De herfst is de beste tijd om
in de tuin orde op zaken te stellen
Vaste planten
Ook in de winter bloemen in de tuin
Voorzichtig met snoeien
Controleer bomen op houtrot
Kies eens een andere haag
Goed en scherp
tuingereedschap
is het halve werk
Denk aan de vijver
Zorg voor contrast
Ook in de winter
De herfst is de beste tijd
om uw tuin nog eens
grondig onderhanden
te nemen en orde op
zaken te stellen. In dit
jaargetijde zijn dan ook
een scherpe spa of
greep, een goede
snoeischaar, een krui
wagen, bladblazer,
bladhark en hakselaar
de meest gebruikte
gereedschappen.
Ook in de winter
maanden bloeien
planten. Wie daar
mee rekening houdt
bij de aanleg van de
tuin, of op een open
plek nog een winter-
bloeier plant, kan
ook in de winter
maanden kleur heb
ben in de tuin.
planten in potten Q
Echt zwaar gesnoeid
wordt er niet in het na
jaar en daar is een goe
de reden voor. Ge
snoeide plantendelen
moeten zich herstellen.
Dat lukt lastiger als de
planten in rust gaan. De
kans op invriezen van
de behandelde takken
in de periode erna is
ook groot.
De herfst, het seizoen
van paddestoelen en
vallende bladeren, is
een goede tijd om bo
men te controleren op
houtrot en conditie. Bij
twijfel vraag een boom-
verzorger advies.
Houdt u van tuinieren? Al
leen met goed gereed
schap blijft het ook leuk!
Let er bij aanschaf op dat
bijvoorbeeld de steelleng-
ten van harken, schoffels,
spaden etc. bij uw
lichaamslengte passen.
Dat is een eerste vereiste
om relaxed te kunnen wer
ken en rugklachten te
voorkomen.
Kliksystemen waarbij ver
schillende werktuigen op
één steel passen sparen
opbergruimte. En weet u
dat er ook speciaal kinder
gereedschap op maat is?
Daarmee leren ze spelen
derwijs wat u ze voordoet.
Ze vinden het prachtig om
echt mee te mogen doen!
Zorg dat uw tuingereed
schap ook scherp genoeg
is. De meeste mensen la
ten wel hun grasmaaier slij
pen, maar vergeten hun
steekspade, hun schoffel,
de snoeischaar. Een goed
geslepen schoffel snijdt het
onkruid snel en gemakkelijk
af; een scherpe steekspa
de snijdt snel door de
grond, als een mes door
de boter. En met een
scherpe snoeischaar en
een goed geslepen snoei
mes verwondt u de hees
ters en bomen en minst en
van uzelf vraagt het snoei
en minder kracht.
Uw tuin onderhouden met
het juiste gereedschap be
spaart u heel wat tijd en
werk.
De herfst is ook de ideale
periode om een nieuwe
vijver aan te leggen. De
planten in de tuin gaan
dan in rust en hebben nau
welijks last van het verplan
ten als u voor de aanleg
van die vijver ruimte moet
maken. Grondwerk is daar
door makkelijker uitvoer
baar en in het voorjaar
hoeft de vijver alleen nog
maar beplant te worden.
Vergeet niet het filter van
de vijverpomp in uw be
staande vijver schoon te
maken en deze veilig voor
bevriezing in het diepste
gedeelte van de vijver te
laten zakken. Hij kan ook
(vorstvrij) in een emmer
water overwinteren als de
vijver niet diep genoeg is.
Er is allerlei handig gereed
schap om de vijver schoon
te maken, zoals schepnet
ten om blad en andere
rommel uit het water te
halen en een vijverschaar
met lange stelen om afge
storven plantenresten te
verwijderen.
Zorg voor contrasten in de
tuin, want strakke lijnen zijn
er om te doorbreken. Juist
in een tuin met rechte lij
nen kan een tuinbeeld of
een ander ornament een
geweldig effect hebben.
Hetzelfde geldt voor een
groot grillig gevormd brok
steen. Anderzijds komen
harde materialen als na
tuursteen in een strak aan
gelegde tuin vaak beter
tot hun recht dan in een
tuin met vloeiende, natuur
lijke lijnen.
Ga niet met uitgebloeide
plantenbakken de herfst
in. Dat is eeuwig zonde,
want tot ver in de winter
kan er plezier worden be
leefd van een goed be
plante bak. Winterbloeien-
de heide past prima in uw
plantenbakken en kan van
november tot in maart
bloeien met bloemkleuren
die lopen van wit, via roze
tot dieprood. Combineer
de heide met kleinblijven-
de dwergconifeertjes.
Ook alleriei lage besdra-
gende heesters brengen
vanaf het najaar kleur in
poften en bakken.
Neem kunststof of gegla
zuurde potten of bakken.
Die vriezen namelijk niet
kapot. Zorg voor goede
drainage (gaten onder in
de pot) en bekleed de
binnenkant met noppenfo
lie voor u hem beplant.
Dat isoleert geweldig en
gaat bevriezing van de
planten tegen.
Wie zijn tuin wil veranderen,
kan dat uitstekend in de herfst
doen. Leg een nieuw pad
aan of verbeter het terras. Het
aanbrengen van wat niveau
verschillen zoals een opge
hoogde border of een stoere
plantenbak van ronde palen
of keerwanden, brengt extra
leven in de tuin.
Van planten die in de herfst
worden geplant, kan al in het
vroege voorjaar genoten wor
den.
Niet spitten
Veel mensen zullen de neiging
hebben de tuin in het najaar
even om te spitten. Maar doe
dat liever niet: alleen bij zware
(klei)grond is dat goed. Klei
grond die goed doorvriest,
wordt ruller en beter van
M Bloembollen moeten in september, oktober de grond weer in; denk eens aan een combinatie met vaste
planten, een boom of een heester.
structuur. Zandgrond verliest juist structuur als die in de herfst wordt doorgespit. Dat
moet bij die grondsoort juist
pas in het voorjaar gebeuren.
Gazon bemesten
Het wordt vaak vergeten,
maar een gazon komt pas
echt goed de winter door
met een speciale najaarsbe
mesting. Die stimuleert de
wortelgroei. Dat moet gebeu
ren met mest zónder stikstof,
maar mét extra veel fosfor en
kalium.
Op gewone tuinmest staat
meestal de verhouding NPK
(stikstof fosfor kalium) 12
10 18. Bij de najaarsgazon-
mest staat een 0 op de plaats
van de 12 en zijn de andere
cijfers hoger.
Tuincentrum
Die mest is te koop bij het tuin
centrum. Door deze bemes
ting heeft het gras volgend
jaar meteen al stevige wortels
en krijgt het mos weinig kans.
Laat afgevallen blad niet te
lang op het grasveld liggen,
anders verstikt het gras. Met
een bladhark of bladblazer
kan het gemakkelijk regelma
tig weggehaald worden.
Breng het blad tussen de
heesters, daarmee wordt de
grond verbeterd. U kunt er na
tuurlijk ook compost van ma
ken. Die strooit u volgend jaar
tussen de planten.
Het humusgehalte stijgt er lek
ker door en dat is prima voor
de tuin.
Veel tuinbezitters worstelen
met de vraag of ze de vaste
planten nu wei of niet moe
ten afknippen in het najaar.
Het antwoord is vrij eenvou
dig. Er zijn groenblijvende
vaste planten en planten
waarvan de bovengrondse
delen afsterven.
Bij de afstervende soorten
kunnen de verdorde stengels
en bladeren gewoon tot het
voorjaar blijven zitten. Wie ze
in het najaar al weghaalt,
gaat wel met een keurig op
geruimde tuin de winter in,
maar het wordt er allemaal
wei een stuk saaier door. De
verdorde stengels en blade
ren beschermen trouwens
ook de wortels van uw plan
ten tegen te hevige vorst.
En denk eens aan het laagje
sneeuw dat uw borders 's
winters zo prachtig kan be
dekken. Als u zo'n verdorde
bloemstengel onder de rijp
ziet, bent u helemaal blij dat
u de natuur z'n gang laat
gaan. Opruimen kan altijd
nog wel.
De groenblijvers echter moe
ten ook 's winters kunnen blij
ven ademen. Daarom moet
u die vrijhouden en afster
vend blad van de planten
eromheen een beetje weg
knippen. Hierdoor verstikt het
levende groen niet.
Bloembollen planten
Plant tussen uw vaste plan
ten ook eens bloembollen
die in de tuin verwilderen.
Voor uw planten weer begin
nen te groeien kunt u al
vroeg in het voorjaar genie
ten van kleur in de tuin en de
bladeren van de vaste plan
ten bedekken daarna de uit
gebloeide bollen.
Hebt u in de wintermaanden
lege plekken in de tuin om
dat de eenjarigen verdwe
nen zijn? Met leuke decora
tiematerialen als blikvangers
of enkele mooie legen pot
ten maakt u van deze plek
ken toch weer iets bijzonders.
Romantisch
Niet alleen de zomeravon
den is het heerlijk toeven in
de tuin, ook de herfst kan ro
mantisch zijn, De warme
herfsttinten en zachte tonen
maken het extra gezellig. Een
klein windorgeltje dat zacht
jes rondtingelt ergens op een
niet te winderige plek,
draagt tot die gezelligheid
bij.
Ook het kleurige herfstblad
van de heesters en de kruidi
ge geuren van het eind van
het groeiseizoen maken het
najaar in de tuin tot een in
tense belevenis. Trek warme
kleding aan en geniet op
een heerlijk beschut terras tot
laat in de herfst van de zon.
Voel de warmte van een
vuurkorf van nabij. Of ga nog
eens heerlijk barbecuen.
Misschien kan het terras nóg
sfeervoller worden. Met be-
tonstenen die eruit zien als
natuursteen, bijvoorbeeld. Of
met grillige flagstones die
niet glad worden. Kijk ook
eens naar getrommelde ste
nen. Die lijken wel eeuwen
oud. De keuze aan nostal
gische en rustieke bestra
tingsmaterialen is enorm.
e Winterjasmijn is een
struik met dunne slappe tak
ken. Al in december kunnen
de eerste stervormige, vrolijke
gele bloempjes uitkomen. Om
meer planten te krijgen; iede
re tak die de grond raakt,
maakt wortels.
Zou Winterjasmijn de kans
krijgen, dan werd hij binnen
de korste keren een grote,
warrige bos. Maar dat hoeft
niet, met zijn slappe takken is
Winterjasmijn op allerlei ma
nieren te leiden: horizontaal
langs een hek of de hoogte
in, tegen een paal, een klim-
rek of een gevel.
Door hem na de bloei,
die afhankelijk van de vorst
wel tot in maart kan duren,
flink terug te snoeien is de-
plant goed in toom te hou
den.
Het donkergroene, gedeelde
blad dat zich in april ontvouwt
is heel sierlijk. De bloei heeft
niet onder het snoeien te lij
den want de bloemknoppen
worden pas in de zomer aan
gelegd.
Diepgele Mahonia
Een andere vroege bloei
er is Mahonia, een plant uit de
Berberis- of Zuurbesfamilie.
Beide families hebben opval-
Foto: Fleurmerc
lend gekleurd hout Wanneer
een tak of een wortel wordt
doorgesneden, is deze diep-
geel. Het laat zich raden, dat
deze planten vroeger verf
stoffen leverden. Maho
nia is er in verschillende soor
ten. Er zijn lagere bodembe
dekkers als de Mahonia aqui-
folium, waarvan 'Apollo' in
april een zeer rijkbloeiende
vorm is. De stompe bloempiui-
men geuren heerlijk. Apollo
wordt niet hoger dan tachtig
centimeter, groeit breeduit en
heeft gestekeld blad dat in
de herfst mooi oranjerood
kleurt.
Mahonia japonica 'Hiver-
nant' wordt veel hoger, tot
honderdvijftig centimeter, en
dat is ook geschikter als soli
tairstruik. De lange samenge
stelde bladeren geven deze
soort een mooie vorm. De
bloemtrossen zijn eveneens
langgerekt en verschijnen in
januari en februari. Een prach
tige struik is ook Mahonia x
media 'Winter Sun', die zijn
naam eer aandoet met de in
een volmaakte krans om-
hoogstaande, felgele bloem-
pluimen die wel 35 centimeter
lang zijn en al voor de winter
beginnen te bloeien.
Toverhazelaar
De toverhazelaar is een
laag vertakkende struik tot
kleine boom. Als de struiken in
de late winter in bloei komen
levert dat een bijzondere
aanblik op en op zachte da
gen een heerlijke geur.
Het meest zie je Hama-
melis x intermedia 'Pallida',
een zwavelgeel bloeiende
soort die in januari en februari
bloeit. Ook de 'Westerstede'
die van januari tot maart hel
dergeel bloeit zie je veel.
De 'Jelena' heeft bloe
men die in december en ja-
Wat echt in de weg zit, mag
natuurlijk wel weggeknipt
worden, want een beetje fat
soeneren mag altijd.
Nog heel vaak worden alle
uitgebloeide stengels van
vaste planten voor de winter
afgeknipt. Het is echter beter
om dit pas in het voorjaar te
doen.
De dode stengels en gevallen
bladeren geven de plant (en
ook allerlei kleine dieren) be
scherming in de winter. De
wortels lopen minder kans dat
ze wegrotten. Bovendien zijn
berijpte of besneeuwde sten
gels en bloeiaren een prach
tig gezicht in de winter.
De herfst is wel een goede
periode om bij bomen even
tueel zware takken weg te ne
men. Dat karwei kan nu zon
der grote schade voor ande
re planten worden uitge-
V Knip de uitgebloeide bloemen
van de Sedum niet af. Ze zien
er in de winter prachtig uit be
dekt met rijp of een laagje
sneeuw.
FotoR.v.d.Burg
voerd. Die zijn immers in rust.
Laat het door een deskundi
ge hovenier doen. Gebruik in
ieder geval kwaliteitsgereed
schap voor uw veiligheid en
die van de te snoeien plan
ten, struiken of bomen.
Groenblijvende planten kunt
u nu prima planten of ver
planten, maar niet snoeien.
Het snoeien van de haag
moet op zijn laatst eind sep
tember gebeuren. De struikro
zen worden op zo'n zestig tot
tachtig centimeter terugge
snoeid, in het voorjaar volgt
de rest.
Als er paddestoelen op de
boom groeien, kan dat een
teken zijn dat een rottings
schimmel bezig is de boom in
wendig te verteren. Zo'n
schimmel doet het hele jaar
onzichtbaar zijn werk, maar
verraadt zich in de herfst als
hij bloeit. De paddestoelen
zijn het bewijs, dat er een
schimmel in de boom groeit.
Soms zijn ze overduidelijk aan
wezig, zoals de honingzwam
en de reuzenzwam; soms zijn
het kleine, donkere knoopjes
zoals de houtskoolkorstzwam;
maar al deze zwammen zijn
uiteindelijk dodelijk voor een
boom.
Er zijn echter ook schimmels,
zoals de bundelzwam en di
verse soorten elfenbankjes,
die alleen op het dode hout
van levende bomen groeien
en daarom geen kwaad kun
nen. Wie paddestoelen aan
treft op een boom, kan het
beste advies vragen aan een
deskundige. Die weet om wel
ke schimmel het gaat en of
die schadelijk is.
Het weghalen van de padde
stoelen heeft geen effect. De
schimmel groeit binnenin de
boom en kan zijn 'bloemen'
wel missen.
Nuttig
Paddestoelen zijn overigens
nuttige opruimers van afval.
Het nut van schimmels is dui
delijk te zien aan een stronk
van een omgezaagde boom
of een afgebroken tak, die vol
met paddestoelen zit. Het do
de hout wordt op die manier
geschikt gemaakt voor her
gebruik. De schimmels, die
dood hout verteren, zijn an
dere soorten dan de gevaar
lijke, parasitaire schimmels.
Een dode stronk vol padde
stoelen is dus niet gevaarlijk
voor de levende bomen in de
buurt. In verzwakte toestand
kunnen bomen wel aange
tast worden door zogenaam
de zwakteparasieten. Padde
stoelen die op de grond
groeien zijn niet schadelijk,
maar juist uiterst nuttig voor
bomen. Deze schimmels
gaan een samenwerking aan
met boomwortels, waar bei
de van profiteren. De schim
mel vergroot het wateropne-
mend vermogen van de
boomwortels en krijgt daar
voor in ruil voedingsstoffen
van de boom.
nuari van koperkleurig oranje
tot okergeel verkleuren. De
'Diane' is in februari de meest
rood bloeiende.
De gele kornoelje
De gele koernoelje bloeit aan
het eind van de winter. Afhan
kelijk van de weersomstandig
heden breken de bolronde
knoppen van de gele kor
noelje Cornus mosal vanaf
februari los. Uit elke knop komt
een klein schermpje met gele
bloempjes. Door de overwel
digende hoeveelheden bloe
metjes is de gele kornoelje
rond deze tijd dé 'blikvanger.
Pas enige tijd na het verwel
ken van de laatste bloempjes,
ontvouwen zich de smalle
kleine bladknopjes. Snel vormt
de kornoelje zich dan om tot
een imposante groene hees
ter. Na de zomer verschijnen
in de struik ook nog eens sma
kelijk uitziende vruchten. De
gele kornoelje is niet gevoelig
voor vorst, wind, schaduw,
droogte of ziekten en plagen.
Zes meter
De plant kan in de loop der ja
ren tot zes meter hoog wor
den en is daarom ook uitste
kend te 'trainen' als boom.
Verwijder hiervoor alle takken
bij de grond, op de dikste en
meest rechte na. Bind deze
hoofdtak aan een tonkin- of
bamboestok en knip in de
loop van de jaren steeds de
onderste paar zijtakken af. Zo
ontstaat vanzelf een stevige,
rechte stam met daarboven
een volle kroon. Snoei ver
draagt de gele kornoelje
goed. Bovendien gaat een
flinke snoei niet snel ten koste
van de mooie bioei.
Het najaar is een uitstekende
planttijd voor een nieuwe
haag. Het aantal planten
waarmee een haag kan wor
den gemaakt, is groot. Maar
daarnaast zijn er nog veel an
dere mogelijkheden voor een
erfafscheiding.
Er zijn veel planten voor strak
gesnoeide hagen. Die geven
een prachtige afscheiding
die bij regelmatig knippen
echt niet zo breed hoeft te
worden. Tegenover de strak
geschoren haag staat de los
se, vrijgroeiende haag. Ook
mooi, maar die heeft bedui-
f Ook de hulst kan als haag-
plant gebruikt worden.
Foto: Fleurmerc
dend meer ruimte nodig.
Bij een grote tuin kunt u rustig
wat meer met kleur spelen.
Een afwisseling van verschil
lende kleuren coniferen kan
een geweldig effect geven.
In een kleine tuin is dat te druk
en vervult de haag de rol van
achtergrond. Dan voldoen
groene tinten het best.
Haagplanten worden meestal
met kluit geleverd en kunnen
vanaf oktober prima de
grond in. Goede haagplan
ten zijn onder andere liguster
(Ligustrum), laurierkers (Prunus
laurocerasus), venijnboom die
iedereen als Taxus kent, ley-
land-cipres (Cupressocyparis
leylandii) en hulst (Ilex). Keuze
genoeg dus, ook voor lage
haagjes.
Met besdragende heesters
kan zelfs éen eetbare haag
worden gemaakt. In zo'n
haag past een krentenboom-
pje, een appelbes en een ge
le kornoelje. Ook duindoorn,
sleedoorn, bottelroos en vlier
horen in dit rijtje thuis. Eet u de
bessen zelf niet, dan maakt u
in ieder geval de vogels blij
met deze overdaad.
Voor wie geen haag wil, maar
toch een fraaie erfafschei
ding zoekt, zijn er houten ele
menten of gaaspanelen. Het
aanbod is gevarieerd. Denk
ook eens aan betonijzer, hek
ken en poorten van smeedij
zer of van rustiek Engels onbe
handeld kastanjehout dat
heel lang meegaat.
U kunt ze laten begroeien met
klimplanten,
