankelijk dagelijks van
9.00 tot 12.00 uur en van 13.30 tot 16.00 uur
Expositie 'Mens durf te dijken'
01-03-2003 t/m30-10-2003
Dreischor, Streek- en I.andbouw-museum
Goemanszorg
In het Streek- en landbouwmuseum in
Goemanszorg is altijd een verzameling van oude
landbouwwerktuigen en gereedschap te bezichti
gen. Een speciale expositie laat zien hoe mensen
in Zeeland voor de ramp van 1953 zich tegen het
water probeerden te beschermen De tentoonstel
ling is te zien van
Herdenking ramp in 't Kerkje van Ellesdiek
31-01-2003
Ellewoutsdijk, Kerkje van Ellesdiek
De Culturele Raad van Borsele biedt in 't Kerkje van
Ellesdiek (Ellewoutsdijk) een herdenkingsavond aan.
De avond begint niet een optreden van het Zeeuws
Mannenkoor meteen speciaal voor deze gelegenheid
samengesteld programma. Daarna vertellen lopie
Minnaard en Kees de Meester elk een verhaal. Beiden
zijn afkomstig van Ellewoutsdijk. Jan Gunter zingt ten
slotte zijn over de ramp geschreven liedjes en enkele
andere passende ballades. Na de pauze wordt in om-
gekecrdevolgordenogmaalsopgetrcdcn. Zoalsgebrui-
kclijkin't Kerkje zijn de verhalen in dialect. Inde pauze-
en na afloop is nog de tentoonstelling "Atiltied onder
weg' te bekijken met kunstwerken van lopie Minnaard.
De avond begint om 20.00 uur. Kaarten kunnen gere
serveerd worden bij hetVfijwilÜgershuis, telefoon 0113
- 311999 of bij de fani. Reinboudt, 0113 - 35 13 17 De
entree bedraagt n 4,50 (inclusief koffie)
't Kerkje is rolstoeltoegankelijk, maar beschikt niet over
een aangepast toilet
gKS
m
Toneelstuk "t Onderste uut de kanne'
02-02-2003, 14.30 uur
Ellewoutsdijk, Kerkje van Ellesdiek
De watersnoodramp van 1953 bracht veel ellende,
maar te midden daarvan toonde zich ook de hulp
vaardigheid en menslievendheid in alle gradaties.;.
Neem de gezinnen die spontaan mensen opvingen,
die moesten vluchten voor het water. In kleine huizen
woonden soms twee of drie families tijdelijk bij elkaar:
toonbeeld van hulp en gelijktijdig bron van spanning
en humor. Dit is de basis voor het toneelstuk "'t On
derste uut de kanne", geschreven en geregisseerd door
Jopie Minnaard, dat op zondagmiddag 2 februari zal
worden opgevoerd door toneelgroep Ad 1 loc. Vooraf
gaand aan het toneelstuk is er een optreden van Anja
Kopmels met de mooiste liedjes uit haar repertoire. Zij
zingt in het dialect van Noord Beveland. Deze middag
is een min of meer vrolijk vervolg op de herdenkings
avond op 31 januari. Dc middag begint om 14.30 uur.
De entree bedraagt u 7.-. Kaarten kunnen worden ge
reserveerd bij de fam. Reinboudt in 's-Hecrenhoek.
Telefoon: 0113 - 35 13 17. Email:
cn.zecuws@zeelandnct.nl.
Herdenkingsavond voor de Watersnoodramp,
01-02-2003
Goes. Grote of Maria Magdalenakerk.
Mannenkoor Elim hoopt i n de prachtige Grote of Maria
Magdalenakerk in Goes, waar kort na de ramp vele
slachtoffers opgebaard hebben gelegen, op I februari
2003 een waardige herdenkingsavond te houden. Deze
herdenkingzal naarverwachtingin hoofdzaak bezocht
worden door mensen uit het Christelijke volksdeel van
Zeeland. Op deze avond zullen 2 koren optreden, het
140 leden lellende jeugdkoor Jedit-Jah en het 85 leden
tellende mannenkoor Elim, beide uit 's-Gravenpolder.
Deuit Kinderdijkafkomstigcorganist I lenk Ruitenbeek
zal het prachtige kerkorgel bespelen. Er zal een
herdenkingsgedicht worden voorgedragen onder be
geleiding van het kerkorgel. Evangelist Joh. Witte uit
Merksem zal als ooggetuige van de ramp aanwezig zijn
om een meditatie te verzorgen. Daarin zal hij ook iets
over de ramp vertellen.
De avond begint om 19.30 uur. De kerk zal vanaf 19.00
uur open zijn.
Uitvoering Requiem 1953
8-2-2003
Goes, Grote of Maria Magdalenakerk.
Het Zeeuws Orkest en het Zeeuws Ehilharmonisch
Orkestwerken mee aan de uitvoering van het Requiem
1953, dat Douwe Eisenga uit Middelburg heeft gecom
poneerd in opdracht van het Zeeland Nazomer l-'esti-
val. Het Requiem 1953 duurt 70 minuten cn bevat 9
delen ter nagedachtenisaan de getroffenen van de wa
tersnood. De uitvoering begint om 20.00 uur.
Stille tocht en herdenking
1-2-2003
Kats
Vanaf 17.30 uur verzamelen de belangstellenden zich
in dorpshuis 'De Vriendschap' te Kats, vanaf waar de
fakkeltocht naar de begraafplaats. Vertrekt. Aldaar
wordt een herdenkingsplechtigheid gehouden. I lierna
lopen de deelnemers van de stille tocht kings de gra
ven, leggen eventueel eigen bloemen neer en keren
terug naar dorpshuis. Daar wordt om ongeveer 18.25
uur de stoet ontbonden.
